ioseb siboSvili dodorqis monasteri gamomcemloba `mwignobari~ Tbilisi, 2015 weli vuZRvni WeSmarit marTlmadideblebs, suliT da xorciT qarTvelebs _ sofel udabnos mosaxleobas. redaqtori damkabadonebeli: manana gorgiSvili garekanis dizaini: ISBNBN 978-9941-450-86-0 Tamar tyablaZe givi xarauli misTana mZovarni, dodo da lukiane, qarTueilT mTiebni, uRamoni naTelni, uRaRTa uwylod, upovarni kleoben, SvilT imravleben, gemosa ugemoni, aRikarveben, dRes mdinariT mdgomadmdi. Tqmuli nikoloz Tfilelis mier me-18 saukuneSi (1760 weli) garejis mravalmTis udabnos dodorqis monasterma, lekTa mudmivi Tavdasxmebis gamo, sabolood Sewyvita arseboba. misi ukanaskneli winamZRvari gaxldaT mama svimoni (inauriZe) (1740-1760w.w.) 250 wlis Semdeg, 2010 wlis 19 maiss, Rirsi dodo garejelis xsenebis dRes, uwmindesisa da unetaresis, sruliad saqarTvelos patriarqis ilia meoris locva-kurTxeviT dodorqis monasterSi ganaxlda moRvaweoba da pirveli wirva aRavlina urbnisisa da ruisis mitropolitma iobma (aqiaSvili). xolo monastris winamZRvrad uwmindesis mier dadgenil iqna sqemmRvdelmonazoni (amJamad sqemarqimandriti) serapioni (wiklauri). sanam monastris dRevandel moRvaweobaze visaubrebT, interesmoklebuli ar iqneba Tu mokled mimovixilavT mis ToTxmetsaukunovan istorias. feodaluri saqarTvelos winsvla-daqveiTeba garejis politikur-socialur cxovrebaSi aisaxa. garejma Tavisi arsebobis grZel manZilze sami ZiriTadi etapi gaiara: VI saukunidan XIII saukunis meore naxevramde igi xasiaTdeba ganviTarebis saerTo aRmavlobiT, Semdeg ki TandaTani daqveiTebiT, vidre XVII saukunis dasasrulamde. XVIII saukuneSi iwyeba SedarebiTi winsvla. magram mdgomareoba mainc ver utoldeba aRniSnuli pirveli periodis dones. XIII saukunis meore naxevridan adgili aqvs gareSe mtris xSir Tavdasxmebs. dasturdeba garejis sruli gauqmebis 3 SemTxvevebic. ase magaliTad, gareji gauqmebulia XV saukunis dasawyisisaTvis, Temur lengis Semosevebis Sedegad, Semdeg XVII saukuneSi Sah-abasis Semosevis Sedegad. rogorc Cans, am awiokeba-aoxrebaSi Cvens Tanamemamules giorgi saakaZes lomis wili aqvs. cnobili sasuliero moRvawe mixail (gobron) sabinini Tavis wignSi ,,saqarTvelos samoTxe” wers: ,,am monasters (dodo rqas i.s.) Tvisi winamZRuari hyuanda da Tavisi sacxovrebeli mamuli. _ 1615 welsa, _ wyevisa da glovisaman, viTar am monastersa, egreTve sruliad mravalmTis monasterTa, mouRo sruliad bolo da daamxo da mowyvita wyeul saakaZes mowyalebisamebr _ Sah abasis mier; ukanasknel dromdin iqmneboda mravalmTis myudrooba, Tu ar aeoxrebinaT igi sruliad.” (,,uwyeba Rirsisa mamisa Cueinisa dodosTvis” gv.636). ramdenime wlis Semdeg, rodesac SedarebiT mSvidobiani periodi daiwyo garejis mravalmTis udabnoSi, qarTvelebma monastrebis ganaxlebas mihyves xeli. magram: ,,bolo mouRo mravalmTis monasterTa Semdeg ganaxlebisa, mefe vaxtangman, romelmanca berTubnis monasteri sruliad ruseTSi gadaitana, mcxovrebiTTurT, aRsavlis karic ki waiRo, aramc Tu sxua raimeRa gauSva: xatni da juarni da didni nawilni friad Semkulni mdidrad, aqamomde usvenia sasaxlis eklesiasa Sina, grafina anna giorgis asuls tolstois _ da mamulebis CamorTmevam, orTa darComilTa udabnoTa R. daviTisa da naTlismcemelisaTa, sruliad gaasawyla da daamxo. awindeli zuari R. daviTis monastrisa, romelic daurCeniaT isic R. dodos sakuTari aris. _ amiT unda gavsazroT, viTarmed R. dodos monasteri friad savse iyo Cueinobadmde _ rogorc mogviTxroben gardacemiT. bolo dromdis R. m. dodos monastersa Sina raodenime monazoni yofilan mcxovrebni. Semdeg gasawylobisa ar vin Sesula da amisTvis sruliad daketila monasteri. darCenila iq erTi mwiri beri, romelic gadmouyuaniaT R. m. daviTis monastersa Sina da iq aRsrulebula; amis Semdeg 4 mTeli dodos monastris saxmari da aveji, orTa awmyofTa udabnoTa ganuyviaT, romelnica zogierTni inaxvian iq da mravalni maTgani zogi gahyides, zogi axalze gascvales maTTa winamZRvarTa...” (iqve gv.636-637). dangreva, miTviseba, yidva-gayidva gacilebiT advili saqmea, vidre aSeneba, Seqmna da movla-patronoba. saukuneebis ganmavlobaSi Sendeboda dodorqis monasteri. dodo garejels garejis samonastro kompleqsis warmoSoba-ganviTarebis istoriaSi mis adreul etapze gansakuTrebuli adgili ukavia. amitomac SemTxveviT ar uwodebiaT misTvis garejis udabnos mesame mnaTobi. mRvdel-monazoni dodo VI saukunis erT-erTi yvelaze saxelganTqmuli qarTveli saeklesio moRvawea. daviT garejelis TanamoRvaweTa Soris, dodo yvelaze saxelganTqmulia lukianesTan erTad. magram Tu lukiane garejis udabnoSi wmida daviTis erTaderTi Tanamgzavri da misi pirveli Tanamkvidria, wmida dodo daviT garejelisken miemarTeba mis garSemo moweseTa TavSeyris pirvel etapze. magram garejis savaneSi misulTagan wmida dodo pirveli ar yofila. im droisaTvis mama daviTs ukve mravali sulieri Svili Semoekriba irgvliv: ,,viTarca ganmravldes Zmani da esma hambavi misi wmidasa Rirssa mamasa dodos, movida igica winaSe mamisa daviTisa da moikiTxnes urTierTas”, ,,xolo mas Jamsa Sina iswava sanatrelman dodom wmidisa daviTisaTvis... aRiZra eseca saRmrToviTa surviliTa da moswrafebiT movida misa mimarT”, _ mogviTxrobs wmida daviTis ganvrcobili cxovreba. ,,esma ese wmidasa da netarsa dodos eseviTarisa kacisa angelozebrivi cxovreba, iwyala trfialebiTa... aRiZra winamZRuarebiTa sulisa wmidisaTa damtevebelman soflisaman da miiwia karTa zeda quabisa misisaTa”, _ aRniSnulia wmida dodos cxovrebaSi. m. sabinini, adre gamocemul Tavis Sedgenil wmida dodo garejelis cxovrebaSi, darwmunebiT aRniSnavda, rom netari dodo garejeli iyo qarTveli warmoSobiT, mdi- 5 dar kaxel didebulTa gvaridan warmomdgari. Tan iqve miuTiTebs, rom yvela xelnawerisa da xalxuri gadmocemis mixedviT, wmida dodo kaxel Tavad andronikaSvilTa sagvareulodan ivaraudebao. magram vinaidan andronikaSvilebi saqarTveloSi 1167 wels mosuli berZeni andronike komnenosis STamomavlebi arian, wmida mamis am gvarTan dakavSireba mxolod mdedrobiTi xaziT iqneboda SesaZlebelio. Tumca naTesaobiT am formasac gadaWriT uaryofs. wmida dodo, rogorc kaxeTis TavadTagani, andronikani, warmoudgenia, aseve, kalistrate mRvdel-monazons. wmida dodos kaxeloba xazgasmulia vaxuSti bagrationTanac. masze saubrisas batoniSvili lakonurad da Tavdajerebulad miuTiTebs: ,,romelica iyo naTesaviT da queyaniT kaxi”. es sakiTxi aseve aris danaxuli XVIII saukunis hagiografiul TxzulebebSi. romanoz mitropoliti wmida dodoze saubrisas aRniSnavs, rom ,,igi iyo kaxeTisa samTavroiTa”. dodo garejelis cxovreba ki mogviTxrobs, rom ,,ese wmida da sanatreli, kaci angelozTa swori, mama dodo iyo mameulad ZirTagan aRmocenebuli da Sobili queyaniT kaxeTiT”. romanoz mitropoliti gvamcnobs, rom daviT garejelTan Sexvedramde ,,Rirsi da yovliTurT saTno dodo yofila monazoni rCeuli da saTno RmrTisa”. wmida dodos cxovrebis aRweriloba, romelic, mxolod svinaqsaruli variantis saxiT aris Seqmnili, savaraudod, aseve romanoz mitropolitis mier 1710-1726 wlebs Soris, am moRvawis Semdegnair daxasiaTebas warmogvidgens: ,,mas Jamsa iyo sanatreli dodo, monazoni patiosani, siyrmiTgan monazonebisa saxesa da wessa mimRebi da qristesda Semdgomi da yovelTa saTnoebiTa sruliad unaklulod gansrulebuli da uzenaes yovelTa saTnoebaTa moRvawebisa trfiali iyo”. daviT garejelis gvian Sedgenili svinaqsaruli cxovrebis mixedviT ,,mas Jamsa iyo sanatreli dodo, mona- 6 zoni patiosani”, romelic garejis udabnoSi monazonTa TanxlebiT midis. maSasadame XVIII saukunis gviandel cxovrebaTa mixedviT, wmida dodo adridanve gamorCeuli monazoni yofila. romanozis Tanaxmad, qristes es uReli mas siyrmidanve daudgams, garejis udabnoSi ki gandegilobisadmi miswrafebas miuyvania. xolo sxva cnobiT, mama daviTTan mimavals monazonTa amalac xlebia Tan. wmida dodos wmida daviTis lavraSi damkvidrebis Semdeg berTa ricxvi gazrdila: ,,viTarca warxdes mciredni dReni Semokrba simravle sxuaTa ZmaTai”. rogorc Cans, Zmobis aseTi matebis gamo, daviT garejels maTi nawilisaTvis axali savanis Seqmnis saWiroeba daunaxavs. am saqmis TaosnobisaTvis yvelaze Sesaferis pirovnebad mas swored Rirsi mama dodo miuCnevia: ,,warved, Zmao, rqasa amis kldisasa, romel ars pirispir Cvensa da waritanen Tana sxuanica Zmani, rameTu wadier arian, raiTa gare isjebodian xorciTa sulTa maTTa cxonebisaTvis”. axali savanis Sesaqmnelad maT unda gamoekveTaT axali qvab-senakebi Semdgomi moRvaweobisaTvis. wmida dodoc, rasakvirvelia, zedmiwevniT asrulebs mama daviTis miTiTebas: ,,warvida da aRaSena udabnoT igi saxelsa zeda yovlisa wmidisa dedoflisa Cuenisa RmrTismSobelisasa”. romanoz mitropoliti daviTis mier dodosaTvis calke savanis daarsebis kurTxevis mizezad asaxelebs dodos mRvdlobas da daviTis moRvaweobis wesis gamo ZmaTa damwysobisaTvis mouclelobas: ,,rameTu mRvdlobisa wesi aqvnda Rirssa dodos, vinaiTgan TviT mouclel iyo wmida daviT da Seqceul miudrekelad damtevebel soflisa dayudebisa Sromasa, amisaTvis arwmuna mourneoba sulTa, raTa yovelive saWirod saxmari saidumlo da xorcTaca saxmari miecemodesT moqeneTa”. RvTismSoblis udabnos daarsebisas wmida dodo da misi saZmo, pirvel rigSi, wmida daviTis kurTxevis Sesabamisad, 7 kveTen wyalSemkreb avzebs da sacxovrebel qvabebs. anu iqmnian aucilebel saarsebo pirobebs axal adgilas mosagreobis dasawyebad. TviT RmerTSemosili mama dodo, rogorc es asket meudabnoeT sCveodaT, erT patara gamoqvabulSi dayudebuli locviTa da marxviT ixveWda saRmrTo madls: ,,daeyuda napralsa erTsa iwrosa, vidre erTsa oden kacisa damtevnelisa, dRe da Rame aRmvleneli locvisa RmrTisa mimarT zamTrisa Jamsa da zafxulisaTa, yinulsa da sicxesa, damTmeneli RamisTeviTa, marxviTa, mdinarisebr cremliTa upovarebiTa”. garejis mravalmTis udabnoTagan rigiT meore da erTerTi yvelaze saxelganTqmuli monastris damaarsebeli wmida dodo xangrZlivi da dauRalavi moRvaweobis dasrulebis Semdeg dakrZales missive qvab-senakSi, romelic monastris saZmos mier gamoqvabul eklesiad iqna gardaqmnili. m. sabininis zemoT dasaxelebuli Txzulebis Tanaxmad, jer kidev ymawvilobidan axsovda wmida dodos gansasvenebeli da roca am eklesiis samxreT nawili Camoiqca, misi aRdgena-gamagreba gadawyvita, Tumca, saqarTvelos egzarqos evsevisTan mwvave damokidebulebebis gamo, ver SeZlo Canafiqris ganxorcieleba. mogvianebiT, sabininma mitovebuli dodorqis monastridan wmida dodos nawilebis wmida daviT garejelis udabnoSi gadasveneba gadawyvita da egzarqosi ioannikesagan Sesabamisi nebarTvac miiRo. 1880 wlis 16 marts m. sabinini da wmida daviT garejelis udabnos berebi: mRvdelmonazvnebi simeoni (wulukiZe) da iostosi, mTavardiakvnebi ioasafi da sfiridoni (grZeliSvili). agreTve sami morCili wmida dodos samarxo eklesiaSi mividnen. ai, ras mogviTxrobs m. sabinini: ,,odes aRvediT R. mamis monastersa Sina Zliv mivagneviT R. dodos saflavis eklesias, romelic sruliad aRmovsili iyo qviSiT da lamiT. viwyeT pirueilad aRmowmenda, Semdeg imisa gamoCnda R. dodos saflavi, romelsa zeda daxatul 8 iyo xati Rirsisa Sexveuli mazarasa Sina, kamariT. saflavsa xelis Casayofi hqonda, miwis amosaRebad, evlogiaT sasoebiTa da surviliT mimavalTa. viwyeT paraklisis gadaxda da vedreba saSinelisa mis saqmisa, xelyofisaTvis. avxadeT samjer gadalesili duRabiT didi lodebi dakrZaluli wmidaTa mamaTagan siwmide damarxuli. lodTa queiSe gamoCnda gacxrili wminda miwa da Semdeg aRmoviReT miwa da gamoCnda qviT daxuruli saflavi kldisagan aRmokueiTili da equsi naWeri prtyeli lodebi edo zeda, wmidaTa nawilTa, raTa miwa ar Sexebiyo. saflaviTgan aRmovidoda mSueinieri sunneleba, romelic hzdian aqamomden wm. nawilTa RirsisaTa... odes aRxada pirueili qua zemoTqmuli da Semdeg misa meore da mesame, sul iyvnen equsi, Rirsi dodo, sruliad gamoCnda, rogorc iyo Casueienebuli aTas orasi wlis uwinares, wm. mamaTa mier, ise Sexveuli mazarasa Sina, Tavze da pirze exura Savi dafarna oqrokerili da amasTanave ferxTa zeda; gulzed rogorc Semdeg vscaniT juari edva, romelic wylisa nadenisa mier CaSlil iyo, garda erTisa grZeli naWrisa, romelic aw viTar Zvirfasi raime RuTis mSoblis xatsa Sina gavakeTe da eklesiasa Sina unda aRvumarTo saqarTvelos. ese ra vixileT kaci zecisa da angelosi queiynisa, veRar davuteveT isre, aramed rCevisamebr. movitane farCis zewari da gavSale saflavis pirsa zeda da moviwadineT aRmosueineba Rirsisa sxeulisa. me codvilman mivhyav xeli. saubedurod Cueinda naden wyals daebebkva wmida sxeuli; rom ara hsdenoda wyalsa, wmida guami SeuSlelad iqneboda sruliad. Sesamoseli xelSive nacrdeboda, aramed wmidani nawilni (Zualni) garda sxeulisa mSueinieraT iyvnen dakrZalulni. wm. nawilTa, romelTa wyali ar Sexebiyo, ZualTa zeda Sexmobili sxeuli aCnda sruliad. galobiT da kmeviT aRmovasueineT wmidani nawili zewarsa zeda; odes sruliad aRmokrefilni iyvnen wm. nawilni, saflaviT, kualad mivafareT akldama, rogorc iyo”. (gv.638). 9 wmida nawilebi gadaabrZanes, wmida daviT garejelis lavraSi da iq dakrZales. miuxedavaT imisa, rom m. sabinins ase detalurad aqvs aRwerili saflavis adgili, mainc ibadeba eWvi, radgan dodorqaze ramdenime mcire eklesiaa, romelTac samxreTi nawili Camoqceuli aqvT da sanaxevrod naSaliT arian amovsebulni. amitom saWiro iyo damatebiTi mtkicebulebani. sabednierod b-ma T. jojuam saqarTvelos centralur saxelmwifo saistorio arqivSi, mRvdel polievqtos karbelaSvilis (1855-1936 w.w.) pirad fondSi aseT cnobas miakvlia. kerZod, p. karbelaSvils Tavis erT-erT ubis wignakSi Setanili aqvs garejis sxvadasxva udabnoSi mikvleuli warwerebi. maT Sorisaa dodorqis udabnoSi mikvleuli erTi warwera, romelic CubinaSviliseuli publikaciis mixedviT, gamoaqveyna da waikiTxa Teimuraz barnavelma: ,,RmerTo, Seiwyale amazed mSromeli dekanozi, giorgi, amin”, (aRniSnuli warwera XVII saukuniT daTariRda). mikvleuli saarqivo cnobis analizma mecnierebs uCvena, rom p. karbelaSvilma wmida dodos saflavi dekanoz giorgis warweris adgilmdebareobis dasazusteblad gamoiyena, xolo mkvlevarebma ki _ piriqiT, swored dekanoz giorgis warweris daxmarebiT miakvlies wmida dodos Zvel gansasvenebels. aRniSnul mosazrebas kidev ori faqti amagrebs. p. karbelaSvilis ubis wignakSi, dekanoz giorgis warweris garda, dodorqis udabnoSi kidev erTi warwera aqvs Setanili, romelic ganekuTvneba XVIII saukunis dasawyiss da CubinaSviliseuli publikaciis mixedviT waikiTxa Teimuraz barnavelma: ,,...Sesavedrebelo, damicav codvili zaqaria”. rogorc cnoba gviCvenebs, zaqarias warwera Sesrulebuli iyo, wmida dodos saflavis dasavleTiT. sabednierod, zaqarias warwerac cnobilia mkvlevarTaTvis. igi namdvilad Sesrulebulia zemoxsenebul gumbaTovan eklesiaze dasav- 10 leTidan mikruli ori senakidan erT-erTSi aRmosavleT kedlis niSis Tavze. meore, rogorc zemoT iTqva, mitropoliti romanozis mier 1710-1726 w.w.-Si Sedgenil wmida dodo garejelis svinaqsarul cxovrebaSi daculia cnoba, romlis Tanaxmad wmida dodos samarxo eklesiaSi, wmidanis saflavTan, kedelze Sesrulebuli iyo wmida dodos freskuli gamosaxuleba. am mxriv yuradRebas iqcevs gumbaTovani eklesiis moxatulobis akademikos Salva amiranaSviliseuli aRwera, romlis Tanaxmad eklesiis CrdiloeT mklavis qveda registrSi gamosaxuli iyo moxuci beris samosSi. b-ni T. jojua varaudobs, rom S. amiranaSvilis mier aRwerili beris samosiani moxuci mitropolit romanozis mier naxseneb wmida dodos freskul gamosaxulebas unda warmoadgendes. amJamad wmida dodos gansasveneblis gumbaTovan eklesiasa da mimdebare senakebSi mimdinareobs gawmendiTi samuSaoebi. vfiqrob, misi damTavrebis Semdeg bevr rames moefineba naTeli. b-ni T. jojua kidev erT saintereso masalas gvawvdis: ,,sul axlaxans akademikosma TinaTin yauxCiSvilma gamosca II tomi wignisa ,,saqarTvelos berZnuli warwerebis korpusi”. naSromSi, aRmosavleT saqarTveloSi gamovlenili berZnuli epigrafiis sxva ZeglebTan erTad Sesulia Tamar oTxmezuris mier garejis dodorqis monasterSi mikvleuli da gamosacemad momzadebuli Cvidmeti piligrimuli warwerac. warwerebi amokawrulia daaxloebiT1494(?)-1596 wlebSi. saberZneTidan mosuli momlocvelebis mier. sayuradReboa, rom Cvidmetive warwera Sesrulebulia dodorqis monastris, CvenTvis saintereso, gumbaTovan eklesiaSi. rogorc Cans, berZen piligrimTa umTavresi mosaloci adgili dodorqis monasterSi mcire gumbaTovani eklesia iyo, rac, Tavis mxriv, imiT unda yofiliyo ganpirobebuli, rom swored aq mdebareobda monastris damaarseblis wmida dodo garejelis Zveli gansasvenebeli, 11 siwminde, romlis madlsac iseve emyareboda dodorqis monasteri, rogorc wmida daviT garejelis saflavs garejis wmida daviTis monasterSi” (gv.42-43). ase, rom XVIII saukune avbediTi gamodga dodorqis monastrisTvis. aq saqme lekianobas exeba. erTi gviani xanis (1830w.) xelnaweris minawerSi vkiTxulobT: ,,wmidis dodos qarTvelis saflavis lavra daicala uRmrToTa lekTagan welsa CRne”- s (1755w). amave wels dodoel mkvidrs aseTi ram Cauweria: ,,ama qoronikons Tvesa seqtembersa l, dResa orSabaTsa, me yovlad uRirsi xuces monazoni germane daviWer Zlierad lekTagan” (xel.aRw. IV, 12, f A #1044). rac urjuloebma ver dagvakles, is Segvisrula erTmorwmune ruseTis niRabs amofarebulma masonurma imperiam, romelic meteoriviT SemoiWra RvTismSoblis wilxvedr qveyanaSi da egzarqosobis uRelqveS moaqcia. Zveli marTlmadidebluri qveyana iZarcveboda da knindeboda deda eklesia. antimarTlmadidebluri da antiqarTuli politikis gasatareblad imperia iyenebda sxvadasxva erovnebis adamianebs. am mizniT saqarTveloSi Camoasaxles: somxebi, berZnebi, luTerani germanelebi, duxoborebi, malaknebi da aTasi rjulis da jiSis xalxi, romelTa umravlesoba ruseTis xelisuflebis dasayrdens warmoadgenda da gamiznuli iyo qarTuli jiS-jilagis amoSanTvisTis. ase, rom ,,dedakacni unifxvoni da kacni makeni” (rusebis sabaseuli ganmarteba) mizanmimarTulad Seudgnen Cveni sasuliero da saero Rirebulebebis ganadgurebas, romlis gavlena dResac aSkarad SeimCneva TiTqmis yvela sferoSi. komunisturi mmarTvelobis periodSi, zogierTma Tavdadebulma da mamuliSvilma SeZlo amofareboda partiul niRabs da ekeTebina erovnuli saqme. 1940-ian da 1950-ian wlebSi, sxvadasxva egreTwodebuli komunisturi ,,aRm- 12 Seneblobis” mizeziT, kaxeT-hereTis barSi Camoasaxles yizlarelebi, xaragaulelebi, fSav-xevsurebi, mesxebi, raWvelebi. mizani iyo erTi _ aRmosavleT regionSi qarTuli mosaxleobis raodenobis gazrda. 1980-ian wlebSi saqarTvelos centraluri komitetis Zireuli sakadro cvlilebebis Semdeg, daiwyo svanebis Casaxleba eTnikurad araqarTvelebiT dasaxlebul regionebSi. am procesma sad da rogor gaamarTla, es sayovelTaod aris cnobili. me dRes mxolod erT-erT maTgans Sevexebi. sofel udabnoSi svanebis Casaxlebam is Sedegi gamoiRo, rom maT es sofeli, sxvadasxva kuTxis qarTvelebTan erTad, qarTul oazisad aqcies. garejis mravalmTis udabnos daubrunes Zveli dideba da dRes iq qarTuli marTlmadidebluri suli trialebs. swored am Zveli qarTuli modgmis damsaxurebaa, rom urbnisisa da ruisis eparqiis warmomadgenelTan erTad SesaZlebeli gaxda aRdgeniliyo samonastro cxovreba dodorqaze. udabnoSi erTi wuTiT uyuradRebod ar toveben ara marto dodorqis monasters, aramed daviT garejis da naTlismcemlis monastrebsac. didian-patarianad eswrebian wirva-locvas da iReben RvTiur madls. maTi saxelebi oqros asoebiT Caiwereba saqarTvelos saero da sasuliero cxovrebis wignSi. ai isinic: giorgi CarTolani, revaz CarTolani, neli-nino kvanWiani, nino barliani, lena Carqseliani, dodo-naTia dadvani, Temur asabaSvili, anzor yifiani, sozar gulbani, TinaTin margiani, giorgi ioseliani, ana ioseliani, cuca naveriani, mzia korZaia, islam-samoveli gvidani, sirino-fiqria margiani, lia pirveli, xaTuna margiani, Ggabriel gvidani, nino gvidani, eliza bekuraSvili, gizo gulbani, janiko gulbani, giorgi gulbani, irakli ioseliani, baCuki ioseliani, giorgi xaWvani, giorgi margvelani, daviT kvanWiani, beqa margvelani, luka (merab) gurCiani, beqa margiani, laSa margiani, valeriani (vako) margiani, daviT ioseliani, gabriel (marlen) pirveli, beSqen gulbani, irakli dadvani, aleqsandre arRvliani, leqso xaWvani, giorgi 13 xaWvani, giorgi gulbani, beqa aslamaziSvili, miqael ioseliani, oTar ioseliani, erekle (nukri) fircxelani, giorgi (leri) ioseliani, vitali xaWvani, maizeri gujejiani, giorgi (nemo) qaldani, margiani eduardi, giorgi (gujo) gujejiani, mirian dadvani, onise (olegi) barliani, levan barliani, spartak Todua, levan gurCiani, medea gulbani, giorgi gulbani, romanoz margvelani, daviT CarTolani, beqa gulbani, gizo gulbani, kaxa xaWvani, baqar CaxmaxaSvili, mindia aslamaziSvili, giorgi ratiani, sergo xaWvani, mirian qancliani, jimSer CarTolani, paata gvaramaZe, vefxia niguriani, nikoloz WeliZe, giorgi ficxelani, oTar nansyani, beTqil qaldani, giorgi Tamliani, mamuka gvarliani, vaJa gulbani, xviCa gulbani, giorgi xorguani, Salva gvaramaZe, ivrika gvaramaZe, Temur koxiaSvili, giorgi ciqobaZe, andria (zauri) cindeliani, alberti girgvliani, oleg fircxelani, gela gvidani, Temur gulbani, rezo xaWvani, baji gvidani, Suro fircxelani, laSa fircxelani, giorgi (gogita) martiaSvili, ekaterine girgvliani, sofo (ofelia) martiaSvili, Tamila girgvliani, Lleila umfriani, nestan fircxelani, maia farjiani, manana gujejiani, SuSanik (madona) Tamliani, nana girgvliani, mariam xaWvani, nuca gasviani, levan CarTolani, avTandil nansyani, ibragim saliliani, nazi Cxetiani, ivane-ioane WeliZe, giorgi ioseliani, bagrat arRvliani, daviT martiaSvili, Tamaz martiaSvili, giorgi gogliZe, ivane luxutaSvili, marlen (murad) gvidani, badri gvidani, ilia gvidani, malxaz murjikneli, mixeil paqsaSvili, ramaz Wkadva, irakli JorJoliani, mirza iveCiani, nani kvanWiani, nato (Nnatalia) xasia, Jenia gulbani, maSo girgvliani, maka qaldani, Salva arabuli, mamia CarTolani... udabnoelebis dawyebul saqmes, dodorqis monastris gaxsnis dRidanve, gamoexmaurnen: patarZeuleli basili unafqoSvili, sarTiWalelebi _ dali kirvaliZe, nino sarjvelaZe, marine wiklauri, dimitri asaTiani da Tqveni mona- 14 morCili. ramdenime dRis Semdeg ki bevri morwmune daiZra monastrisaken sxvadasxva samuSaoebis Sesasruleblad _ patarZeulidan: giorgi unafqoSvili, imeda da nugzar mekokiSvilebi, Salva patarkaciSvili, mixeil, daviT da giorgi (ori) ustiaSvilebi. wyarosTavidan: mamuka gagniaSvili. Telavidan: SoTa darCiaSvili, amiran samxaraZe, daviT nekerauli, giorgi abelaSvili, Tornike buniaTiSvili, mixeil margalitaSvili. gurjaanidan: giorgi sibaSvili. siRnaRidan: giorgi tuxaSvili. sagarejodan: giorgi qumelaSvili. sarTiWalidan: aleqsandre kokozaSvili, giorgi nozaZe, iago CuliaSvili, zurab Coquri, goCa SubiTiZe, Salva SubiTiZe, merab paqsaSvili, basili inasariZe, tariel grigalaSvili, ivane, elguja da vaxtang paqsaSvilebi, jaba TiTberiZe, daviT da gela gvelesianebi, gela nadiraZe, beqa barbaqaZe, giorgi bliaZe, zviad barbaqaZe, daviT gengaSvili, laSa paqsaSvili, Tamaz kuWuaSvili, daviT Coquri, valerian bitariSvili, nodar gibiSvili, Salva siboSvili da sxva. sul axlaxans dodorqis monastris ZiriTadi taZris gverdiT aRmoCenil iqna, savaraudod, XIII-XIV saukuneebis eklesia, romelic sasuliero pirebisa da mecnierTa varaudiT wm. iakob sparsis saxelze unda iyos nakurTxi. Kkldis CamoSlis Sedegad, taZari saukuneebis ganmavlobaSi miwiT iyo dafaruli. miuxedavad amisa freskebi SesaniSnavad aris Senaxuli. amJamad dodorqis monastris winamZRvari gaxlavT sqemarqimandriti serapioni (wiklauri). masTan erTad mosagreoben da msaxurebas ewevian: ber-monazvnebi: pavle (xaWvani), grigoli (baRaSvili), Tevdore (baramaSvili) da barsanofi (ositaSvili). RmerTma umravlos saqarTvelos marTlmadidebeli morwmuneni. 15 gamoyenebuli literatura: 1. Zveli qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi _ ,,dodo garejelis cxovreba”. t. IV _ Tbilisi saq. ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba 1968w. 2. m. sabinini _ ,,saqarTvelos samoTxe”. peterburRi, 1882 weli. 3. b. lominaZe _ ,,qarTuli feodaluri urTierTobis istoriidan, t I Tb. 4. d. merkvilaZe _ ,,wmida dodo garejeli” _ Jurnali amirani #21 Tb. 2009 weli. 5. T. jojua _ ,,wmida dodo garejelis Zveli gansasvenebeli”, krebulSi: `qristianoba saqarTveloSi~ _ Tbilisi 2000 weli. 16 Rirsi dodo garejeli 17 18 19 20 dodorqis monastris axali satrapezos da masTan mdebare monastris winamZRvris senakis gegma (XIX saukune) 21 dodorqis monastris Zveli satrapezos da jvargumbaTovani taZris gegma (XIX saukune) 22 dodorqis monastris mTavari taZris gegma (XIX saukune) 23 dodorqis monastris mTavari taZris Sesasvleli 24 mTavari taZari monastris aRdgenamde 25 dodorqis monastris jvargumbaTovani taZari gasufTavebis Semdeg da Rirsi dodos saflavi 26 garejis mravalmTis udabnos dodorqis monasteri 27 jvargumbaTovani taZari monastris aRdgenamde 28 dodorqis monastris jvargumbaTovani taZris sakurTxeveli 29 dodorqis monasterSi axladaRmoCenili eklesiis freskebi (savaraudod XII-XIVs.s.) 30 Rirsi dodos saflavi 31 dodorqis monasterSi axladaRmoCenili eklesiis freskebi (savaraudod XIII-XIVs.s.) 32 dodorqis monasterSi axladaRmoCenili eklesiis freskebi (savaraudod XIII-XIVs.s.) 33 dodorqis monasterSi axladaRmoCenili eklesiis freskebi (savaraudod XIII-XIVs.s.) 34 dodorqis monasterSi axladaRmoCenili eklesiis saZvale 35 mrovel-urbneli mitropoliti iobi (aqiaSvili) 36 mrovel-urbneli mitropoliti iobi (aqiaSvili) 37 dodorqis monastris winamZRvari sqemarqimandriti serapioni (wiklauri) 38 berdiakoni ioseb maSenebeli (kareliZe) 39 dodorqis monastris winamZRvari sqemarqimandriti serapioni (wiklauri) da berdiakoni ioseb maSenebeli (kareliZe) 40 dodorqis monastris mamebi marcxnidan marjvniv sqemarqimandriti serapioni (wiklauri) - winamZRvari, berdiakoni ioseb maSenebeli (kareliZe) bermonazvnebi grigoli (baRaSvili) pavle (xaWvani), Tevdore (baramaSvili) 41 dodorqis monastris mamebi mrevlTan erTad 42 dodorqis monasterSi pirveli manaTobeli jvris aRmarTva 43 stiqarosani basili unafqoSvili stiqarosani Tamaz martiaSvili 44 mgalobeli Tamar margiani sofeli udabno (sagarejos municipaliteti) 45 dodorqis monastris CuqurTma 46 dodorqis monastris winamZRvris senakSi gamokveTili CuqurTma 47 dodorqis monastris winamZRvris senakSi gamokveTili CuqurTma 48
© Copyright 2025