1. No category

LibreOffice 4.0
Handbok for Impress
Presentasjonar i LibreOffice
Opphavsrett
Opphavsretten til dette dokumentet, © 2011–2014, tilhøyrer utgjevarane som er lista opp nedanfor.
Du har lov til å didtribuere det vidare og/eller gjere endringar under vilkåra sette i GNU General
Public License (http://www.gnu.org/licenses/gpl.html), versjon 3 eller nyare, eller Creative
Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/), versjon 3.0 eller
nyare. Alle varemerke I denne innføringa tilhøyrer eigarane deira.
Bidragsytarane
Peter Schofield
T. Elliot Turner
Low Song Chuan
Michele Zarri
Chad D. Lines
Jaimon Jacob
Jean Hollis Weber
Muhammad Sufyan Zainalabidin
Hazel Russman
Tilbakemelding
Send, på engelsk, merknader og forslag som har med dette dokumentet å gjere til:
documentation@global.libreoffice.org
For den norske utgåva kan du sende ein e-post til kolbjoern@stuestoel.no
Anerkjenningar
Denne boka byggjer på og er oppdatert frå OpenOffice.org 3.3 Impress Guide. Bidragsytarane til
denne boka er lista opp på side 12.
Utgjevingsdato og programversjon
Utgjeve 8. juli 2013. Basert på LibreOffice 4.0.
Norsk utgåve 16. desember 2014 ved Kolbjørn Stuestøl, kolbjoern@stuestoel.no
I den norske utgåva er det lagt til merknader i høve til versjon 4.2, 4.3 og 4.4 dersom desse
versjonane skil seg ut frå det som er omtalt i originalmanuset (og eg har oppdaga endringane).
Dette er ein «råkladd», så det ville vere fint om du sende meldingar til meg når du
finn feil. Klikk på e-postadressa mi for å opna e-postprogrammet ditt.
Documentasjon for LibreOffice er tilgjengeleg på http://www.libreoffice.org/get-help/documentation
Innhald
Opphavsrett................................................................................................................................. 4
Forord....................................................................................................................................9
Kven er denne boka for?............................................................................................................ 10
Kva er I boka?............................................................................................................................ 10
Kvar kan eg få meir hjelp?......................................................................................................... 10
Kva som kan visast ulikt.............................................................................................................11
Bruke LibreOffice på Mac.......................................................................................................... 12
Kva heiter alle desse tinga?.......................................................................................................12
Kven har skrive denne boka?....................................................................................................13
Anerkjenningar........................................................................................................................... 13
Ofte stilte spørsmål.................................................................................................................... 14
Kapittel 1 Innleiing til Impress..........................................................................................15
Kva er Impress?......................................................................................................................... 16
Starta Impress........................................................................................................................... 16
Hovudvindauget i Impress......................................................................................................... 17
Ulike visingar av arbeidsområdet...............................................................................................20
Slik lagar du ein ny presentasjon...............................................................................................25
Formatere ein presentasjon.......................................................................................................28
Vise presentasjonen.................................................................................................................. 33
Bruke presentasjonskonsollen...................................................................................................34
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar..........................................................35
Utforming av ein presentasjon...................................................................................................36
Kva er hovudutformingar?.......................................................................................................... 36
Arbeide med hovudutformingar..................................................................................................37
Arbeide med stilar i Impress......................................................................................................47
Arbeide med malar.................................................................................................................... 48
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst............................................................................57
Innleiing..................................................................................................................................... 58
Arbeide med tekstboksar........................................................................................................... 58
Setje inn tekst............................................................................................................................ 62
Formatere tekst.......................................................................................................................... 64
Formatere teikn.......................................................................................................................... 67
Formatere avsnitt....................................................................................................................... 71
Laga punktlister og nummererte lister........................................................................................76
Bruke tabellar............................................................................................................................. 80
Bruke felt................................................................................................................................... 88
Bruke hyperlenker...................................................................................................................... 88
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete...........................................................................93
Innleiing..................................................................................................................................... 94
Setje inn bilete........................................................................................................................... 94
Handtere galleritema.................................................................................................................. 98
Formatere bilete....................................................................................................................... 100
LibreOffice 4.0 Impress Guide
5
Lage eit biletkart...................................................................................................................... 109
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt..........................................................................113
Innleiing.................................................................................................................................... 114
Verktøylinja for teikning............................................................................................................ 114
Laga linjer og former................................................................................................................ 119
Gruppere objekt....................................................................................................................... 121
Flytte grafiske objekt................................................................................................................ 122
Endre storleik på biletobjekt.....................................................................................................124
Bruk av spesialeffektar............................................................................................................. 124
Justere objekt.......................................................................................................................... 129
Feste objekt til rutenett eller festelinjer.....................................................................................130
Stille opp objekt....................................................................................................................... 132
Arbeide med sambandslinjer....................................................................................................132
Arbeide med 3D objekt............................................................................................................ 134
Omforme objekt til ulike typar...................................................................................................136
Setje opp samhandling i eit objekt...........................................................................................136
Bruke skriftutforming (Fontwork)..............................................................................................137
Animasjonar............................................................................................................................. 139
Kapittel 6 Formatere biletobjekt.....................................................................................147
Formatere objekt...................................................................................................................... 148
Formatere linjer........................................................................................................................ 148
Formatere områdefyllingar.......................................................................................................153
Lage nye områdefyllingar.........................................................................................................157
Formatere tekst i objekt........................................................................................................... 167
Formatere sambandslinjer.......................................................................................................170
Arbeide med biletstilar............................................................................................................. 171
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt.............................................175
OLE-objekt............................................................................................................................... 176
Rekneark................................................................................................................................. 178
Diagramvising.......................................................................................................................... 185
Filmar og lyd............................................................................................................................ 191
Formlar.................................................................................................................................... 193
Teikningar, tekstfiler, HTML-filer og andre objekt......................................................................193
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark....................................195
Innleiing................................................................................................................................... 196
Legge til, gi nytt namn til og slette lysbilete..............................................................................196
Lage lysbilete frå ein disposisjon.............................................................................................201
Endra lysbileta......................................................................................................................... 203
Merknadar................................................................................................................................ 207
Presentasjonsnotat.................................................................................................................. 208
Støtteark for presentasjonen....................................................................................................214
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar.......................................................................................219
Laga ei lysbiletframvising.........................................................................................................220
Bruke lysbiletovergangar......................................................................................................... 225
6
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Bruke animasjonseffektar.........................................................................................................227
Bruka samhandling (interaksjon)..............................................................................................233
Lysbiletvisingar........................................................................................................................ 234
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar.237
Innleiing................................................................................................................................... 238
Rask utskriving........................................................................................................................ 238
Kontrollert utskrift..................................................................................................................... 238
Skrive ut brosjyrar.................................................................................................................... 242
PDF-eksport............................................................................................................................. 243
Eksporter som Flash-fil............................................................................................................ 250
Eksportere som nettsider (HTML-filer).....................................................................................250
Sende ein presentasjon som e-post.........................................................................................253
Digital signering av dokument..................................................................................................254
Fjerne personlege data............................................................................................................ 255
Opna og lagra ei PowerPoint-fil...............................................................................................255
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress.....................................................................257
Innstillingane for LibreOffice.....................................................................................................258
Velje innstillingar for Impress...................................................................................................260
Tilpassa brukargrensesnittet....................................................................................................265
Legge til funksjonar med utvidingar.........................................................................................273
Vedlegg A Tastatursnarvegar..........................................................................................277
Innleiing................................................................................................................................... 278
Funksjonstastar i Impress........................................................................................................278
Snarvegtastar for lysbiletvising................................................................................................279
Snarvegtastar for normalvising................................................................................................280
Snarvegtastar for redigering av tekst.......................................................................................280
Snarvegtastar for Impress........................................................................................................281
Navigering i lysbiletsortering....................................................................................................282
Bruk av snarvegtastar.............................................................................................................. 282
Indeks................................................................................................................................284
LibreOffice 4.0 Impress Guide
7
Forord
Kven er denne boka for?
Alle som ønskjer å lære seg å bruka LibreOffice Impress vil finna denne boka nyttig,
anten du er nybyrjar i å laga presentasjonar eller du tidlegare har brukt andre program
som t.d. Microsoft PowerPoint.
Kva er I boka?
Denne boka dekker hovudfunksjonane i Impress, det vil seia
presentasjonskomponentane (lysbiletframvisingane) til LibreOffice. Ved hjelp av Impress
kan du laga lysbilete som inneheld tekst, puktlister og nummererte lister, tabellar,
diagram, bilete og andre objekt.
Impress blir levert med førehandsdefinerte tekststilar, lysbiletbakgrunnar og hjelp.
Programmet kan opna og lagra Microsoft PowerPoint formats og kan eksportere til PDF,
HTML, Adobe Flash og mange grafiske format
Kvar kan eg få meir hjelp?
Både i denne boka, i andre LibreOffice-rettleiingar, det innebygde hjelpsystemet i
LibreOffice og i brukarhjelp på Internett går ein ut frå at du kjenner dei grunnleggjande
funksjonanen for å bruke datamaskinen, som t.d. å starta eit program, opna og lagra filer.
Hjelpsystemet
LibreOffice blir levert med eit svært godt Hjelpsystem. Dette er første staden å søke hjelp
når du bruker LibreOffice.
Du får fram hjelp ved å trykke F1 eller ved å velje LibreOffice Hjelp frå hjelp-menyen. I
tillegg kan du velje å aktivere «Tips» og «Utvida tips». Dette gjer du frå Verktøy →
Innstillingar → LibreOffice → Generelt.
Viss «Tips» er slått på, vil du få opp ei snakkeboble med ei kort forklaring om funksjonen
når du held musepeikaren over eit symbol på skjermen. Vel du Hjelp → Kva er dette? og
held musepeikaren over eit symbol, kjem dei fram ei meir utførleg forklaring.
Gratis støtte på Internett
LibreOffice-fellesskapet gjer meir enn å utvikle programvare. Det tilbyr også gratis,
dugnadsbasert støtte. Sjå 1 og nettsida http://www.libreoffice.org/get-help/
Brukarane kan få omfattande hjelp på nettet frå fellesskapet via e-postlister og nettsida
«Ask LibreOffice», http://ask.libreoffice.org/en/questions/. Andre nettsider blir drivne av
brukarar som tilbyr gratis hjelp. Du kan også finne svar og få hjelp på forumet
http://en.libreofficeforum.org/.
På nettstaden http://user.services.openoffice.org/en/forum/ kan du få hjelp både for
LibreOffice og andre program.
Betalt støtte og opplæring
Eit alternativ kan vere å betale for støtte. Ta kontakt med firma som driv med støtte og
opplæring spesielt for LibreOffice.
Table 1: Gratis støtte for LibreOffice-brukarar (på engelsk)
Gratis
Libr
e
Off
i
ce
Spør LibreOffice
Spørsmål og svar frå LibreOffice-fellesskapet
http://ask.libreoffice.org/en/questions/
Dokumentasjon
Brukarrettleiingar, «how-tos» og anna dokumentasjon.
http://www.libreoffice.org/get-help/documentation/
https://wiki.documentfoundation.org/Documentation/Publications
OSS-ar
Svar på ofte stilte spørsmål
http://wiki.documentfoundation.org/Faq
e-postlister
Eit nettverk av erfarne brukarar som tilbyr hjelp
http://www.libreoffice.org/get-help/mailing-lists/
Internasjonal støtte
LibreOffice-nettsider på fleire språk. (Ser ut til å vere nedlagt)
http://www.libreoffice.org/international-sites/
Internasjonale e-postlister
http://wiki.documentfoundation.org/Local_Mailing_Lists
Tilgjengelege
utvidingar
Informasjon om tilgjengelege utvidingar.
http://www.libreoffice.org/get-help/accessibility/
Kva som kan visast ulikt
Illustrasjonar
LibreOffice kan brukast på alle versjonar av operativsystema Windows, Linux og Mac OS X. Kvar
av desse kan tilpassast av brukaren med omsyn til skrifttypar, fargar, tema vindaugehandtering og
mykje meir. Illustrasjonane I denne handboka er tatt frå mange ulike datamaskiner og
operativsystem. Difor kan det hende at noen av illustrasjonane ser noe anleis ut enn det du ser på
din eigen datamaskin.
Også ein del dialogvindauge kan sjå anleis ut fordi mange er avhengige av instillingane som er
gjort I LibreOffice. Du kan anten bruke dialogvindauge sett av operativsystemet (standard) eller
dialogvindauge laga av LibreOffice. Slik set du opp maskinen for å bruke LibreOffice sine
dialogvindauge:
1) På Linux og Windows operativsystem: gå til Verktøy → Innstillingar → LibreOffice →
Generelt på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for generelle innstillingaron the main
menu bar to open the dialog for general options.
2) På Mac operativsystem: gå til LibreOffice → Innstillingar → Generelt på hovudmenyen
for å opna dialogvindauget for generelle innstillingar.
3) Vel Bruk LibreOffice dialogvindauge i Opna/Lagra dialogvindauge og bare i Linux og Mac
OS X operativsystem, Dialogvindauge for utskrift for å vise LibreOffice dialogvindauge på
datamaskinen du bruker.
4) Klikk OK for å lagra innstillingane og lukka vindauget.
Documentasjon for LibreOffice er tilgjengeleg på http://www.libreoffice.org/get-help/documentation
Knappar og symbol
Utsjånaden til ein del knappar og symbol som blir brukte for å visa mange av dei tilgjengelege
verktøya i LibreOffice kan vere anleis på datamskinen du bruker I høve til slik dei er viste I denne
handboka. Knappane og symbola (ikon) I denne handboka er tatt frå eit oppsett av LibreOffice som
er sett til å bruke Galaxy-settet av ikon.
Om ønskjeleg, kan du endre oppsettet av LibreOffice slik at Galaxy-symbola blir brukte. Det gjer du
slik:
1) På Linux og Windows operativsystem: gå til Verktøy → Innstillingar → LibreOffice → Vis
på hovudmenyen for å opna visingsinnstillingane.
2) På Mac operativsystem: gå til LibreOffice → Innstillingar → Vis opå hovudmenyen for å
opna visingsinnstillingane.
3) I Brukargrensesnitt → Ikonstorleik og ikonstil vel du Galaxy frå nedtrekkslista.
4) Klikk OK for å lagra innstillingane og lukke vindauget.
Merk
Noen Linux operativsystem, for eksempel Ubuntu, inkluderer LibreOffice som ein del
av installasjonen og har kanskje ikkje ikonsettet Galaxty. Det skal då vere råd å laste
ned dette settet frå nettsidene til den versjonen av Linux operativsystemet du bruker.
Bruke LibreOffice på Mac
Noen av tastekommandoane er ulike på Mac i høve til på Windows/Linux. Tabellen nedanfor viser noen
av dei vanlegaste skilnadane brukte i dette dokumentet. Sjå i hjelp for meir om dette.
Windows eller Linux
Mac-ekvivalent
Verktøy → Innstillingar LibreOffice → Innstillingar
menyval
Høgreklikk
Control + klikk og/eller
høgreklikk avhengig av
maskinoppsettet
Effekt
Tilgang til oppsettinnstillinganens
Opnar ein lokalmeny (sprettoppmeny)
Ctrl (Control)
z (Command, Cmd)
Brukt saman med andre tastar
F5
Shift+z+F5
Opnar dokumentstrukturen
F11
z+T
Opnar Stil- og formatvindauget
Kva heiter alle desse tinga?
Termane som er brukte i LibreOffice for dei fleste delane i brukargrensesnittet (den delen av
programmet som du ser og bruker, i motsetnad til kodane som er brukte i sjølve programmet) er
stort sett dei same for alle programma.
Eit dialogvindauge er ei spesiell utgåve av vindauge. Føremålet med dialogvindauge er å informere
deg om eitt eller anna, eller at du kan skrive inn noe, eller begge. Dei inneheld også ofte
kontrollelement som du kan bruke for å bestemme korleis ei handling skal utførast. Dei tekniske
namna for vanlege kontrollelement er viste i 1. Til vanleg bruker vi ikkje dei tekniske namna i denne
boka, men det kan vere greitt å kjenne til dei fordi dei blir ofte brukte i hjelp og andre kjelder til
informasjon.
1) Tabulert side (strengt tatt ikkje ein kontroll).
2) Radioknappar (bare ein kan vere aktiv om gongen).
3) Avkryssingsboks (meir enn éin kan vere aktivert).
LibreOffice 4.0 Impress Guide
11
4) Talboks (klikk på oppover- og nedoverpila for å endra talet vist i tekstboksen, eller skriv inn
talet i tekstboksen).
5) Tminiatyr eller førehandsvising.
6) Nedtrekksliste der du kan velje ei oppføring.
7) Trykknappar.
Figur 1: Dialogvindauge med ein del felles kontrollelement
I dei fleste tilfella kan du bare arbeide I dialogvindauget (ikkje I sjølve dokumentet) så lenge
vindauget er ope. Når du lukkar vindauget, som oftast ved å trykke på OK eller ein annan knapp,
blir endringane lagra og dialogvindauget lukka, kan du igjen arbeide på dokumentet.
Det finst likevel noen dialogvindauga som kan vere opne medan du arbeider på dokumentet. Eit
eksempel på dette er dialogvindauget «Finn og byt ut».
Kven har skrive denne boka?
Denne boka er skriven av friviljuge frå LibreOffice-fellesskapet. Inntekster frå salet av den trykte
utgåva (bare på engelsk) blir nytta til beste for fellesskapet.
Anerkjenningar
Tdenne boka byggjer på og er oppdatert frå OpenOffice.org 3.3 Impress Guide. Medarbeidarane
på denne boka er:
Michele Zarri
Jean Hollis Weber
Dan Lewis
Agnes Belzunce
Peter Hillier-Brook
Gary Schnabl
12
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Claire Wood
Jared Kobos
Nicole Cairns
Rachel Kartch
Martin J Fox
Rachel Kartch
Hazel Russman
Paul Miller
Ofte stilte spørsmål
Korleis er LibreOffice lisensiert?
LibreOffice blir distribuert under Open Source Initiative (OSI) godkjent under Lesser General
Public License (LGPL). Licensen LGPL er tilgjengeleg på engelsk på LibreOffice si nettside
http://www.libreoffice.org/download/license/
Kan eg dele LibreOffice med alle?
Ja.
Kor mange datamaskiner kan eg installere programmet på?
Så mange du vil.
Har eg lov til å selja det?
Ja.
Har eg lov til å bruke LibreOffice kommersielt?
Ja.
Kan eg distribuere PDF-utgåva av denne boka, eller skrive ut og selje kopiar?
Ja, så lenge du oppfyller vilkåra i ein av lisensane nemnde under lisensane tidlegare i denne
boka. Du treng ikkje spesielle løyve. Vi vil setje stor pris på om du i tilfelle deler litt av fortenesta
med prosjektet for å dekke inn noen av utgiftene alt arbeidet med å laga og forbetra det.
Korleis kan eg bidra til LibreOffice?
Du kan hjelpe til med å utvikle LibreOffice på mange måtar, og du treng ikkje vere
programmerar. Du kan for eksempel hjelpe til med å skrive brukardokumentasjon, laga
videoinnføringar og anna støttemateriell. Som ei byrjing kan du sjå innom nettsida
http://www.documentfoundation.org/contribution/
LibreOffice 4.0 Impress Guide
13
Kapittel 1
Innleiing til Impress
Kva er Impress?
Impress er presentasjonsprogrammet (lysbiletvisinga) til LibreOffice. Du kan laga lysbiletshow som
inneheld mange ulike element, som tekst, punktlister og nummererte lister, tabellar, diagram og
mange ulike former for grafiske objekt som biletsamlinger (clipart), teikningar og foto. Impress
inneheld også stavekontroll, synonymordbok, tekststilar og bakgrunnsstilar.
Dette kapitlet forklarer Impress sitt brukargrensesnitt og viser korleis du kan lage ei enkel
biletframvising ved hjelp av presentasjonsvegvisaren. Dei andre kapitla i denne boka forklarer
korleis du kan lage sofistikerte lysbiletshow ved hjelp av dei ulike funksjonane i Impress.
Skal du lage noe meir enn svært enkle framvisingar, krev det litt kunnskap om dei ulike elementa
eit lysbilete er bygd opp av. For eksempel blir visinga og utsjånaden til tekst i eit lysbilete styrt av
stilar. Teikningar blir i Impress laga på same måten som i teikneprogrammet Draw som er inkludert
i LibreOffice. Sjå meir om dette i handboka for Draw.
Starta Impress
Du kan opna Impress på mange måtar:
• Frå oppstartmenyen til LibreOffice. Dersom ingen komponentar er opne, trykk på knappen
•
•
•
Presentasjon.
Frå systemmenyen. Dette er standardmenyen der dei fleste programma blir opna. I
Windows er denne menyen kalla Start-menyen. I Linux med Gnome skrivebord heiter han
Programmenyen (Applications menu), på eit KDE-skrivebord ligg han under KDE-logoen.
På Mac OS X heiter han Programmenyen (Applications menu). Sjå meir om dei ulike
operativsystema i Getting Started Guide Chapter 1 Introducing LibreOffice.
På Windows kan du velje Presentation i Snøggstart for LibreOffice. Liknande funksjonar
finst også for Mac OS X og Linux, sjå Getting Started Guide Chapter 1 Introducing
LibreOffice.
Frå ein open komponent i LibreOffice. Klikk på trekanten til høgre for knappen Ny i
hovudmenyen og vel Presentasjon frå nedtrekksmenyen, eller vel Fil → Ny → Presentasjon
på menylinja.
Merk
Når LibreOffice blir installert på datamaskinen, blir det som oftast lagt til ei
menyoppføring for kvar komponent i systemmenyen. Namnet på og plasseringa av
desse menyoppføringane er avhengig av operativsystemet og det grafiske
brukargrensesnittet.
Første gongen du opnar Impress, kjem presentasjonsvegvisaren fram. Her kan du velje
•
•
•
•
Tom presentasjon, som opnar eit tomt dokument
Frå mal, som gir deg valet mellom fleire ulike malar du kan bruke for presentasjonen
Opna eksisterande presentasjon
Klikk på Opprett for å opna hovudvindauget for Impress.
Du finn meir detaljert om korleis du bruker presentasjonsvegvisaren i kapitlet «Slik lagar du ein ny
presentasjon» på side 25.
Dersom du ikkje ønskjer å bruke presentasjonsvegvisaren, kan du velje Ikkje vis denne
vegvisaren igjen før du klikkar Opprett. Du kan få fram vegvisaren igjen frå Verktøy →
Innstillingar → LibreOffice Impress → Generelt → Nytt dokument på hovudmenyen og merke av
for Start med vegvisaren.
16
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Hovudvindauget i Impress
Hovudvindauget i Impress (2) er delt inn i tre deler: lysbiletpanelet, arbeidsområdet og
oppgåvepanelet. I tillegg kan det vere fleire verktøylinjer som kan visast eller gøymast etter behov.
Figur 2: Hovudvindauget i Impress. Ovalane viser Gøym/Vis-merka
Tips
Du kan lukka lysbiletpanelet og oppgåvepanelet ved å trykke på x-en oppe i høgre
hjørne, eller ved å velje Vis → Lysbiletpanel eller Vis → Oppgåvepanel. Bruk Vis →
Lysbiletpanel og Vis → Oppgåvepanel for i opna panela igjen.
Du kan også maksimere arbeidsområdet ved å trykke på vis/gøym-merka i midten av
dei loddrette skiljelinjene (vist med ovalar i 2). Når du bruker vis/gøym blir panelet
gøymd, men ikkje lukka. For å vise panela igjen, trykk på vis/gøym igjen.
Lysbiletpanelet
Lysbiletpanelet viser miniatyrar av lysbileta i presentasjonen i den rekkefølgja dei vil bli viste
dersom du ikkje har endra rekkefølgja som omtalt i kapittel 9 Lysbiletvising. Når du kliker på ein av
miniatyrane, vil lysbildet bli vist i arbeidsområdet og du kan gjere alle dei endringane i det som du
måtte ha behov for å gjere.
I lysbiletpanelet kan du gjere fleire operasjonar på fleire bilete samstundes:
• Legge til eit nytt lysbilete.
• Merke eit lysbilete som gøymd slik at det ikkje blir vist under framsyninga.
• Slette eit lysbilete frå presentasjonen.
Kapittel 1 Innleiing til Impress
17
• Gi eit lysbilete eit nytt namn.
• Lage duplikat av eit lysbilete (kopier og lim inn) eller flytte det til ein annan stad i
presentasjonen (klipp ut og lim inn).
Det er også råd å gjere noen andre operasjonar, men som det er forklart seinare i dette kapitlet, er
det andre og enklare måtar å gjere dei på.
• Endre overgangen etter det merkte lysbiletet eller for kvart lysbilete i ei gruppe lysbilete.
• Endre sekvensen av lysbilete i presentasjonen.
• Endre utsjånaden på lysbilete.
• Endre oppsettet for ei lysbiletgruppe samstundes.
Oppgåvepanelet
Oppgåvepanelet har fem avdelingar. For å utvida visinga klikkar du på tittellinja til delen du ønskjer
å bruke. Bare ein del om gongen kan vere utvida.
Hovudutformingar
Her blir det vist kva for utforming du har vald på lysbiletet i tillegg til ein del ferdige malar som
du kan bruke. Klikk på ein av malane for å bruke han.
Tips
Trykk F11 for å opna stilhandsamaren der du kan endra stilane brukte i hovudsidene.
Dette kan du gjere når som helst. Sjå kapittel 2 Bruke hovudutforming, stil og malar
for meir om dette.
Oppsett
Utformingane som er inkluderte i Impress blir viste her. Du kan velje ei av dei og bruke ho slik
ho er, eller du kan gjere endringar i utforminga. Du kan ikkje lagra tilpassa utformingar.
Tabellutforming
(Denne finn eg ikkje i LibreOffice 4.x).
The standard table styles are provided in this section. You can further modify the appearance
of a table with the options to show or hide specific rows and columns, or to apply a banded
appearance to the rows and columns. Sjå kapittel 3 Legge til og formatere tekst for meir om
tabellar.
Tilpassa animasjon
Det finst svært mange animasjonseffektar du kan bruke for å utheva eller forbetra dei ulike
elementa i eit lysbilete. Seksjonen tilpassa animasjon er ein enkel måte å legge til, endre eller
fjerne ein animasjonseffekt på. Du finn eit oversyn over korleis legge til og tilpasse
animasjonseffektar i kapittel 9 lysbiletshow.
Lysbiletovergang
Her finn du mange ulike overgangar som blir brukte mellom lysbileta. Standard er ingen
overgang som betyr at lysbiletet som blir vist ganske enkelt blir bytt ut med det neste. Vel du
ein av dei tilgjengelege overgangane, kan du styra kor raskt overgangen skal skje (sakte,
middels eller raskt, velje mellom automatisk eller manuell overgang og velje kor lenge kvart
lysbilete skal visast (bare for automatisk overgang).
Arbeidsområdet
Arbeidsområdet (normalt i midten) har fem faner: Normal, Disposisjon, Notat, Støtteark og Slide
Lysbiletsortering (3). Desse fem fanene blir kalla visingsknappar. Området under
visingsknappane vil variere med kva vising som er vald. Visingane for arbeidsområdet er nærare
omtalt på side 20.
18
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 3: Faner i arbeidsområdet
Verktøylinjer
Det finst mange verktøylinjer som kan brukast når du lagar lysbilete. Dei kan gjerast synlege eller
gøymde frå Vis → Verktøylinjer på hovudmenyen.
Du kan også velje kva symbol (ikon) som skal visast på kvar verktøylinje. Dette finn du meir om i
kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress.
Mange av verktøylinjene er like verktøylinjene i Draw. Du finn meir om desse i handboka for Draw
Statuslinja
Statuslinja heilt nedst i Impress-vindauget inneheld informasjon som kan vere nyttig under arbeidet
med ein presentasjon. Vil du ikkje bruke denne linja, kan du gøyme ho ved å gå inn på Vis på
hovudmenyen og fjerne avkryssinga (ved å klikke på ho) for Statuslinje.
Storleiken blir gitt med den gjeldande måleeininga, som ikkje har noe med
einingane brukte på linjalen. Denne måleeininga er definert i Verktøy →
Innstillingar → LibreOffice Impress → Generelt.
Merk
Figur 4: Statuslinja
Frå venstre mot høgre finn du:
• Informasjonsområdet – visinga avhengig av kva som er markert. Eksempel:
Utval
Informasjon
Tekstområde
Tekstredigering: Avsnitt x, rad y, kolonne z
Diagram, rekneark
Innebygd objekt (namn) valt
Bilete
Bilete med gjennomsikt valt
• Markørposisjon – posisjonen til markøren. Er eit uval markert, vil posisjonen til det øvre,
•
•
•
•
venstre hjørnet av utvalet målt frå det øvre, venstre hjørnet til lysbiletet bli vist etterfølgd av
høgda og breidda til utvalet eller tekstboksen markøren er i.
Endringar ikkje lagra – eit «flagg» indikerer at fila ikkje er lagra med dei siste endringane.
Dobbeltklikk på flagget for å opna dialogvindauget for lagring.
Digital signatur – eit «flagg» indikerer at dokumentet er digitalt signert. Etter at fila er
lagra, vil dobbelklikk på dette flagget opna dialogvindauget med den digitale signaturen.
Lysbiletnummer – nummeret på lysbiletet som blir vist i arbeidsområdet. Talet etter
skråstreken viser samla tal på bilete i denne presentasjonen.
Stil brukt for side (lysbilete) – stilen som er brukt for lysbiletet, støtteark og notat for den
sida som blir vist i arbeidsområdet. Dobbelklikk på stilnamnet for å opna dialogvindauget
for lysbiletutforminga.
Kapittel 1 Innleiing til Impress
19
• Forstørringsbrytar – blir brukt for å bestemma kor stort arbeidsområdet skal visast.
• Forstørring i % – viser kor mange prosent arbeidsområdet er i høve til full storleik (100 %).
Dobbeltklikk på prosenttalet for å opna dialogvindauget for skalering og layout.
Dokumentstruktur
Dokumentstrukturvindauget viser alle objekta som er brukte i eit dokument. Dette er ein annan grei
måte å flytte rundt i eit dokument og finne dei ulike elementa i det.
Du opnar vindauget med dokumentstrukturen ved å klikke på symbolet
på standard menylinja,
eller frå Vis → Dokumentstruktur på menylinja eller med snarvegen Ctrl+Shift+F5.
Det er lettare å bruke dokumentstrukturen dersom du gir lysbileta og objekta i dei, dvs. Bilete,
rekneark osv. meiningsfulle namn i staden for å bruke standardnamna «Lysbilde 1», «Form 1» og
liknande.
Figur 5: Dialogvindauget for
dokumentstruktur
Ulike visingar av arbeidsområdet
Kvar vising av arbeidsområdet er utforma for å gjere utforminga så enkel som råd er for dei uike
oppgåvene. Det kan difor vere greitt å bli kjend med desse for å kunne utføre dei ulike oppgåvene
raskare.
Merk
Kvar vising av arbeidsområdet viser ulike sett med verktøylinjer. Du kan tilpasse
desse verktøylinjene frå Vis → Verktøylinjer, i hovudmenyen og krysse av for dei
verktøylinjene du ønskjer å bruke.
Normalvising
Visinga Normal er hovudvisinga når du skal lage lysbilete. Bruk denne visinga for å formatere og
utforme lysbiletet og når du skal legge til tekst, bilete og animasjonar.
Du kan plassere eit lysbilete i arbeidsområdet for Normalvisinga (2 på side 17) anten ved å klikke
på miniatyren i lysbiletpanelet, eller ved å dobbeltklikke på det i dokumentstrukturen (side 20).
20
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Disposisjonsvising
Disposisjonsvisinga (6) inneheld alle lysbileta i presentasjonen i nummerorden. Emnetitlar,
punktlister og nummererte lister blir viste for kvart lysbilete i disposisjonsformat. Bare tekst i
standard tekstboksen blir vist. Har du lagt til andre tekstboksar eller biletobjekt, blir dese ikkje viste.
Heller ikkje namn på lysbilete blir viste.
Figur 6: Disposisjonsvising
Figur 7: Pilknappane for disposisjonsnivå og flytting i verktøylinja for tekstformatering
Bruk disposisjonsvisinga for å:
1) lage endringar i teksten i eit lysbilete:
a) Legg til og slett tekst på same måten som i normalvisinga.
b) Flytte tekstavsnitta i det valde lysbiletet opp og ned ved hjelp av knappane «Pil opp» og
«Pil ned» i verktøylinja for tekstformatering (innringa i 7).
c) Endra disposisjonsnivået for kva avsnitt som helst i eit lysbilete ved hjelp av knappane «Pil
høgre» og «Pil venstre» i verktøylinja for tekstformatering.
d) Endra disposisjonsnivået og flytte eit avsnitt samstundes ved å bruke ein kombinasjon av
desse fire pilknappane.
2) Samanlikne lysbiletet med disposisjonen som er brukt (dersom du har lage ein
disposisjon). Dersom du oppdagar at eit anna lysbilete skulle vore brukt her, kan du laga
det direkte i disposisjonsvisinga eller du kan gå tilbake til normalvisinga og lage det det der.
Notatvising
Bruk Notatvising (Figure 8) for å legge til notat i eit lysbilete. Når presentasjonen blir vist på ein
ekstra skjerm kopla til datamaskinen, blir notata ikkje viste på ekstraskjermen.
1) Klikk på fanen Notat.
Kapittel 1 Innleiing til Impress
21
Figure 8: Legge til notat i notatvisinga
2) Vel lysbiletet du vil legge notatet i ved å klikke på det i lysbiletpanelet eller dobbeltklikke på
namnet i disposisjonsvisinga
3) Klikk på orda «Klikk for å leggja til notat» i tekstfeltet under lysbiletet og skriv inn notatet.
Du kan endre storleiken på tekstboksen for notat ved å klikke ei av kantlinjene og deretter bruke
handtaka som kjem fram for å dra storleiken dit du ønskjer. Du kan også flytte boksen ved å klikke
på ei av kantlinjene og dra boksen dit du ønskjer. Klikk på tasten F11 for å få fram stilhandsamaren
dersom du vil endre tekststilen.
Støttearkvising
Støttearkvising blir brukt for å setje opp lysbileta for papirutskriving av eit støtteark. Klikk på fanen
Støtteark og deretter Eigenskapar i oppgåvepanelt (9). (Kan hende du av ein eller annan grunn
må klikke på plasshaldarane i eitt av hjørna i arbeidsområdet og deretter inne i arket for å få fram
neste val). Du kan då velje om du vil skrive ut 1, 2, 3, 4, 6 eller 9 lysbilete per side.
Du kan også bruke denne visinga til å tilpasse informasjonen som skal skrivast ut på støttearket.
Sjå kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark for meir om dette.
Vel Set inn → Sidetal eller Set inn → Dato og klokkeslett for å opna dialogvindauget for
topptekst og botntekst. Klikk på fanen Notat og støtteark (10) og vel dei elementa som skal
visast på kvar støtteside.
22
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 9: Oppsett av støtteark
Figur 10: Dialogvindauget for topp- og botntekst – Fanen for notat og støtteark
Sorteringsvising
Lysbiletsorteringsvisinga (11) inneheld ein miniatyr av alle lysbileta i presentasjonen. Du kan bruke
denne visinga for å arbeide på ei gruppe lysbilete eller bare på eitt lysbilete.
Kapittel 1 Innleiing til Impress
23
Figur 11: Lysbiletsortering
Tilpasse visinga av lysbiletsorteringa
For å endra kor mange lysbilete som skal visast i kvar rad:
1) Klikk på Vis → Verktøylinjer → Lysbiletsortering og Vis → Verktøylinjer →
Lysbiletvising for å vise eller gøyme dei respektive verktøylinjene (12).
2) Set kor mange lysbilete på sida (opp til 15).
Figur 12: Verktøylinjene for lysbiletsortering og
lysbiletvising
Flytte på eit lysbilete ved hjelp av sorteringsvisinga
Slik kan du flytte eit lysbilete i presentasjonen ved å bruke lysbiletsorteringa:
1) Klikk på lysbiletet for å markere det (11).
2) Dra og slepp det dit du ønskjer.
Markere og flytte grupper med lysbilete
Du kan markere ei gruppe av lysbilete ved å bruke ein av desse måtane:
• Med Ctrl-tasten – klikk på det første lysbiletet. Hald nede Ctrl-tasten medan du klikkar på
resten av dei ønskte lysbileta.
• Med Shift-tasten – klikk på det første lysbiletet. Hald nede Shift-tasten medan du klikkar på
det siste biletet i gruppa. Dette vil merke også lysbileta mellom desse to.
• Med datamusa – set musepeikaren over det første lysbilet, hald nede høgre eller venstre
musebrytar og flytt musepeikaren til det siste lysbiletet og slepp museknappen.
Flytte ei grupe av lysbilete:
1) Merk ei gruppe av lysbilete.
2) Dra og slepp gruppa til den nye plasseringa.
Slik bruker du lysbiletsorteringsvisinga
Du kan arbeide med lysbilete i lysbiletsorteringsvising på same måten som i lysbiletpanelet.
Høgreklikk på eit bilete for å få opp lokalmenyen med desse vala:
• Nytt lysbilete – legg til eit nytt lysbilete etter det markerte lysbiletet.
• Lag kopi av lysbiletet – lagar ein kopi av det markerte lysbiletet og plasserer kopien like
etter det markerte lysbiletet.
24
LibreOffice 4.0 Impress Guide
•
•
•
•
Slett lysbiletet – sletter det markerte lysbiletet.
Endra namn på lysbilete – gi nytt namn til det markerte lysbiletet.
Lysbiletopsett – blir brukt for å endre utsjånaden til det markerte lysbiletet.
Lysbiletovergang – blir brukt for å endre overgangen frå det valde lysbiletet til det neste.
–
–
•
•
•
•
For eitt lysbilete, marker lysbiletet og legg til ønskt overgang.
For fleire lysbilete, marker ei gruppe lysbilete og legg til ønskt overgang.
Gøym lysbilete– gøymde lysbilete blir ikkje viste i biletvisinga.
Klipp ut – fjernar det markerte lysbiletet og lagrar det på utklippstavla.
Kopier– kopierer det valde lysbiletet til utklippstavla utan å fjerne det.
Lim inn – set inn eit lysbilete frå utklippstavla etter det markerte lysbiletet
Slik lagar du ein ny presentasjon
Denne bolken viser korleis du kan lage ein ny presentasjon ved hjelp av vegvisaren for
presentasjonar.
Tips
Det første du må gjere er å bestemma kva føremålet er med presentasjonen og
planlegge han ut frå det. Sjølv om det er råd å gjere endringar undervegs, vil det
spare deg for mykje tid om du har klart føre deg kven som skal sjå
presentasjonen, kva innhaldet skal vere, strukturen i presentasjonen og korleis
han skal visast.
I standardoppsettet vil presentasjonsvegvisaren (13) dukke opp når du opnar Impress. Gjer han
ikkje det, kan du opne vegvisaren frå hovudmenyen via Fil → Vegvisarar → Presentasjon. Du
kan endre denne innstillinga frå hovudmenyen frå Verktøy → Innstillingar → LibreOffice
Impress → Generelt → Nytt dokument og setje eller fjerne avkryssinga framføre Start med
vegvisaren.
1) Vel ein av desse under Type:
• Tom presentasjon lagar nettopp ein tom presentasjon.
• Frå mal gir deg høve til å lage ein ny presentasjon ut frå ein av dei ferdiglaga malane.
•
Du får fram ei liste over alle tilgjenglege malar som du kan velja frå. Du finn meir om
dette i kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar.
Opna eksisterande presentasjon blir brukt når du skal arbeide vidare på ein
presentasjon. Det vil kome opp ei liste over tidlegare laga presentasjonar som du kan
velje frå.
Kapittel 1 Innleiing til Impress
25
Figur 13: Vel presentasjonstype
2) Klikk på Neste for å opna steg to i vegvisaren. Dersom du har vald Tom presentasjon i steg
1, vil det sjå ut som i 14. Valde du Frå mal, vil eit eksempellysbilete bli vist i
førehandsvisinga.
3) Vel ei utforming i Vel ei lysbiletutforming. Her blir det vist ei liste med ulike
presentasjonsbakgrunnar som du kan velje mellom. Dersom du vel å bruke ein anna
bakgrunn enn <Original>, klikk for å velje han.
4) I Vel eit presentasjonsmedium bestemmer du korleis presentasjonen skal visast. Dei
fleste presentasjonane skal visast på dataskjerm, så trykk på Skjerm, som er
standardvalet. Du kan endre sideformatet når som helst.
Merk
Standard skjermside er for ei 4:3 vising (28cm x 21cm). Dette passar ikkje for
breiskjermvisingar. Du kan endre dette ved å gå til «Normalvising» og velje
Format → Side.
5) Klikk på Neste for å gå til steg 3 (15).
26
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 14: Vel ei lysbiletutforming
Figur 15: Vel overgangseffekt
6) Vel overgangseffekt frå nedtrekkslista Effekt.
7) Vel farten på overgangen mellom lysbileta i nedtrekkslista Fart. Middels er eit godt val.
8) Vel presentasjonstype – Standard eller Automatisk.
Kapittel 1 Innleiing til Impress
27
a) Standard-visinga vil vise presentasjonen i fullskjerm med den farten du valde.
b) Automatisk vising gir deg høve til å bestemme kor lenge kvart lysbilete skal visast og
kor lang tid det skal gå frå visinga er ferdig til ho startar igjen.
9) Klikk Opprett og du har den nye presentasjonen klar.
Tips
Dersom du har lite erfaring med å lage presentasjonar, kan du velje
standardverdiane for Effekt og Fart. Du kan endre begge dese verdiane seinare
når du arbeider med lysbiletovergangar og animasjonar. Desse er nærare
forklarte i kapittel 9 Lysbiletframvisingar.
Merk
Dersom du valde Frå mal i steg 1, vil knappen Neste opna vindauget for steg 3 og
andre sider vil kome fram. Dette er ikkje omtalte her.
Åtvaring
Hugs å lagra både tidt og ofte for å forhindra tap av informasjon dersom noe
uventa skulle skje. Du kan også aktivere autolagring i Verktøy → > Innstillingar →
Last inn/lagre → Generelt. Her kryssar du av for Lagra → Autolagra kvart … og
vel kor ofte autolagringa skal utførast.
Formatere ein presentasjon
Ein ny presentasjon inneheld berre eit tomt lysbilete. I denne bolken skal vi legge til nye lysbilete
og tilpasse dei til det ønskte innhaldet.
Setje inn lysbilete
Nytt lysbilete
Du kan bruke ein eller fleire av desse måtane for å setje inn eit nytt lysbilete:
1) Gå til Set inn på hovudmenyen og vel Lysbilete.
2) Eller høgreklikk på eit bilete i arbeidsområdet, lysbiletpanelet eller lysbiletsorteringa og vel
Lysbilete→ Nytt lysbilete frå oppsprettmenyen (som kjem fram når du høgreklikkar).
3) Eller klikk på knappen Lysbilete
i verktøylinja for presentasjonen. Viss denne
verktøylinja ikkje er synleg, gå til Vis → Verktøylinjer på hovudmenyen og vel
Presentasjon frå lista.
4) Eit nytt lysbilete blir sett inn i presentasjonen etter det markerte lysbiletet.
Figur 16: Verktøylinja for
presentasjon
Lage kopi av lysbilete
Av og til kan det vere greitt å lage ein kopi av eit ferdig lysbilete i staden for å byrja heilt på nytt
igjen. Slik gjer du det:
1) Merk lysbiletet di vil lage kopi av i lysbiletpanelet.
2) Høgreklikk på lysbiletet i lysbiletpanelet eller i arbeidsområdet og vel Lag kopi av lysbilete
i sprettoppmenyen.
3) Eller gå til lysbiletsortering, høgreklikk på eit lysbilete og vel Lag kopi av lysbilete i
sprettoppmenyen.
28
LibreOffice 4.0 Impress Guide
4) Endeleg kan du også bruke Set inn på hovudmenyen og velje Lag kopi av lysbilete .
5) Det vil i alle tilfella bli sett inn ein kopi av lysbiletet etter det markerte lysbiletet.
Figur 17: Tilgjengelege lysbiletoppsett
Velja lysbiletoppsett
Vel utforming i oppgåvepanelet for å få opp ei liste over tilgjengelege utformingar av lysbilete (17).
Skilnaden på dei ulike utformingane er talet på element i lysbiletet, frå eit tomt lysbilete til eit
lysbilete med seks innhaldsboksar og ei overskrift. Du får opp ei forklaring på utforminga ved å
halde musepeikaren over utforminga i oppgåvepanelet.
Det første lysbiletet i ein presentasjon er som oftast ei tittelslide. Utforminga Tittelside (som også
inneheld eit element for ein undertittel) eller utforminga Berre tittel er gode forslag til uforming av
det første lysbiletet. For resten av lysbileta vil det til vanleg vere meir bruk for utformingar med tittel
og innhaldsboksar.
Velja utforming
Dersom ein går ut frå at det tomme lysbiletet ikkje er vald:
1) Klikk på Klikk for å leggja til tittel og skriv inn teksten. Du kan endre formateringa av tittelen
ved å endra stilen for tittelen. Sjå kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar.
2) Dersom du bruker utforming Tittellysbilete, klikk på Klikk for å leggja til tekst for å skrive inn
ein undertittel. Du kan endre formateringa av undertittelen ved å endra stilen for
undertittelen. Sjå kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar.
Merk
Tekst og grafiske element kan justerast når som helst i prosessen, men å endre
utforminga av eit lysbilete som alt har eit innhald kan føre til dramatiske effektar. Du
bør difor tenke nøye gjennom kva utforming du vel å bruke. Om du likevel finn det
nødvendig å bytte til ei anna utforming, vil ikkje innhalde bli borte, men det kan trenge
å formaterast på nytt.
Tips
For å sjå namna på dei innebygde utformingane, hald musepeikaren over visinga.
Det vil då kome opp ei lita rute med namet. Dette gjeld forresten for alle knappane
på sida, også i verktøylinjene.
Kapittel 1 Innleiing til Impress
29
Figur 18: Å velje innhald
Endre utforminga
Slik vel eller endrar du utforminga:
1) Sett lysbiletet i arbeidsområdet og vel den ønskte utforminga frå området Utforming i
oppgåvepanelet (den øvste knappen til høgre). Fleire av utformingane inneheld ein eller
fleire innhaldsboksar. Kvar av desse boksane kan innehelade eitt at desse elementa: tekst,
film, bilete, diagram eller tabell.
2) Vel innhaldstype ved å klikke på symbolet midt i innhaldsboksen som vist i 18.
3) Dersom boksen skal innehalde bare tekst, klikk på Klikk for å leggja til tekst og skriv inn
teksten.
Merk
Dersom du har vald ei utforming med ein eller fleire innhaldsboksar, er dette tida for å
bestemma kva type innhald som skal setjast inn.
Endra element i lysbiletet
Eit lysbilete inneheld element som blei lagt inn i hovudutforminga. Det er lite sannsynleg at den
førehandsdefinerte utforminga passar for alle lysbileta i presentasjonen. Som oftast må du fjerne
element som ikkje skal vere med, eller legge til for eksempel tekst og bilete.
I Impress kan du ikkje laga nye utformingar, men du kan endre storleiken på og flytte
utformingselementa. Det er også råd å legge til lysbiletelement utan å vere avgrensa av storleiken
og plasseringa av utformingsboksane,
For å endra storleiken på ein innhaldsboks, klikker du på omrisset av boksen for å få fram dei 8
handtaka. Sett musepeikaren på eitt av handtaka, hald nede museknappen og dra handtaket dit du
ønskjer og slepp museknappen. For å flytte boksen, gjer du det på same måten, men med
musepeikaren over omrisset utanom handtaka.
Slik fjernar du eit element:
1) Klikk på elementet for å merka det. Handtaka på omrisset viser at elementet er merkt.
2) Trykk på Delete-tasten.
30
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Åtvaring
Endringar i alle førehandsdefinerte utformingar som følgjer med Impress kan bare
gjerast når visinga er sett til Vis → Normal, som er standardoppsettet. Forsøk på å
gjere endringar ved å endra hovudutforminga, noe som er mogleg, kan resultere i
uønskte resultat. Endringar i hovudutforminga må gjerast svært forsiktig og krev
mykje prøving og feiling.
Legga til tekst
Dersom lysbiletet inneheld ei tekstramme, legg du til tekst ved å klikke på teksten Klikk for å leggja
til tekst og så skrive inn teksten. Disposisjonsstilane blir lagt til teksten automatisk etter kvart som
du skriv inn. Du kan endra disposisjonsnivået og plasseringa for kvart avsnitt ved å bruke
pilknappane på verktøylinja for tekstformatering (sjå 6 og «Disposisjonsvising» på side 21). Du kan
finne meir om handtering av tekst i kapittel 3 Legge til og formatere tekst.
Legga til objekt
For å setja inn bilete eller objekt i eit lysbilete, for eksempel eit bilete, ei teikning, eit foto eller eit
rekneark, klikk på Set inn og vel den ønskte typen frå menyen som kjem fram. Du finn meir om
dette i desse kapitla:
• For bilete, sjå kapittel 4 Legge til og formatere bilete.
• For grafiske objekt, sjå kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt og kapittel 6 Formatere
•
biletobjekt.
For OLE- og andre objekt, sjå kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt.
Endra utsjånad på lysbiletet
For å endra bakgrunnen og andre element for alle lysbileta i ein presentasjon, må du endra
hovudutforminga eller velje ei anna hovudutforming.
Ei Hovudutforming er eit lysbilete med eit spesifisert sett med karakteristika som verkar som ein
mal og blir brukt som utgangspunkt for å laga andre lysbilete. Karakteristikkane iknkluderer
bakgrunnen, objekt i bakgrunnen, tekstformatering og bakgrunnsbilete.
Merk
LibreOffice bruker i originalversjonen tre alternative termar for omgrepa Master
slide, slide master og master page. Alle desse refererer til eit lysbilete som blir brukt
for å laga andre lysbilete. I denne rettleiinga er alle desse tre omgrepa omsette
med Hovudutforming unntatt når det er brukt i omtale av brukargrensesnittet.
Impress har innebygd ein del hovudutformingar som du finn i seksjonen Hovudutformingar på
oppgåvepanelet. Du kan også laga dine eigne hovudutformingar eller legge til fleire frå andre
kjelder. Sjå kapittel 2 Bruke hovudutforming, stila og malar om korleis du kan endre
hovudutformingar
Dersom du bare skal byte ut bakgrunnen, kan du bruke ein snarveg:
1) Vel Format → Side og gå til fanen Bakgrunn i dialogvindauget Sideoppsett.
2) Vel ønskt bakgrunn i nedtrekksmenyen Fyll. Du kan velje mellom ingen, farge,
fargeovergang, skravering og punktbilete.
3) Klikk OK for å legge til bakgrunnen.
Det kjem då opp eit dialogvindauge der du kan velje om bakgrunnsinnstillinga skal gjelde alle
sidene. Svarar du Ja, vil Impress legge valet inn i hovudutforminga. Svarer du Nei, blir den valde
bakgrunnen ikkje bli lagt til noe bilete.
Kapittel 1 Innleiing til Impress
31
Merk
Å setje inn og formatere ein bakgrunn er utanom føremålet med dette kapitlet, men
du kan finne nødvendig informasjon om dette i kapittel 6 Formatere biletobjekt og i
rettleiinga for Draw, Chapter 4 Changing Object Attributes.
Endre lysbiletframvisinga
I standardoppsettet vil lysbiletvisinga vise alle lysbileta i den rekkefølgja dei har i
Lysbiletsortering. Overgangane mellom bileta er den same som er vald i
presentasjonsvegvisaren. Biletskiftet blir gjort frå tastaturet eller datamusa.
Nå er tida for å sjå gjennom presentasjonen og kanskje svare på noen spørsmål. Køyr
presentasjonen minst ein gong (sjå «Vise presentasjonen» på side 33) før du svarar på dei.
Kanskje du har fleire spørmål.
1) Er lysbileta i den ønskte rekkefølgja? Dersom ikkje, er det noen som bør fjernast?
2) Er det høveleg avstand mellom informasjonane og er dei godt synlege for dei som sit
bakarst i eit stort rom? Kanskje dei ikkje ser informasjonen nedst på sida, så du må bruke
bare dei øvre tre firedelene av skjermen.
3) Vil eit bestemt punkt bli klarare om du legg til eit ekstra lysbilete? Er svaret ja, må du lage
dette lysbiletet.
4) Er noen av lysbileta unødvendige. I tilfelle, fjern dei.
5) Vil det vere nyttig med tilpassa animasjon på noen av lysbileta? (Avansert teknikk)
6) Bør noen av lysbileta ha ein annan overgang enn resten av presentasjonen? Overgangen
for desse lysbileta må i tilfelle endrast.
Tips
Dersom eitt eller fleire lysbilete ser ut til å vere overflødige kan det vere lurt å
gøyme lysbileta og sjå gjennom framvisinga eit par gonger til for å vere sikker på at
dei ikkje trengst. Høgreklikk på eit lysbilete i lysbiletpanelet og vel Gøym lysbilete i
menyen som kjem fram. Ikkje slett lysbiletet før du er sikker på at det ikkje trengst,
elles kan du risikere å måtte laga det på nytt.
Når du har svara på desse spørsmåla, og kanskje dine eigen spørsmål i tillegg, gjer dei
nødvendige endringane. Dette gjer du lettast i Lysbiletsorteringa (sjå «Sorteringsvising» på side
23). Bruk menyen Lysbiletframvising for å endra rekkefølgja på lysbileta, velje kva for lysbilete
som skal visast og automatisk flytting frå eitt lysbilete til det neste. Du kan enklast endre
lysbiletovergangane, animering og andre endringar ved å bruke vala på oppgåvepanelet.
Tilpassa animasjonar
Det kan nå vere rette tida for å tilpasse animasjon til eit lysbilete. Du finn Tilpassa animasjon i
oppgåvepanelet. Dette er ein avansert teknikk som er nærare forklart i kapittel 9
Lysbiletframvisingar.
Lysbiletovergangar
Vala for overgangar finn du i Lysbiletovergang i oppgåvepanelet. Sjå kapittel 9
Lysbiletframvisingar for meir om overgangar.
Den første lysbiletframvisinga di vil kanskje bruke den same overgangen for alle lysbileta.
Innstillinga Gå til neste lysbilete er som standard sett til Ved museklikk. Ønskjer du i staden
automatisk biletskifte, merker du av for Automatisk etter og skriv inn kor mange sekund kvart
bilete skal visast. Klikk deretter på Bruk på alle lysbileta.
32
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Tips
Panelet for lysbiletovergangar har eit svært nyttig val: Automatisk førehandsvising.
Når det er kryssa av for dette valet, vil når du endrar valet for overgang, den nye
overgangen bli førehandsvist i lysbiletutformingsområdet.
Vise presentasjonen
1) For å køyre lysbiletvisinga, gjer du eitt av følgjande:
• Klikk på Lysbiletframvising → Start på første bilete på hovudmenyen.
• Klikk på knappen
(Lysbiletframvising) på menylinja for presentasjon.
• Trykk F5 eller F9. (F9 verkar ikkje på Mac.)
2) Dersom lysbiletovergangane er sett til Automatisk etter x sekund, vil visinga gå av seg
sjølv.
3) Dersom lysbiletovergangane er sett til Ved museklikk, gjer eitt av følgjande for å byte
lysbilete:
• Klikk på museknappen for å byte til neste lysbilete.
• Bruk piltastane for å gå til neste eller førre lysbilete.
• Trykk mellomromstasten for å skifte lysbilete.
4) Høgreklikk på skjermen for å få opp ein meny der du mellom anna kan flytte rundt i
lysbiletframvisinga.
5) Når lysbiletframvisinga er ferdig, kjem meldinga Klikk for å avslutta presentasjonen … opp
på skjermen. Klikk på skjermen for å gå ut av presentasjonen.
6) Du kan når som helst avslutte presentasjonen ved å trykke på Esc-tasten.
Figur 19: Impress Presentasjonskonsoll
Bruke presentasjonskonsollen
LibreOffice Impress har ein presentasjonskonsoll som kan brukast når ein ekstra skjerm eller
videoprojektor er kopla til datamaskinen. Du får då ein ekstra kontroll med framvisinga i og med at
Kapittel 1 Innleiing til Impress
33
du kan ha ulike bilete på konsollen (19) og den andre skjermen. Visinga på den vanlege
dataskjermen viser lysbiletet, det neste biletet, lysbiletnotat og ein tidtakar.
Presentasjonskonsollen er ikkje tilgjengeleg utan at ein ekstra skjerm er kopla til datamaskinen.
Du kan finne litt meir om bruken av presentasjonskontrollen i kapittel 9 Lysbiletframvising.
34
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Kapittel 2
Bruke hovudutforming,
stilar og malar
Utforming av ein presentasjon
I tillegg til ei nøye planlegging av presentasjonen som omtalt i kapittel 1 Innleiing til Impress, er det
også nødvendig å planlegge utsjånaden til presentasjonen. Dette gjer du best etter å ha sett opp
ein disposisjon fordi disposisjonen vil vise noen av krava til utsjånad for lysbiletframsyninga. For
eksempel:
• Kva fargekombinasjonar mellom bakgrunn og tekst vil sjå bra ut og vere lette å lese?
• Vil eit bilete gjere innhaldet lettare å forstå?
• Ønskjer du at ein bestemt tekst eller eit bestemt bilete skal visast på alle lysbileta? For
eksempel eit firmanamn og firmalogo.
Vil publikum at lysbileta skal nummererast slik at det er enklare å referere til eitt av dei?
•
• Ønskjer du eit bilete, ein fargeovergang eller annan bakgrunn? Dersom svaret er ja, treng
•
du ein bakgrunn som ikkje forstyrrar innhaldet, som for eksempel fargane brukte i diagram.
Treng du ei eller fleire hovudutformingar? Vil den same utforminga passe alle lysbileta eller
emna?
Du kan endre utsjånaden til lysbileta undervegs, men ei god planlegging sparer deg mykje tid
Kva er hovudutformingar?
Ei hovudutforming er eit lysbilete som blir brukt som utgangspunkt for andre lysbilete. Det svarer til
sidestil i Writer i og med at hovudutforminga styrer den grunnleggjande formateringa av alle
lysbileta som er basert på ho. Ei biletframvising kan ha meir enn ei hovudutforming.
Merk
LibreOffice bruker i originalversjonen tre alternative termar for omgrepa Master slide,
slide master og master page. Alle desse refererer til eit lysbilete som blir brukt for å
laga andre lysbilete. I denne rettleiinga er alle desse tre omgrepa omsette med
Hovudutforming unntatt når det er brukt i omtale av brukargrensesnittet.
Ei hovudutforming har eit definert sett med eigenskapar, inkluderte bakgrunnsfarge, -bilete eller
-fargeovergang; objekt (som logoar, dekorative linjer eller annan grafikk) i bakgrunnen; topp- og
botntekstar; plassering og storleik på tekstrammer; og tekstformatering.
Alle eigenskapane for ei hovudutforming er styrt av stilar. Stilane brukte i lysbileta du lagar blir
henta frå hovudutforminga som er grunnlaget for lysbiletet. Stilane brukte i hovudutforminga er
altså tilgjengeleg og brukte i alle lysbilete som er laga med denne hovudutforminga. Blir stilen for
hovudutforminga endra, blir også alle lysbileta bygde frå denne hovudutforminga endra. Det er
likevel råd å endra kvart einskild lysbilete utan å endra hovudutforminga.
Merk
Sjølv om det blir tilrådd på det varmaste å bruke hovudutforming når det er mogleg,
er det tilfelle der individuelle endringar er nødvendige for bestemte lysbilete, for
eksempel for å forstørre eit diagram når tekst- og diagramutforming er brukt.
Hovudutformingar bruker to typar stilar: presentasjonsstilar og grafiske stilar. Du kan endra den
innebygde presentasjonsstilen, men du kan ikkje laga ein ny. Grafiske stilar kan du både ensra og
laga nye..
Presentasjonsstilar er detaljert omtalte i kapittel 3, Legge til og formatere tekst. Bruken av grafiske
stilar er nærare omtalt i kapittel 6 Formatere biletobjekt. Sjå også «Arbeide med stilar i Impress»
på side 47.
36
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Arbeide med hovudutformingar
Impress har ei innebygd samling av hovudutformingar. Desse er viste i hovudutforming -seksjonen
av oppgåvepanelet (20). Denne seksjonen har tre område: Brukt i denne presentasjonen, Nyleg
brukt og Tilgjengelege for bruk. Klikk på ekspansjonsmerket (som oftast ein trekant med spissen
nedover eller eit pluss-teikn) framføre namnet på området for å utvide det og vise miniatyrar av
lysbileta, eller klikk på kollapsmerket (som oftast ein trekant med spissen oppover eller eit minusteikn) for å gøyma miniatyrane.
Kvar av hovudutformingane viste i lista Tilgjengelege for bruk er frå ein mal med det same namnet.
Dersom du har laga dine eigne malar, eller kopiert malar frå andre stader, vil også desse vere i
denne lista. Sjå «Arbeide med malar» på side 48 for meir om malar.
Figur 20: Hovudutformingar i oppgåvepanelet
Figur 21: Verktøylinja for
hovudutforming
Lage hovudutformingar
Du kan lage ei ny hovudutforming på same måten som du endrar standard hovudutforminga.
1) Opna for å redigera ei hovudutforming ved å velje Vis → Bakgrunn → Hovudutforming
for lysbilete på hovudmenyen for å få opp verktøylinja Hovudutformingsvising (21).
Dersom verktøylinja ikkje kjem opp, kan du få ho fram via Vis → Verktøylinjer på
hovudmenyen og velje Hovudutformingsvising.
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
37
2) Alternativt skal du kunna høgreklikke på ei hovudutforminge i hovudutformingsseksjonen
på oppgåvepanelet og velje Rediger hovudutforming for å opna menylinja
Hovudutformingsvising. Dette alternativet finn eg ikkje i versjon 4.2 av LibreOffice.
3) Klikk på knappen Ny hovudutforming
på menylinja hovudutformingsvising.
4) Det kjem opp ei ny hovudutforming i lysbiletpanelet. Dette lysbiletet kan du nå endra etter
behov.
5) Du bør gi denne hovudutforminga eit nytt namn. Høgreklikk på lysbiletet i lysbiletpanelet og
vel Endra namn på lysbiletet.
6) Når du er ferdig med å lage den nye hovudutforminga, klikk på Lukk
hovudutformingsvising på menylinja for å gå tilbake til normal redigering.
Bruk av hovudutforming
Slik bruker du hovudutforming for alle lysbileta i presentasjonen:
1) Sjå etter at hovudutformingar er viste i oppgåvepanelet (20).
2) For å bruke ei av hovudutformingane på alle lysbileta, høgreklikk på ho frå det tilgjengelege
utvalet og vel Bruk på alle lysbilete i menyen som kjem opp.
Slik bruker du ei anna hovudutforming for utvalde lysbileta i presentasjonen:
1) Merk i lysbiletpanelet alle lysbileta som skal ha ei anna hovudutforming.
2) Høgreklikk på den valde hovudutforminga i oppgåvepanelet og vel Bruk på valde lysbilete
i menyen som kjem opp.
Lasta inn tilleggshovudutformingar
Av og til kan du i det same settet av lysbilete ha bruk for fleire fleire hovudutformingar som kan
høyre til ulike malar. (Bruk av malar er forklart i «Arbeide med malar» på side 48). For eksempel
kan du ha bruk for ei heilt spesiell utforming for det første lysbiletet i presentasjonen, eller du
ønskjer å bruke eit lysbilete frå ein annan presentasjon i den gjeldande presentasjonen (basert på
ein mal som finst på harddisken).
1) Vel Format → Lysbiletutforming på hovudmenyen eller høgreklikk på eit lysbilete i
lysbiletpanelet og klikk på Lysbiletutforming å opna dialogvindauget for lysbiletutforming.
(22). Dette dialogvindauget viser hovudutformingane som er tilgjengelege.
38
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 22: Lysbiletutforming
2) Du kan laste inn fleire hovudutformingar ved å trykke på knappen Last inn for å opna
vindauget Last inn lysbiletutformingar (23).
Figur 23: Last inn lysbiletutformingar
3) Vel i dialogvindauget Last inn lysbiletutformingar malen som du vil bruke og klikk OK.
4) Klikk OK igjen for å lukke vindauget med lysbiletutforminga.
5) Lysbiletutforminga du valde er nå lagt til i Tilgjengelege for bruk.
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
39
Merk
Hovudutforminga du har lasta inn vil også vere tilgjengeleg neste gong du opnar
presentasjonen. Ønskjer du å fjerne ubrukte ovudutformingar, klikk på den
tilsvarande avkryssingsboksen i vindauget Lysbiletutforming. Dersom
hovudutforminga ikkje er brukt i presentasjonen, vil ho bli fjerna frå lista over
tilgjengelege utformingar.
Tips
Bruk så få hovudutformingar som råd er for å minska storleiken på presentasjonsfila.
Endra ei hovudutforming
Desse elementa kan endrast i ei hovudutforming:
•
•
•
•
•
Bakgrunn (farge, fargeovergang, skravering, bilete)
Bakgrunnsobjekt (for eksempel logo eller dekorativ grafikk)
Tekstatributt for hovudtekstområdet og notat
Storleik, plassering og innhald i topp- og botntekstar som skal vere med i alle lysbileta
Storleik og plassering av rammer for overskrifter og innhald
Slik markerer du hovudutforminga for å gjere endringar (dette stemmer ikkje heilt med versjon 4.2):
1) Vel Vis → Bakgrunn → Hovudutforming for lysbilete på hovudmenyen. Dette låser opp
eigenskapane til hovudutforminga slik at du kan dedigere slik som vist i 24.
2) Vel ei hovudutforming i oppgåvepanelet.
3) Høgreklikk på hovudutforminga du ønskjer å endre og vel Rediger hovudutforming frå
oppsprettmenyen.
4) Gjer dei ønskte endringane på lysbiletet og klikk på Lukk hovudutformingsvising på
verktøylinja for hovudutforming, eller vel Vis → Normal på hovudmenyen for å gå ut av
redigeringa.
5) Lagra presentasjonen før du går vidare.
Figur 24: Eksempel på vising av hovudutforming
40
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Åtvaring
Alle endringane som blir gjort på eit lysbilete når du arbeider i modus for
hovudutformingsvising blir overførte til alle lysbileta som bruker denne
hovudutfprminga. Sjå alltid etter at du luker hovudutformingsvisinga og går tilbake
til normalvisinga før du arbeider vidare på lysbileta. Vel Vis → Normal frå
menylinja eller klikk på Lukk hovudutformingsvising i verktøylinja for
hovudutforming for å gå tilbake til normal lysbiletvising.
Endringar som er gjort på eit lysbilete i normalvisinga (for eksempel endringar i listestil, farge på
overskriftsområdet og så vidare), vil ikkje bli overstyrte av seinare endringar i hovudutforminga.
Skulle det vere ønskjeleg å heller bruke stilen frå hovudutforminga i eit manuelt endra lysbilete,
kan dette også gjerast. Merk elementet og vel Format → Standardformatering frå hovudmenyen.
Det er også mogleg å endra standardutforminga for hovudutforminga, for eksempel ved å flytte
overskrifta over i lysbiletet, men endringane kan bare gjerast innføre områda for overskrift og tekst.
Av og til kan det hende det er ønskjeleg med ei anna utforming av lysbiletet, avhengig av
innhaldet. Overskrifts- og tekstboksane vil arva innstillingane frå hovudutforminga, men dersom du
har endra plasseringa av desse boksane i hovudutforminga, kan det hende du må plassere dei
manuelt på nytt i lysbiletet.
Velje og bruke bakgrunnar
I Impress kan du bruke bakgrunnar i fleire av elementa, så som på sida, eit standard tekstfelt, eit
grafisk objekt osv. Rettleiinga nedanfor viser korleis du legg ein bakgrunn til ei side, men
framgangsmåten er den same for å legge til bakgrunn i andre element.
1) Vel Format → Side på hovudmenyen (25).
2) Du kan også bruke Format → Stilhandsamar frå hovudmenyen, trykke F11 eller trykke på
symbolet
på verktøylinja Linje og fyll for å opne stilhandsamaren (26).
Figur 25: Vala for bakgrunn i dialogvindauget for sideoppsett
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
41
Figur 26: Presentasjonsstilar
Figur 27: Val av bakgrunnsfarge i dialogvindauget for sideoppsett
3) Vel symbolet for presentasjonsstilar
og høgreklikk på Bakgrunn og vel Endra frå
menyen som kjem opp. Dette opnar dialogvindauget for bakgrunn, som har ei fane
(Område) og har dei same vala som fanen Bakgrunn i sideoppsettet.
4) Vel fylltypen som skal brukast på bakgrunnen frå nedtrekksmenyen: ingen, farge,
fargeovergang, skravering og punktbilete.
5) Då kjem det opp ei liste med vala for den valde fylltypen. 27 viser eit eksempel med
bakgrunnsfargar.
42
LibreOffice 4.0 Impress Guide
6) Merk av eitt av vala og trykk OK. Valet blir nå lagt inn i hovudutforminga og erstattar
eventuelt tidlegare vald fyll.
Tips
Du kan legge til eigendefinerte val for kvar av bakgrunnstypane. Når du har laga ein
ny fylltype, vil denne bli lista i dialogvindauget for bakgrunn saman med dei
innebygde fylltypane. Sjå kapittel 6 Formatere biletobjekt for meir om dette.
Legge til bakgrunnsobjekt
Denne bolken forklarer korleis du kan legge til bakgrunnsobjekt og grafiske element (som ein logo,
dekorative linjer osv.). LibreOffice inneheld mange grafiske format.
Dersom det same biletet skal brukast på alle lysbileta, er den enklaste og raskaste måten å bruke
hovudutforminga. Dette sparer tid når du lagar lysbileta og dersom du vil forandre biletet seinare.
Skal det same biletet leggast til alle lysbileta manuelt, må dette gjerast for kvart einaste lysbilete i
presentasjonen.
For eksempel så er det svært vanleg å legge eit bilete inn i hovudutforminga. Viss biletet er
tilgjengeleg på datamaskinen, gjer du dette slik:
1) Vel Vis → Bakgrunn → Hovudutforming for bilete på hovudmenyen for å opna visinga
av hovudutforminga.
2) Vel Set inn → Bilete → Frå fil på hovudmenyen for å opna filvisaren.
3) Finn fram til biletet du vil bruke og merk det. Ønskjer du å sjå ein miniatyr av biletet, merk
av for Førehandsvis i filvisaren.
4) Klikk på Opna og biletet blir sett inn i lysbiletet.
Når biletet er lagt inn i lysbiletet, må du flytte det til bakgrunnen. Dette gjer du slik:
1) Merk biletet og høgreklikk på det og vel Still opp → Flytt bakarst på menyen som kjem
fram.
2) Du må nokså sikkert også flytte på biletet og eventuelt endra storleiken på det. Sjå meir om
dette i kapittel 4 Legge til og formatere bilete.
Utanom bilete, kan du legge til mange andre objekt som for eksempel dekorative strekar, tekst og
figurar.
Åtvaring
I LibreOffice kan du setje inn eit bilete som ei lenke til biletfila i staden for å legge
biletet inn i dokumentet. Dette kan vere nyttig når presentasjonen ikkje skal visast på
andre datamaskiner, for eksempel at han blir laga på ein berbar datamaskin som også
blir brukt for å vise presentasjonen.
Dersom presentasjonen skal visast på andre datamaskiner, må biletfilene byggast inn
i dokumentet for å unngå at det i staden for eit bilete blir vist ei melding om at biletet
ikkje finst.
Tips
Dersom du vil at biletet skal blandast med bagkrunnen, set du bakgrunnsfargen til
gjennomsiktig. Merk biletet og vel Verktøy → Fargebytar på hovudmenyen. Klikk på
pipetta i dialogvindauget og flytt markøren til den fargen som du vil skal bli
gjennomsiktig og klikk på denne. Fargen blir lagt inn i boksen like etter pipetta. Sjå
etter at Byt ut med er sett til Gjennomsiktig og trykk på knappen Byt ut.
Tips
Ein enkel måte å gjere biletet lysare på for at teksten blir lettare å lese, er å gjere
biletet meir gjennomsiktig eller å endre gamma for biletet. Dette gjer du enkelt frå
verktøylinja for bilete.
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
43
Stilar for hovudutforminga
Innføre hovudutforminga kan du definere eit fullstendig sett med stilar for standardvisinga av tekst
og grafiske objekt som blir sette inn i lysbiletet som bruker denne bakgrunnen. Dersom
hovudutforminga for eksempel har ein mørk bakgrunn, kan det vere føremålstenleg å setje
skriftfargane nokså lyse. I staden for å setje skriftfargen for kvart lysbilete, noe som både tar tid og
lett kan føre til feil, kan du setje skriftfargen for overskrifter og tekst i hovudutforminga. Endringar
som blir gjort i ei hovudutforming gjeld bare for lysbilete laga med denne bestemte
hovudutforminga
For å arbeide med stilar for hovudutforminga, trykk F11 eller vel Format → Stilhandsamar på
hovudmenyen, eller klikk på symbolet for stilhandsamaren
på verktøylinja for linjer og fyll for å
opna stilhandsamaren. (26 for presentasjonsstilar og 28 for biletstilar).
Dialogvindauget Stilhandsamar er eit flytande dialogvindauge. Trykk F11 for å lukke det når du
ikkje treng det. LibreOffice vil hugsa plasseringa neste gong du opnar det.
Stilane i Impress er delte i to hovudkategoriar: Presentasjonsstilar og Biletstilar.
Figur 28: Biletstilar i stilhandsamaren
Presentasjonsstilar
Presentasjonsstilane (26) påverkar tre element i ei hovudutforming, nemleg bakgrunnen,
bakgrunnsobjekt (som t.d. ikon, dekorative linjer og tekstrammer) og teksten på lysbiletet.
Tekststilane blir delt vidare i Notat, Disposisjon 1 til Disposisjon 9, Overskrifter og undertitlar.
Disposisjonsstilane blir brukte for dei ulike nivåa i dei disposisjonane dei høyrer heime i. For
eksempel så blir disposisjon 2 brukt for underpunkta i disposisjon 1 og disposisjon 3 for
underpunkta i disposisjon 2.
Du kan endre presentasjonsstilane men du kan ikkje lage nye.
Biletstilar
Biletstilar (28) blir brukte på linjer, former og tekstboksar som er laga med teikneverktøya i Impress
og definerer formateringa for desse objekta. Du kan endre eksisterande stilar eller lage dine eigne.
44
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Merk
At det finst tekst- og overskriftsstilar både i presentasjonsstilane og biletstilane kan
kanskje forvirre noen. Dobbeltoppføringa kjem av at Impress bruker spesielle
tekstboksar når strukturert tekst skal leggjast inn i lysbilete som er baserte på
presentasjonsstilane (autoutformingsboksar), medan biletstilane kan bruke kva
tekstboksar som helst eller tekst kopla til former eller linjer.
Tips
Nedst i stilhandsamaren er det ein nedtrekksmeny der du kan velje om du vil sjå ei
Hierarkisk liste, Alle stilar, Gøymde stilar, Tillagte stilar eller Tilpassa stilar i
dialogvindauget.
Endre standard tekstområde
Når ei hovudutforming er opna for redigering, inneheld ho fem område viste i 24 på side 40.
•
•
•
•
•
Overskriftområdet for autoutformingar
Objektområdet for autoutformingar
Datoområdet
Botntekstområdet
Lysbiletnummerområdet
Plassering og storleik
Klikk med den venstre musebrytaren på eitt av desse områda for å få fram utvalshandtaka rundt
rektangelet. Bruk desse handtaka for å endre storleiken og plasseringa av området.
• Flytt markøren til ein av kantane utanom handtaka og klikk med den venstre museknappen
•
for å flytte området. Markørern endrar utsjånad, som oftast til ei knytta hand, men dette er
avhengig av oppsettet for datamaskinen.
Du endrar forma og storleiken for eitt av desse områda ved å bruke handtaka. Handtaka i
hjørna endrar høgde og breidde, medan sidehandtaka endrar bare ein dimensjon om
gongen. Som oftast vil markøren endra utsjånad for å vise korleis forma på området vil bli
endra.
Tips
For å halde på den same forma, set musepeikaren over eit av hjørnehandtaka og
hald nede Shift-tasten medan du drar handtaket. Rektangelet vil då ha det same
forholdet mellom høgde og breidde.
Treng du ei meir nøyaktig kontroll over storleiken og forma på det gjeldande området, er det betre
å bruke dialogvindauget Posisjon og storleik enn datamusa.
1) Merk det rektangulære området ved å klikke på kanten av det.
2) Trykk F4 eller gå til Format → Posisjon og storleik på hovudmenyen eller høgreklikk på
kanten og vel Posisjon og storleik for å opna sprettoppmenyen (29).
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
45
Figur 29: Dialogvindauget for posisjon og storleik
Funksjonane for dette dialogvindauget er omtalt i handboka for Draw, så her blir det bare ein kort
omtale av dei viktigaste felta som er omtalte i dette kapitlet.
• Bruk Plassering for å bestemma X- (vassrett) og Y-posisjonen (loddrett) for det
•
•
rektangulære området. Avstanden blir målt frå det oppgjevne basispunktet. Standard
basispunkt er det øvre, venstre hjørnet i lysbiletet.
Bruk Storleik for å bestemma breidde og høgde for det rektangulære området.
Utgangspunktet er det oppgjevne basispunktet. Vel eit punkt i visinga av Basispunkt som
ikkje skal flyttast på når du endrar storleik. Standard basispunkt er det øvre, venstre hjørnet
av området.
Bruk fanen Rotering for å rotere det gjeldande tekstområdet. Du kan for eksempel plassera
botntekstområdet på sida i lysbiletet ved å rotere det 90˚ for å laga ei meir moderne
utforming. Som oftast er det best å bruke rette vinklar for å lette redigeringa, men
programmet lar deg bruke kva vinkel som helst.
Bakgrunn, kant, oppstilling og justering
Utanom å endra form, storleik og plassering, er det også mogleg å endra andre utsjånader på dei
redigerbare områda i hovudutforminga. Du kan såleis endra bakgrunn, kantar, justering i høve til
lysbiletet og plasseringa i høve til andre objekt.
Medan stilane for bakgrunn og linjer er tilgjengelege frå formatmenyen, må du bruke knappane
Still opp
46
og Justering
på verktøylinja for linjer og fyll for å opna sprettoppmenyane.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Dato og lysbiletnummer
Områda for dato og lysbiletnummer kjem ikkje opp automatisk på alle lysbileta sjølv om du har
definert dei. Slik gjer du for å vise dei på alle lysbileta:
1) Vel hovudutforming.
2) Merk det aktuelle feltet og vel Set inn → Sidenummer eller Set inn → Dato og
klokkeslett på hovudmenyen. Sjå meir om dette i kapittel 8 Legge til og formatere
lysbilete, notat og støtteark.
Legge inn tekst i alle lysbileta
Noen av dei innebygde hovudutformingane har tekstobjekt i botnteksten. Du kan legge til andre
tekstobjekt i hovudutforminga for å få topp- eller botntekstar på alle lysbileta.
1) Vel Vis → Bakgrunn → Hovudutforming for lysblete i hovudmenyen for å opna
vindauget for hovudutformingar.
2)
3)
4)
5)
Trykk på tekstsymbolet
på verktøylinja for teikning eller trykk på F2.
Klikk ein gong på hovudutformingssida og dra ut for å teikna tekstobjektet.
Skriv eller lim inn teksten i tekstobjektet, eller legg til felt slik som omtalt nedanfor.
Klikk på Lukk hovudutformingsvising på verktøylinja for hovudutforming når du er ferdig.
Du kan legge til eit felt som t.d. dato eller sidenummer (lysbiletnummer) i eit tekstobjekt i topp- eller
botnteksten ved å velja Set inn → Felt og velja det aktuelle feltet i undermenyen. Ønskjer du å
redigere eit felt på lysbiletet, sjå om dette i kapittel 3 Legge til og formatere tekst.
Felta du kan bruke i Impress er:
•
•
•
•
•
•
•
Dato (fast)
Dato (variabel): blir oppdatert automatisk når fila blir lasta inn
Klokkelsett (ffast)
Klokkeslett (variable): blir oppdatert automatisk når fila blir lasta inn
Forfattar: for- og etternamnet som er lista i brukardata for LibreOffice
Sidenummer (lysbiletnummer)
Filnamn
Tips
Du kan endra nummerformatet (1,2,3 or a,b,c eller i,ii,iii, osv.) for sidenummerfeltet
frå Format → Side på hovudmenyen og velje format i området
Utformingsinnstillingar.
For å endra forfattarinformasjonen, vel Verktøy → Innstillingar → LibreOffice →
Brukardata på hovudmenyen.
Arbeide med stilar i Impress
Viss du har arbeidd med stilar i Writer, vil du finne mykje som er likt, men også ein del som er
forskjellig i Impress. Presentasjonsstilane i Impress er mykje dei same som avsnittssilar i Writer og
blir brukte på ein liknande måte. Du kan ikkje lage nye presentasjonsstilar, men du kan endre dei
eksisterande etter behov. Merk at på same måten som overskriftsstilane i Writer, er
disposisjonsstilane i Impress hierarkisk lenka slik at ei forandring i disposisjon 1 vil automatisk
også bli gjort i det etterfølgjande disposisjonane.
Også biletstilane i Impress er svært nyttige. Dei definerer karakteristikkane for eit grafiske objekt,
som også inkluderer eit tekstobjekt. Dersom du for eksempel har behov for å laga eit diagram i eit
organisasjonskart i eitt av lysbileta i presentasjonen, og du ønskjer at alle objekta skal ha ein
einsarta utsjånad, som linjestil, skrifttype, skygger osv. Den enklaste måten å oppnå dette på med
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
47
minimum arbeid er å laga ein biletstil for objektet og bruke denne på kvart objekt. Den største
fordelen er at dersom du bestemmer deg for å endra for eksempel bakgrunnsfargen for objekta,
treng du bare å endra stilen i staden for å endra kvart objekt.
Presentasjonsstilar er grundig forklarte i kapittel 3 Legge til og formatere tekst og biletstilar i
kapittel 6 Formatere biletobjekt. Du kan også finne meir informasjon om stilar i Getting Started
Guide Chapter 3 Using Styles and Templates.
Arbeide med malar
Ein mal er ein dokumentmodell som blir brukt for å laga andre dokument. Du kan for eksempel
laga ein mal for firmapresentasjonar med logoen til firmaet på den første sida. Nye presentasjonar
som bruker denne malen vil då alltid ha denne logoen på første sida.
Malane kan innehalde alt som kan leggjast inn i vanlege dokument, som tekst, bilete, eit sett med
stilar og brukardefinerte oppsett som definerer måleeiningar, språk, standardskrivaren og
tilpassingar av verktøylinjer og menyar.
Alle dokument som blir laga med LibreOffice er baserte på malar. Du kan laga malar for kva
dokumenttype som helst, anten det er tekst, rekneark, teikningar eller presentasjonar. Dersom du
ikkje spesifiserer ein mal når du lager eit nytt dokument, vil dokumentet bruke standardmalen for
den dokumenttypen du lagar. LibreOffice bruker den tomme malen som er installert med
LibreOffice for den typen dokument. Du kan sjølv bestemme kva som skal vere standardmal. Sjå
meir om dette i «Setje standardmal» på side 51.
Impress skil seg likevel litt ut frå dei andre komponentane i LibreOffice i og med at det opnar med
presentasjonsvegvisaren dersom du ikkje har slått dette valet av. Når du vel Fil → Ny →
Presentasjon frå menylinja, vil vegvisaren bli opna med fleire val for nye presentasjonar. Eitt av
desse vala er Frå mal.
Dersom presentasjonsvegvisaren er slått av, vil LibreOffice bruke standard presentasjonsstil når du
opnar for å lage ein ny presentasjon frå Fil → Ny → Presentasjon. Dersom du ikkje har definert
ein ny standardmal, vil LibreOffice bruke den tomme malen som er levert med Impress.
Du kan finne meir om malar i Getting Started Guide Chapter 3 Using Styles and Templates.
Malar leverte med LibreOffice
Impress kjem med eit sett med førehandsdefinerte malar. Desse finn du i mappa
Presentasjonsbakgrunnar. Desse malane inneheld bare bakgrunnar og bakgrunnsobjekt slik at du
skal få eit utgangspunkt for å lage dine eigne malar. Alle malane som du lagar sjølv blir lagra i
mappa Mine malar når du lagrar som mal.
Slik lagar du ein ny presentasjon frå ein presentasjonsmal:
1) Vel Fil → Ny → Malar på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for malhandering. (30).
2) Klikk på fanen Presentasjonar.
3) Finn fram til utvalet av presentasjonsmalar du ønskjer å bruke.
4) Dobbelklikk på den ønskte malen i lista for å bruke den valde malen.
48
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 30: Dialogvindauget for malhandtering
Malar frå andre kjelder
Du kan laste ned malar frå mange ulike kjelder, inkludert den offisielle nettsida
http://templates.libreoffice.org/, og installere dei på datamaskinen. Andre stader kan du finne
malsamlingar som er pakka i utvidingar (.OXT-filer). Installeringa av desse, med
utvidingshandteraren, er forklart nedanfor.
Noen av desse malane er gratis, andre må du betale litt for. Sjå omtalen for å sjå kva lisens dei
bruker.
Dersom du har laga dine eigne malar, blir desse lagra i mappa Mine malar. Sjå «Importere ein
mal» på side 54 for meir om dette. Sjå «Importere malsamlingar» på side 55 om korleis du kan
importere malar enkeltvis.
Hovudutformingar som er laga med nyleg oppretta eller importerte malar blir viste under
Tilgjengelege for bruk i hovudutformingsdelen av oppgåvepanelet.
Slik lagar du dine eigne malar
Slik lagar du ein mal frå ein presentasjon og lagrar han i mappa Mine malar:
1) Opna presentasjonen som skal brukast som mal.
2) Legg eventuelt til ekstra innhald og stilar.
3) Vel Fil → Malar → Lagra som mal i hovudmenyen for å opna dialogvindauget for
malhandtering (31).
4) Merk mappa Mine malar for å aktivere knappen for lagring
, og klikk deretter på ldenne
knappen. Dersom Mine malar ikkje er synleg, sjå «Lagra malar i ei gøymd mappe» på side
50.
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
49
5) Skriv inn eit namn for den nye malen i feltet Skriv inn namnet på malen.
6) Klikk OK for å lagra malen i mappa Mine malar.
7) Lukk dialogvindauget for malhandtering.
Figur 31: Lagra ny mal frå dialogvindauget for malhandtering
Lagra malar i ei gøymd mappe
(Dette må eg finne ut av før eg kan omsetje. Stemmer ikkje heilt med versjon 4.2).
This procedure is for a LibreOffice installation that has yet to have any user created or imported
templates for use in Impress. Any empty template folders are hidden in the Template Manager and
a work-around is necessary to save the first template into the My Templates folder.
1) Go to File > Save As Template on the main menu bar to open the Template Manager
dialog. By default the Template Manager opens at the Documents page.
2) Double click on the MediaWiki folder to select it and activate the Save icon
, then click
the Save icon.
3) Specify the template name in the pop-up dialog and click Accept. The template is saved
into the MediaWiki folder. This appears in the MediaWiki folder on the dialog page of the file
type being saved, which is Presentations.
4) Close the Template Manager dialog.
5) Go to File > New > Templates on the main menu bar to open the Template Manager dialog
again.
Note
Closing and opening the Template Manager is necessary so that the following steps
can be carried out to move your template into the My Templates folder.
6) Select the Presentations tab to open the dialog page for presentations (32).
7) Double-click the MediaWiki folder to open it.
8) Select the template you have just added and the file handling controls are displayed.
9) Click the Move to folder icon
and select My Templates from the drop list that
appears. Your template will be moved from the MediaWiki folder to the My Templates
folder.
10) Close the Template Manager dialog.
50
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 32: Flytting av mal til mappa Mine malar
Setje standardmal
Dersom du lagar ein presentasjon frå Fil → Ny → Presentasjon på hovudmenyen og ikkje vel ein
mal, vil LibreOffice bruke standardmalen i Impress som mønster for presentasjonen. I
utgangspunktet er denne standardmalen tom. Ønskjer du ein annan mal som standard, kan dette
gjerast dersom den ønskte malen er å finne i ei av mappene som blir viste i dialogen for
malhandtering. Du kan når som helst gå tilbake til den tomme malen om det er ønskjeleg.
Setje ein tilpassa mal som standard
Slik set du ein mal du har laga som standard i staden for den tomme malen som Impress normalt
bruker:
1) Vel Fil → Ny → Malar for å opna dialogvindauget for malhandteraren og vel der fanen
Presentasjonar (32).
2) Dobbeltklikk på mappa Mine malar for å opne ho.
3) Merk malen du vil bruke som standard.
4) Klikk på knappen Set som standard
og den valde malen er nå standardmal.
Tilbakestille standard mal
Slik set du standardmalen tilbake til den tomme malen som Impress i utgangspunktet bruker:
1) Vel Fil → Ny → Malar for å opna dialogvindauget for malhandteraren.
2) Trykk på knappen Handlingsmenyen
og vel Nullstill standardmalen frå
nedtrekksmenyen (33). Denne knappen finst ikkje utan at standardmalen tidlegare er sett til
ein annan mal enn den tomme malen.
3) Vel Presentasjon frå nedtrekkslista for å tilbakestille standardmalen. Dersom
standardmalen for andre modular i LibreOffice også er endra, vil også desse modulane
finnast i nedtrekkslista.
4) Neste gong du lagar ein ny presentasjon vil han bli laga med den tomme malen som
mønster.
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
51
Figur 33: Tilbakestilling av standardmal
Redigere ein mal
Du kan redigere stilane og innhaldet i malane og deretter legge dei til på nytt i presentasjonar som
bruker den bestemte malen.
Ydu kan bare legge til stilar på nytt, ikkje innhaldet.
Merk
Redigering
1) Vel Fil → Ny → Malar for å opna dialogvindauget for malhandtering.
2) Finn fram til malen som du vil endra og klikk ein gong på han for å få opp
filhandteringskontrollane (32).
3) Klikk på knappen for redigering
for å opna malen i Impress.
4) Rediger malen på same måten som for andre presentasjonar og lagra endringane med Fil
→ Lagra på hovudmenyen.
Oppdatering av eit dokument frå ein endra mal
Neste gong du opnar ein presentasjon som er laga med ein mal som i mellomtida er endra, kjem
det opp ei melding om endringa (34).
Klikk på Oppdater stilar for å bruke dei nye stilane i malen. Ønskjer du å halde fram med dei
gamle stilane, trykker du Hald fram med gamle stilar. Når du trykker på ein av knappane, vil
meldinga forsvinne og presentasjonen blir opna i Impress med dei stilane du valde å bruke.
Figur 34. Melding om oppdaterte stilar
52
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Åtvaring
Merk
Dersom du vel Hald fram med gamle stilar i meldingsboksen vist i 34, vil denne
meldinga ikkje kome fram neste gong du opnar dokumentet etter at malen er
endra. Du får ikkje fleire sjansar til å oppdetere stilane frå malen, utan at du bruker
makroen som er omtalt nedanfor i Merk.
Slik kan du oppdatere frå ein mal:
1) Bruk Verktøy → Makroar → Organiser makroar → LibreOffice Basic. Vel
dokumentet frå lista, klikk på utvidingssymbolet (+ eller trekant) og vel Standard.
Dersom det er eit utvidingssymbol nær Standard, trykk på dette og vel ein
modul.
2) Dersom knappen Rediger er aktiv, klikk på han. Er knappen ikkje aktiv, klikk på
Ny.
3) Skriv inn det følgjande i Basic-vindauget:
Sub FixDocV3
' set UpdateFromTemplate
oDocSettings = ThisComponent.createInstance( _
"com.sun.star.document.Settings" )
oDocSettings.UpdateFromTemplate = True
End Sub 'FixDocV3
4) Klikk på Køyr BASIC og lukk Basic-vindauget.
5) Lagra dokumenet.
Neste gong du opnar dokumentet,Organiser vil du få opp spørsmålet om du vil
oppdatere stilane frå den endra malen.
Organisering av malane
LibreOffice kan bare bruke malar som er lagra i malmappene til LibreOffice. Du kan laga nye
malmapper og bruke desse for å halde orden på malane dine. Du kan for eksempel ha ulike
mapper for ulike føremål eller prosjekt. Du kan også importere malar.
Merk
Alle hendingane som er tilgjengelege frå kommandoknappane er også tilgjengelege
frå sprettoppmenyen som kjem fram når du høgreklikkar på mappene eller malane.
Tips
Kvar LibreOffice plasserer malmappene er avhengig av operativsystemet brukt i
datamaskinen. For å sjå kvar mappene er lagra, kan du gå inn på Verktøy →
Innstillingar → LibreOffice → Stiar.
Lage ei malmappe
Slik lager du ei malmappe :
1) Vel Fil → Ny → Malar på hovudmenyen for å opne dialogvindauget for malhandtering.
2) Klikk på fanen Presentasjonar for å opne dialogvindauget for presentasjonar (32 på side
51).
3) Klikk på malen du ønskjer å flytte til ei ny mappe for å få fram kontrollane for filhandtering.
4) Klikk på knappen Flytt til mappe
og vel Ny mappe frå nedtrekkslista.
5) Skriv inn namnet på den nye mappa i dialogvindauget som kjem opp og trykk på OK.
6) Den valde malen blir nå lagra i den nye mappa du nettopp har laga.
Slette ei malmappe
Du kan ikkje slette malmappene som blir leverte med LibreOffice eller som er installerte med
utvidingshandteraren. Det er bare råd å slette mapper som du har laga sjølv.
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
53
Slik kan du slette ei malmappe som du har laga sjølv:
1) I malhandteraren merker du mappa som du vil fjerne.
2) Trykk på knappen Slett
. Det kjem då opp ein meldingsboks som bed deg stadfeste at
du vil slette mappa. Trykk Ja.
Åtvaring
Tomme mapper blir ikkje viste. Dersom mappa er synleg, sjå etter at ho inneheld
bare filer som du ikkje har bruk for. For å gjere mappa synleg, kan du legge inn ein
mellombels mal ved å velje Fil → Lagra som mal for ei tilfeldig fil du har opna, flytte
fila til mappa som skal slettast og så slette mappa.
Flytte ein mal
Slik kan du flytte ein mal frå ei malmappe til ei anna:
1) I malhandteraren dobbeltklikker du på mappa som inneheld malen som skal flyttast (32 på
side 51).
2) Merk malen som skal flyttast.
3) Klikk på knappen Flytt til mappe
og vel mappe frå nedtrekkslista.
Slette ein mal
Du kan ikkje slette malar som blir leverte med LibreOffice eller som er installerte med
utvidingshandteraren. Det er bare råd å slette malar som du har laga sjølv eller har importert.
Slik slettar du ein mal:
1) I malhandteraren dobbeltklikker du på mappa som inneheld malen som skal slettast.
2) Select the template that you want to delete.
3) Trykk på knappen Slett
. Det kjem då opp ein meldingsboks som bed deg stadfeste at
du vil slette mappa. Trykk Ja.
Importere ein mal
Dersom malen du ønskjer å bruke ikkje er i LibreOffice sine malmapper, må du importere han.
Slik importerer du ein mal inn i ei malmappe:
1) Merk mappa som malen skal importerast til i malhandteraren.
2) Trykk på knappen Import
for å opna filutforskaren.
3) Finn fram til malen som skal importerast, merk han og klikk på Opna. Filutforskaren blir
lukka og malen dukkar opp i den valde mappa.
54
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Importere malsamlingar
Ein enkel måte å installere malsamlingar som er pakka som utvidingar, er å bruke
utvidingshandteraren. Du kan finne meir om utvidingshandteraren i Getting Started Guide Chapter
14 Customizing LibreOffice.
Figur 35: Utvidingshandteraren
1) Last ned utvidingspakka (.OXT fil) og lagra ho ein eller annan staden i datamaskinen. Du
kan finne mange malar på http://templates.libreoffice.org/template-center utvikla for å
brukast i LibreOffice.
2) Vel Verktøy → Utvidingar på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for utvidingar (35).
3) Klikk Legg til for å opna filutforskaren.
4) Finn og merk malpakka du vil installere og klikk på Opna. Pakka vil nå bli installert. Kan
hende du blir neden om å akseptere ein lisensavtale.
5) Når pakka er installert, er malane tilgjengelege via Fil → Ny → Malar og utvidinga blir lista
i Utvidingar.
Eksportrere ein mal
Slik eksporterer du ein mal frå ei malmappe til ein annan stad:
1) Dobbeltklikk i malhandteraren på mappa som inneheld malen som skal eksporterast.
2) Merk malen som skal eksporterast.
3) Klikk på knappen Eksport
for å opna den vanlege filutforskaren.
4) Finn fram til mappa malen skal eksporterast til og klikk OK.
Kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar
55
Kapittel 3
Legge til og formatere tekst
Innleiing
All tekst som blir brukt i lysbilete ligg i tekstboksar. Dette kapitlet handlar om korleis du kan laga,
endra, bruke og slette tekstboksar. Det blir også snakka om dei ulike teksttypane som kan brukast
og korleis dei kan formaterast. Til slutt blir det forklart korleis setje inn spesielle former for tekst
som nummererte lister og punktlister, tabellar, felt og hyperlenker.
Arbeide med tekstboksar
Tekstboksar kan setjast inn i eit lysbilete på to måtar:
• Vel ei førehandsdefinert utforming frå utformingsdelen av oppgåvepanelet. Ei slik utforming
inneheld ein eller fleire tekstboksar og er nærare omtalt i kapittel 1 Innleiing til Impress.
Desse tekstboksane blir kalla tekstboksar med Autoutforming.
• Lag ein tekstboks ved hjelp av tekstverktøyet
i verktøylinja for teikning eller verktøylinja
for tekst.
Skrive inn tekst i tekstboksar med autoutforming
Slik skriv du inn tekst i ein tekstboks med autoutforming:
1) Sjå etter at normalvisinga er vald.
2) Klikk i tekstboksen som viser Klikk for å leggja til tekst.
3) Skriv eller lim inn teksten i tekstboksen med autoutforming
For meir informasjon om tekstboksar med autoutforming, sjå «Laga punktlister og nummererte
lister» på side 76.
Skrive inn tekst i tekstboksar
Slik skriv du inn tekst i boksar laga med tekstverktøyet:
1) Sjå etter at normalvisinga er vald.
2) Klikk på tekstsymbolet
på verktøylinja for teikning (36) eller verktøylinja for tekst (37).
Verktøylinja for teikning er som standard å finne nedst på sida. Dersom ingen av desse
verktøylinjene er synlege, vel Vis → Verktøylinjer → Teikning eller Tekst på
hovudmenyen.
3) Klikk på lysbiletet og dra ut ein tekstboks til ønskt breidde. Du treng ikkje tenke på høgda,
for den vil tilpassa seg teksten du skriv inn.
4) Dersom du seinare treng å flytte tekstboksen, sjå «Flytte tekstboksar» på side 59. Sjå
«Endra storleik på tekstboksar» på side 60 om korleis du kan endra storleiken på boksen.
5) Slepp museknappen når du er ferdig. Markøren er nå plassert i tekstboksen og
tekstboksen blir vist med eit skravert omriss (38).
6) Skriv eller lim inn teksten i tekstboksen.
7) Klikk utanfor tekstboksen for å gå ut av han.
I tillegg til den vanlege tekstboksen der teksten blir justert vassrett, er det også
mogleg (i noen oppsett) å setje inn tekstboksar der teksten blir justert loddrett.
Merk
58
Dersom du finn symbolet
i verktøylinja for teikning (36), klikk på det for å lage ein
loddrett tekstboks. Den vertikale tekstboksen er bare tilgjengeleg når asiatiske språk
er aktiverte i Verktøy → Innstillingar → Språkinnstillingar → Språk på
hovudmenyen.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 36: Verktøylinja for teikning
Figur 37: Verktøylinja for
tekst
Figur 38: Innskriving av tekst i ein tekstboks
Flytte tekstboksar
Når du flytter markøren over ein tekstboks, vil han normalt blir endra frå ei pil til ein loddrett strek,
men dette er avhengig av oppsettet for datamaskinen.
1) Klikk når markøren er I-liknande. Tekstboksen er nå i redigeringsmodus. Dette blir vist med
ei ramme rundt boksen (38).
2) Flytter du markøren over denne ramma, blir han endra til det normale flyttesymbolet brukt i
datamaskinen, for eksempel ei hand eller eit pilsymbol.
3) Når flyttesymbolet er synleg, klikk ein gong og utvalshandtaka dukkar opp i ramma. (39).
Figur 39: Flytte tekstboks
1.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
59
4) Klikk kvar som helst på omrisset av boksen og dra for å flytte han. Ein halvgjennomsiktig
kopi av innhaldet viser kvar boksen vil bli plassert. Ikkje klikk i eit av handtaka for dette vil i
tilfelle endra storleiken på boksen utan å flytte han.
5) Slepp museknappen når boksen er der du vil ha han. Klikk på utsida av tekstboksen for å
gå tilbake til redigeringsmodus.
Endra storleik på tekstboksar
I normalvisinga vil markøren normalt bli endra frå ei pil til ein I-liknande figur når du flytter han over
teksten i ein tekstboks. (Utsjånaden på markøren er avhengig av datamaskinen).
1) Klikk når markøren ser ut som ein I. Tekstboksen vil då bli sett i redigeringsmodus. Dette
blir markert med ei ramme rundt tekstboksen (38).
2) Flytt markøren over ramma og han blir forandra til eit flyttesymbol. Korleis dette symbolet
ser ut, er maskinavhengig.
3) Når flyttesymbolet er synleg, klikk ein gong og utvalshandtaka dukkar opp i ramma. (Feil:
Fann ikkje kjelda til referansen).
4) Set markøren over eitt av handtaka. Markøren endrar utsjånad til å vise kva retning
handtaket kan flyttast. Handtaka i hjørna flytter dei to sidene som møter kvarandre, medan
handtaka på midten av linjene flytter den aktuelle linja.
5) Når dei dobbeltspissa pilene dukkar opp, klikk og dra til den storleiken du ønskjer. Når du
endrar storleiken, vil ei prikkelinje vise omrisset av den nye boksen.
6) Slepp museknappen når boksen har den ønskte storleiken. Klikk på utsida av tekstboksen
for å gå tilbake til redigeringsmodus.
Figur 40: Endra storleik på tekstboksen
Tips
For å behalda forholdet mellom sidene i tekstboksen, held du nede Shift-tasten når
du klikkar og drar. Slepp opp museknappen før Shift-tasten.
Bruke dialogvindauget for posisjon og storleik
Treng du ein meir nøyaktig kontroll med storleike og plassering enn det du kan få med datamusa,
kan du bruke dialogvindauget for posisjon og storleik.
60
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 41: Dialogvindauget for posisjon og storleik
1) Merk tekstboksen og trykk F4, eller vel Format → Posisjon og storleik på hovudmenyen,
for å opna dialogvindauget for Posisjon og storleik (41).
2) I innskrivingsboksane X-posisjon (vassrett) og Y-posisjon (loddrett) under Plassering kan
du bestemma nøyaktig plasseringa av det øvre, venstre hjørnet av tekstboksen i høve til
basispunktet vald i figuren Basispunkt.
3) I feltet Storleik kan du bestemme breidda og høgda på tekstboksen, også her i høve til eit
vald basispunkt. For å behalda same forholdet mellom høg og breidd, kryssar du av for
Same storleiksforhold.
4) Vel eitt av dei ni basispunkta som svarer til kvart av handtaka i tekstboksen og midten av
boksen. Standard er å bruke det øvre, venstre hjørnet.
5) Dersom du vil hindra at tekstboksen seinare blir forandra, kryssar du av for Plassering
og/eller Storleik i feltet Vern.
6) Ønskjer du at tekstboksen skal forandra storleik i høve til teksten du skriv inn i han, kryssar
du av for Tilpass breidda etter teksten og/eller Tilpass høgda til teksten i området Tilpass.
7) Klikk på OK for å setje tekstboksen i lysbiletet etter dei vala du har skrive inn.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
61
Merk
Måleeiningane brukte i dette dialogvindauget og andre dialogvindauge brukte i
Impress blir bestemt i Verktøy → Innstillingar → LibreOffice Impress → Generelt
på hovudmenyen.
Slette tekstboksar
1) Klikk ein gong på teksten for å vise omrisset av tekstboksen.
2) Klikk på omrisset av tekstboksen for å få fram handtaka.
3) Trykk Delete-tasten.
Tips
Av og til kan det vere raskare å slette ein tekstboks ved å teikne eit rektangel rundt
tekstbokksen og trykke Delete-tasten. Ver litt forsiktig slik at du ikkje av vanvare
slettar andre tekstboksar eller former.
Setje inn tekst
Lime inn tekst
Tekst kan setjast inn i tekstboksen ved å kopiera han frå andre dokument og lime inn i Impress.
Det er ikkje alltid at den innlimte teksten passar inn i formateringa brukt på resten av teksten eller i
andre lysbilete. Dette er kanskje nettopp slik du vi ha det, men i andre tilfelle ønskjer du vere
konsekvent i stilbruken. Det er mange måtar å oppnå dette på og det er desse metodane som blir
forklarte nedanfor.
Lime inn tekst uformatert
Det er ein god vane å lime inn tekst utan formatering og deretter formatere han seinare. Når
teksten er merkt og kopiert, bruk ein av desse metodane for å lime inn teksten i lysbietet utan
formatering:
• Bruke tastesnarvegen Ctrl + Shift + V og vel Uformatert tekst i dialogvindauget som kjem
opp.
• Klikke på trekanten til høgre for symbolet Lim inn
•
på standard verktøylinje og velje
Uformatert tekst i dialogvindauget som kjem opp.
Vel Rediger → Lim inn utval på hovudmenyen og vel Uformatert tekst i dialogvindauget
som kjem opp.
Teksten blir limt inn der markørn er og formatert med disposisjonsstilen i ein autoutformingsboks
og med den gjeldande biletstilen i ein normal tekstboks.
Lime inn tekst formatert
For å lime inn ein tekst i ein autoutformingsboks i lysbiletet med den opphavlege formateringa,
bruk ein av desse måtane:
• Bruk tastatursnarvegen Ctrl+V.
• Klikk på Lim inn knappen
på standard verktøylinje.
• Vel Rediger → Lim inn på hovudmenyen.
Teksten blir limt inn i lysbiletet der markøren er. For at teksten skal få same utsjånad som resten av
presentasjonen, bruk den gjeldande disposisjonsstilen på teksten:
1) Merk teksten du nettopp limte inn (sjå «Merke tekst» på side 65 for meir om dette).
62
LibreOffice 4.0 Impress Guide
2) Vel Format → Standardformatering på menylinja. Dette vil legge ein av ni
presentasjonsstilar til teksten. Kva stil som blir brukt er avhengig av kvar teksten blei limt
inn i lysbiletet.
3) Bruke dei fire flyttepilene
på Verktøylinja for tekstformatering (42) for å
flytte teksten til den ønskte plasseringa og gi han det ønskte disposisjonsnivået. Den
venstre pila flytter eitt nivå opp i lista, for eksempel frå disposisjon 3 til disposisjon 2. Den
høgre pila flytter eitt nivå ned i lista. Pil opp og pil ned flytter listeoppføringa.
4) Legg til nødvendig manuell formatering, som skrifteigenskapar, tabulatorar osv.
Figur 42: Verktøylinja for tekstformatering
Dersom du limer tekst inn i ein normal tekstboks kan du likevel bruke stilar for raskt å formatere
teksten. Merk at bare ein biletstil kan bli brukt på kopiert tekst.
1) Lim inn teksten der du vil ha han.
2) Merk teksten du nettopp limte inn (sjå «Merke tekst» på side 65 for meir om dette).
3) Vel den grafiske stilen du vil bruke.
4) Legg til nødvendig manuell formatering, som skrifteigenskapar, tabulatorar osv.
Tips
Presentasjonsstilane er svært ulike stilane brukte i Writer og blir også brukte ulikt. Sjå
«Bruke stilar for å formatere tekst» på side 65 for nærare detaljar om dette.
Setje inn spesielle teikn
Slik kan du setje inn spesielle teikn, som merke om opphavsrett, matematiske symbol,
valutasymbol eller teikn frå andre språk:
1) Klikk der du vil setje inn teiknet i teksten.
2) Vel Set inn → Spesielle teikn på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for spesielle
teikn (43). Dersom verktøylinja for tekstformatering er synleg, kan du i staden trykke på
symbolet for spesielle teikn
Tips
for å opna dialogen.
For å få fram verktøy som ikkje er synlege på ei verktøylinje kan du høgreklikke på
ein tom stad på verktøylinja og velje Synlege knappar Tfrå menyen som kjem opp.
Klikk på knappen du vil ha fram på verktøylinja.
3) Vel skrifttype og delmengde frå nedtrekksmenyane.
4) Klikk på teiknet du vil setje inn. Det kan hende du må rulle nedover i vindauget for å fine
teiknet du ser ette.
5) Klikk OK.
Teikna blir set inn i den rekkefølgja du vel dei, også om du trykker på feil teikn. Klikkar du på eit
ana teikn, vil dette bli lagt til i lista. Trykk på knappen Slett siste for å fjerne det feilvalde teiknet.
Trykk på knappen Slett for å fjerne alle dei valde teikna. Sjølvsagt kan du setje inn alle dei valde
teikna og deretter slette dei du ikkje vil bruke. Dette fordi spesialteikna oppfører seg og kan
handterast som alle andre teikn.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
63
Figur 43: Dialogvindauget for spesielle teikn
Setje inn harde mellomrom og bindestrekar
Av og til bør ord med mellomrom ikkje delast på fleire linjer, eller eit ord kan delast med valfri
bindestrek når det kjem på slutten av ei linje. Dette kan ordnast med å setje inn spesielle
formateringsmerke. Du har tilgang til slike formateringsmerke frå Set inn → Formateringsmerke
på hovudmenyen. Impress har desse formateringsmerka:
• Hardt mellomrom – set inn eit mellomrom som vil halde orda før og etter saman ved
•
•
•
•
•
•
linjedeling.
Hard bindestrek – set inn ein bildestrek som vil halde orda før og etter bindestreken
saman ved linjedeling.
Mjuk bindestrek – set inn ein normalt usynleg bindestrek som kjem fram dersom
bokstaven framføre blir siste bokstaven ved linjeskift.
Splitteikn utan breidd – set inn eit normalt usynleg mellomrom som kjem fram dersom
bokstaven framføre blir siste bokstaven ved linjeskift. Bare tilgjengeleg når kompleks
tekstutforming (CTL) er slått på.
Samanbindingsteikn utan breidd – set inn eit normalt usynleg mellomrom som vil halde
ordet saman ved linjeslutt. Bare tilgjengeleg når kompleks tekstutforming (CTL) er slått på.
Venstre-til-høgre-merke – set inn eit merke som bestemmer tekstretningen for all tekst
som kjem etter merket. Bare tilgjengeleg når kompleks tekstutforming (CTL) er slått på.
Høgre-til-venstre-merke – set inn eit merke som bestemmer tekstretningen for all tekst
som kjem etter merket. Bare tilgjengeleg når kompleks tekstutforming (CTL) er slått på.
Formatere tekst
Innleiing
Høveleg bruk av tekstformatering kan gi presentasjonen ein einsarta utsjånad og spenst til
bodskapen din, og kan til og med forbetra forståinga ved at distraherande element blir fjerna.
64
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Når du legg til ein tekst, anten det er i ein autoutformingsboks eller i ein normalboks, blir han
formatert med ein heil del førehandsdefinerte innstillingar, såkalla stilar. Kva for stilar som blir
brukte er avhengig av disposisjonsnivået for staden der teksten blir set inn i tekstboksen. Om du
for eksempel skriv inn ein tekst i disposisjonsnivå 2, vil Impress formatere han anten i høve til
presentasjonsstilen utforming 2 for autoutformingsboks eller den gjeldande biletstilen for
tekstboksar.
Av og til, som vist i bolken «Lime inn tekst» på side 62, kan det vere svært nyttig å
bruke hovudstilen på ein tekst for å sleppe manuell formatering, særleg dersom du
gjer feil og ikkje finn ut av korleis du kan rette opp feilen. For å legge til hovudstilen,
merker du teksten og vel Format →Standardformatering på hovudmenyen.
Tips
Formatering av tekst kan krevja endringar i tre område:
• Teikninnstillingar (for eksempel skriftfarge)
• Avstittsinnstillingar ( for eksempel justering)
• Listeinnstillingar (f for eksempel punkttype)
I noen tilfelle er det enklast å bruke manuell formatering, men når dei same endringane skal
utførast på fleire ulike deler av presentasjonen, er det enklast å bruke stilar. Begge måtane blir
forklarte her.
I motsetnad til i LibreOffice Writer, der det blir tilrådd å bruke stilar så ofte som
mogleg, blir det i Impress ofte brukt manuell formatering. Dette fordi
presentasjonsstilane er faste i Impress. Det er såleis ikkje råd å ha to ulike nivå 1
eller ulike listepunkt i det same disposisjonsnivået. Stilane manglar også støtte for
teiknstilar, noe som gjer manuell formatering nødvendig for deler av teksten.
Merk
Merke tekst
Før teksten kan formaterast, må han merkast. Alle endringar i formatering blir bare utført på merkt
tekst.
• For å formatere all teksten i ein tekstboks, klikk ein gong på kanten av boksen for å få fram
handtaka for utvalet. Endringar i formateringa vil nå bli utført på all teksten i boksen.
• For å formatere deler av teksten, klikkar du ein gong på teksten. Du kan nå markere deler
av teksten på ein av desse måtane:
– Klikk og dra markøren over teksten for å utheve han.
–
–
Tips
Dobbeltklikk for å markere eitt ord, eller trippelklikk for å markere eit heilt avsnitt.
Hald nede Shift-tasten medan du bruker piltastane på tastaturet for å lage markeringa.
Du kan merke teksten ord for ord ved å halde nede Ctrl- og Shift-tasten samstundes.
Du kan også kombinere Shift-tasten med Home- eller End-tasten for å merke teksten
frå der markøren står til byrjinga eller slutten av linja.
Bruke stilar for å formatere tekst
Impress har to typar stilar: presentasjonsstilar og biletstilar. Presentasjonsstillane blir brukte på
tekst som blir sett inn i ein autoutformings tekstboks, bakgrunnar i hovudutformingar og
bakgrunnsobjekt.. For tekst som blir sett inn i ein tekstboks må du likevel legge til ein biletstil.
Dette kapitlet handlar mest om presentasjonsstilar. Biletstilane er forklarte i kapittel 6 Formatere
biletobjekt.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
65
Endra ein presentasjonsstil
Du kan endra ein presentasjonsstil ved å følgje desse stega:
1) Opna stilhandsamaren (44) ved å trykke på F11 eller ved å velje Format > Stilhandsamar
på menylinja.
2) Sjå etter at knappen for Presentasjonsstilar
er vald.
3) Høgreklikk på stilen du vil endra og vel Rediger frå menyen som kjem opp. Det nye
vindauget som kjem opp inneheld ei rad med faner som blir brukte for å gjere endringar i
presentasjonsstilen (45).
Figur 44: Dialogvindauget stilhandsamar
Figur 45: Fanene i dialogvindauget for å redigera ein presentasjonsstil
Dette dialogvindauget inneheld 14 faner som kan delast i to grupper: Sider som styrer
tekstformatering og sider som styrer eigenskapane for bakgrunnar i hovudutformingar og
bekgrunnsobjekt.
Det er ingen skilnad på innstillingane som styrer ein stil og innstillingane som blir brukte manuelt
på deler av ein tekst. Faktisk så er sidene som blir opna når du legg til ei manuell formatering er
dei same som kjem fram når du endrar stilar i stilhandsamaren. Så, når du meistrar
tekstformatering, vil du ikkje ha noe problem med å endra ein stil.
• For sidene Skrift og Skrifteffektar, sjå «Formatere teikn» på side 67.
• For sidene Innrykk og avstand, Justering og Tabulatorar, sjå «Formatere avsnitt» på side
•
66
71.
For sidene Punktteikn, Nummereringstype, Bilete, Tilpass, sjå «Laga punktlister og
nummererte lister» på side 76.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Sidene som handlar om bakgrunnsformatering og bakgrunnsobjekt er detaljert omtalte i Kapittel 6
Formatere biletobjekt.
Oppdatere ein stil frå eit utval
Slik kan du oppdatere ein stil frå eit tekstutval som du nettopp har endra, eller eit utval du ønskjer å
bruke:
1) Merk eit element i ein tekstboks som har den utsjånaden du ønskjer å bruke som stil.
2) Vel den stilen du vil endra i stilhandsamaren (44) og klikk på knappen Oppdater stil
.
Bruke ein presentasjonsstil
For å ta i bruk ein presentasjonsstil, flytt avsnittet til det ønskte disposisjonsnivået slik som omtalt i
«Laga punktlister og nummererte lister» på side 76.Dette er annleis enn i Writer der du vel stil frå
stilhandsamaren.
Formatere teikn
Du opnar dialogvindauget for innstillingane for teiknformatering (46) frå Format → Teikn på
hovudmenyen eller ved å klikka på teiknsymbolet
på verktøylinja for tekstformatering (42).
Dersom verktøylinja for tekstformatering ikkje er synleg, klikk på Vis → Verktøylinjer →
Tekstformatering. Legg merke til at det ikkje finst teiknstilar i Impress.
Skrifter
Bruk fanen Skrifter for å velje skrifttype, stil (kursiv, halvfeit osv.) og storleik. Ein prøve på skrifta
blir vist nedst i vindauget. Du kan også velje språk for denne stilen. Dene fanen er også
tilgjengeleg når du lagar eller endrar ein presentasjonsstil eller ein biletstil.
Tips
Når du skriv ein fleirspråkleg presentasjon, kan du bruke språkinnstillingane for å
laga stilar der den einaste skilnaden er språkvalet. Dette gjer at du kan kontrollere
stavinga for kvart språk utan å endre andre ting.
Dersom støtte for asiatiske språk og kompleks tekstutforming (CTL) er slått på (Verktøy →
Innstillingar → Språkinnstillingar → Språk), blir det også vist skriftprøver i asiatisk skrift og CTLskrift og innstillingane i tillegg til det valde vestlege språket.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
67
Figur 46: Dialogvindauget Teikn med asiatiske språk og CTL slått på
Skrifteffektar
Bruk fanen for Skrifteffektar (47) for å legge til spesielle effektar som overstreking, farge, skygge
osv. til teksten. På same måten som i fanen skrifter, blir resultatet vist nedst i vindauget slik at du
kan sjå verknaden straks. Denne fanen er også tilgjengeleg når du lagar eller endrar ein
presentasjonsstil eller ein biletstil.
68
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 47: Fanen Skrifteffektar i dialogvindauget Teikn
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
69
Plassering
Fanen Plassering (48) har avanserte innstillingar for å tilpassa tekst. Bruk denne fanen til å
plassera tekst i høve til grunnlinja når du set inn heva eller senka skrift. Denne fanen er ikkje
tilgjengeleg i dialogvindauga for presentasjonsstil og biletstil.
Figur 48: Fanen Plassering i dialogvindauget Teikn
I fanen Plassering kan du lage heva eller senka skrivt slik:
1) Vel Heva skrift eller Senka skrift.
2) Skriv inn eller vel på nedtrekksmenyen kor mange prosent skrifta skal hevast eller senkast.
Dersom det er merkt av for Automatisk (som er standard), er dette valet ikkje tilgjengeleg.
3) Skriv inn eller vel på nedtrekksmenyen kor mange prosent storleiken på skrifta skal vere i
høve til normalskrifta.
Dei andre innstillingane som blir sette i denne fanen er:
• Skaler breidda i Rotering – her skriv du inn eller vel på nedtrekksmenyen kor mange
prosent skriftbreidda skal vere i høve til normalskrifta. Dette påverkar breidda av kvart
einskild teikn i den valde teksten.
• Avstand – bestemmer avstanden mellom bokstavane i den valde teksten. Vel du brei eller
smal avstand, kan du bestemme kor mykje teksten skal utvidast eller krympast i
nedtrekksmenyen i med-boksen.
– Standard – bruker teiknavstanden som er spesifisert i teikntypen
–
–
70
Brei – aukar teiknavstanden
Smal – minkar teiknavstanden
LibreOffice 4.0 Impress Guide
–
Parkerning – justerer automatisk teiknavstanden for spesielle teiknkombinasjonar.
Kerning er bare tilgjengeleg for einskilde teikntypar og bare dersom skrivaren støttar
dette.
Formatere avsnitt
For å få fram dialogvindauget for avsnittsformatering (Feil: Fann ikkje kjelda til referansen) vel
Format → Avsnitt på hovudmenyen eller klikk på avsnittssymbolet
på verktøylinja for
tekstformatering (42). Dersom denne verktøylinja ikkje er synleg, vel Vis → Verktøylinjer →
Tekstformatering på hovudmenyen.
Normalt inneheld dialogvindauget for formatering av avsnitt tre faner: Innrykk og avstand,
Tabulatorar og Justering, men dersom støtte for asiatiske språk er aktivert i Verktøy →
Innstillingar → Språkinnstillingar → Språk vil det også vere ei fane kalla Asiatisk typografi her.
Innrykk og avstand
Fanen Innrykk og avstand inneheld fire grupper. Denne fanen er også tilgjengeleg når du lagar
eller endrar ein presentasjonsstil eller ein biletstil.
• Innrykk – bestemmer kor mykje plass det skal vere mellom venstre og høgre marg på sida
og avsnittet.
–
–
–
Før tekst – for språk som blir skrivne frå venstre mot høgre, bestemmer du her kor mykje
plass det skal vere mellom venstre sidemarg og avsnittet. Skriv du eit negativt tal her, vil
avsnittet byrja før sidemargen. I språk som blir skrivne frå høgre mot venstre, vil den høgre
sida av avsnittet bli rykka inn i høve til den høgre sidemargen.
Etter tekst – for språk som blir skrivne frå venstre mot høgre, bestemmer du her kor mykje
plass det skal vere mellom høgre sidemarg og avsnittet. Skriv du eit negativt tal her, vil
avsnittet byrja før sidemargen. I språk som blir skrivne frå høgre mot venstre, vil den
venstre sida av avsnittet bli rykka inn i høve til den venstre sidemargen.
Første linje – rykker inn den første linja i avsnittet. For å laga hengande innrykk, skriv inn
ein positiv verdi for Før tekst og ein negativ verdi for Første linje.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
71
Figur 49: Fanen Innrykk og avstand i dialogvindauget for formatering av avsnitt
• Avstand – bestemmer avstanden mellom dei merkte avsnitta.
– Over avsnitt – bestemmer kor mykje plass det skal vere over det merkte avsnittet eller
–
dei merkte avsnitta.
Under avsnitt – bestemmer kor mykje plass det skal vere under det merkte avsnittet eller
dei merkte avsnitta.
Merk
Ikkje legg til avstand mellom avsnitt som er formaterte med den same stilen. I tilfelle
du gjer det, vil avstanden bli overstyrt av stilen som er brukt og altså i praksis bli
ignorert.
• Linjeavstand – bestemmer avstanden mellom lonjene i eit avsnitt. Du har desse vala frå
–
nedtrekkslista:
– Enkel – gjer at avsnittet blir skrive ut med enkel linjeavstand. Dette er
standardinnstillinga.
1.5 liner – set linjeavstanden til 1,5 linjer
–
–
–
–
–
72
Dobbel – set linjeavstanden til to linjer.
Proporsjonal – set linjeavstanden som prosent av enkel linjeavstand, som er 100 %.
Skriv inn prosenttalet i boksen etter dette valet.
Minst – set den minste linjeavstanden tilden verdien du skriv inn i boksen. Dersom du
har fleire skriftstorleikar i det same avsnittet, vil linjeavstanden bli justert automatisk i
høve til den største skrifta. Ønskjer du å ha same avstanden mellom alle linjene, vel ein
verdi i høve til den største skrifta.
Innleiande – set kor stor avstanden mellom to linjer skal vere.
Fast – skriv inn ein fast verdi som skal brukast for alle linjeavstandane.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Tips
Å setje linjeavstanden til mindre enn 100 % kan vere ein god måte å få inn mykje
tekst på liten plass, men ver litt forsiktig med å bruke denne teknikken. Blir avstanden
for liten, kan det bli vanskeleg å lese teksten.
Tips
Du kan endre standard måleeining, for eksempel frå tommar til centimeter, frå
Verktøy → Innstillingar → LibreOffice Impress → Generelt på hovudmenyen.
Justering
Fanen Justering (50) blir brukt for å bestemme korleis eit avsnitt skal justerast. Denne fanen er
også tilgjengeleg i dialogvindauga for presentasjonsstil og biletstil.
• Venstre – justerer avsnittet i høve til den venstre margen. Dersom støtte for asiatiske språk
•
er slått på, er dette valet kalla Venstre/øvst.
Høgre – justerer avsnitten i høve til den høgre margen. Dersom støtte for asiatiske språk er
slått på, er dette valet kalla Høgre/nedst.
Midtstill – sentrerer innhaldet i avsnittet på sida.
•
• Blokkjustert – justerer avsnittet både i høve til venstre og høgre marg.
• Tekstretning – bestemmer tekstretningen som skal brukast i avsnittet dersom kompleks
tekstutforming (CTL) er slått på.
Figur 50: Fanen Justering i dialogvindauget for formatering av avsnitt
Du kan også bruke knappane for avsnittsjustering
tekstformatering (42) for å justere eit avsnitt.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
på verktøylinja for
73
Tabulatorar
Fanen tabulatorar (51) blir bruk til å bestemme tabulatorane. Denne fanen er også tilgjengeleg i
dialogvindauga for presentasjonsstil og biletstil.
Figur 51: Fanen Tabulatorar i dialogvindauget for formatering av avsnitt
Laga tabulatorar
1) Set storleiken på tabulatoren i tekstboksen Plassering.
2) Vel tabulatortype i Type. Dersom du set typen til Desimal, må du velja kva teikn som skal
brukast som desimalteikn i teiknboksen.
– Venstre – justerer den venstre sida av avsnittet til tabulatoren og held fram mot høgre.
Dersom støtte for asiatiske språk er slått på, er dette valet kalla Venstre/øvst.
– Høgre – justerer den høgre sida av avsnittet til tabulatoren og held fram mot venstre.
Dersom støtte for asiatiske språk er slått på, er dette valet kalla Høgre/nedst.
– Midtstilt – justerer midten av teksten i høve til tabulatoren.
–
–
Desimal – justerer desimalteiknet i eit tal til midten av tabulatoren og tekst til venstre for
tabulatoren.
Teikn – skriv inn teiknet som desiamaltabulatoren skal bruka som desimalteikn.
3) Vel eit Fyllteikn som skal brukast frå innsetjingspunktet til tabulatoren.
– Ingen – ingen fyllteikn blir brukt og fjernar alle eventuelle fyllteikn til venstre for
tabulatoren.
– ....... – fyller dei tome plassane til venstre for tabulatoren med punkt.
–
–
74
------ – fyller dei tome plassane til venstre for tabulatoren med strekar.
______ – fyller dei tome plassane til venstre for tabulatoren med ei linje.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
–
Teikn – vel eit teikn som dei tomme plassane til venstre for tabulatoren skal fyllast med.
4) Klikk på knappen Ny for å legge den nye tabulatoren til det gjeldande avsnittet.
5) Klikk OK for å lagra endringane og lukke dialogvindauget.
Redigere tabulatorar
1) Merk tabulatoren du vil redigere i boksen Plassering.
2) Vel Type og Fyllteikn.
3) Klikk OK for å lagra endringane og lukke dialogvindauget.
Merk
For å endre tabulatorplaseringa må du først slette tabulatoren og deretter lage ein ny
tabulator med dei ønskte endringane. Sjå meir om dette i «Slette tabulatorar» og
«Laga tabulatorar».
Slette tabulatorar
1) Merk tabulatoren i boksen Plassering.
2) Klikk på knappen Slett for å slette den valde tabulatoren.
3) Klikk på knappen Slett alt for å slette alle tabulatorane som er brukte i det
gjeldandeavsnittet.
4) Klikk OK for å lagra endringane og lukke dialogvindauget.
Asiatisk typografi
Bruk fanen for Asiatisk typografi (52) for å setje desse innstillingane i høve til linjeendringar. Denne
fanen er også tilgjengeleg i dialogvindauga for presentasjonsstil og biletstil.
• Bruk lista med forbodne teikn i byrjinga og slutten av linja – forhindrar at teiknet i lista blir
•
•
brukt som første eller siste teikn på ei linje. Teiknet blir anten flytt til den førre eller den
neste linja. Du kan endre denne lista over forbodne teikn frå LibreOffice →
Språkinnstillingar → Asiatisk oppsett.
Tillat hengande teiknsetjing – forhindrar at komma og punktum bryt linja. I staden blir desse
teikna lagt til på slutten av linja, sjølv om det då kjem utanfor sidemargen.
Bruk avstand mellom asiatisk, latinsk og kompleks tekst – set inn eit mellomrom mellom
teikn mellom asiatisk, latinsk og kompleks tekst.
Figur 52: Fanen Asiatisk typografi i dialogvindauget for formatering av avsnitt
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
75
Laga punktlister og nummererte lister
Måten å lage ei punktliste eller ei nummerisk liste er avhengig av kva slag tekstboks det gjeld,
sjølv om verktøya for å handtere lista og tilpasse utsjånaden er dei same. I autoutformingsboksar
som er laga automatisk av Impress, vil utformingsstilen som standard vere punktliste. For normale
tekstboksar kjem det til eit ekstra steg for å laga punktliste..
Laga lister i autoutformingsboksar
Alle tekstboksane som er med i dei tilgjengelege utformingane er formaterte som punktlister. Difor
er bare desse stega nødvendige for å lage ei punktliste:
1) Vel ei lysbiletutforming som inneheld ein tekstboks frå utformingspanelet. Desse er lett
kjennelege ut frå miniatyren.
2) Klikk på ●Klikk for å leggja til tekst i tekstboksen og skriv inn det første elementet.
3) TrykkEnter for å gå til ei ny lpunktinje.
4) Trykk Shift + Enter for å byrja ei ny lijnje utan å setja eit punkt eller eit tal framføre. Den nye
linja vil ha det same innrykket som den førre linja.
5) Trykk Tab eller knappen Eitt nivå ned
på verktøylinja for tekstformatering (42) eller
bruk tastesnarvegen Alt + Shift + Pil høgre for å flytte elementet eitt nivå ned til det neste
disposisjonsnivået.
6) Trykk Shift + Tab eller knappen Eitt nivå opp
på verktøylinja for tekstformatering (Feil:
Fann ikkje kjelda til referansen) eller bruk tastesnarvegen Alt + Shift + Pil venstre for å
flytte elementet eitt nivå opp til det neste disposisjonsnivået.
7) Klikk knappen Punkt av/på
eit element utan punkt.
på verktøylinja for tekstformatering for å lage ei liste eller
Normalt blir lista laga som ei punktliste. For å tilpasse lista eller for å endre ho frå ei punktliste til ei
nummerert liste, sjå «Endre listeutsjånaden» nedanfor.
I autoutformingsboksar vil flytting av eit element opp eller ned i lista tilsvara det p legge til ein ny
utformingsstil. Dette betyr at det andre utformingsnivået svarer til disposisjon 2, det tredje til
disposisjon 3 osv. Som ei følgje av dette vil ei endring av nivået også føre med seg andre
endringar som skriftstorleik, punkttype osv.
Åtvaring
Ikkje prøv å endra disposisjonsnivået ved å merke teksten og deretter klikke på den
ønskte disposisjonsstilen slik du kan gjere det i Writer. På grunn av måten
presentasjonsstilane arbeider i Impress, er det ikkje mogleg å legge til
disposisjonsnivå på denne måten.
Lage lister i andre tekstboksar
Slik lager du ei liste i ein tekstbiks:
1) Set markøren i tekstboksen.
2) Klikk på knappen Punkt av/på
på verktøylinja for tekstformatering (42).
3) Skriv inn teksten og trykk på Enter for å byrja på ei ny linje med eit punkt.
4) Trykk Shift + Enter for å byrja ei ny linje utan punkt.Den nye linja vil ha det same innrykket
som den førre linja.
5) Trykk Tab for å auke innrykksnivået for elementet.
6) Trykk Shift + Tab for å minske innrykksnivået for elementet.
For å tilpasse ei liste eller for å endre ho frå punktliste til nummerert eller omvendt, sjå «Endre
listeutsjånaden» nedanfor.
76
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Endre listeutsjånaden
Du ka tilpasse ei heil liste eller ei enkelt oppføring heilt etter eigne behov. Dette gjer du frå
dialogvindauget for Punkt og nummerering (53) som er tilgjengeleg frå Format → Punkt og
nummerering på hovudmenyen eller ved å klikke på knappen Punkt og nummerering
verktøylinja for tekstformatering.
på
Figur 53: Dialogvindauget for Punkt og nummerering – Fanen Punktteikn
Velje oppføringar
Slik endrar du utsjånaden for heile lista:
1) Merk heile lista ved å merke all tekst i tekstboksen eller ved å klikke på kanten av
tekstboksen slik at handtaka blir synlege.
2) Vel Format → Punkt og nummerering på hovudmenyen eller klikk på knappen Punkt og
3)
4)
5)
6)
nummerering
på verktøylinja for tekstformatering for å opna dialogvindauget Punkt og
nummerering (Feil: Fann ikkje kjelda til referansen). Dette vindauget inneheld fem faner:
Punktteikn, Nummereringstype, Bilete, Plassering og Tilpass.
Dersom du skal lage ei punktliste, vel punktstilen frå standardstilane i fanen Punktteikn.
Dersom du skal lage ei nummerert liste, vel nummereringsstilen frå standardstilane i fanen
Nummereringstype
Dersom du skal lage ei biletliste, vel biletstilen frå standardstilane i fanen Bilete.
Trykk OK for å lagra vala dine og lukke vindauget.
Skal du endre utsjånaden til eitt enkelt element i ei liste, klikk ein eller annan staden på linja for å
setje markøren der, og utfør steg 2 til 5 ovanfor.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
77
Dersom lista er laga i ein autoutformingsboks, kan du også endre heile lista ved å endre
disposisjonsstilen. Endringar i disposisjonsstilen bvil gjelde for alle lysbileta som bruker han, så du
bør vite kva du gjer. Fanene som er relaterte tillistestyringa er omtalte nedanfor.
Figur 54: Dialogvindauget for Punkt og nummerering – Fanen Plassering
Plassering
Bruk fanen Plassering (1) for å justere innrykk og avstand for punktteikna og teksten. Denne fanen
er særleg nyttig saman med fanen Tilpass.
Slik set du opp eit disposisjonsnivå:
1) Vel nivået frå lista på venstre side i fanen. Vel nivå 1 – 10 for å endre alle nivå samstundes.
2) Set verdien for Innrykk for å bestemma avstanden mellom punktet eller talet og teksten.
Dersom nivå 1 – 10 er vald, er Innrykk gråa ut som utilgjengeleg.
3) Kryss av for Relative å gjere innrykksverdien relativ til det førre nivået i staden for til
margen.
4) Set Breidd på nummerering stor nok til at du er sikker på at det er plass nok i ei nummerert
liste også om tala er på meir enn eitt siffer.
5) Set Nummereringsjustering for å bestemme justeringa av tala i ei nummerert liste. Du kan
for eksempel velje å høgrejustere tala når lista bruker tal med meir enn to siffer.
6) Klikk Standard for å setje innrykk og avstand til normalverdiane brukte i Impress
7) Click OK to save your changes and close the dialog.
78
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Merk
Fanen Plassering er ikkje tilgjengeleg når du gjer endringar i ein presentasjonsstil
eller ein biletstil. Du kan likevel få tildei same effektane ved å bruke fanen Innrykk og
avstand i dialogvindauget for avsnitt (49 på side 72) for å lage eller å endre eit
lysbilete.
Figur 55: Dialogvindauget for Punkt og nummerering – Fanen Tilpass
Tilpass
Bruk fanen Tilpass (55) for å endra stilen for disposisjonsnivå. Kva val som er tilgjengelege på
denne fanen er avhengig av kva markørtype som er vald for lista. Med hjelp av fanen Tilpass kan
du lage komplekse, strukturerte utformingar som nøsta lister med punktteikn etter numeriske teikn.
1) For å tilpassa kvart nivå for seg, vel kvart nivå på venstre side av fanen. Den høgre sida av
fanen viser ei førehandsvising av endringane.
2) For å tilpasse ale nivåa samstundes, vel 1 – 10 som nivå. Sidan nivåa er sette opp
hierarkisk, vil endringar gjort på eitt nivå også gjelde for alle lågare nivå.
3) Vel innstillingane du vil bruke når du tilpassar lista. Dei tilgjengeleg vala er omtalte
nedanfor.
4) Trykk på knappen Nullstill for å setje innstillingane tilbake til Impress sine
standardinnstillingar.
5) Når du er ferdig, trykk på OK for å lagra endringane og lukke vindauget.
Kva val i lista nedanfor som er tilgjengelege i fanen Tilpass er avhengig av kva punkt- eller
nummereringsstil som er vald:
• Nummerering – vel frå nedtrekkslista kva type nummerering som skal brukast.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
79
•
•
•
•
Før – skriv inn ein tekst eller eit teikn som skal stå framføre talet (for eksempel Steg).
Etter – skriv inn ein tekst eller eit teikn som skal stå etter talet (for eksempel kolon).
Farge – vel farge for listemerket (tal eller punkt) frå nedtrekkslist.
Relativ storleik – vel storleiken på talet i høve til skriftstorleiken brukt i avsnittet for kvart
element.
Start på – skriv inn første verdien i lista (for eksempel 4 i staden for som normalt 1).
•
• Knappen Teikn – vel eit spesialteikn som punktteikn.
• Bilete – vel eit bilete som skal brukast som punktmerke frå galleriet over tilgjengeløege
bilete eller frå ei anna fil.
Breidd – vel breidda på biletet som skal brukast som punktteikn.
•
• Høgd – vel høgda på biletet som skal brukast som punktteikn.
• Same storleiksforhold – dersom det er merkt for denne, blir forholdet mellom sidene i bilete
uendra dersom du endrar storleiken på biletet.
Bruke tabellar
Tabellar er greie å bruke når du vil vise strukturert informasjon på ein oversiktleg og forståeleg
måte. Dei er difor viktige i presentasjonar. Du kan lage tabellar direkte i Impress, utan å gå vegen
om Calc-rekneark eller Writer-tekst. Tabellane i Impress er nokså enkle, så for meir komplekse
tabellar kan det likevel vere lurt å bruke ein tabell frå eit rekneark i staden
Du skal kunne finne mange førehandsdefinerte tabellar i tabellutforming i oppgåvefanen (56).
80
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 56: Tabellutforming
Figur 57: Dialogvindauge for innsetjing av tabell
Lage ein tabell
Når du skal lage ein tabell, er det enklast om du på førehand veit kor mange rader og kolonnar og
plasseringa av desse. Det er råd å endre dette seinare, men krev litt ekstra arbeid.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
81
Bruke tabellutforming
Slik set du inn ein tabell ved hjelp av tabellutforming på oppgåvepanelet:
1) Merk lysbiletet som skal ha tabellen og gjer om nødvendig endringar som må til for å lage
plass for tabellen.
2) Vel Tabellutforming (56) i oppgåvepanelet. Viss oppgåvepanelet ikkje er synleg, får du det
fram frå Vis → Oppgåvepanel på hovudmenyen. (I mi utgåve av LibreOffice (4.2) må eg
ha ein tabell i lysbiletet og klikke på denne tabellen for å få opp tabellutforminga).
3) Vel ein av dei førehandsdefinerte stilane, som er ulike bare i fargevalet. Du bør velje ein
variant som kjem nærast råd er dei fargane du ønskjer, men du kan endre dei seinare on
ønskjeleg.
4) Vel kor mange kolonnar og rader tabellen skal ha i dialogvindauget for innsetjing av tabell
(57).
5) Trykk på OK for å lukke dialogvindauget og setje tabellen inn i lysbiletet.
6) Flytt tabellen ved å merke han og dra han til den nye staden, eller bruk ein av metodane
omtalte i «Plassering og storleik» på side 86.
Lage ein tabell direkte
Slik lagar du ein tabell direkte:
1) Vel Set inn → Tabell på hovudmenyen eller trykk på tabellknappen
verktøylinja for å opna dialogvindauget for å laga tabellar (57).
på den standard
Figur 58: Grafisk innsetjing av tabell
2) Vel kor mange kolonnar og rader tabellen skal ha.
3) Trykk OK for å lukke vidauget og setje in tabellen i lysbiletet.
4) Du kan også trykke på den vesle trekanten til høgre for tabellknappen for å få opp eit
grafisk verktøy for å lage tabellen (58).
5) Dra musepeikaren nedover og mot høgre for å merke av kor mange rader og kolonnar
tabellen skal ha.
6) Klikk på den venstre museknappen for å setje tabellen inn i lysbiletet.
82
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Merk
Når du set inn ein tabell med ein av metodane nemnde ovanfor, vil tabellen bli laga
med den gjeldande grafiske stilen. Du kan endre utsjånaden til tabellen etter ønskje.
Når tabellane blir sette inn i eit lysbilete, vil dei i utgangspunktet bruke
standardinnstillingar for fargeskjema, kolonnestriper, overskriftsrad osv. For tida er
desse innstillingane fast koda og kan ikkje endrast.
Endre ein tabell
Når tabellen er lagt inn på lysbiletet kan du bestemme utsjånaden, storleiken, plasseringa osv. ved
å bruke ein kombinasjon av vala i oppgåvepanelet, tabellverktøylinja og dialogvindauget for
tabellinnstillingar.
Vala i oppgåvepanelet
I panelet tabellutforming har du desse vala:
• Overskriftsrad – legg til ei rad øvst i tabellen med ein annan farge enn resten av tabellen.
•
Dette valet er avkryssa som standard.
Totalrad – er det motsete av overskriftsrad. Dersom denne er avkryssa, vil den siste rada i
tabellen få ein annan farge enn resten av tabellen.
Radstriper – er avkryssa som standard. Gir annakvar rad ulike fargar.
•
• Første kolonne – uthevar den første kolonnen i tabellen ved å gi han ein mørkare
•
•
bakgrunnsfarge.
Siste kolonne – uthevar den siste kolonnen i tabellen ved å gi han ein mørkare
bakgrunnsfarge.
Kolonnestriper – Gir annakvar kolonne ulike fargar.
Tabellverktøylinja
Når ein tabelle er markert, kjem det fram åtte handtak rundt kanten av tabellen og verktøylinja for
tabellar blir vist (Figure 59). Dersom verktøylinja ikkje er synleg, vel Vis → Verktøylinjer → Tabell
på hovudverktøylinja.
Tabell
Lagar ein ny tabell i det merkte lysbiletet. Eit trykk på denne knappen opnar dialogvindauget for
å setje inn ein tabell (57) der du kan velje kor mange rader og kolonnar som skal vere i
tabellen. Du kan også klikke på den vesle trekanten til høgre for tabellknappen for å opne eit
grafisk verktøy for å setje inn tabellar (58). Ssjå meir om dette i «Lage ein tabell direkte» på
side 82.
Linjestil
Opnar ei nedtrekksliste der du kan velja linjestil frå fleire ulike førehandsdefinerte linjestilar.
Kantlinjefarge
Opnar ei nedtrekksliste der du kan velja farge for kantlinjene rundt dei markerte ccellene.
Kantar
Opnar ei nedtrekksliste der du kan velja oppsett for kantlinjene som skal brukast i dei merkte
cellene. Dersom denne knappen ikkje er tilgjengeleg, kan du bruke dialogvindauget for
tabellinnstillingar i staden.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
83
Figure 59: Table Toolbar
Områdestil/fyll
Opnar ei nedtrekksliste (Farge på figuren) der du kan velja korleis dei merkte cenne skal fyllast.
Du har vala mellom usynleg, farge, fargeovergang, skravering og bilete. Avhengig av kva val
som er sett i nedtrekkslista, vil den neste nedtrekkslista (Grå 80% på figuren) vise dei
tilgjengelege fyllstilane. Sjå kapittel 6 Formatere biletobjekt for meir om korleis du kan bruke dei
ulike fyllstilane.
Slå saman celler
Slår dei merkte cellene saman til ei celle. Også innhaldet i cellene blir slått saman. Du kan
oppnå det same ved å høgreklikka og velje Celle → Slå saman i menyen som kjem opp.
Del celler
Set markøren i den cella som skal delast og klikk på knappen Del celler. Dette vil opna
dialogvindauget for å dele celler (60). Vel kor mange deler cella skal delast i og om delinga
skal vere vassrett eller loddrett. Skal cella delast vassrett, kan du også merke av for I like
proporsjonar for å gjere alle delene like store. Innhaldet i den delte cella blir lagt inn i
originalcella, dvs. cella lengst til venstre eller øvst. Du kan også få fram dialogvindauget for å
dele celler ved å høgreklikka med markøren i den cella som skal delast og velje Celle og
deretter Del i menyen som kjem opp.
Optimer
Trykk på denne knappen for å kunne velja å fordele dei merkte cellene jamt anten vassrett eller
loddrett. Du kan gjere det same ved å høgreklikke på dei merkte cellene og velje Rad →
Fordel jamt eller Kolonne → Fordel jamt frå menyen som kjem fram. Dersom du vil optimere
heile tabellen, kan du høgreklikke på omrisset av tabellen og velje Rad → Fordel jamt eller
Kolonne → Fordel jamt i menyen som kjem opp.
84
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 60: Dialogvindauget for deling av celler
Øvst, midten (loddrett), nedst
Med desse knappane bestemmer du den loddrette justeringa av teksten i ei celle. I staden for å
bruke knappane, kan du høgreklikke i dei markerte cellene og velje Celle frå menyen som kjem
opp og der velje den ønskte loddrette justeringa. Skal du justere teksten i heile tabellen, kan du
høgreklikke på tekstramma og velje Celle frå menyen som kjem opp og der velje den ønskte
loddrette justeringa.
Set inn rad, set inn kolonne
Klikk på Set in rad eller Set inn kolonne for å setje inn éi rad under eller ein kolonne til høgre
for den merkte cella. For å setje inn meir enn ei rad eller ein kolonne, merk så mange rader
eller kolonnar som du vil setje inn før du klikkar på ein av knappane. Du kan gjere det same
ved å høgreklikke i ei celle og velje Rad → Set inn eller Kolonne → Set inn på menyen som
kjem opp. Vel i menyen som kjem opp kor mange rader eller kolonnar du vil setje inn og trykk
OK.
For å setje inn rader øvst i tabellen eller kolonnar lengst til vestre i tabellen, merk tabellen, og
høgreklikk på tabellkanten. I menyen som kjem opp vel du kor mange rader eller kolonnr som
skal setjast inn og trykker OK.
Slett rad, slett kolonne
Klikk i ei celle og klikk deretter på Slett rad eller Slett kolonne for å slette rada eller kolonnen
som den merkte cella er i. For å slette inn meir enn ei rad eller ein kolonne, merk så mange
rader eller kolonnar som du vil sletta før du klikkar på ein av knappane. Du også høgreklikke i
ei celle og velje Rad → Slett eller Kolonne → Slett på menyen som kjem opp.
Vel tabell, Vel kolonne, vel rader
Desse knappane er normalt ikkje synlege på verktøylinja. For å få dei fram, høgreklikk på ein
tom stad på verktøylinja og vel Synlege knappar på menyen som kjem fram.
Trykk på ein av knappane for å markere heile rada eller kolonnen markøren står i, eller for å
merke heile tabellen.
Tabellutforming
Opnar tabellutformingsfanen på oppgåvepanelet.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
85
Tabelleigenskapar
Klikk på knappen Tabelleigenskapar eller høgreklikk i tabellen og vel Tabell i menyen som
kjem opp for å opna dialogvindauget for celleeigenskapar. (61). Dette vindauget inneheld
desse fanene:
• Skrift – blir brukt for å velje skrifttype, stil (vanleg, kursiv, halvfeilt eller halvfeit kursiv) og
•
•
storleik i vestleg, asiatisk og CTL-skrift. Eksempel på resultatet av vala blir vist nedst i
vindauget. Du kan også velje språk. Sjå «Skrifter» på side 67 for meir om dei ulike vala.
Skrifteffektar – blir bruk for å legge til spesielle effektar som overstreking, understreking,
farge, skygge osv. til skrifta. Eksempel på resultatet av vala blir vist nedst i vindauget.. Sjå
meir om dette i «Skrifteffektar» på side 68.
Kantlinjer – blir brukt for å setje ein del eigenskapar som ikkje er tilgjengelege frå
verktøylinja for tabellar. Du kan bestemme avstanden mellom teksten og kanten og stilen
på kvar enkelt kantlinje. Fanen har i tillegg dei same innstillingane for Linjestil og
Linjefarge som på verktøylinja for tabellar.
Merk
Det er førebels ikkje råd å definere diagonale kantlinjer i tabellar i Impress.
• Bakgrunn: endrar bakgrunnen i dei valde cellene og har dei same funksjonane som
Områdestil/fyll på verktøylinja.
Figur 61: Dialogvindauget for celleeigenskapar
Plassering og storleik
Impress handterer tabellar på same måten som andre grafiske objekt. Du kan såleis endre
plasseringa og storleiken ved å bruke handtaka og datmusa.
86
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Treg du meir nøyaktig kontroll med plasseringa og storleiken, kan du bruke dialogvindauget
Pososjon og storleik (62). Du får fram dette vindauget ved å høgreklikke i tabellen og velje
Pososjon og storleik frå menyen som kjem fram eller frå Format → Pososjon og storleik på
hovudmenyen eller ved å trykke på tasten F4. Bare fanen for posisjon og storleik kan brukast på
tabellar. Du kan finne meir om dette dialogvindauget i kapittel 6 Formatere biletobjekt.
Figur 62: Dialogvindauget Posisjon og storleik
Slette tabellar
Slik kan du slette tabellar:
• Klikk i lysbiletet og dra ein utvalsboks over tabellen og trykk tasten Delete
• Marker alle radene i tabellen og klikk Slett rad på verktøylinja eller høgreklikk og vel Rad →
Slett på menyen som kjem fram.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
87
Bruke felt
Med felt kan du setje inn tekst automatisk i lysbiletet. Du kan sjå på eit felt som ein formel der
resultatet av utrekningane blir skrive inn i dokumentet kvar gong dokumentet blir lasta inn eller
skrive ut. Felt er mykje brukt i malar og hovudlydbilete, slik det er forklart i kapittel 2, Bruke
hpvudlysbilete, stilar og malar.
Setje inn eit felt
Du set eit felt inn i eit lysbilete ved å merke lysbiletet feltet skal setjast inn i og deretter velje Set
inn → Felt på hovudmenyen og velje eit av desse vala:
• Dato (fast) – set inn dagens datoen i lysbiletet som eit fast felt. Datoen blir ikkje oppdatert
•
•
•
•
•
automatisk.
Dato (variabel) – set inn dagens datoen i lysbiletet som eit variabelt felt. Datoen blir
oppdatert automatisk kvar gong fila blir opna.
Klokkeslett (fast) – set inn gjeldande klokkeslett i lysbiletet som eit fast felt. Klokkeslettet
blir ikkje oppdatert automatisk.
Klokkeslett (variabel) – set inn gjeldande klokkeslett i lysbiletet som eit variabelt felt.
Klokkeslettet blir oppdatert automatisk kvar gong fila blir opna.
Forfattar – set inn for- og etternamnet til forfattaren av presentasjonen. Informasjonen blir
henta frå opplysningane skrivne inn i brukardata for LibreOffice. Du kan endre desse
opplysningane frå Verktøy → Innstillingar → LibreOffice → Brukardata.
Sidetal – set inn sidenummeret for det merkte lysbiletet. Ønskjer du å setje inn sidetal i alle
lysbileta, vel Vis → Bakgrunn → Hovudutforming for lysbilete i hovudmenyen og set inn
felt for sidenummer.
Tal på sider – set inn talet på sider i alt.
•
• Filnamn – set inn filnamet. Namnet er synleg bare etter at fila er lagra.
Formatere felt
Felt for dato og klokkeslett
Slik formaterer du eit felt for dato og klokkeslett:
1) Høgreklikk på feltet.
2) Vel det ønskte formatet på menyen som kjem fram. Kva format som er tilgjengelege er
avhengig av språkinnstillingane valde i Verktøy → Innstillingar → Språkinnstillingar →
Språk.
Sidetalsfelt
Formateringa av sidetalsfelta kan gjerast på to måtar:
• Merk sidetalsfeltet og legg til formateringa manuelt.
• vel Format → Side på hovudmenyen og vel eit format frå lista i Utformingsinnstillingar i
dialogvindauget Sideoppsett.
Bruke hyperlenker
Når du set inn tekst som blir oppfatta som nettsideadresser eller URL-ar, vil Impress normalt
formatere denne teksten automatisk og legge til standard farge og understreking. Dersom du
ønskjer ein annan utsjånad på hyperlenkene enn standardformatet, må du setje inn hyperlenka
manuelt.
88
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Tips
For å forhindre at LibreOffice omformar nettadresser (URL-ar) automatisk til
hyperlenker, vel Verktøy → Innstillingar for autoretting → Val og fjernar merket
framføre URL-gjenkjenning.
For å endre fargen på hyperlenkene, vel Verktøy → Innstillingar → LibreOffice →
Utsjånad og rull ned til du finn Ikkje besøkte lenkjer eller Besøkte lenkjer og trykk på
fargeboksen for å få opp lista over fargane du kan velje mellom. Trykk på ønskt farge
og deretter på OK. Merk at dette vil forandre fargen på alle hyperlenkene i alle delar
av LibreOffice, noe som kanskje ikkje alltid er ønskjeleg.
Setje inn hyperlenker
Slik set du inn eller tilpassar utsjånaden til ei hyperlenke:
1) Vel Set inn → Hyperlenkje på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for hyperlenker
(63).
2) Vel ein av dei fire hyperlenketypane på venstre side i dialogvindauget. Den øvre høgre
delen av vindauget forandrar seg i høve til kva type du vel. Ein fullstendig omtale av alle
vala er utanom intensjonane med dette kapitlet, men du finn ei kort gjennomgåing av dei
vanlegaste vala nedanfor.
3) Lag hyperlenka ved hjelp av dialogvindauget og trykk på Bruk når du er ferdig for å setje
lenka inn i lysbiletet.
4) Trykk på Lukk for å lukke vindauget.
Figur 63: Dialogvindauget for hyperlenke
Du har desse vala for hyperlenketype:
• Internett – vel denne om lenka skal vere for veven (web) eller for FTP. Skriv inn adressa i
•
•
feltet Mål.
E-post og diskusjonsgruppe – vel denne om lenka skal vere til ein e-post eller ei
diskusjonsgruppe. Skriv inn dei nødvendige dataane i felta Mottakar og Emne.
Dokument – lagar ei lenke til eit anna dokument eller ein annan stad i det gjeldande
dokumentet, ofte referert til som bokmerke.
–
Skriv inn stien i feltet Sti eller trykk på knappen Opna fil
for å opna filutforskaren.
La dette feltet vere tomt om du skal lenke til eit mål i den gjeldande presentasjonen.
Kapittel 3 Legge til og formatere tekst
89
–
•
Du kan eventuelt skrive inn eit mål, for eksempel eit lysbilete, ved å trykke på knappen
Måldokument
for å opna eit dialogvindauge der du kan velje måldokumentet.
Dersom du kjenner namnet på måldokumentet, kan du skrive det inn i feltet Mål.
Nytt dokument – lager ei lenke til eit nytt dokument. Vel om du skal redigere det
nyoppretta dokumentet nå (Rediger no) eller bare laga det for å kunne redigera det seinare
(Rediger seinare). Vel kva type dokument som skal lagast, dvs. Tekst, rekneark osv. Trykk
på knappen Vel sti
Merk
for å opna filutforskaren slik at du kan velja mappe for dokumentet.
For å navigere innføre presentasjonen, er det som oftast enklare å bruke menyen
Dokumentstruktur som du finn i verktøylinja for teikning eller frå menyen som kjem
fram når du høgreklikkar på eit objekt i lysbiletet.
Området Fleire innstillingar i dialogvindauget er felles for alle typar hyperlenke, sjølv om ikkje alle
vala er like relevante for alle
• Ramme – bestemmer verdiane for kvar lenka skal opnast. Dette gjeld for dokument som
skal opnast i ein nettlesar.
•
Form – bestemmer om lenka skal visast som ein tekst eller som ein knapp. Sjå
«Arbeide med hyperlenkeknappar» på side 90 for meir om dette.
Tekst – bestemmer om teksten skal vere synleg for brukaren.
•
• Namn – kan leggjast til i HTML-dokument. Er teksten som blir lagt til som NAME-attributt i
HTML-koden bak hyperlenka.
Formatere hyperlenker
Slik formaterer du hyperlenker:
1) Merk lenka ved å dra eit utval over teksten. Ikkje klikk på hyperlenka, det vil opna lenka.
2) Høgreklikk på den merkte lenka.
3) Vel formateringa i menyen som kjem fram.
Arbeide med hyperlenkeknappar
Ein hyperlenkeknapp blir sett inn midt i biletet. I dei fleste tilfella er ikkje dette staden du vil ha han.
Slik kan du redigere teksten og storleiken på ein hyperlenkeknapp og flytta han rundt på lysbiletet:
1) Vel Vis → Verktøylinjer → Kontrollelement for skjema på hovudmenyen for å opna
verktøylinja (64).
2) Klikk på knappen Utformingsmodus av/på
. Dette gjer at alle knappane på
verktøylinja blir aktive.
3) Merk hyperlenkeknappen du vil redigere eller flytte.
4) Dra hyperlenkeknappen dit du vil ha han, eller høgreklikk på han for å opna ein meny der
du kan endra teksten på knappen, endra storleiken og andre innstillingar.
5) Når du er ferdig, klikkar du på knappen Utformingsmodus av/på igjen for å gjere
knappane inaktive. Du finn ein meir omfattande omtale av korleis du kan bruke
skjemautformingane i handboka for Writer.
Figur 64: Verktøylinja for skjemakontrollar
90
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Kapittel 4
Legge til og
formatere bilete
Innleiing
Bilete blir ofte brukt i presentasjonar sidan dei ofte kan formidla mykje informasjon raskare enn det
skrivne ordet kan. Du kan også gjere presentasjonen meir profesjonell ved t.d. å legge til firmalogo
eller liknande. Det er også råd å bruke Impress for å laga presentasjonar med bare bilete, som
lysbiletvisingar frå ferien.
Dette kapitlet handlar om å setje inn og formatere bilete.
Setje inn bilete
Denne bolken forklarer fleire måtar å setje inn bilete frå eksterne kjelder inn i presentasjonen. Når
bilete er sett inn, kan det også formaterast.
Setje inn bilete frå ei fil
Å setje inn bilete frå ei fil er raskt og enkelt. Vel først utforminga av lysbileta som omtalt i kapittel 1
Innleiing til Impress. Dei fleste utforminane inkluderer eit symbolsett for innsetjing av objekt, men
du kan setje inn bilete i kva lysbilete som helst.
Måten å setje inn bilete på er den same anten du brukar Autoutforming eller set inn biletet
manuelt:
1) Vel Set inn → Bilete → Frå fil på hovudmenyen, eller klikk på symbolet Set inn bilete
(65) dersom du har sett inn eit lysbilete og dialogvindauget Set inn bilete er opna (66).
2) Finn fram til mappa som inneheld biletet og merk fila. LibreOffice kjenner igjen svært
mange bilettypar. Dersom det er markert for førehandsvising, blir det vist ein miniatyr av
biletet til høgre i panelet.
3) Klikk Opna for å setje biletet inn i det gjeldande lysbiletet. Biletet blir sett inn i lysbiletet
med handtaka viste i ramma slik at du lett kan endre biletet.
Figur 65: Lysbilete med plasshaldarar for innsetting av objekt
92
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 66: Dialogvindauget for å setje inn bilete
Merk
Plasseringa av dei to vala Lenkje og Førehandsvising blir bestemt av
operativsystemet, men er til vanleg å finne nede til vestre i vindauget.
Merk av for Lenkje for å setje inn biletet som ei lenke til ei fil i staden for å legge biletet inn i
dokuentet. Som oftast er det best å legge biletet inn i dokumentet slik at det kan kopierast ti og
visast på andre datamaskiner. I noen tilfelle kan det likevel vere fornuftig å lenke til biletet i staden,
for eksempel
• når biletet er svært stort og å lenke til biletet i staden for å legge det inn i dokumentet vil
•
•
redusere storleiken på fila monaleg.
når det same biletet er brukt i mange presentasjonar, for eksempel at det same
bakgrunnsbiletet blir brukt i alle presentasjonane.
når den lenka fila er tilgjengeleg når presentasjonen blir lasta inn, for eksempel når
presentasjonen er eit lysbiletshow med feriebilete.
Setje inn eit bilete frå skannar
Normalt er det svært enkelt å setje inn eit bilete frå ein skannar når eitt eller fleire av vilkåra
nedanfor er oppfylte:
•
•
•
•
Drivaren for skannaren er installert i datamaskinen.
Skannaren blir støtta av SANE-systemet når operativsystemet er Linux eller UNIX-basert.
Skannaren er TWAIN-kompatibel når operativsystemet er Windows eller Mac OS.
Skannaren blei sett opp på datamaskinen med LibreOffice installert.
Skanneprosedyren nedanfor er bare eit eksempel på korleis ein kan setje inn eit bilete frå ein
skannar. Prosedyren som blir brukt er avhengig av operativsystemet, skannartype og
skannardrivaren.
1) Legg biletet inn i skannaren og sjå etter at skannaren er slått på.
2) Vel Set inn → Bilete → Skann → Vel kjelde på hovudmenyen for å opna dialogvindauget
for skannaren (67). I noen tilfelle må du deretter velje Set inn → Bilete → Skann →
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete
93
3)
4)
5)
6)
Førespurnad for å opna vindauget. Dette siste valet bruker du også når du har brukt
skannaren tidlegare i økta.
Dersom du har fleire skannarar tilkopla, vel skannaren frå Vel skannar eller Brukt utstyr.
Dersom tilgjengeleg, klikk Lag førehandsvising eller Førehandsvising for å sjå ein
miniatyr av biletet.
Nå kan du også klippe til biletet eller gjere andre endringar om nødvendig eller ønskjeleg.
Klikk på Skann og biletet blir sett inn i lysbiletet når skanninga er ferdig. Nå kan biletet
redigerast som andre bilete med alle verktøya i Impress.
Figur 67: Eksempel på eit skannardialogvindauge
Setje inn bilete frå galleriet
Galleriet inneheld ei samling med bilete som kan brukast i presentasjonar. Du kan også legge til
dine eigne bilete i galleriet. Alt dette gjer galleriet til eit nyttig reiskap for å raskt lage presentasjonar
med einsarta utsjånad. Galleriet er tilgjengeleg frå alle komponentane i LibreOffice og er nærare
omtalt i Getting Started Guide, Kapittel 11 Graphics, the Gallery, and Fontwork.
1) Vel Verktøy → Galleiy på hovudmenyen eller klikk på gallerisymbolet
på verktøylinja
for teikning for å opna dialogvindauget for galleriet (68). Vindauget viser alle tilgjengelege
tema og alle tilgjengelege bilete for kvart tema.
2) Vel eit tema på det venstre panelet og rull deg nedover til du finn eit passande biklete..
3) Klikk på biletet og dra det over til arbeidsplassen.
4) Slepp opp museknappen for å legge biletet inn i lysbiletet. Om det er behov for det, kan du
endra storleiken på biletet slik det er omtalt i «Endre storleiken på bilete» på side 98.
94
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 68. Å setje inn eit bilete frå galleri
Plassering av galleriet
For å utvida galleriet set du markøren over linja som skil galleriet frå arbeidsplassen. Når markøren
endrar utsjånad, kan du dra skiljet oppover eller nedover. Arbeidsplassen blir tilsvarande større
eller mindre.
Normalt er galleriet limt inn over arbeidsplassen til Impress. For å losna galleriet, hald nede Ctrltasten og dobbeltklikk til høgre for visingsknappane i den øvre delen av galleriet. For å lime det inn
igjen over arbeidsplassen, dobbeltklikk i det same området.
Når galleriet er limt inn over arbeidsområdet, kan du gøyme det for å kunne arbeide på heile
arbeidsplasen ved å trykke på Gøym/Vis-knappen midt på den tynne skiljelinja mellom galleriet og
arbeidsplassen (innsirkla i 68). Denne knappen er grei å bruke for å hente fram galleriet når du har
bruk for det og gøyme det elles.
Handtere galleritema
Bileta i galleriet er inndelt i tema som nummereringsteikn, diagram, miljø osv. Det venstre feltet i
vindauget viser tilgjengelege tema. Klikk på eit tema for å sjå dei tilhøyrande bileta.
Du kan ikkje gjere endringar som å legge til eller fjerne bilete i eit standardtema. Du kan sjå at eit
tema er standrardtema dersom du høgreklikkar på det og det einaste valet du får opp er
Eigenskapar.
I ein standardinstallasjon av LibreOffice er Eige tema den einaste kategorien du kan tilpassa ved å
legge til eller fjerna bilete. Du kan også lage dine eigne tema som du har full råderett over. Dette er
forklart i «Lage nye tema» på side 97.
Legge til bilete i Eige tema
Du kan legge til bilete bare i Eige tema eller andre tema du har laga.
1) Høgreklikk på Eige tema eller namnet på eit anna tema du har laga sjølv og vel
Eigenskapar frå menyen som kjem opp for å opna dialogvindauget for eigenskapane for
eige tema (69).
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete
95
2)
3)
4)
5)
Klikk på fanen Fil.
Klikk på Søk etter filer for å opna dialogvindauget Vel sti.
Leit fram mappa med bileta du ønskjer å bruke.
Klikk Vel for å velje biletfilene i den valde mappa. Dialogvindauget Vel sti blir nå lukka og
lista over alle filene i den vald mappa kjem opp i vindauget Eigenskapar for Eige tema.
6) Merk filene du vil bruke i temaet og trykk på Legg til. (Du kan merke fleire filer dersom du
held nede Ctrl-tasten). Filene blir overførte til galleriet og forsvinn frå lista.
7) Ønskjer du å bruke alle filene i lista, trykk på Legg til alle.
8) Trykk på OK når du er ferdig for å lukke dialogvindauget.
Figur 69. Dialogvindauget for eigenskapane for Eige tema – filfanen
Fjerne bilete frå galleriet
Du kan slette bilete bare frå Eige tema eller andre tema du har definert.
1) Opna galleriet og merk av for Eige tema eller eit anna eigendefinert tema.
2) Høgreklikk på biletet du vil slette.
3) Vel Slett frå menyen som kjem opp.
4) Det kjem opp ei melding med spørsmål om du vil dette. Klikk Ja.
Merk
96
Bileta i galleriet er lenka filer og det er bare lenka som blir sletta frå galleriet.
Originalbiletet blir ikkje sletta.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Oppdatere tema
Alle bileta i galleriet er lenka filer. Difor kan det vere lurt å oppdatere galleriet av og til for å sjå om
bileta framleis finst.
1) Opna galleriet.
2) Høgreklikk på eit tema som inneheld minst eitt bilete.
3) Vel Oppdater frå menyen som kjem fram.
Lage nye tema
Slik legg du til eit nytt tema i galleriet:
1) Opna galleriet.
2) Klikk på knappen Nytt tema over temalista for å opna dialogvindauget for nytt tema (70).
3) Klikk på fanen Generelt og skriv inn eit namn for det nye temaet i tekstfeltet.
4) Klikk på fanen Filer og følj prosedyren som er omtalt i «Legge til bilete i Eige tema» på
side 95.
5) Det nye temaet vil nå bli vist i lista over tema i galleriet.
Figur 70. Dialogvindauget for å lage eit nytt tema
Merk
Du kan gi det nye temaet eit nytt namn ved å høgreklikke på temanamnet og velje
Endra namn i menyen som kjem opp.
Formatere bilete
Flytte bilete
1) Klikk på eit bilete for å merke det og få fram utvalshandtaka.
2) Flytt markøren over biletet til hn endrar utsjånad. Kva utsjånad han får er avhengig av
operativsystemet, men kan for eksempel vere ei pil med fire spissar eller ei hand.
3) Klikk og dra biletet der du vil ha det.
4) Slepp opp museknappen.
Treng di ei meir nøyaktig plassering av biletet, bruk dialogvindauget Posisjon og storleik som er
nærare omtalt i Kapittel 6 Formatere biletobjekt.
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete
97
Endre storleiken på bilete
1) Klikk på biletet for å få fram utvalshandtaka.
2) Set markøren over eitt av handtaka. Markøren vil få ein utsjånad som viser retningen
handtaket kan flyttast.
3) Klikk og dra for å endre storleiken på biletet.
4) Slepp museknappen når du er nøgd med resultatet.
Treng di ei meir nøyaktig storleiksendring av biletet, bruk dialogvindauget Posisjon og storleik som
er nærare omtalt i Kapittel 6 Formatere biletobjekt.
Merk
Handtaka i hjørna vil endre både breidda og høgda på biletet medan dei fire andre
handtaka flytter sida bare i ei retning.
Tips
For å behalda det opphavlege forholdet mellom sidene, hald nede Shift-tasten når du
klikkar på eit av hjørnehandtaka og drar. Slepp opp museknappen før du slepp Shifttasten.
Åtvaring
Ver merksam på at når du endrar storleiken på eit punktbilete (vanleg bilete) vil dett
endre oppløysinga på biletet og kan gjere biletet meir uskarpt. Det er betre å bruke eit
spesialisert bilethandteringsprogram for å endre storleiken. LibreOffice tilrår for
eksempel Gimp (http://www.gimp.org/).
Rotere bilete
På same måten som når du plasserer eit biletet i lysbiletet, kan du også rotere eit bilete manuelt
eller frå eit dialogvindauge. Dialogvindauget for rotering er nærare omtalt i Kapittel 6 Formatere
biletobjekt.
Slik roterer du eit bilete manuelt:
1) Merk biletet for å få fram utvalshandtaka.
2) Klikk på knappen Snu
på verktøylinja for linje og fyll eller klikk ein gong til på det
merkte biletet. Utvalshandtaka vil nå skifte farge (71). Kva farge som blir brukt er avhengig
av operativsystemet og korleis datamaskinen er sett opp.
98
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 71: Rotere bilete
Merk
Korleis symbola som representerer funksjonar på verktøylinjene ser ut er avhengig
av operativsystemet som er i bruk og korleis datamaskinen er sett opp eller om
LibreOffice er tilpassa eige bruk. Er du i tvil om kva symbolet representerer, hald
markøren over symbolet til det kjem opp ei boble som viser namnet på knappen.
3) Ein sirkel, eller ein sirkel med trådkors (avhengig av datamaskinen) kjem fram i midten av
biletet og indikerer omdreiingspunktet. Vil du heller rotere biletet omkring eit hjørne eller eit
punkt utanom biletet, kan du flytte omdreiingspunktet ved å klikke på det og dra det til der
du ønskjer å ha omdreiingspunktet.
4) Utvalshandtaka i kvart hjørne er nå roteringshandtak, noe som blir indikert ved at markøren
skifter utsjånad. Klikk på eitt av handtaka og dra det i den retninga du vil rotere biletet.
5) Når rotasjonen er fullført, slepp museknappen.
Tips
Held du nede Shift-tasten medan du roter biletet blir rotasjonsvinkelen sett til multiplar
av 15 grader. Dette kan vere nyttig når du vil rotere til rette vinklar, som for eksempel å
endre biletet frå ståande til liggjande eller omvendt.
Formatering ved hjelp av verktøylinja for bilete
Verktøylinja for bilete kjem fram når eit bilete er merkt. Denne verktøylinja inneheld fleire verktøy
for å formatere bilete. Desse verktøya blir forklarte i denne bolken. Dersom denne verktøylinja ikkje
kjem fram når du merker eit bilete, kan du få ho fram frå Vis → Verktøylinjer → Bilete på
hovudmenyen (72).
Figur 72: Verktøylinja for bilete
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete
99
Tabell 2: Biletfilter og effekten deira (første knappen på verktøylinja)
Ikon
100
Namn
Effekt
Inverter
Inverterer fargeverdiane i eit fargebilete eller lysverdien i eit
gråtonebilete. Trykk på knappen ein gong til for å gå tilbake til
originalverdiane
Slør
Gjer biletet mjukare ved å sløra det ved hjelp av eit lågpassfiletr.
Gjer skarpare
Skjerpar biletet ved hjelp av eit høgpassfilter.
Rfjern støy
Fjernar støy ved hjelp av eit medianfilter.
Solarisering
Opnar eit dialogvindauge der du kan bestemma solariseringa.
Solarisering er ein effekt som minner om kva som kan skje dersom
det kjem lys på eit negativ under framkallinga av filmen. Fargane
blir delvis inverterte.
Parametrar – bestemmer grad og type solarisering. (I versjon
4.2.3.2 ingen val her).
Grenseverdi – bestemmer lysgraden i prosent. Pikslar over denne
prosenten blir solariserte.
Inverter – alle pikslane blir inverterte etter solariseringa.
Aldring
Alle pikslane blir sette til gråverdiane. Den blå og den grøne
kanalen blir deretter redusert med den verdien du skriv inn.
Raudkanalen blir ikkje endra.
Aldringsgrad – bestemmer intensiteten av aldringa. Med 0 % er
alle pikslane grå, med 100 % er bare raudkanalen synleg
Plakateffekt
Opnar eit dialogvindauge der du kan bestemme kor mange fargar
som skal brukast i biletet. Dette gjer at foto vil likna meir på
målarstykke.
Plakatfargar – bestemmer talet på fargar i biletet.
Popkunst
Omformar eit bilete til eit popkunstliknande bilete.
Kolteikning
Viser biletet som ei skisse laga med teiknekol. Omrissa blir teikna
med svart medan fargane blir fjerna.
Relieff
Opnar eit dialogvindauge for å lage biletet om til eit relieff. Det
einaste valet du har er å plassere lyskjelda for ulike
skyggeverknader. Resultatet blir vist på eit miniatyrbilete.
Lyskjelde – bestemmer plasseringa av lyskjelda. Lyskjelda blir vist
med eit punkt.
Mosaikk
Slår saman små punktgrupper til firkantar med same farge. Dess
større desse gruppe er, dess færre detaljar blir vist i biletet.
Breidd – bestemmer breidda på kvar flis.
Høgd – bestemmer høgda på kvar flis.
Framhev kantane – framhever kantane på kvar flis ved å gjere dei
skarpare.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Bruke filter
Biletfiltra som er tilgjengelege frå biletverktøylinja inneheld fleire ulike filter som kan brukast på det
valde biletet. Den beste måten å finne ut om eit filter passar på biletet er å prøve det. I Tabell 2 finn
du eit oversyn over kva biletfileter som er tilgjengelege og verknaden av dei. Sjå handboka for
Draw for meir om effektane og eksempel på bruken av dei.
1) Merk bileta slik at utvalshandtaka kjem fram og verktøylinja for bilete blir synleg.
2) Klikk på knappen Filter
for å liste opp kva grafiske filter som er tilgjengelege.
3) Vel fileteret du vil bruke. For å sjå namnet på filteret kan du halde markøren over
filterknappen til namnet kjem opp i ei rute.
4) Dersom du ikkje er nøgd med filtereffekten kan du angra innsettinga dersom du i
mellomtida ikkje har gjort andre endringar ved å trykke på angreknappen
på
standard-verktøylinja eller velje Rediger → Angra: Bilete Biletfilter på hovudmenyen
eller bruke tastekombinasjonen Ctrl+Z.
Endra biletmodus
Klikk på Biletmodus på biletverktøylinja (der det står «Standard» på 72) for å opna nedtrekkslista
med desse vala:
• Standard – biletvisinga blir ikkje endra.
• Gråtonar – biletet blir vist i gråtonar. Eit fargebilete blir omgjort til gråskalabilete. Du kan
•
•
også bruke fargevala i fanen eigenskapar i oppgåvepanelet for å gjere biletet einsfarga.
Svart-kvitt – biletet blir vist i svart og kvitt. Alle pikslar med lysverdi under 50 % blir svarte
medan alle pikslane over 50 % lysverdi blir kvite.
Vassmerke – lysverdien i biletet blir auka og kontrasten redusert slik at biletet kan brukast i
bakgrunnen som vassmerke.
Jusrere fargane
Klikk på knappen Fargar
i biletverktøylinja (72) for å opna dialogvindauget for fargeval (73).
Her kan du justere fargekomponentane (raud, grøn og blå) kvar for seg. Du kan også justere kor
lyst biletet skal vere, kontarsten i biletet og gamma. Ved å auke gammaverdien blir biletet betre
eigna som vassmerke eller bakgrunn i og med at det ikkje vil forstyrre den mørke teksten så mykje.
Figur 73: Dialogvindauget for fargeval
Treng du å justere fargane meir nøyaktig eller å fjerne eller legge til fargar, vel Format → Område
på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for område og klikk på fanen Fargar (74). Denne
fanen har desse vala når det gjeld fargar:
• Namn – viser namnet på den valde fargen. Du kan også skrive inn eit namn her når du
•
legg til ein ny farge.
Farge – inneheld ei liste over tilgjengelege fagar. Vel ein farge frå lista.
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete
101
Figur 74. Fanen Farge i dialogvindauget Område
• Fargemodell – for å endre fargar kan du velje å gjere dette i ein av fargemodellane RaudGrøn-Blå (RGB) eller Cyanblå-Magentaraud-Gul-Svart (CMYK). LibreOffice bruker bare
fargemodellen RGB for fargeutskrifter. Fargemodellen CMYK er tatt med for å gjere det
enklare for dei som er vane med å bruke CMYK-notasjon.
Dersom du vel RGB vil forbokstavane til fargane bli synlege framføre kvar sin talboks der
du kan velje verdiar frå 0 til 255.
Vel du CMYK kan du velje verdiar mellom 0 og 100 % i talboksane.
• Legg til – legg til ein ny farge.
• Endra – endrar den gjeldande fargen. Merk at fargen blir overskrive utan åtvaring.
• Rediger – definer dine eigne fargar ved hjelp av eit todimensjonalt diagram og numeriske
•
kart med fargeovergangar.
Slett – slettar det valde elementet eller dei valde elementa. Du blir beden om å stadfeste
slettinga.
• Last inn fargeliste – denne knappen
opnar eit dialogvindauge der du kan velje ein
fargepalett.
• Lagra fargeliste – denne knappen
•
102
opnar dialogvindauget Lagra som der du kan lagra
den gjeldande fargetabellen med eit vald namn. Dersom du ikkje bruker dette valet, vil den
gjeldande fargetabellen bli lagra automatisk og bli lasta inn som standard fargetabell neste
gong du opnar LibreOffice.
Førehandsvisingane viser den valde originalfargen og den nye fargen du lagar.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Sette gjennomsikt
Du kan endra gjennomsikt for eit bilete frå nedtrekkslista til høgre for knappen Gjennomsikt
på
biletverktøylinja (72). På same måten som ved justering av gammaverdien, vil eit gjennomsiktig
bilete bli mindre synleg i bakgrunnen og såleis gjere overliggjande tekst meir synleg.
Figur 75. Fanen Gjennomsikt i dialogvindauget Område
For å justera innstillingane for gjennomsikt, vel Format → Område på hovudmenyen for å opna
dialogvindauget for område. Klikk på fanen Gjennomsikt (75).
• Inga gjennomsikt – slår av gjennomsikt. Dette er standardinnstillinga.
• Gjennomsikt – slår på gjennomsikt. Merk av for denne og vel kor mange prosent
•
•
•
•
•
•
•
•
•
gjennomsikt som skal brukast i talboksen. 0 % er full dekning, 100 % er full gjennomsikt.
Fargeovergang – legg ein gjennomsiktsovergang til den gjeldande fyllfargen. Merk av for
denne og vel innstillingane for overgangen.
Type – vel type overgang. Du har valet mellom lineær, aksiell, radial, elliptisk, kvadratisk og
kvadrat.
Midtstill X – vel vassrett forskyving for overgangen.
Midtstill Y – vel loddrett forskyving for overgangen.
Vinkel – vel rotasjonsvinkelen for overgangen.
Kantlinje – bestemmer gjennomsikt ut mot kantane av biletet. Standardverdien er 0 %.
Startverdi – skriv inn ein startverdi for overgangen. 0 % er full dekning, 100 % er full
gjennomsikt.
Sluttverdi – skriv inn ein sluttverdi for overgangen. 0 % er full dekning, 100 % er full
gjennomsikt.
Du kan sjå resultatet av innstillingane i førehandsvisinga før du legg gjennomsiktseffekten
til fyllfargen i det valde objektet.
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete
103
Innstillingar for skygge
Klikk på knappen Skygge på biletverktøylinja (72) for å legge til skygge. Dersom det alt er lagt til
ein skygge, vil eit trykk på denne knappen fjerne skyggen.
Du kan bestemme ein del innstillingar for skyggen frå Format → Område på hovudmenyen for å
opna dialogvindauget for område. Klikk på fanen Skygge (76).
Figur 76. Fanen Skygge i dialogvindauget Område
•
•
•
•
•
Bruk skygge – klikk på figuren der du vil ha skyggen.
Avstand – skriv inn kor langt ut frå biletet skyggen skal visast.
Farge – vel farge på skyggen.
Gjennomsikt – skriv inn kor mange prosent gjennomsikt skyggen skal ha. 0 % er full
dekning, 100 % er full gjennomsikt.
Du kan sjå resultatet av innstillingane i førehandsvisinga før du legg skyggen til det valde
objektet.
Klippe bilete
I Impress kan du klippe biletet på to måtar, anten ved hjelp av musa eller ved å bruke eit
dialogvindauge. Det enklaste er å bruke datmusa, men dialogvindauget er meir nøyaktig.
Slik klipper du eit vald bilete med datamusa:
1) Merk biletet.
2) Klikk på knappen Klipp bilete
på biletverktøylinja (72). Det kjem då opp ein del
klippemerke rundt biletet (77).
3) Når du set markøren over eitt av klippemerka, skifter han utsjånad. Dra merket for å klippe
biletet.
4) Klikk på utsida av biletet for å gå ut av klippemodus.
5) Dersom du held nede Shift-tasten når du flytter klippemerka, vil klippinga halda på
proporsjonane i biletet slik:
a) For eit hjørnemerke vil dei to sidene som dannar hjørnet bli klipt.
b) For eit sidemerke vil dei to sidene som møter sida merket er i bli klipt.
104
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 77: Klippe biletet ved hjelp av markøren
Figur 78: Dialogvindauget for beskjering av biletet
Slik beskjerer du biletet ved hjelp av dialogvindauget:
1) Merk biletet.
2) Høgreklikk på biletet og vel Beskjer biletet frå menyen som kjem opp, eller vel Format →
Beskjer biletet på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for beskjering (78).
3) Klipp biletet ved hjelp av innstillingane i dialogvindauget.
4) Klikk OK når du er ferdig.
5) Klipp Opphavleg storleik for å gå tilbake til original storleik.
Vala i dialogvindauget for beskjering (ein del av desse oppfører seg ikkje som omtalt i v 4.2.3.2):
• Same storleiksforhold – behald det opphavlege storleiksforholdet mellom sidene slik at
•
•
bare storleiken på biletet blir endra.
Same biletstorleik – behald den opphavlege biletstorleiken slik at bare skaleringa blir
endra. For å redusera skalaen, vel denne og bruk negative verdiar i skaleringsboksane.
Bruk positive verdiar for å auka skaleringa.
Venstre – dersom det er merka av for Same biletstorleik vil ein positiv verdi her trimme
den venstre kanten av biletet medan ein negativ verdi vil legge til blankteikn til venstre for
biletet. Dersom Same biletstorleik er vald, vil ein positiv verdi auke den vassrette
skaleringa av biletet medan ein negativ verdi vil auke den vassrette skaleringa.
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete
105
• Høgre – dersom det er merka av for Same biletstorleik vil ein positiv verdi her trimme den
•
•
•
høgre kanten av biletet medan ein negativ verdi vil legge til blankteikn til høgre for biletet.
Dersom Same biletstorleik er vald, vil ein positiv verdi auke den vassrette skaleringa av
biletet medan ein negativ verdi vil auke den vassrette skaleringa.
Øvst – dersom det er merka av for Same biletstorleik vil ein positiv verdi her trimme den
øvre kanten av biletet medan ein negativ verdi vil legge til blankteikn over biletet. Dersom
Same biletstorleik er vald, vil ein positiv verdi auke den loddrette skaleringa av biletet
medan ein negativ verdi vil auke den loddrette skaleringa.
Nedst – dersom det er merka av for Same biletstorleik vil ein positiv verdi her trimme den
nedre kanten av biletet medan ein negativ verdi vil legge til blankteikn under biletet.
Dersom Same biletstorleik er vald, vil ein positiv verdi auke den loddrette skaleringa av
biletet medan ein negativ verdi vil auke den loddrette skaleringa.
Skala – endrar skaleringa av biletet.
–
–
Breidd – skriv inn breidda på biletet i prosent.
Høgd – skriv inn høgda på biletet i prosent.
• Biletstorleik – endrar storleiken på biletet.
– Breidd – skriv inn breidda på biletet.
– Høgd – skriv inn høgda på biletet.
• Opphavleg storleik – set biletet tilbake til opphavleg storleik.
Slette eit bilete
1) Klikk på biletet slik at utvalshandtaka er synlege. handles are displayed.
2) Trykk Delete-tasten.
Lage eit biletkart
Eit biletkart definerer området i biletet som er kopla til ein URL (ei nettadresse eller filadresse).
Desse områda blir kalla lenkeområde («hotspots») som tilsvarer hyperlenker i tekst. Eit klikk på eit
lenkeområde vil opna den sida lenka viser til i det aktuelle programmet, for eksempel standard
nettlesaren for HTML-sider, LibreOffice Writer for .ODT-filer eller PDF-lesaren for PDF-filer.
Du kan laga lenkeområde med mange ulike former, som rektangel, ellipse eller polygon. Det er
også råd å ha fleire lenkeområde i det same biletet. Når du klikkar i lenkeområdet blir URL-en opna
i eit lesarvindauge eller i ei ramme avhengig av kva du har bestemt. Det er også råd å legge til ein
tekst som kjem opp når musepeikaren er over området.
106
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 79: Dialogvindauget for å laga lenkeområde i bikletkart
Slik bruker du verktøyet for biletkart for å lage eit lenkeområde:
1) Merk biletet som skal ha lenkeområde.
2) Vel Rediger → Biletkart på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for biletkart (79).
Hovuddelen av dette vindauget viser biletet som skal ha lenkeområde.
3) Aktive lenkeområde er viste med ein farga kant, medan ikkje aktive område er merka med
ein svart eller grå kant.
4) Bruk verktøya øvst i vindauget og felta for å definere lenkeområda og lenkene dei skal ha.
5) Klikk på knappen Bruk
for å legge til innstillingane.
6) Når du er ferdig, trykk på knappen Lagra
vindauget.
for å lagra biletetkartet til ei fil. Lukk
The top part of the dialog, from left to right, contains the following tools:
• Knappen Bruk – klikk på denne for å ta i bruk endringane.
• Knappane Opna, Lagra og Vel.
• Knappane Rektangel, Ellipse, Mangekant og Frihandsmangekant – teikneverktøy for å
•
•
laga lenkeområda. Desse verkar på same måten som dei tilsvarande verktøya i verktøylinja
for teikning (sjå kapittel 5, Arbeide med grafiske objekt).
Knappane Rediger punkt, Flytt punkt, Set inn punkt og Slett punkt – blir brukte for å
fininnstille utsjånaden på lenkeområdet. Vel Rediger punkt for å aktivere dei andre
verktøya.
Knappen Aktiv – slår av og på status for eit lenkeområde. Eit aktivt område blir slått av og
eit ikkje aktivt område blir slått på når du trykker på denne knappen.
Kapittel 4 Legge til og formatere bilete
107
• Knappane Angra og Gjer om.
• Knappen Makro – koplar lenkeområdet til ein makro i staden for ei hyperlenke.
• Knappen Eigenskapar – set eigenskapane for hyperlenka og legg til namn til hyperlenka.
Under verktøylinja er det felt som blir brukte for å skrive inn eigenskapane for lenkeområdet:
• Addresse – adressa som peikar til ei hyperlenke. Du kan også peike lenka til eit
ankerpunkt i eit dokument, som for eksempel eit bestemt lysbiletenummer. Dette gjer du
ved å skrive adressa i dette formatet: fil:///<sti>/dokument_namn#anker_namn
• Tekst – her skriv du in teksten som kjem opp når du held musepeikaren over
•
lenkeområdet.
Ramme – der målet for hyperlenka skal opnast: «_blank» (opnar i eit nytt vindauge i
nettlesaren), «_self» (standar. Opnar i det aktive vindauge i nettlesaren), «_top» eller
«_parent».
Tips
108
Verdien «_self» passar i dei aller fleste tilfella. Dei andre vala bør helst ikkje brukast
unntatt når det er heilt nødvendig.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Kapittel 5
Arbeide med grafiske objekt
Innleiing
Dette kapitlet forklarer korleis du kan arbeide med grafiske objekt (biletobjekt), spesielt korleis du
kan rotere dei, This chapter describes how to manage graphic objects and in particular how to
rotate, distort, arrange, and position them on the slide. Though this chapter focuses on the shapes
that can be created with the available tools in Impress, some of the techniques described in this
chapter are also applicable to images imported into slides.
Verktøylinja for teikning
Standard teikneverktøy
Verktøylinja for teikning (80) inneheld dei fleste av verktøya som blir mest brukte for å laga grafiske
objekt. Dersom denne verktøylinja ikkje er synleg, kan du få ho fram ved å velje Vis →
TVerktøylinjer → Teikning frå hovudmenyen. Tabell 3 viser standardsettet av verktøy som er
tilgjengeleg på verktøylinja for teikning.
Figur 80: Verktøylinja for teikning
Merk
Verktøylinja du ser på skjermen kan avvike frå den du ser på 80 fordi kva verktøy
som er synlege er avhengig av kva verktøy som er lagt inn der. Høgreklikk på ein tom
plass på verktøylinja og vel Synlege knappar på menyen som kjem fram. Du kan nå
legge til eller fjerna knappar frå vertøylinja ved å klikke på dei i lista over tilgjengelege
knappar. Knappane som er synlege har ein kant rundt seg.
Tabell 3: Standardsettet med teikneverktøy på verktøylinja for teikning
Verktøy
110
Namn
Bruk
Vel
Blir brukt for å merke objekt. Du merker ei gruppe av objekt ved å
klikke over objektet øvst til venstre og dra musepeikaren forbi objektet
nedst til høgre medan du held nede museknappen. Eit rektangel med
«marsjerande maur» viser kva område som er markert. Du kan også
velje fleire objekt ved å halde nede Shift-tasten medan du markerer
kvart objekt.
Linje
Teiknar ei rett linje frå der du trykker ned museknappen til der du slepp
opp knappen. Held du nede Shift-tasten vil vinkelen bli avgrensa til
multiplar av 45°. Hald nede Alt-tasten for å teikna ei linje ut frå
sentrum. Hald nede Ctrl-tasten for å losna linja frå rutenettet (sjå
«Feste objekt til rutenett eller festelinjer» på side 126).
Linje som
sluttar med
pil
Teiknar ei rett linje som sluttar med ein pilspiss der du slepp opp
museknappen. Tastane Shift, Alt og Ctrl har same verknadane som for
Linjeverktøyet.
Rektangel
Teiknar eit rektangel når du drar musepeikaren frå det øvre, venstre
hjørnet til det nedre, høgre hjørnet av rektangelet. Hald nede Shifttasten for å teikna eit kvadrat. Hald nede Alt-tasten for å teikna eit
rektangel eller eit kvadrat ut frå midten.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Verktøy
Namn
Bruk
Ellipse
Teiknar ein ellipse. Hald nede Shift-tasten for å teikna ein sirkel. Hald
nede Alt-tasten for å teikna ein ellipse eller ein sirkel frå midten
Tekst
Lager ein tekstboks med teksten justert vassrett.
Loddrett
tekst
Lager ein tekstboks med teksten justert loddrett. Dette verktøyet er
bare tilgjengeleg når støtte for asiatiske språk er slått på i Verktøy →
Innstillingar →Språkinnstillingar → Språk.
Kurve
Teiknar ein figur der utsjånaden er avhengig av innstillingane som er
valde. Korleis knappen ser ut, er også avhengig av dei valde
innstillingane. Klikk på trekanten til høgre for knappen for å sjå vala du
har. Merk at når verktøylinja er frittståande, er namnet Linjer.
Sambandslinjer
Teiknar ei sambandslinje mellom to figurar. Utsjånaden på knappen er
avhengig av kva funksjon som er vald. Klikk på trekanten til høgre for
knappen for å få fram alle vala. Kvar av vala er omtalte i «Arbeide med
sambandslinjer» på side 128.
Linjer og
piler
Teiknar ei linje som blir avslutta med ei pil. Utsjånaden på knappen er
avhengig av kva funksjon som er vald. Klikk på trekanten til høgre for
knappen for å få fram alle vala. Merk at når verktøylinja er frittståande,
er namnet Piler.
Enkle
former
Klikk på trekanten til høgre for knappen for å få fram alle vala.
Utsjånaden på knappen er avhengig av kva funksjon som er vald. Klikk
på ei av formene slik at ho blir markert. Nå kan du teikna forma ved å
setje markøren i lysbiletet og dra ut rektangelet som omsluttar forma.
Hald nede Shift-tasten for å lage ei form som har same høgde og
breidde. Hald nede Alt-tasten for å teikna ut frå midten.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
111
Verktøy
112
Namn
Bruk
Symbolformer
Klikk på trekanten til høgre for knappen for å få fram alle vala.
Utsjånaden på knappen er avhengig av kva funksjon som er vald. Klikk
på ei av formene slik at ho blir markert. Nå kan du teikna forma ved å
setje markøren i lysbiletet og dra ut rektangelet som omsluttar forma.
Hald nede Shift-tasten for å lage ei form som har same høgde og
breidde. Hald nede Alt-tasten for å teikna ut frå midten.
Blokkpiler
Klikk på trekanten til høgre for knappen for å få fram alle vala.
Utsjånaden på knappen er avhengig av kva funksjon som er vald. Klikk
på ei av blokkpilene slik at ho blir markert. Nå kan du teikna blokkpila
ved å setje markøren i lysbiletet og dra ut rektangelet som omsluttar
pila. Hald nede Shift-tasten for å lage ei form som har same høgde og
breidde. Hald nede Alt-tasten for å teikna ut frå midten.
Flytdiagram
Klikk på trekanten til høgre for knappen for å få fram alle vala.
Utsjånaden på knappen er avhengig av kva funksjon som er vald. Klikk
på eit av flytdiagramma slik at det blir markert. Nå kan du teikna
diagrammet ved å setje markøren i lysbiletet og dra ut rektangelet som
omsluttar det. Hald nede Shift-tasten for å lage ei form som har same
høgde og breidde. Hald nede Alt-tasten for å teikna ut frå midten.
Snakkebobler
Klikk på trekanten til høgre for knappen for å få fram alle vala.
Utsjånaden på knappen er avhengig av kva funksjon som er vald. Klikk
på ei av snakkeboblene slik at ho blir markert. Nå kan du teikna
snakkebobla ved å setje markøren i lysbiletet og dra ut rektangelet
som omsluttar ho. Hald nede Shift-tasten for å lage ei snakkeboble
som har same høgde og breidde. Hald nede Alt-tasten for å teikna ut
frå midten.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Verktøy
Namn
Bruk
Stjerner og
banner
Klikk på trekanten til høgre for knappen for å få fram alle vala.
Utsjånaden på knappen er avhengig av kva funksjon som er vald. Klikk
på ei av formene slik at ho blir markert. Nå kan du teikna forma ved å
setje markøren i lysbiletet og dra ut rektangelet som omsluttar forma.
Hald nede Shift-tasten for å lage ei form som har same høgde og
breidde. Hald nede Alt-tasten for å teikna ut frå midten.
Punkt
Lar deg redigere enkeltpunkt i ei linje eller ei form. Klikk første denne
knappen og vel deretter ei linje eller ei form. Du kan også trykke F8 for
å slå på dette verktøyet.
Festepunkt
Lar deg redigere festepunkta i eit biletobjekt. Festepunkta er staden
der sambandslinjene byrjar eller sluttar. Sjå meir om dette i «Handtere
festepunkt» på side 129.
Skriftformingsgalleri
Opnar skriftformingsgalleriet. Sjå meir om dette i «Bruke skriftutforming
(Fontwork)» på side 133.
Frå fil
Det same som Set inn → Bilete → Frå fil på hovudmenyen. Sjå
Kapittel 4 Adding and Formatting Pictures for meir om dette.
Galleri
Opnar galleriet. Det same som Verktøy → Galleri på hovudmenyen.
Sjå kapittel 4, Legge til og formatere bilete for meir om dette.
Utdriving
på/av
Slår av og på 3D-effekatne for det valde objektet. Eit klikk på denne
knappen opnar også verktøylinja for 3D. Sjå «Arbeide med 3D objekt»
på side 130 for meir om dette.
Ekstra teikneverktøy
I tillegg til standardverktøyet på verktøylinja for teikning (80), kan du også setje inn ein del ekstra
verktøy. Desse er omtalete i Tabell 4.
Slik set du inn eller fjernar verktøy frå verktøylinja for teikning:
1) Høgreklikk på ein tom plass på verktøylinja.
2) Vel Synlege knappar frå menyen som kjem opp for å opna ei liste over alle dei
tilgjengelege verktøya.
3) For å legge til eit verktøy, klikk på det. Verktøyet blir lagt inn i verktøylinja og lista over
tilgjengelege verktøy forsvinn igjen. Verktøy som finst på verktøylinja er i lista merkte med
ei ramme rundt.
4) For å fjerna eit verktøy frå verktøylinja gjer du på same måten. Når du klikkar, forsvinn
ramma rundt verktøyet i lista for å vise at det er fjerna frå verktøylinja. Lista over verktøya
forsvinn straks du trykker på eit verktøy.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
113
Tabell 4: Ekstra teikneverktøy
Verktøy
Namn
Bruk
3D-objekt
Klikk på trekanten til høgre for knappen for å få fram alle vala.
Utsjånaden på knappen er avhengig av kva funksjon som er vald.
Klikk på ei av 3D-formene slik at ho blir markert. Nå kan du teikna
forma ved å setje markøren i lysbiletet og dra ut rektangelet som
omsluttar forma. Hald nede Shift-tasten for å lage ei form som har
same høgde og breidde. Hald nede Alt-tasten for å teikna ut frå
midten.
Til kurve
Omformar det valde objektet til ei bézierkurve.
Til mangekant
Omformar det valde objektet til ein mangekant, dvs. Eit lukka
objekt binde saman med rette linjer. Utsjånaden på objektet blir
ikkje forandra, Om ønskjeleg kan du høgreklikke og velje Rediger
punkt for å sjå endringane.anges.
Til 3D
Omformar det valde 2D-objektet til et 3D-objekt.
Til 3D
dreieobjekt
Omformar det valde 2D-objektet til et 3D-dreieobjekt.
Set inn
Blir brukt for å setje eit lysbilete, ein tabell, frå fil, film og bilete,
formel eller kart inn i lysbiletet. Klikk på trekanten til høgre for
knappen for å opna verktøylinja Set inn som viser dei tilgjengelege
vala. Utsjånaden på knappen er avhengig av kva funksjon som er
vald.
Kontrollelement
Blir brukt for å setje ulike skjemaelement inn i presentasjonen.
Klikk på trekanten til høgre for knappen for å opna verktøylinja
Kontrollelement som viser dei tilgjengelege vala.
Animerte bilete
Legg til animasjon til det valde objektet i eit lysbilete. Opnar
dialogvindauget Animasjon.
Laga linjer og former
Måten å laga former og linjer er i utgangspunktet den same for alle linjer og former:
114
LibreOffice 4.0 Impress Guide
1) Klikk på trekanten til høgre for det verktøyet du vil bruke på verktøylinja for teikning. Merk
at verktøya som blir viste på denne verktøylinja er dei som sist blei brukt.
2) Sett markøren på lysbiletet og dra for å laga den ønskte figuren.
3) Slepp opp museknappen når linja eller forma er ferdig. Korleis du kan endra og flytta
figuren er omtalt seinare i dette kapitlet.
Enkle former
Når du lagar former som er inkluderte i Impress, blir detav og til vist eitt eller fleire punkt i ein
annan farge enn utvalshandtaka har. Desse punkta har ulike oppgåver alt etter kva form dei blir
brukte i. Oppgåvene er lista nedanfor.
Enkle former
• Avrunda rektangel og abrunda kvadrat – bruk dette punktet for å endre radius for
abrundinga.
• Sirkelsektor – bruk punkta for å endra storleiken på sektoren.
•
•
•
•
•
•
•
•
Likebeint trekant – bruk punktet for å endra forma og typen trekant.
Trapes, parallelogram, sekskant og åttekant – bruk punktet for å endra vinklane.
Kross – bruk punktet for å endra breidda på dei fire armane til krossen.
Ring – bruk punktet for å endra den indre diameteren i ringen.
Boge – bruk punktet for å endra den indre diameteren og storleiken på det fylte området.
Sylinder og kube – bruk punktet for å endra perspektiv.
Bretta hjørne – bruk punktet for å endra storleiken på det bretta hjørnet.
Ramme – bruk punktet for å endra breidda på ramma.
Symbolformer
• Smilefjes – bruk punktet for å endra smilet.
• Sol, måne ogd hjarte – bruk punktet for å endra forma.
• Forbodsskilt – bruk punktet for å endra breidda på ringen og diagonallinja.
• Dobbel hakeparentes, venstre hakeparentes, høgre hakeparentes og dobbel krøllparentes
•
•
– bruk punktet for å endra kurvaturen for parentesen.
Venstre krøllparentes og høgre krøllparentes – bruk punktet for å endra kurvaturen til
parentesen og plasseringa av spissen.
Utståande firkant, utståande åttekant, utståande rombe – bruk punktet for å endra breidda
på skråkanten.
Blokkpiler
• Venstrepil, høgrepil, pil opp, pil ned, høgre- og venstrepil, opp- og nedpil, høgrepil med
striper og høgrepil med splitt – bruk punktet for å endra form og breidde på pilene.
• Opp- og høgrepil, opp- høgre- og nedpil og 4-vegspil – bruk punktet for å endra forma og
breidda på pilene.
• 5-kant og vinkel – bruk punktet for å endra vinkelen mellom sidene og forma
• Boks med pil til høgre, boks med pil til venstre, boks med pil opp, boks med pil ned, boks
•
med piler til høgre og venstre, boks med piler opp og ned, boks med piler opp og til høgre
og boks med piler til alle kantar – bruk punkta for å endra utsjånad og breidde på boksane.
Bogepil – bruk punkta for å endra breidda og området for pila.
Snakkebobler
• Punkta forandrar lengd, plassering og vinkel på peikaren for alle snakkeboblene.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
115
Stjerner
• 4-, 8- og 24-takka stjerner – bruk punktet for å endra breidda og utforminga av strålane.
• Liggjabde og ståande pergamentrull – bruk punktet for å endra breidda og forma på rullen.
• Dørskilt – bruk punktet for å endra bogen i hjørna.
Kurver, mangekantar og frihandslinjer
Klikk på knappen Kurve
på verktøylinja for teikning for å teikna ei kurve, ein mangekant eller ei
linje på frihand. Merk at det verktøyet som sist var i bruk blir vist på verktøylinja. For å bruke eit
anna verktøy, klikk på trekanten til høgre for knappen for å opna liste over alle dei tilgjengelege
verktøya (81 og 5). Merk også at namnet på denne verktøysamlinga er Linjer når ho er løyst frå
verktøylinja.
Når ei fylt kurve, ein mangekant eller frihandslinje er brukt, vil Impress teikne sambandslinja
mellom det første og det siste punktet i teikninga og fylle området innføre med den gjeldande
fargen.
Figur 81: Verktøylinja for linjer
Tabele 5: Verktøya kurve, mangekant og frihandslinjer
Ikon
Verktøynamn
Ikon
Verktøynamn
Ikon
Verktøynamn
Ikon
Verktøynamn
Kurve, fylt
Mangekant,
fylt
Mangekant
(45°), fylt
Frihandslinje,
fylt
Kurve
Mangekant
Mangekant
(45°)
Frihandslinje
Kurver
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Vel anten Kurve, fylt eller Kurve.
Klikk og hald nede musepeikaren for å laga startpunktet for kurven.
Medan du framleis held nede museknappen, dra frå startpunktet for å teikne ei linje.
Slepp museknappen og hald fram med å flytte markøren for å bøye linja til ei kurve.
Klikk for å setje sluttpunktet for kurven og å feste linja til sida.
Du kan teikne vidare ved å dra musepeikaren dit du ønskjer. Kvart museklikk vil setje eit
sluttpunkt for den rette linja slik at du kan dra ei ny, rett linje i ein annan retning.
7) Dobbeltklik for å slutte av teikninga.
Merk
Held du nede Shift-tasten medan du teiknar, blir vinklane avgrensa til å vere 45°
eller 90°.
Mangekantar
1) Vel anten Mangekant, fylt eller Mangekant.
2) Klikk og kald nede museknappen medan du drar den første linja frå startpunktet. Når du
slepp opp museknappen, vil det bli teikna ei linje mellom det første og det andre punktet.
3) Flytt markøren for å teikna den neste linja. Kvar gong du klikkar blir det sett av eit
hjørnepunkt og du kan teikne ei ny linje i ein annan vinkel.
116
LibreOffice 4.0 Impress Guide
4) Dobbeltklikk for å slutte av teikninga.
Mangekant 45°
Vel anten Mangekant (45°) fylt eller Mangekant (45°). Desse mangekantane blir teikna på same
måten som mangekantane ovanfor. Skilnaden er at vinklane er avgrensa til å vere 45° eller 90°.
Frihandslinjer
Frihandslinjer simulerer teikning med blyant på papir.
1) Vel anten Frihandslinje, fylt eller Frihandslinje.
2) Klikk og kald nede museknappen medan du drar markøren for å lage ei linje.
3) Når du er ferdig, slepp museknappen og teikninga blir gjort ferdig.
Gruppere objekt
Det kan ofte vere fornuftig å gruppere objekt slik at dei blir handtert av Impress som eitt objekt. Ei
objektgruppe kan formaterast, flyttast, roterast, slettast osv. som eitt enkelt objekt
Denne bolken gir bare ei enkel innføring i å gruppere objekt. Vil du lære meir om korleis du kan
arbeide med grupperte objekt, sjå handboka for Draw, Kapittel 5 Combining Multiple Objects.
Gruppering
Slik grupperer du objekt:
1) Vel objekta som skal grupperast med utvalsverktøyet på verktøylinja for teikning og teikna
eit rektangel rundt objekta, eller hald nede Shift-tasten og klikk på kvart objekt. For å velje
alle objekta, vel Rediger → Merk alt på hovudmenyen eller med tastesnarvegen Ctrl + A.
2) Når du ser utvalshandtaka, vel Format → Grupper → Grupper på hovudmenyen, eller
bruk tastesnarvegen Ctrl + Shift + G eller høgreklikk på eit objekt inne i gruppa og vel
Grupper på menyen som kjem opp.
Redigere og formatere grupper
Slik redigerer og formatgerer du grupper:
1) Klikk på eit objekt i gruppa for å merke gruppa. All redigering og formatering blir då gjort
samstundes på alle objekta i gruppa.
2) Slik redigerer du eit enkelt objekt i gruppa:
a) Etter at gruppa er merkt, trykk F3 eller vel Format → Grupper → Gå inn i gruppe på
hovudmenyen eller høgreklikk og vel Gå inn i gruppa frå menyen som kjem opp.
b) Merk einskildobjekta i grupperinga som skal formaterast eller redigerast.
c) Når du er ferdig, bruk tastekombinasjonen Ctrl+F3 eller vel Format → Gruppering → Gå
ut av gruppe på hovudmenyen for å arbeide på heile gruppa igjen .
Løyse opp grupper
Slik løyser du opp grupper
1) Klikk på eit objekt i gruppa for å merke gruppa.
2) Når du ser utvalshandtaka, vel Format → Grupper → Løys opp gruppe på
hovudmenyen, eller bruk tastesnarvegen Ctrl + Alt + Shift + G eller høgreklikk på eit objekt
inne i gruppa og vel Løys opp gruppe på menyen som kjem opp.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
117
Tips
Dersom du bruker gruppering og løys opp gruppering svært ofte, kan det vere ein ide
å legge kommandoane fast inn i ei av verktøylinjene. Dette kan du gjere ved å
tilpasse den ønskte verktøylinja. Sjå kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress.
Flytte grafiske objekt
Slik flytter du grafiske objekt:
1) Klikk på eit grafisk objekt eller ei objektgruppe for å få fram utvalshandtaka.
2) Hald markøren over eit merkt grafisk objekt til han endrar utsjånad. På dei fleste
operativsystema er flyttesymbolet anten ei hand eller ei pil med fire spissar.
3) Klikk og dra grafikkobjektet dit du vil ha det. Du kan også bruke piltastane for å flytte det
merkte objektet eller den merkte gruppa.
4) Slepp museknappen.
Tips
118
Impress vil som standard feste objekt til rutenettet. Har du behov for å feste objektet
utanom festepunkta på rutenettet, held du nede Ctrl-tasten medan du flytter objektet.
Du kan også slå av denne funksjonen ved å gå inn på Verktøy → Innstillingar →
LibreOffice Impress → Rutenett og fjerne markeringa framføre Fest til rutenett.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 82: Dialogvindauget Posisjon og storleik
Treng du å plassera biletobjektet meir nøyaktig, kan du bruke dialogvindauget Posisjon og storleik
(82):
1) Merk objektet slik at utvalshandtaka er synlege og trykk F4 eller vel Format → Posisjon
og storleik på hovudmenyen eller høgreklikk på det merkte objeket og vel Posisjon og
storleik frå menyen som kjem opp.
2) Klikk på fanen Posisjon og storleik.
3) Bruk Plassering for å bestemma x-posisjon (vassrett) og y-posisjon (loddrett) for objektet.
Verdien er avstanden frå basispunktet vald på høgresida av dialogvindauget. Som standard
er basispunktet sett til øvre, venstre hjørne i lysbiletet.
4) For å hindra at objektet blir flytt ved eit uhell, merker du av for Plassering under Vern.
5) Trykk OK når du er ferdig for å lukke vindauget.
Måleeininga som er brukt i denne og andre dialigvindauge blir bestemt i Verktøy → Innstillingar
→ LibreOffice Impress → Generelt.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
119
Endre storleik på biletobjekt
Slik endrar du storleiken på eit biletobjekt:
1) Merk objektet eller objektgruppa slik at utvalshandtaka er synlege.
2) Set markøren over eitt av handtajka. Markøren endrar utsjånad som viser retninga du kan
dra handtaket i. Hjørnehandtaka endrar både høgde og breidde, medan dei andre
handtaka bare endrar i ein retning.
3) Klikk og dra for å endre storleiken på objektet.
4) Slepp museknappen når du er ferdig.
Tips
For å ta vare på det opphavlege sideforholdet, hald nede Shift-tasten medan du
klikkar på eitt av dei fire hjørnehandtaka. Slepp museknappen før du slepp Shifttasten.
Treng du å plassera biletobjektet meir nøyaktig, kan du bruke dialogvindauget posisjon og storleik
(82):
1) Merk objektet slik at utvalshandtaka er synlege og trykk F4 eller vel Format → Posisjon
og storleik på hovudmenyen eller høgreklikk på det merkte objeket og vel Posisjon og
storleik frå menyen som kjem opp.
2) Klikk på fanen Posisjon og storleik.
3) Merk av kva basispunkt biletet skal forakrast til sida med. Standard er det øvre, venstre
hjørnet. Dette betyr at når du endrar storleiken, blir det øvre, venstre hjørnet uendra.
4) Under Storleik kan du nå endra verdien for høgde eller breidde på objektet.
5) Merk av for Same storleiksforhold dersom du vil halde på forholdet mellom sidene. Dette
gjer at når du endrar ei av lengdene, vil den andre lengda bli endra automatisk.
6) For å hindra at objektet blir endra ved eit uhell, merker du av for Storleik under Vern.
7) Trykk OK når du er ferdig for å lukke vindauget.
Bruk av spesialeffektar
I tillegg til å flytte og endre storleik på objektet, er det også ein del spesialeffektar tilgjengelege til
bruk på biletobjekt i Impress. Fleire av desse effektane er lett tilgjengelege på verktøylinja
Bileteffektar (83). Dersom denne verktøylinja ikkje er synleg, kan du hente ho fram frå Vis →
Verktøylinjer → Bileteffektar.
Denne bolken handlar om korleis du kan rotere, spegelvende, forvrenge og setje eit objekt inn i ein
sirkel på to ulike måtar. Verktøya for gjennomsikt og fargeovergangar har meir med formatering å
gjere og er nærare omtalte i Kapittel 6 Formatere biletobjekt.
120
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 83: Verktøylinja bileteffektar og vala på
denne
Figur 84: Objekt merkt for å roterast
Rotere biletobjekt
Eit objekt kan roterast manuelt eller ved hjelp av eit spesiell dialogvindauge på same måten som å
endre posisjon og storleik. Slik roterer du eit objekt manuelt:
1) Klikk på objektet slik at utvalshandtaka er synlege.
2) Klikk på knappen Roter
(Snu i noen utgåver av LibreOffice) på verktøylinja Linje og
fyll eller Bileteffektar, eller klikk ein gong til på biletobjektet. Dei kvadratiske utvalshandtaka
skifter for og farge (84). Det kjem også fram eit omdreiingspunkt som viser midten av
rotasjonen i objektet.
3) Set markøren over eitt av hjørnehandtaka. Markøren endrar utsjånad
4) Klikk og dra i den retninga rotasjonen skal gå føre seg. Bare hjørnehandtaka kan brukast
for å rotere objektet.
5) Slepp museknappen når biletet er slik du vil ha det.
6) Du kan klikke og dra rotasjonssenteret dit du ønskjer før du snur biletet. Senteret kan
plasserast kvar som helst på lysbiletet, endåtil utanom rammene.
7) Hald nede Shift-tasten for å halde roteringa innføre multiplar av 15 grader. Dette kan vere
nyttig for eksempel når du skal rotere eit bilete frå ståande til liggjande eller omvendt. Hugs
å sleppe opp Shift-tasten før du slepp museknappen.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
121
Merk
Utsjånaden på funksjonsknappane er avhengig av operativsystemet og om
LibreOffice er tilpassa til personleg smak. Er du i tvil om funksjonen, hald
musepeikaren over knappen til det kjem fram ein forklarande tekst.
I staden for å rotere eit biletobjekt manuelt, kan du rotere det meir nøyaktig ved hjelp av
dialogvindauget Rotering (85):
1) Når objektet er merkt slik at utvalshandtaka er synlege, trykk F4 eller vel Format →
Posisjon og storleik eller høgreklikk på objektet og vel Posisjon og storleik på menyen
som kjem fram.
2) Klikk på fanen Rotering.
3) I delen Pivotounkt vel du plasseringa av omdreiingspunktet. Som standard er dette sett til
midten av objektet.
4) I Rosjonsvinkel skriv du inn kor mange grader objektet skal roterast. Du kan også dra
vinkelindikatoren under Standardinnstillingane til ønskt vinkel.
5) Trykk på OK når du er ferdig for å lukke vindauget.
Figur 85: Fana Rotering i dialogvindai\uget Posisjon og storleik
Spegelvende objekt
Den raskaste måten å spegelvende eit objekt vassrett eller loddrett er å gjere slik:
1) Klikk på objektet slik at utvalshandtaka er synlege.
122
LibreOffice 4.0 Impress Guide
2) Høgreklikk og vel Spegelvend → Vassrett eller Spegelvend → Loddrett frå menyen som
kjem fram. Objektet blir nå spegelvendt.
Figur 86: Bruk av verktøyet for spegelvending
Ved å bruke spegelvendingsverktøyet på verktøylinja for teikning eller verktøylinja for bileteffektar
kan du også endre vinkelen på speglelinja (86).
1) Klikk på objektet slik at utvalshandtaka er synlege.
2) Klikk på knappen Spegelvend
på verktøylinja for teikning eller verktøylinja for
bileteffektar. Aksen for spegelvendinga kjem nå fram som ei streka linje gjennom midten av
objektet. Objektet blir spegelvendt om denne symmetriaksten.
3) Klikk og dra aksen dit du vil ha han, eller set markøren i ein av endesirklane på aksen og
dra han med musa til ønskt vinkel.
4) Hald markøren over eitt av utvalshandtaka på objektet til han endrar utsjånad.
5) Klikk og dra markøren over aksen for å spegelvende objektet. Den nye plasseringa av
objektet blir vist avskygga.
6) Slepp museknappen og objektet blir spegelvendt. Vinkelen og plasseringa er avhengig av
vinkelen på symmetriaksen.
Merk
Dersom du held nede Shift-tasten medan du flytter symmetriaksen, vil han rotere i
vinklar med 45 graders steg.
Lage spegelbilete
Det er ingen funksjon for å lage spegelbilete Impress. Det er likevel råd å få til eit spegelbilete:
1) Merk objektet du skal lage spegelbilete av og kopier det til utklippstavla.
2) Spegelvend objektet med ein av metodane nemnde i «Spegelvende objekt» og flytt det
spegelvende objektet til ei av sidene.
3) Klikk på eit tomt område i lysbiletet for å fjerne merkinga av objektet.
4) Lim kopien frå utklippstavla inn i lysbiletet.
5) Vel begge bileta og høgreklikk og vel Justering frå menyen som kjem opp.
6) Vel kva type justering du vil bruke. Øvst, Midt på eller Nedst dersom du skal laga ei
vassrett spegling og Venstre, Midtstilt eller Høgre for eit loddrett spegelbilete.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
123
Forvrenge bilete
I verktøylinja for bileteffektar er det tre verktøy (83 på side 121) som du kan bruke for å dra ut
hjørne og kantar til objektet for å forvrenge biletet. Knappen Forvreng
forvrenger biletet i
perspektiv, knappane Set i sirkel (skråstilt)
og Set i sirkel (perspektiv)
lagar ein
pseudo tredimensjonal effekt. For å bruke desse verktøya må objektet først omformast til ei kurve,
noe Impress gjer automatisk etter spørsmål om du vil dette.
Forvrengingsverktøyet
1) Merk eit objekt og trykk på knappen Forvreng
på verktøylinja for bileteffektar.
2) Svar Ja på spørsmålet om å omforme objektet til ei kurve. Dersom objektet alt er omgjort til
kurve, kjem ikkje dette dialogvindauget opp.
3) Når du klikkar og drar eit utvalspunkt i eit hjørne, blir det motsette hjørnet brukt som
ankerpunkt for forvrenginga.
4) Når du klikkar og drar eit loddrett utvalspunkt blir den motsette loddrette sida brukt som
ankerpunkt for forvrenginga.
5) Når du klikkar og drar eit vassrett utvalspunkt blir den motsette vassrette sida brukt som
ankerpunkt for forvrenginga.
Figur 87: Forvrenging av eit objekt
Verktøyet Set i sirkel (perspektiv)
1) Merk eit objekt og trykk på knappen Set i sirkel (perspektiv)
på verktøylinja for
bileteffektar.
2) Svar Ja på spørsmålet om å omforme objektet til ei kurve. Dersom objektet alt er omgjort til
kurve, kjem ikkje dette dialogvindauget opp.
3) Klikk og dra eitt av utvalshandtaka for å gi eit pseudo tredimensjonalt perspektiv ved å
bruke den motsette sida som ankerpunkt. (88). Eit skyggebilete viser korleis resultatet blir.
124
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 88: Omforme eit bilete til ein sirkel med perspektiv
Verktøyet Set i sirkel (skråstilt)
1) Merk eit objekt og trykk på knappen Set i sirkel (skråstilt)
på verktøylinja for
bileteffektar.
2) Svar Ja på spørsmålet om å omforme objektet til ei kurve. Dersom objektet alt er omgjort til
kurve, kjem ikkje dette dialogvindauget opp.
3) Klikk og dra eitt av utvalshandtaka for å gi eit pseudo tredimensjonalt perspektiv ved å
bruke den motsette sida som ankerpunkt. (89). Eit skyggebilete viser korleis resultatet blir.
Figur 89: Omforme eit bilete til ein sirkel med skråkant
Merk
Å omforme eit objekt til kurve er ein ufarleg operasjon, men den einaste måten å
reversere prosessen på er med Angre-funksjonen.
Justere objekt
Bruk justeringsverktøyet for å justere den relative plasseringa av eit objekt i høve til eit anna
objekt.
Klikk på trekanten til høgre for knappen Juster
på verktøylinja for Linje og fyll eller bruk Vis →
Verktøylinjer → Juster objekt på hovudmenyen for å opna verktøylinja Juster objekt (90). Kva
for bilete som blir vist på knappen er avhengig av kva verktøy som sist blei brukt.
Justeringsverktøya er alltid tilgjengelege om du høgreklikkar på eit merkt objekt.
Vala for justering er ikkje tilgjengelege dersom bare eitt objekt er merkt.
Verktøylinja har seks verktøy:
• Venstre, Midtstilt, Høgre – bestemmer den vassrette justeringa av dei valde objekta.
• Øvst, Midt på, Nedst – bestemmer den loddrette justeringa av dei valde objekta.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
125
Figur 90: Verktøylinja juster objekt
Feste objekt til rutenett eller festelinjer
Av og til er det viktig å justere objekt i høve til bestemte punkt på sida for å vere sikker på at objekt
som er brukte på fleire sider kjem på same staden på alle sidene. Impress har to mekanismer for å
gjere dette: Rutenett og Festelinjer.
Bruke rutenettet
Du har tilgang til innstillingane for rutenettet ved å høgreklikke på ein tom stad på sida i
normalvisinga og deretter velje Rutenett. Du kan også bruke Vis → Rutenett frå hovudmenyen.
Dei tilgjengelege vala er:
• Vis rutenett – viser rutenettet.
• Fest til rutenett – ankerpunkta til eit objekt blir sette på eit rutenett når objektet blir flytt
•
eller endrar storleik.
Rutenett øvst – viser rutenettet øvst.
For å setje opp linjeavstanden og festemåtar for rutenetgtet, bruk Verktøy → Innstillingar →
LibreOffice Impress → Rutenett på hovudmenyen.
Bruke festelinjer
Du har tilgang til innstillingane for festelinjene anten ved å høgreklikke på ein tom stad på sida i
normalvisinga og deretter velje Festelinjer eller frå Vis → Festelinjer på hovudmenyen. Dei
tilgjengelege vala er:
• Vis hjelpelinjer – viser hjelpelinjene på sida.
• Fest til festelinjer – ankerpunkta i objektet blir fest til festelinjene når det blir flytt eller
•
126
endrar storleik.
Festelinjer fremst – viser festelinjene øvst.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 91: Dialogvindauget for nytt festeobjekt
Lage eit nytt festeobjekt
1) Høgreklikk på ein tom stad i arbeidsområdet og vel Set inn festepunkt/-linje frå menyen
som kjem opp for å opna dialogvindauget Nytt festeobjekt (91).
2) Vel type festeobjekt. Kva felt som er aktive i dialogvindauget er avhengig av vala som er
gjort:
a) Punkt: både X- og Y-feltet er aktivt.
b) Loddrett: bare X-feltet er aktivt.
c) Vassrett: bare Y-feltet er aktivt.
3) Skriv inn plasseringa av objektet.
4) Klikk OK for å lukke vindauget.
Tips
Når du skal plassere festelinjene er vil det forenkle arbeidet dersom du bruker
hjelpelinjer. Desse aktiverer du ved å velje Vis → Linjal på hovudmenyen. Du kan nå
klikke på linjalen og dra ei festelinje ut på lysbiletet.
Redigere festelinjene
1) Høgreklikk på linja som skal redigerast.
2) Vel Rediger festelinje på menyen som kjem opp.
3) Skriv inn ein ny verdi i X- og Y-felta og trykk OK.
Slette festelinjer
1) Høgreklikk på linja som skal slettast.
2) Vel Slett festelinje på menyen som kjem opp.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
127
Stille opp objekt
Impress ordnar objekta i ein stakk slik at det øvste objektet i stakken dekker alle objekta nedanfor
dersom dei overlappar. Du kan flytte objekta opp eller ned i stakken og såleis bestemma kva som
skal vere synleg. Dette gjer du ved å merke eit objekt eller fleire objekt og klikke på den vesle
trekanten til høgre for knappen Still opp
på verktøylinja Linje og fyll for å opna verktøylinja for
Posisjon (Feil: Fann ikkje kjelda til referansen). Korleis knappen Still opp ser ut, er avhengig av
kva oppstilling som blei brukt sist. Du kan også stille opp eit objekt ved å velje frå menyen som
kjem opp når du høgreklikkar på eit merkt objekt.
Figur 92: Verktøylinja for posisjon
Dei første fire elementa bestemmer plasseringa i stakken for det valde objektet:
•
•
•
•
Flytt fremst: – flytt det valde objektet øvst i stakken, dvs. framføre alle andre objekt.
Flytt framover – flytt det valde objektet eitt steg opp i stakken.
Flytt bakover – flytt det valde objektet eitt steg ned i stakken.
Flytt bakarst – flytt det valde objektet nedst i stakken, dvs. bak alle andre objekt.
Dei tre neste verktøya bestemmer den relative posisjonen til det valde objektet:
• Framføre objektet – flytter det først valde objektet framføre det neste valde objektet.
• Bak objektet – flytter det først valde objektet bak det neste valde objektet.
• Byt oppstiling – byter om plasseringa i stakken for to valde objekt.
Slik bruker du Framføre objektet og Bak objektet:
1) Merk det første objektet ved å klikke på det.
2) Vel Framføre objektet eller Bak objektet frå sprettoppmenyen. Markøren endrar utsjånad.
3) Klikk på det andre objektet og objekta byter plass i stakken.
Arbeide med sambandslinjer
Sambandslinjer er i Impress linjer som kan forankrast til bestemte plassar, kalla festepunkt, på eit
objekt. Fordelen er at når eit objekt blir flytt eller får endra storleiken, vil sambandslinjene tilpassa
seg forandringa automatisk. Dette kjem særleg til nytte når du lagar flytkart, organisasjonskart og
diagram, der sambandslinjer er betre eigna enn vanlege linjer for å binde elementa saman.
128
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Når du teiknar ei sambandslinje, vil Impress vise utvalshandtak som ikkje blir viste for vanlege
linjer. Termineringspunkta på ei sambandslinje er kvadratisk ved startpunktet og rundt ved
sluttpunktet. Utvalshandtaka blir brukte for å endre plasseringa av sambandslinjene når det er
nødvendig.
Impress har mange ulike sambandslinjer innebygd. Skilnadane ligg i korleis endepunkta ser ut,
dvs. Ingen, pil eller tilpassa, og måten sambandslinjene blir teikna, dvs. Rett linje, linje eller kurve.
Teikna sambandslinjer
Her kjem ei enkel oppskrift på bruken av sambandslinjer. Du kan finne meir informasjon om
formatering av sambandslinjer i Kapittel 6 Formatere biletobjekt.
1) Klikk på treknanten til høgre for knappen Sambandslinjer
på verktøylinja for teikning
og vel kva type sambandslinje du vil bruke. Utsjånaden på knappen Sambandslinjer på
verktøylinja er avhengig av kva sambandslinje som sist blei brukt.
2) Flytt markøren over eitt av objekta som skal koplast saman. Festepunkta blir nå synlege på
objektet som små firkantar eller kors. (Figure 93).
Figure 93: Example of using a connector
3) Klikk på eitt av festepunkta for å feste den eine enden av sambandslinja der. Hald nede
museknappen og dra sambandslinja til det neste objektet.
4) Når markøren er over eit festepunkt i målobjektet, slepp opp museknappen og linja blir
teikna.
5) Dersom det kjem fram eitt eller fleire utvalshandtak på sambandslinja, kan du bruke desse
til å justere ruta til sambandslinja slik at ho ikkje går over andre objekt eller element i
lysbiletet.
Handtere festepunkt
Eit festepunkt er punktet der sambandslinja blir fest til objektet. Kvar objektfigur har ein del
førehandsdefinerte festepunkt, men det er råd å definere nye punkt eller redigere dei ved hjelp av
verktøylinja for festepunkt.
1) Klikk på knappen Festepunkt
på verktøylinja for teikning, eller bruk Vis →
Verktøylinjer → Festepunkt på hovudmenyen for å opna verktøylinja for festepunkt (94).
2) Merk eit objekt i lysbiletet.
3) Klikk på Set inn festepunkt for å setje inn eit festepunkt i det valde objektet.
4) Dersom du vil at sambandslinja skal gå ut frå objektet i ein bestemt retning, klikk på ein av
knappane med retning. Dette kan vere nyttig når du har fleire festepunkt på same sida eller
når det førehandsdefinerte festepunktet ikkje passar.
5) Flytt markøren til der du vil ha festsepunktet og klikk for å setje inn punktet
6) Sjå etter at knappen Relativ festepunktplassering er trykt ned slik at festepunktet kan
tilpassa seg eventuelle endringar av storleiken på objektet.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
129
7) Fjern avmerkinga av Relativ festepunktplassering for å aktivere dei siste seks knappane
som blir brukte for å setje ein fast posisjon for festepunkta, uavhengig av kva storleik
objektet blir sett til.
8) Du kan fjerna eit festepunkt du har laga sjølv ved å merke det og trykke Delete-tasten. Dei
førehandsdefinerte festepunkta kan ikkje slettast.
9) Du kan flytte eit festepunkt ved å merke det og dra det med musepeikaren dit du ønskjer.
Du kan ikkje flytte dei førehandsdefinerte festepunkta.
Figur 94: Verktøylinja for festepunkt og dei
tilgjengelege vala
Tips
Festepunkta blir normalt sette på rutenettet (sjå «Feste objekt til rutenett eller
festelinjer» på side 126 for meir om dette). Av og til kan det vere ønskjeleg å ha
festepunktet litt utanom rutenettet. Dette kan du gjere ved å halde nede Ctrl-tasten
medan du drar festepunktet til den nye plasseringa. Når du held nede Ctrl-tasten, blir
også rutenettet synleg.
Arbeide med 3D objekt
Impress har avanserte funksjonar for å arbeide med 3D-objekt, men i denne rettleiinga vil bare 3Dinnstillingar som kan gjerast med eit objekt. Sjå handboka for Draw for å sjå korleis du kan bruke
dei avanserte 3D-effektane som geometri og skyggelegging.
3D-objekt kan lagast i Impress på fleire måtar:
• Klikk på trekanten til høgre for knappen 3D-objekt
•
130
på verktøylinja for teikning og vel eit
3D-objekt frå lista som kjem fram. (Utsjånaden på 3D-knappen er avhengig av kva objekt
som sist er brukt).
Vel Vis → Verktøylinjer → 3D-objekt på hovudmenyen for å opna verktøylinja for 3Dobjekt (95). Dette er den same linja som du får fram når du klikkar på knappen 3D-objekt
på verktøylinja for teikning.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 95: Verktøylinja for 3D-objekt
• Høgreklikk på eit objekt på lysbiletet og vel Gjer om → Til 3D eller Til 3D, dreieobjekt på
menyen som kjem fram. Til 3D legg tjukkleik til objektet for å gjere det om til eit 3D-objekt.
Til 3D, dreieobjekt lagar eit 3D-objekt ved å rotere objektet rundt ein alkse.
• Merk eit objekt og klikk på knappen Utdriving på/av
på verktøylinja for teikning for å
legge til ein grunnleggjande 3D-effekt og opna verktøylinja for 3D-innstillingar. Vel eitt av
vala på verktøylinja for å legge til ein 3D-effekt (96 og Tabell 6).
Figur 96: Verktøylinja for 3D-innstillingar
Tabell 6: 3D-verktøya og verkemåte
Verk
tøy
Merk
Namn
Føremål
Utdriving på/av
Legg til tjukkleik til objektet og opnar 3D-innstillingane.
Vipp ned
Vipper objektet nedover rundt ein vassrett akse.
Vipp opp
Vipper objektet oppover rundt ein vassrett akse.
Vipp til høgre
Vipper objektet mot venstre rundt ein loddrett akse.
Vipp til høgre
Vipper objektet mot høgre rundt ein loddrett akse.
Djupn
Bestemmer tjukkleiken på figuren. Det kjem opp ei ny verktøylinje der
du kan velje mellom ein del førehandsdefinerte verdiar, eller du kan
definere dine eigne verdiar ved å velje Tilpassa.
Retning
Opnar ei ny verktøylinje der du kan velje retninga og type (parallell
eller perspektiv) på perspektivet.
Lyssetjing
Opnar ei ny verktøylinje der du kan velje retninga retninga og
intensiteten på lyset.
Overflate
Vel mellom trådramme (nyttig medan du arbeider med objektet), matt,
plast og metall.
3D-farge
Bestemmer fargen på tjukkleiken som blei lagt til.
Dei fleste figurane i skriftforminga (Fontwork) (sjå «Bruke skriftutforming (Fontwork)»
på side 133) har 3D-innstillingar og kan styrast frå verktøylinja for 3D-innstillingar.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
131
Omforme objekt til ulike typar
Du kan omforme eit objekt til ein annan figurtype. Høgreklikk på objektet og vel Gjer om på
menyen som kjem fram og vel mellom desse omformingane:
• Til kurve – gjer det valde objektet om til ei bézierkurve. Klikk på knappen Punkt
på
verktøylinja for teikning for å redigere punkta i bézierkurven.
• Til mangekant – gjer det valde objektet om til ein mangekant. Klikk på knappen Punkt
•
på verktøylinja for teikning for å redigere punkta i bézierkurven. Ein mangekant er alltid sett
saman av rette segment.
Til omriss – for grunnleggjande form. Dette er det same som å gjere om til mangekant,
men for meir komplekse figurar (eller tekstobjekt), vil omforminga lage ei gruppe av
mangekantar som du kan redigere ved å trykke på F3 for å kome inn i gruppa.
Til 3D –gjer det valde objektet om til eit 3D-objekt.
•
• Til 3D, dreieobjekt – lager ein tredimensjonal figur ved å rotere det valde objektet rundt
ein loddrett akse.
Til bilete – converts the selected object to a bitmap.
•
• Til metafil – gjer det valde objektet om til Windows Metafile Format (WMF) med både
punkt- og vektor-data.
Merk
I dei fleste tilfella vil omgjeringa til ein ny type ikkje gi synlege skilnader umiddelbart.
Tips
Til kurve, Til mangekant, Til 3D og Til 3D, dreieobjekt kan leggjast til i verktøylinja
for teikning som tilleggsverktøy ved å høgreklikke på ein tom plass på verktlylinja og
velje Synlege knappar.
Setje opp samhandling i eit objekt
Du kan kople eit objekt til ei handling som blir utført når det blir klikka på objektet. Slik kan du lage
ei samhandling:
1) Merk objektet.
2) Klikk på knappen Samhandling
på verktøylinja for linje og fyll, eller høgreklikk på
objektet og vel Samhandling på menyen som kjem opp for å opna dialogvindauget for
Samhandling (97).
3) Vel samhandlingstype og eventuelle parameterar. Kva dei ulike oppføringane i menyen
gjer, er forklarte i Tabell 7. Dialogvindauget for samhandling forandrar seg etter kva
samhandling som er vald.
4) Klikk OK tfor å lukke vindauget.
5) Du slettar ei samhandling frå eit biletobjekt ved å følgje steg 1 og 2 ovanfor og velje Inga
handling i steg 3.
132
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 97: Dialogvindauget for samhandling
Tabell 7: Samhandlingstypane og parametrane deira
Interaction
Parameters
Gå til førre lysbilete
Ingen parameterar.
Gå til neste lysbilete
Ingen parameterar.
Gå til det første lysbilete
Ingen parameterar.
Gå til det siste lysbilete
Ingen parameterar.
Gå til side eller objekt
Vel målet frå mål-lista som kjem opp i vindauget. Du kan også søke
etter eit bestemt mål i feltet Lysbilete/objekt nedst på sida.
Gå til dokument
Vel dokumentet i dokumentfeltet eller bruk filutforskaren (knappen Bla
gjennom) for å opna eit dialogvindauge for å opna ei fil. D>ersom
dokumentet er i formatet Open Document Presentation, vil det bli vist i
målfeltet.
Spel lyd
Vel fila som inneheld slyden som skal spelast. Du kan leite etter filer
ved å trykke knappen Bla gjennom.
Køyr program
Vel programmet om skal køyrast. Du kan leite etter program ved å
trykke knappen Bla gjennom.
Køyr makro
Vel makroen om skal køyrast. Du kan leite etter makroar ved å trykke
knappen Bla gjennom.
Avslutt presentasjon
Avslutter presentasjonen.
Bruke skriftutforming (Fontwork)
Bruk Fontwork (skriftutforming) for spesielle teksteffektar. Du kan finne meir om dette emnet i
Getting Started Guide, Kapittel 11 Graphics, the Gallery, and Fontwork.
Slik opnar du for bruk av Fontwork:
1) Klikk på knappen Fontwork-galleri
på verktøylinja for teikning eller på verktøylinja for
Fontwork for å opna dialogvindauget for fontwork-galleriet.
2) Vel den stilen du ønskjer å bruke frå fontwork-galleriet (98) og trykk OK. Teksten Fontwork
blir sett inn i lysbiletet i den valde stilen. Du kan endre utforminga og innstillingane seinare
om ønskjeleg.
3) Dobbeltklilkk på objektet for å redigere fontwork-teksten. Skriv inn teksten som skal erstatte
ordet Fontwork.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
133
4) Trykk Esc-tasten eller klikk utanfor området med utvalshandtaka for å avslutte.
Du kan redigere ein del av innstillingane ved hjelp av verktøylinja for Fontwork eller med verktøya
som blir brukte for å endre objekt.
Figur 98: Fontwork-galleriet
Bruke Fontwork-verktøylinja
Sjå etter at verktøylinja for Fontwork (99) er synleg. Dersom ho ikkje er det, vel Vis →
Verktøylinjer → Fontwork på hovudmenyen. (I noen utgåver av LibreOffice er Fontwork kalla
Skriftforming).
Figur 99: Verktøylinja for Fontwork
I tillegg til knappen for Fontwork-galleriet, har denne verktøylinja desse oppføringane:
• Fontwork-form
– endrar forma til det valde objektet. Formene blir valde frå formene
som kjem fram når du trykker på knappen.
• Fontwork, lik bokstavhøgd
– endrar bokstavhøgda i det merkte objektet. Skifter
mellom normal høgd der bokstavane har ulik høgde og at alle bokstavane har same høgd.
• Fontwork, justering
134
– bestemmer tekstjusteringa i ramma.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
• Fontwork, teiknavstand
– bestemmer avstanden mellom bokstavane og om det skal
brukast kerning. Normalavstanden er 100 %. Mindre enn 100 % gir mindre avstand, meir
enn 100 % gir større avstand.
Endre Fontwork som eit objekt
Det er råd å handtere tekst i Fontwork som eit objekt og såleis bruke alle formateringar som er
omtalte i dette kapitlet. Bruk linjeinnstillingar bare på Fontwork utan 3D-effektar, elles vil
endringane ikkje bli synlege.
Du kan endre noen av Fontwork-figurane på same måte som du endrar vinklane i eit trapes eller
eit parallellogram, nemleg ved å dra i utvalshandtaka.
Animasjonar
Det er vanleg å bruke animerte overgangar mellom lysbileta for å gi presentasjonen ein meir
profesjonell utsjånad. (Sjå kapittel 9 Lysbiletframvisingar for meir om overgangar). I Impress kan
du også lage animasjonar i lysbileta for å gjere prresentasjonen meir forståeleg eller interessant.
Ei animering er sett saman av ein sekvens av bilete eller objekt . Kvart bilete eller objekt i
animasjonen blir kalla ei ramme. Ei ramme kan innehalde meir enn eitt objekt. Når rammene blir
viste etter kvarandre, gir resultatet inntrykk av rørsle i ei eller anna form. For eksempel kan du setje
inn punktmerke eitt for eitt eller la bilete, former eller objekt dukke opp åleine eller i grupper for så å
bli borte igjen. Du kan styre animasjonen frå tastaturet eller med museklikk, eller køyre han
automatisk i ein tidsstyrt sekvens.
I Impress kan du lage animasjonar på to måtar. Sjå «Tilpasse animasjonen» nedanfor eller «Setje
inn animerte bilete» på side 139.
Tips
Animasjonar kan sjå svært gode ut i ein presentasjon, men overdrive bruk kan gjere
ein god presentasjon til ein dårleg ein. Ein diskret presentasjon er alltid betre enn å
overdrive.
Tilpasse animasjonen
Du finn panelet for å tilpasse animasjon (100) i oppgåvepanelet til høgre for arbeidsområdet i
Impress. Dette panelet blir brukt til å legge til ein animasjon til eit objekt på eit lysbilete eller for å
gjere endringar i ein animasjon i eit objekt.
Denne bolken er opphavleg skriven for LibreOffice versjon 4.0. Frå og med versjon 4.2 ser det ut til
at animasjonspanelet er endra. Eg har tilpassa omtalen her til verson 4.2. (Køyrd på Windows 7).
Merk
Alt du kan plassere i eit lysbilete er eit objekt. Eit objekt kan innehalde eit bilete, ei
teikning, tekst osv.
Panelet for tilpassing av animasjon
Med dette panelet kan du velje animasjonseffektar.
• Legg til effekt – opnar eit dialogvindauge (Feil: Fann ikkje kjelda til referansen) der du kan
•
velje kva effekt som skal brukast.
Endra effekt – opnar det same dialogvindauget som for Legg til. Du kan nå byte til ein
annan effekt.
Fjern effekt – slettar animasjonseffekten frå eit objekt.
•
• Førehandsvis effekt – førehandsviser den merkte effekten ein gong.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
135
• Start – bestemmer korleis efffekten skal startast:
– Ved klikk – starter og stoppar animasjonen med museklikk.
– Med den førre – animasjonen startar straks.
– Etter den førre – animasjonen startar når den førre animasjonen er ferdig.
• Retning – bestemmer frå kva retning animasjonen skal kome inn i lysbiletet:
– Frå venstre
– Frå høgre
– Ovanfrå
– Nedanfrå
Figur 100: Tilpassa animasjon i oppgåvepanelet
136
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 101: Dialog for tilpassa animasjon
• Effektinnstillingar
– bestemmer ein del tilleggseigenskapar for animasjonen. Klikk på
denne knappen for å opna dialogvindauget for effektinnstillingar (102) der du kan velje,
justere og legge til tidsinnstillingar og andre eigenskapar for animasjonseffekten.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
137
Figur 102: Dialogvindauget for effektinnstillingar
• Fart – vel farten eller lengda for den valde animasjonseffekten.
• Endra rekkefølgje – klikk på Flytt ned eller Flytt opp for å flytte den valde effekten opp
eller ned i rekkefølgja for visinga.
Dialogvindauget for tilpassa animasjon (101) inneheld også desse fanene for tilpassing:
•
•
•
•
•
•
Inngang – korleis eit animert objekt skal kome inn i lysbiletet.
Framheving – korleis eit animert objekt skal framhevast når det kjem inn i lysbiletet.
Avslutt – korleis eit animert objekt går ut av lysbiletet.
Rørsle – korleis eit animert objekt flytter seg gjennom animasjonen.
Ymse effektar – selects media effects from the miscellaneous effects.
Automatisk førehandsvising – førehandsvis når det blir gjort endringar i
animasjonseffektane.
Lage ein animasjon
Slik lagar du ein animasjon ved hjelp av Tilpassa animasjon:
1) Merk eit objekt på lysbiletet.
2) Opna panelet Tilpassa animasjon (100) ved å klikke på namnet i oppgåvepanelet eller ved
å velje Lysbiletframvising → Tilpassa animasjon på hovudmenyen eller ved å trykke på
knappen Tilpassa animasjon
Merk
138
på verktøylinja for teikning.
Knappen Tilpassa animasjon er eit tilleggsverktøy for verktøylinja for teikning. Du
kan legge det til verktøylinja ved å klikke på ein tom plass på linja og velje Tilpassa
animasjon på menyen som kjem fram.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
3) Klikk på Legg til effekt i Tilpassa animasjon for å opna dialogvindauget for Tilpassa
animasjon (101).
4) Vel ein effektkategori og kva slag effekt du ønskjer å bruke på det merkte objektet.
5) Vel korleis effekten skal starta, retning og fart (dersom tilgjengeleg) frå dei ulike vala i
nedtrekkslistene.
6) Klikk Effektinnstillingar
for å opna dialogvindauget for effektinnstillingane (102) slik at
du kan setje dei ulike innstillingane for animasjonen. Klikk OK for å lukke vindauget.
7) Om det er nødvendig, kan du også endre rekkefølgja for objekta ved hjelp av pilene Endra
rekkefølgje.
8) Klikk Førehandsvis effekten for å sjå verknaden.
9) Når alt er slik du vil ha det, klikk Lysbiletframvising (på hovudmenyen) for å sjå korleis
presentasjonen tar seg ut.
Setje inn animerte bilete
Du kan lage eit animert bilete og setje dette inn i presentasjonen ved å bruke Set inn → Animert
bilete på hovudmenyen for å opne dialogvindauget for animasjon(103). Kontrollane bruket i dette
vindauget er forklarte i Tabell 8.
Figur 103: Dialogvindauget for animasjon
Tabell 8: Konrollane i dialogvindauget for animasjon
Kontroll
Kontrollnamn
Føremål
Første bilete
Hoppar til det første biletet i animasjonssekvensen.
Bakover
Spelar animasjonen baklengs.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
139
Kontroll
Kontrollnamn
Føremål
Stopp
Stopp avspelinga av animasjonen.
Spel
Plays the animation.
Siste bilete
Hoppar til det siste biletet i animasjonssekvensen.
Biletnummer
Viser plasseringa til det gjeldande biletet i
animasjonssekvensen. Vil du vise eit anna bilete, skriv inn
biletnummeret eller flytt opp og ned med pilene.
Visingstid
Skriv inn kor mange sekund det gjeldande biletet skal visast.
Dette valet er tilgjengeleg bare om du vel Biletobjekt i
Animasjonsgruppe.
Løkkjetal
Bestemmer kor mange gonger animasjonen skal visast. Skal
animasjonen spelast av kontinuerleg, vel Størst. Dette valet er
tilgjengeleg bare om du vel Biletobjekt i Animasjonsgruppe.
Bruk objekt
Legg vald objekt til som eit enkelt bilete.
Bruk objekta
kvar for seg
Legg til eitt bilete for kvart valde objekt. Dersom du vel eit
gruppert objekt, vil det bli laga eitt bilete for kvart objekt i
gruppa.
Du kan også markere ein animasjon som t.d. animert GIF, og
trykke på denne knappen for å opna bletet for redigering. Når
du er ferdig, trykk på Opprett for å setje animasjonen inn i
lysbiletet.
Slett dette
biletet
Slett det merkte biletet frå animasjonssekvensen.
Slett alle bileta
Slett alle bileta i animasjonen.
Tal
Talet på bilete i animasjonen.
Gruppeobjekt
Samlar bileta i eit enkelt objekt slik at dei kan flyttast som ei
gruppe. Du kan framleis redigere kvart objekt for seg ved å
dobbeltklikke på gruppa i lysbiletet.
Biletobjekt
Slå saman bileta til eitt enkelt bilete.
Opprett
Set animasjonen inn i det gjeldande lysbiletet.
Lage ein animasjon
Slik lagar du ein animasjon ved hjelp av Set inn → Animert bilete på hovudmenyen:
1) Bruk teikneverktøya og lag objektet som skal animerast.
2) Vel Set inn → Animert bilete på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for animasjon
(103 og Tabell 8).
3) Merk objektet og klikk på knappen Bruk objekt for å legge det til som første ramme i
animasjonen.
4) Transformer eller endra objektet, for eksempel rotasjon, endre farge, legge til eller fjerna
ein bokstav eller liknande.
140
LibreOffice 4.0 Impress Guide
5) Når alt er klart, lag den andre ramma i animasjonen og klikk Bruk objekt igjen for å legge
ramma til animasjonen.
6) Gjenta steg 3, 4 og 5 til du har laga alle rammene som skal brukast i animasjonen.
7) Vel Biletobjekt i Animasjonsgruppe for å tilpassa tidsbruken for kvar ramme og kor mange
gonger animasjonen skal køyrast.
8) Bruk Visingstid for å bestemma kor lenge kvar ramme skal visast og kor mange gonger
animasjonen skal køyrast (Løkkjetal). Set du denne til Størst, vil animasjonen køyre
kontinuerleg.
9) Trykk Opprett for å setje animasjonen inn midt i lysbiletet.
10) Juster plasseringa av animasjonen i lysbiletet.
Merk
Dersom biletet som skal koperast er sett saman av fleire objekt, kan du velje å
handtere kvart objekt som ei eiga ramme. Då vel du Bruk objekta kvar for seg.
Hugs at kvart objekt blir midtstilt i animasjonen.
Kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt
141
Kapittel 6
Formatere biletobjekt
Formatere objekt
Dette kapitlet handlar om å formatere biletobjekt laga med teikneverktøya.
I tillegg til storleiken, roteringa og plasseringa i lysbiletet, inneheld formateringa av biletobjekt også
mange attributt som definerer linja, teks og områdefyll for kvart objekt. Desse attributta, mellom
andre, blir også brukte på biletstilar. Sjølv om dette kapitlet i hovudsak handlar om manuell
formatering av objekt, vil det til slutt bli vist korleis du kan lage, bruke, endre og slette biletstilar.
Formatere linjer
I LibreOffice er ei linje både eit frittståande segment og den ytre kanten av ein figur. I dei fleste
tilfella er dei eigenskapane du kan gjere noe med eigenskapane for stil (heiltrukke, prikka, usynleg
osv.), breidda og fargen. Merk linja du vil formatere og bruk verktøya på verktøylinja Linje og fyll for
å velje kva som skal gjerast (innramma i 104).
Figur 104: Vanlege linjeinnstillingar på verktøylinja for Linje og fyll
For å endre utsjånaden på ei linje, vel Format → Linje på hovudmenyen eller høgreklikk på linja
og vel Linje frå menyen som kjem opp eller trykk på knappen Linje
på verktøylinja Linje og fyll
for å opna dialogvindauget for linjer (105) der du kan setje dei ulike eigenskapane for linjer. Dette
dialogvindauget inneheld fire faner: Linje, Skygge, Linjestilar og Pilstilar.
Linjefanen
Linjefanen blir brukt for å setje grunnleggjande parameter for linja. Sida er delt i fire område:
Linjeeigenskapar, Pilstilar, Breidde og Stilar for hjørne og linjeavslutningar. Nedst på sida blir det
vist korleis dei valde stilane ser ut på ei linje og på to ulike hjørne.
144
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 105: Dialogvindauget Linje – fanen Linje
Linjeeigenskapar
Denne blir brukt til å setje desse parametra:
• Linjestile – fleire linjestilar er tilfjengelege frå nedtrekkslista. Det er også råd å definerer
•
fleire stilar om nødvendig.
Farge – vel frå dei førehandsdefinerte fargane i nedtrekkslista eller sjå «Tilpass fargane»
på side 153 korleis du kan definerer nye fargar.
Breidd – bestemmer breidde på linja.
•
• Gjennomsikt – bestemmer kor gjennomsiktig linja skal vere. sets the transparency of a
line. 106 viser korleis ulike grader av gjennomsikt blir sjåande ut når linja går over eit
objekt.
Figur 106: Effekten av linjegjennomsikt
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
145
Pilstilar
Pilstilar har lite med piler å gjere, men er utsjånaden på endepunkta på ei linje. Pilstilane er bare
tilgjengelege for frittståande linjer, ikkje for kantlinjer i eit objekt. Sjå «Fanen for pilstilar» på side
148 korleis du kan lage nye pilstilar.
• Stil – bestemmer stilen på dei to endepunkta for linja. Nedtrekkslista til venstre gjeld for
startpunktet og den til høgre for sluttpunktet.
Breidd – bestemmer breidda på pilavslutningane.
•
• Midtstill – flytter midten av pilavslutninga til endepunktet for linja. 107 Viser effekten av
•
dette valet.
Synkroniser endane – gjer dei to endepunkta like.
Figur 107: Lineslutt. Øvst normal pilstil, nedst
midtstilt pilstil
Pilspissar
Den raskaste måten å legge til ein pilspiss til ei vald linje er å klikke på knappen Pilstil
på
verktøylinja for linje og fyll for å opne verktøylinja for pilstilar (104) og velje ein pilstil for
starten og ein for slutten av linja.
Figur 108: Menyen pilspissar
Stilar for hjørne og linjeavslutningar
Stilane for hjørne og linjeavslutningar bestemmer korleis koplingane mellom to linjer skal sjå ut. For
hjørne er det fire tilgjengelege val: ingen, avrunda, spiss og avfasa. For linjekavslutningar er det tre
val: flat, rund og kvadrat. For å lettare å sjå skilnaden mellom dei ulike stilane, vel ei tykk linje og
sjå korleis førehandsvisinga endrar seg med dei ulike vala.
146
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Fanen for skygge
For å legge til og formatere skygge til linjene, bruk fanen for skygge i dialogvindauget Linje.
Innstillingane i denne fanen er dei same som blir brukte for å legge skygge til andre objekt, og er
omtalte i Formatere skyggar på side 161.
Ein raskare måte å legge til skygge, er å bruke knappen Skygge
på verktøylinja for linje og
fyll (104). Ulempen er at når du legg til skygge med denne knappen, vil utsjånaden bli bestemt av
skyggeinnstillingane i standardstilen.
Fanen linjestilar
Bruk fanen Linjestilar (109) i dialogvindauget Linje for å laga nye linjestilar eller for å bruke
tidlegare lagra stilar. Det er betre å lage nye stilar når dette er nødvendig enn å endre dei
førehandsdefinerte stilane.
Slik lagar du ein ny stil:
1) Vel Format → Linje frå menylinja eller høgreklikk på linja og vel Linje på menyen som
kjem opp eller trykk på knappen Linje
på verktøylinja for linje og fyll.
2) Klikk på fanen Linjestilar.
3) I nedtrekksmenyen for Linjestil vel du ein linjestil som liknar mest mogleg på den du vil
lage.
4) Klikk på Legg til. Skriv inn eit namn for den nye stilen i vindauget som kjem opp og trykk
OK.
Figur 109: Dialogvindauget Linje – Fanen Linjestilar
5) Definer den nye stilen ved først å velje linjetype. For å veksle mellom to linjetypar, for
eksempel prikkar og strekar, i den same linje, vel ulike typar i dei to type-felta.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
147
6) Bestem kor mange (Tal) og Lengde (ikkje tilgjengeleg for prikkar) for kvar vald linjetype.
7) Vel Avstand mellom dei ulike elementa.
8) Om det er nødvendig, merk av for Tilpass til linjebreidde slik at den nye stilen passar
med breidda på den valde linja.
9) Den nye linjestilen er bare tilgjengeleg i det gjeldande dokumentet. Ønskjer du å bruke
linjestilen også i andre presentasjonar, trykk på Lagra linjestilen
og skriv inn eit unikt
namn i dialogvindauget som kjem opp. Lagra stilar har filutvidinga («etternamnet») .sod.
10) For å bruke tidlegare lagra stilar, klikk på Hent linjestilar
og vel stil frå lista over lagra
stilar. Klikk på Opna for å laste inn stilen.
11) Om nødvndig, klikk på knappen Endra for å gi stilen eit nytt namn.
Fanen for pilstilar
Fanen Pilstilar (110) i dialogvindauget Linje blir brukt for å laga nye pilstilar, for å endra
eksisterande stilar eller for å hente inn tidlegare lagra stilar.
Slik lagar du ein ny pilstil:
1) Teikna først ei kurve med den forma pilspissen skal ha, eller teikna ei form og omform
denne til ei kurve. Det som skal bli spissen av pila må peike oppover som vist i 111.
Merk
Pilspissen må kunne omformast til ei kurve. Ei kurve er ein figur du kan teikna utan å
løfte blyanten. Såleis kan
omformast til ei kurve, men ikkje
.
Figur 110: Dialogvindauget Linje – Fanen Pilstilar
148
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 111: Lage ein pilspiss som ein femkant.
2) Merk figuren og om nødvendig høgreklikk og vel Gjer om → Til kurve frå menyen som
kjem opp for å lage figuren om til ei kurve. Dersom figuren alt er ei kurve, vil valet Til kurve
ikkje vere synleg.
3) Når utvalshandtaka er synlege i figuren, dvs. At han er merkt, vel Format → Linje få
menylinja, eller høgreklikk og vel Linje frå menyen som kjem opp.
4) Vel fanen Pilstilar (110), klikk på knappen Legg til, skriv inn eit namn på den nye pilstilen
og klikk OK. Den nye pilstilen blir vist i førehandsvisinga.
5) Du har nå tilgjenge til den nye stilen frå lista over pilstilar. Klikkar du på namnet i lista, vil
stilen bli vist nedst på sida på same måten som for andre pilstilar.
6) Den nye pilstilen er tilgjengeleg bare i det gjeldande dokumentet. Ønskjer du å bruke
pilstilen i andre presentasjonar, trykk på knappen Lagre pilstilar
og skriv inn eit unikt
namn på stilen i dialogvindauget for lagring. Lagra stilar har filutvidinga .sod.
7) For å bruke tidlegare lagra stilar, klikk på Hent linjestilar
og vel stil frå lista over lagra
stilar. Klikk på Opna for å laste inn stilen.
8) Om nødvndig, klikk på knappen Endra for å gi stilen eit nytt namn.
Formatere områdefyllingar
Uttrykket områdefyll viser til innsida av eit objekt med ein ubroten kant, for eksempel eit rektangel,
ein sirkel, ei stjerne osv. Eit område kan fyllast einsfarga, med ein fargeovergang, med skarvering
eller med eit bilete (112). I tillegg kan området gjerast meir eller mindre gjennomsiktig. Det kan
også ha skygge.
Verktøylinja for linje og fyll har fleire verktøy som kan brukast til raskt å formatere biletobjekt.
Dersom denne verktøylinja ikkje er synleg, kan du få ho fram ved å velje Vis → Verktøylinjer →
Linje og fyll på hovudmenyen. Du kan også bruke dialogvindauget for område for raskt å
formatere objekt, sjå «Bruke dialogvindauget for område» på side 150 for meir om dette.
Når du har bestemt deg for ei førehandsdefinert eller tilpassa fylling, kan du tilpassa denne vidare
ved å legge til skygge eller gjennomsikt. Sjå «Formatere skyggar» på side 161 og «Formatere
gjennomsikt» på side 162 for meir om dette.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
149
Figur 112: Ulike typar områdefyll
Bruke verktøylinja for linje og fyll
Figur 113: Vala for fyll er innramma
Den raskaste måten å formatere eit områdefyll er ved å bruke verktøylinja for linje og fyll (113):
1) Merk området som skal redigerast.
2) I den venstre nedtrekkslista (Farge på biletet over) i vala for fyll på verktøylinja for linje og
fyll kan du velje mellom fylltypane ingen, farge, fargeovergang, skravering eller bilete.
3) I den høgre nedtrekkslista vel du farge eller annan fyll for området som skal fyllast. Vala du
har i nedtrekkslista er avhengig av fylltypen som er vald. Valet her er ikkje tilgjengeleg når
fylltypen ingen er vald.
Merk
Dersom du ikkje ønskjer å bruke fyll på eit område, vel ingen i den venstre
nedtrekkslista.
Bruke dialogvindauget for område
Ein rask måte å formatere ei områdefylling i eit objekt er å bruke dialogvindauget for område. Bruk
oppskrifta nedanfor. Du kan også bruke dette vindauget for å lage dine eigne områdefyllingar.
1) Merk objektet du vil redigere.
2) Vel Format → Område på hovudmenyen eller trykk på knappen Område
på
verktøylinja for linje og fyll eller høgreklikk på objektet og vel Område frå menyen som
kjem opp for å opna dialogvindauget for område.
Merk
Dersom du ikkje ønskjer å bruke fyll på eit objekt når du bruker dialogvindauget
Område, vel Ingen i dei tilgjengelege vala.
3) Vel fanen Område. Er fylltypen sett til Farge, kan du velje farge frå nedtrekkslista som kjem
fram (114).
4) Klikk OK og den valde farge blir lagt til i omårdet i det valde objektet.
150
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 114: Dialogvindauget for områdefarge
5) For å fylle området med ein fargeovergang, vel Fargeovergang frå nedtrekkslista og vel
deretter den ønskte fargeovergangen frå nedtrekkslista (115).
6) Du kan velje kor mange steg som skal brukast frå den eine fargen til den andre i området
Aukande, eller du kan la LibreOffice velje kor mange steg som skal brukast ved å krysse
av for Automatisk.
7) Klikk OK og den valde fargeovergangen blir lagt til i området i det valde objektet.
Figur 115: Dialogvindauget for fargeovergang
8) Skal området fyllast med skravering, vel Skravering i nedtrekksmenyen og vel deretter den
ønskte skaraveringa frå nedtrekksmenyen (116).
9) I området Fargar kan du bestemme bakgrunnsfargen for skraveringa ved å krysse av for
Bakgrunnsfarge og velje farge frå nedtrekkslista.
10) Klikk OK og den valde skraveringa blir lagt til i området i det valde objektet.
11) Skal du fylle eit område med bilete, vel du fanen Punktbilete og vel eit passande bilete frå
nedtrekkslista (117).
12) Sett innstillingane for Storleik, Plassering og Forskyving slik at dei passar. Sjå Tabell 9
for meir om dei ulike innstillingane.
13) Klikk OK og det valde biletet blir lagt til i området i det valde objektet.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
151
Figur 116: Dialogvindauget for skravering
Figur 117: Dialogvindauget for punktbilete
Tabell 9: Vala for punktbilete
Val
Oppgåve
Storleik – Original
Beheld den opphavlege storleiken på biletet når det blir brukt for å fylle det
valde objektet. Fjern avkryssinga her for å kunne endre storleik på biletet.
Storleik – Relativ
Når denne er avkryssa, vil biletet bli skalert i høve til prosentsatsane som er
innskrivne i Breidd og Høgd. Når ingen av boksane Original og Relativ er
merkte, vil biletet bli skalert i høve til dei lieære verdiane i Breidd og Høgd.
152
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Val
Oppgåve
Storleik – Breidd
Skriv inn breidda på biletet. Når det er kryssa av for Relativ, vil 100 % bety at
breidda på biletet vil fylle heile områdebreidda. 50 % betyr at biletbreidda vil
fylle halve områdebreidda.
Storleik – Høgd
Skriv inn høgda på biletet. Når det er kryssa av for Relativ, vil 100 % bety at
høgda på biletet vil fylle heile områdehøgda. 50 % betyr at bilethøgda vil fylle
halve områdehøgda.
Plassering –
Ankerpunkt
Klikk på det punktet i plasseringsfiguren som viser kor ankerpunktet i biletet
skal vere for fliselegging av biletet.
Plassering –
X-forskyving
Når det er kryssa av for Jamsides (ei form for flislegging), kan du skrive inn
kor mange prosent biletet skal forskyvast vassrett i høve til ankerpunktet.
Plassering –
Y-forskyving
Når det er kryssa av for Jamsides (ei form for flislegging), kan du skrive inn
kor mange prosent biletet skal forskyvast loddrett i høve til ankerpunktet.
Plassering –
Jamsides
Legg fleire kopi av biletet ved sida av kvarandre i eit fliseleggingsmønster for
å fylle ut området. Storleiken på biletet blir bestemt av vala Storleik.
Plassering –
Automatisk
Strekker biletet slik at det fyller heile arealet. For å kunne bruke dette valet
må det ikkje ver kryssa av for Jamsides. Er det merka av for Tilpass
automatisk, blir alle innstillingar for storleik gråa ut som uverksame.
Forskyving – Rad
Når det er kryssa av for Jamsides, vil radene bli forskyvde med den
innskrivne prosentsatsen. Kvar rad blir forskyve frå rada over.
Forskyving –
Kolonne
Når det er kryssa av for Jamsides, vil kolonnane bli forskyvde med den
innskrivne prosentsatsen. Kvar kolonne blir forskyve frå kolonnen framføre.
Lage nye områdefyllingar
I denne bolken finn du omtalt korleis du kan lage nye fyllingar og korleis du kan bruke dei.
Sjølv om det er råd å endre innstillingane for ei førehandsdefinert fylling og deretter trykke på
knappen Endra, vil vi ikkje tilrå å bruke denne metoden sidan dei førehandsdefinerte fyllingane kan
bli endra ved neste oppdatering av LibreOffice.
Tilpass fargane
Du kan endre eksisterande fargar eller lage nye i fanen Fargar (118). Ein ny farge kan definerast
anten som ein kombinasjon av dei tre grunnfargane raud (R), grøn (G) og blå (B) i RGB-notasjon,
eller i prosentar av cyanblå (C), magentaraud (M), gul (Y) og svart (K) i CMYK-notasjon.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
153
Figur 118: Dialogvindauget Område – fanen Fargar
Slik lagar du nye fargar
1) Skriv namnet på den nye fargen i namnefeltet.
2) Bestem om du vil bruke RGB- eller CMYK-notasjon. I RGB blir fargane bestemte i ein skala
frå 0 til 255. I CMYK blir komponentane definerte i prosent, frå 0 % til 100 %.
3) Klikk på knappen Legg til. Fargen blilr nå lagt til i nedtrekkslista for fargar.
Endra fargar
1)
2)
3)
4)
Merk fargen du vil endra i nedtrekkslista for fargar.
Vel om du vil bruke RGB- eller CMYK-notasjon og skriv inn dei nye verdiane.
Om nødvendig, skriv eit namn på fargen i namnefeltet.
Trykk på Endra for å lagra endringa.
Redigere fargar
1) Klikk på Rediger for å opna dialogvindauget for fargeplukkaren (119).
2) Endra fargekomponentane anten ved å endra verdiane i RGB-, CMYK- eller HSBmodellen. (HSB står for Hue (kulør), Saturation (metning) og Brightness (lysverdi)).
3) Trykk på OK for å lukke vindauget.
4) Klikk på knappen Endra i dialogvindauget Fargar.
5) Klikk OK for å lagra endringane og lukke dialogvindauget for område.
154
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 119: Dialogvindauget for fargeplukkaren
Lagra og bruke tilpassa fargar
Alle nye eller endra fargar er bare tilgjengelege i det gjeldande dokumentet. Ønskjer du å bruke
fargane også i andre presentasjonar klikk på knappen Lagra fargeliste
og skriv inn eit unikt
namn på fargen i dialogvindauget Lagra som som kjem opp. Ei fil med lagra fargar har
filutvidinga .soc.
Klikk på knappen Last inn fargeliste
og vel fila som er brukt for tilpassa fargar for å bruke ein
av desse fargane. Klikk på Opna for å lasta fargen inn i Impress.
Tips
Du kan også legge til tilpassa fargar frå Verktøy → Innstillingar → LibreOffice →
Fargar. Denne måten å gjere det på gjer fargen tilgjengeleg for alle komponentane i
LibreOffice. Fargar som er laga slik som omtalt ovanfor, er bare tilgjengelege i
Impress.
Tilpassa fargeovergangar
I fanen Fargeovergangar i dialogvindauget Område (120) kan du endra eksisterande
fargeovergangar eller laga nye. Det er mange førehandsdefinerte fargeovergangar i LibreOffice og
ofte er det nok å endra til- og frå-farge for å få eit tilfredsstillande resultat.
Lage eller endra fargeovergangar
1) Vel ein overgangstype frå nedtrekkslista Type: Lineær, Aksiell, Radial, Elliptisk, Kvadratisk
eller Kvadrat.
2) Alternativt kan du velje ein av dei førehandsdefinerte overgangstypane viste i
førehandsvisinga.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
155
3) Juster innstillingane etter behov. Innstillingane brukte for å lage ein fargeovergang er
oppsummerte i Tabell 10. Kva val som er tilgjengelege er avhengig av kva type som er
vald.
4) Klikk Legg til for å legge den nye fargeovergangen til i lista.
5) Du bør bruke beskrivande namn på fargeovergangen i staden for standard Fargeovergang
1, Fargeovergang 2 osv.
6) Klikk OK for å lagra den nye fageovergangen.
7) Klikk OK for å lukke vindauget.
Figur 120: Dialogvindauget Område – Fanen Fargeovergangar
Tabell 10: Innstillingane for fargeovergangar
Option
Meaning
Midtstill X
For fargeovergangane av type radial, elliptisk, kvadratisk og kvadrat bestemmer
dette valet den vassrette forskyvinga av midten av fargeovergangen.
Midtstill Y
For fargeovergangane av type radial, elliptisk, kvadratisk og kvadrat bestemmer
dette valet den loddrette forskyvinga av midten av fargeovergangen.
Vinkel
For alle typane bestemmer dette valet vinkelen på aksane til fargeovergangen.
Kantlinje
Bestemmer avstande frå byrjinga av fargeovergangen til kantgen av objektet.
Frå
Startfargen for fargeovergangen. I ruta under fargevalet kan du skrive inn
intensiteten til fargen. 0 % gir svart, 100 % gir full farge.
Til
Sluttfargen for fargeovergangen. I ruta under fargevalet kan du skrive inn
intensiteten til fargen. 0 % gir svart, 100 % gir full farge.
156
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Lagra og bruke tilpassa fargeovergangar
Alle nye eller endra fargeovergangar er bare tilgjengelege i det gjeldande dokumentet. Ønskjer du
å bruke fargane også i andre presentasjonar klikk på knappen Lagra liste med fargeovergangar
og skriv inn eit unikt namn på fargovergangen i dialogvindauget Lagra som som kjem opp. Ei
fil med lagra fargar har filutvidinga .sog.
Klikk på knappen Last inn liste med fargeovergangar
og vel fila som er brukt for tilpassa
fargeovergangar for å bruke ein av desse overgangane. Klikk på Opna for å lasta fargen inn i
Impress.
Avanserte kontrollar for fargeovergangar
Innstillingane for fargeovergangar kan setjast opp med dei vala som er viste i 120 og Tabell 10. I
tillegg har Impress eit grafisk grensesnitt der desse innstillingane kan bli set bare med bruk av
datamusa. Då gjer du slik:
1) Merk eit objekt som har ein fargeovergang og opna verktøylinja for bileteffektar frå Vis →
Verktøylinjer → Bikleteffektar (121) på hovudmenyen.
Figur 121: Verktøylinja for
bileteffektar
2) Opna fanen fargeovergangar i dialogvindauget område, sjå «Lage eller endra
fargeovergangar» ovanfor.
3) Klikk på knappen Fargeovergang
i verktøylinja for bileteffektar. Dette vil legge ei
streka linje med ein firkant i kvar ende på fargeovergangen i det valde objektet. Fargane i
dei to firkantane er frå- og til-fargane i fargeovergangen (122).
4) Fargeovergangen som er brukt for områdefyll i objektet blir justert slik i høve til kva type
fargeovergang som er brukt:
Lineære fargeovergangar – firkanten som viser frå-fargen blir brukt for å endra
startpunktet for fargeovergangen (kantlinjeverdi). Firkanten som viser til-fargen bestemmer
orienteringa (vinkelverdien).
Aksielle fargeovergangar – bare firkanten for til-farge kan flyttast for å endra vinkelen og
verdiane for kantlinje for fargeovergangen.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
157
Figur 122: Endra innstillingane for fargeovergang med musa
Radiale fargeovergangar – flytt frå-fage for å endra kantlinjeverdien for å bestemma
breidda på sirkelen som fargeovergangen lagar. Flytt til-farge for å endra sluttpunktet for
fargeovergangen (verdiane for midtstill X og midtstill Y).
Elliptiske fargeovergangar – flytt frå-farge for å endra kantlinjeverdien for å bestemma
storleiken på ellipsen som fargeovergangen lagar. Flytt til-farge for å endra vinkelen på
ellipseaksen og sjølve aksen.
Kvadratiske og kvadrat fargeovergangar – flytt frå-farge for å endra kantlinjeverdien for å
bestemma storleiken på kvadratet eller rektangelet fargeovergangen lagar. Flytt til-farge for
å flytte midtpunktet for fargeovergangen.
5) Når du er nøgd med endringane, klikk ein eller annan stad utanfor det valde objektet for å
fjerna markeringa av det.
Merk
Kva som skjer når du flytter på firkantane er avhengig av kva type fargeovergang
som er brukt. For eksempel vil start- og sluttpunktet alltid vere på kvar si side av
midtpunktet for ein lineær fargeovergang.
Tilpasse skraveringsmønster
Vel fanen Skravering (Feil: Fann ikkje kjelda til referansen) for å lage nye skraveringsmønster eller
redigere eksisterande mønster. Dei ulike vala for skaravering er forklarte i Tabell 11.
Lage eller endre skraveringsmønsyter
1) Vel ein av dei førehandsdefinerte mønstra viste i førehandsvisinga.
2) Endra innstillingane for linjene som lagar skraveringsmønsteret. Du kan sjå verknaden i
førehandsvisinga under dei tilgjengelege mønstra.
3) Klikk Legg til for å legge det nye mønsteret til i lista.
4) Du bør skrive inn eit beskrivande namn på skraveringa i staden for å bruke standardnamna
Skravering 1, Skravering 2 osv.
5) Klikk OK for å lagra mønsteret.
6) Klikk OK for å lukke vindauget.
158
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 123: Dialogvindauget Område – Fanen Skravering
Tabell 11: Innstillingane for skravering
Val
Bruk
Avstand
Bestemmer avstanden mellom to linjer i mønsteret. Førehandsvosonga blir
oppdatert kvar gong denne verdien blir endra.
Vinkel
Bruk figuren under talverdien for å setje inn vinklar som er multiplar av 45
grader. Dersom vinkelen ikkje skal vere eit multiplum av 45 grader, skriv inn
talverdien i feltet for talverdi.
Linjetype
Vel mellom enkel, kryssa eller trippel linjer.
Linjefarge
Her set du farge på linjene.
Lagra og bruke tilpassa skraveringsmønster
Alle nye eller endra skraveringsmønster er bare tilgjengelege i det gjeldande dokumentet. Ønskjer
du å bruke skraveringa også i andre presentasjonar klikk på knappen Lagra liste med
skraveringar
og skriv inn eit unikt namn på skraveringa i dialogvindauget Lagra som som
kjem opp. Ei fil med lagra fargar har filutvidinga .soh.
Klikk på knappen Hent lista med skraveringar
og vel fila som er brukt for tilpassa
skraveringar for å bruke ei av desse skraveringane. Klikk på Opna for å lasta fargen inn i Impress.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
159
Tilpassa biletfyll
Laga biletfyll
1) Vel Tom frå lista over førehandsdefinerte punktbilete i fanen Punktbilete i dialogvindauget
Område for å aktiverer Mønsterredigering (124).
2) Vel forgrunnsfarge og bakrgrunnsfarge for biletet frå nedtrekkslistene.
Figur 124: Dialogvindauget Område – Fanen Punktbilete
3) Du lagar mønsteret ved å klikke i rutene (pikslane) som skal få forgrunnsfargen. Angrar du
valet, kan du klikke ein gong til for å fjerne forgrunnsfargen. Bakgrunnsfargen blir lagt til
automatisk på heile rutenettet når du vel fargen.
4) Du kan sjå resultatet i førehandsvisinga etter kvart som du klikkar på ein av firkantane.
5) Klikk Legg til når du er ferdig for å lagra biletet.
6) Skriv inn eit høveleg namn på biletet i dialogvindauget som kjem opp. Du bør ikkje bruke
standardnamna Bilete 1, Bilete 2 osv. dersom du ønskjer å bruke biletet på nytt ein annan
stad.
7) Klikk OK for å legge biletet inn i lista. Du kan nå bruke dette biletet også i andre objekt.
Endre punktbilete
Du kan endra eit punktbilete du sjølv har laga.
1) Merk det sjølvlaga biletet i førehandsvisinga i fanen Punktbilete i dialogvindauget Område
(124).
2) Utfør endringane som vist i «Laga biletfyll» ovanfor.
3) Klikk anten Legg til eller Endra og skriv inn eit nytt namn på biletet i vindauget som kjem
opp.
4) Klikk OK.
Du kan ikkje endre eit bilete og lagra det med same namnet som det hadde frå før.
160
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Importere punktbilete
1)
2)
3)
4)
Klikk på knappen Impoerter i fanen Punktbilete i dialogvindauget Område (124).
Lei deg fram til mappa med fila du ønskjer å bruke og merk ho.
Klikk på Opna og skriv inn eit namn på bletet i vindauget som kjem opp.
Klikk OK for å legge biletet til i lista over bilete slik at du kan bruke det for områdefylling i
det valde objektet.
Merk
Punktbilete er eit vanleg bilete sett saman av biletpunkt. Det er same slag bilete som
du får t.d. frå digitalkamera. Desse bileta har ofte filutvidinga (etternamnet) .bmp, .jpg
eller .png. Dersom du lagar eit bilete i Draw, vel Fil → Eksporter og PNG som
filformat når du lagrar det.
Lagra og bruke tilpassa punktbilete
Alle nye eller endra punktbilete er bare tilgjengelege i det gjeldande dokumentet. Ønskjer du å
bruke eit tilpasa bilete også i andre presentasjonar, klikk på knappen Lagra punktbiletlista
skriv inn eit unikt namn på biletet i dialogvindauget Lagra som som kjem opp. Ei fil med lagra
bilete har filutvidinga .sob.
og
Klikk på knappen Last liste over punktbilet
og vel fila som er brukt for tilpassa bilete for å
bruke eit av desse bileta. Klikk på Opna for å lasta biletet inn i Impress.
Formatere skyggar
Skyggar kan brukast på objekt som for eksempel linjer, former og tekst. I Impress kan du raskt
legge til ein standardskygge eller ein tilpassa skygge.
Standardskyggar
Standardskyggane bruker standardinnstillingane i Impress og kan ikkje endrast.
1) Merk objektet.
2) Klikk på knappen Skygge
i verktøylinja for linje og fyll. Skyggen blir lagt til objektet.
Tilpasse skyggar
For å tilpasse ein skygge til eit objekt må du bruke fanen Skygge i dialogvindauget for Område.
Ein annan måte å gjere det på er å bruke ein stil som inneheld skygge. Sjå «Arbeide med
biletstilar» på side 167 for meir om bruk av stilar.
1) Merk obejktet og vel deretter Format → Område på hovudmenyen eller høgreklikk på
objektet og vel Område frå menyen som kjem opp for å opna dialogvindauget Område.
2) Klikk på fanen Skygge for å opna sida Skygge (125).
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
161
Figur 125: Dialogvindauget Område – Fanen Skygge
3) Merk av for Bryk skygge og set dei andre innstillingane slik:
Plassering – vel eit punkt på figurene som indikerer kvar skyggen skal vere.
Avstand – bestemmer kor langt ut frå onjektet skyggen skal kastast.
Farge – bestemmer skyggefargen.
Gjennomsikt – bestemmer kor gjennomsiktig skyggen skal vere. 0 % er fullstendig
ugjennomsiktig og 100 % fullstendig gjennomsiktig (usynleg).
4) Klikk OK for å legge den tilpassa skyggen til objektet.
Formatere gjennomsikt
Gjennomsikt kan brukast på alle objekt og allle skyggar som er brukte i eit objekt. I Impress er det
to typar gjennomsikt – heildekkande og gradvis gjennomsikt. Du kan finne meir informasjon om
gradvis gjennomskit, og eksempel på korleis du kan blande gradvis gjennomsikt med
fargeoverganger, i «Avanserte kontrollar for fargeovergangar» på side 157.
Sjå «Formatere linjer» på side 144 om korleis du kan bruke gjennomsikt på linjer. Sjå «Formatere
skyggar» på side 161 om korleis du kan bruke gjennomsikt på skygger.
1) Merk obejktet og vel deretter Format → Område på hovudmenyen eller høgreklikk på
objektet og vel Område frå menyen som kjem opp for å opna dialogvindauget Område.
2) Klikk på fanen Gjennomsikt for å opna sida Gjennomsikt (126).
3) Merk av for Gjennomsikt for å lage einsformig gjennomsikt og vel deretter kor mange
prosent gjennomsikt.
4) Vel Fargeovergang for å lage gradvis gjennomsikt. Du finn eit oversyn over kva dei ulike
innstillingane for gradvis gjennomsikt betyr i Tabell 12.
5) Klikk OK for å legge den tilpassa gjennomsikta til objektet..
162
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 126: Dialogvindauget Område – Fanen Gjennomsikt
Tabell 12: Innstillingane for gradvis gjennomsikt
Val
Bruk
Type
Vel type gjennomsikt. Lineær, aksiell osv.
Midtstill X
Bestemmer den vassrette forskyvinga av midten av overgangen for typane radial,
elliptisk, kvadratisk og kvadrat.
Midtstill Y
Bestemmer den loddrette forskyvinga av midten av overgangen for typane radial,
elliptisk, kvadratisk og kvadrat.
Vinkel
Bestemmer vinkelen for aksen i overgangen. Gjeld for typane lineær, aksiell,
ellipse, kvadratisk og kvadrat.
Kantlinje
Bestemmer avstanden frå kanten av objektet til der overgangen skal byrja
Startverdi
Startverdi for gjennomsikt. 0 % er fullstendig ugjennomsiktig, 100 % er full
gjennomsikt.
Sluttverdi
Sluttverdi for gjennomsikt. 0 % er fullstendig ugjennomsiktig, 100 % er full
gjennomsikt.
Formatere tekst i objekt
Impress har to dialogvindauge relaterte til tekstformatering på menylinja: Format → Teikn for
enkeltteikn og Format → Tekst for heile ord, setningar eller avsnitt.
Denne bolken handlar bare om formatering av tekst som er lagt til i eit objekt. Du kan finne meir
om korleis du kan formetere ein frittståande tekst i eit lysbilete i kapittel 3 Legge til og formatere
tekst.
Legg til tekst i eit objekt
Slik legg du til tekst i eit objekt:
1) Vel objektet som tekste skal leggast inn i slik at utvalshandtaka er synlege.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
163
2) Dobbeltklikk på objektet. Markøren skifter nå til ein «I» for å vise tekstmodus.
3) Skriv inn teksten.
4) Når du er ferdig, klikk utanfor objektet eller trykk Esc-tasten.
Formatere og redigere tekst i objekt
Slik formaterer du ein tekst i eit objekt:
1) Vel objektet som inneheld teksten.
2) Vel Format → Tekst på hovudmenyen eller høgreklikk på objektet og vel Tekst på menyen
som kjem opp for å opna dialogvindauget Tekst (127).
3) Rediger og formater teksten med dei tilgjengelege innstillingane. Kva innstillingar som er
tilgjengelege, er avhengig av kva objekttype teksten er i.
Tilpass breidde til tekst – utvidar breidda på objektet dersom teksten er for lang.
Tekstbryting i figur – byrjar automatisk på ei ny linje når kanten av objektet er nådd.
Tilpass høgd til tekst – utvidar høgda på objektet dersom teksten er høgare enn objektet
(set som standard for linjer).
Figur 127: Dialogvindauget Tekst
Endra storleik på figuren tilpassa teksten – utvidar objektet når teksten er for stor.
Tilpass til ramme – utvidar teksten slik at han fyller opp ledig plass.
Juster til kontur – gjer at teksten følgjer ei kurva linje.
Avstand til kantane – bestemmer avstanden mellom teksten og kantane på objektet.
Dette tilsvarar innrykk og avstand i tekstavsnitt.
164
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Tekstanker – blir brukt for å forankre teksten til bestemt punkt i objektet.
Full breidde – når denne er avmerka blir teksten forankra i midten av objektet. Teksten vil
bruke heile breidda på objektet før eventuell tekstbryting blir brukt.
4) Klikk OK for å lukke vindauget og lagra endringane.
Tekstanimering
Slik animerer du ein tekst i eit objekt:
1) Merk objektet som inneheld teksten.
2) Vel Format → Tekst på hovudmenyen eller høgreklikk på objektet og vel Tekst på menyen
som kjem opp for å opna dialogvindauget Tekst (127).
3) Klikk på fanen Tekstanimasjon for å opna dialogvindauget Tekstanimasjon (128).
4) Vel animeringstypen frå nedtrekkslista Effekt:
Ingen effekt – dette er standardinnstillinga.
Blink – tekstlinja vil blinke på skjermen.
Rull gjennom – teksten vil gli inn i objektet og ut igjen i den valde retninga.
Rull fram og tilbake – teksten vil gli inn i objektet i den valde retninga og deretter hoppe
tilbake til kanten av objektet.
Rull inn – teksten vil gli inn frå kanten av objektet i den valde retninga og stoppe i midten
av objektet.
Figur 128: Dialogvindauget for tekstanimasjon
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
165
5) Her er ei forklaring på verknadane av dei ulike innstillingane:
Retning – bruk ei av dei fire pilene for å bestemme retninga på tekstrullinga.
Start innvendig – animasjonen startar inne i objektet.
Synleg tekst ved redigering – merk av for denne for å sjå teksten under redigeringa.
Animasjonssyklusar – merk av for Kontinuerleg dersom animasjonen skal køyrast heile
tida, eller skriv inn eit tal som viser kor mange gonger animasjonen skal køyrast.
Auke – set kor langt teksten skal flyttast i kvart steg. Du kan velje å bruke pikslar eller
andre måleeiningar. Kva måleeiningar som er brukte blir bestemt i Verktøy → Innstillingar
→ LibreOffice Impress → Generelt.
Forseinking – bestemmer kor lang tid, anten automatisk eller ei innskiven tidslengde, det
skal gå før animasjonen byrjar.
6) Klikk OK for å lukke vindauget og lagra endringane.
Formatere sambandslinjer
Sambandslinjer er linjer som koplar saman to figurar. Ei sambandslinje byrjar og sluttar alltid i eit
festepunkt på eit objekt. Sjå kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt for nærare omtale av korleis
bruke sambandslinjer.
Slik formaterer du sambandslinjer:
1) Høgreklikk på ei sambandslinje og vel Sambandslinje på menyen som kjem opp for å
opna dialogvindauget Samband (129).
2) Vel type sambandslinje i nedtrekkslista Type.
3) Vel Linjeforskyving for sambandslinja. Linjeforskyvinga blir brukt for å skilje linjene når fleire
sambandslinjer bruker same løypa og såleis overlappar kvarandre. Du kan forskyve opp til
tre samabandslinjer.
4) Vel Linjeavstand for sambandslinja. Linjeavstanden blir brukt for å setje den vassrette eller
loddrette avstanden mellom sambandslinja og objektet i kvar ende av sambandslinja.
5) Klikk OK for å lukke vindauget og lagra endringane.
Figur 129: Dialogvindauget for sambandslinje
166
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Arbeide med biletstilar
For å gi lysbileta, presentansjonen eller ei samling på fleire objekt den same hovudstilen, er det
fornuftig, og enklast, å bruke biletstilar (også kalla grafiske stilar).
Biletstilane tilsvarar avsnittsstilane brukte i tekst. Ein biletstil samlar alle formateringsinnstilingane
brukte i eit biletobjekt. Når biletstilen er lagra med namn, kan stilen brukast på andre biletobjekt.
Når ein biletstil blir endra, for eksempel mindre gjennomsikt for eit område, blir denne endringa
automatisk også gjort gjeldande for andre biletobjekt som brukar den aktuelle stilen.
Dersom du bruker Impress mykje, er eit bibliotek med gode og veldefinerte biletstilar eit uvurderleg
verktøy for å raskt kunne formatere arbeidet i høve til dei stilane du ønskjer å bruke. Det kan vere
firmafargar, logoar, skrifttypar og mykje anna.
Lenka biletstilar
Biletstilar kan koplast saman med «arverett» slik at ein stil («barn») kan lenkast til ein annan
biletstil («foreldre») og såleis arva formateringsinnstillingane etter foreldra. Denne måten å kopla
saman stilar på kan lage heile familiar med stilar.
Dersom du for eksempel treng mange like boksar boksar der einaste skilnaden er fargen på dei,
kan du definere ein generell stil som definerer kantar, områdefyll, skrifttype osv. for alle boksane.
Deretter lagar du hierarkiske stilar der einaste skilnaden er fyllfargen. Dersom du seinarfe har
behov for å endra skriftstorleiken eller breidda på kantlinjene, er det nok å endra foreldrestilen. Dei
underliggande stilane blir tildelt dei same endringane automatisk.
Laga biletstilar
Du kan laga ein ny biletstil anten ved å bruke stilhandsamaren eller frå eit utval.
Bruke stilhandsamaren
1) Merk eit grafisk objekt.
2) Trykk på F11-tasten eller trykk på knappen Stilhandsamar
på verktøylinja for linje og
fyll eller vel Format → Stilhandsamar på hovudmenyen for å opna dialogvindauget
stilhandsamar (130).
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
167
Figur 130: Stilhandsamaren for biletstilar
3) Klikk på knappen Biletstilar
for å opna lista over biletstilar.
4) Vel ein stil mest mogleg lik den du ønskjer å bruke.
5) Høgreklikk på stilen og vel Ny frå menyen som kjem opp for å opna dialogvindauget for
biletstilar (131). I utgangspunktet vil dette dialogvindauget lenke den valde biletstilen
saman med den nye stilen.
6) Vel Ingen i nedtrekkslista Knytt til på fanen Handsamar for å lage ein biletstil utan
tilknytting til andre stilar.
7) Gi stilen eit namn som fortel noe om kva stilen gjer. Lettare å finne igjen då.
8) Bruk dei ulike fanene og tekstfelta i dialogvindauget for setje eigenskapane for stilen:
Handsamar – inneheld ein kort omtale av stilen og hierarkisk plassering.
Skrift, Skrifteffekt, Innrykk og avstand, Tabulatorar og Asiatisk typografi – set
innstillingane for tekst i eit biletobjekt.
Dimensjonering – blir brukt for å setje stil for hjelpelinjer.
Tekst, Tekstanimering, Sambandslinje, Linje, Område, Skyggelegging og
Gjennomsikt – bestemmer formateringar av eit biletobjekt og er omtalte ein annan stad i
dette kapitlet.
9) Klikk OK når du er ferdig for å lagra den nye biletstilen.
Merk
168
Når stilar er lenka, dvs. knytt til andre stilar, vil for eksempel ei endring av skrifttype
endre skrifttype for alle stilane som er knytt saman. Av og til er dette nøyaktig det du
ønskjer, andre gonger passar det svært dårleg. Her gjeld regelen om god
førehandsplanlegging.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 131: Dialogvindauget for biletstilar
Frå eit vald objekt
Du kan lage ein ny stil ut frå eit objekt som er formatert frå før som tekst eller bilete:
1) Merk objektet som skal vere utgangspunkt for den nye stilen.
2) Opna stilhandsamaren og trykk på knappen Ny stil frå utval
.
3) Skriv inn eit namn på den nye stilen i dialogvindauget Lag stil (132) som kjem opp. Her vil
det også kome opp ei liste over eigendefinerte stilar dersom slike finst.
4) Trykk OK for å lagra stilen.
Figur 132: Gi namn til ein ny stil oppretta frå eit utval
Endra ein biletstil
1) Opna stilhandsamaren.
2) Høgreklikk på stilen du vil endra og vel Rediger i menyen som kjem opp for å opna
dialogvindauget for biletstilar (131).
3) Gjer dei ønskte endringane og klikk OK for å lagra endringane.
Oppdatere ein biletstil frå eit utval
Slik kan du oppdatere ein stil med endrinngar som er gjort i eit objekt:
1) Merk objektet som er formatert slik du ønskjer stilen skal vere.
Kapittel 6 Formatere biletobjekt
169
2) Opna dialogvindauget for stilhandsamaren og merk stilen som skal oppdaterast.
3) Klikk på knappen Oppdater stil
Tips
for å oppdatere stilen med dei nye endringane.
Alle endringar du gjer i ein stil gjeld bare i det dokumentet du arbeider på. Ønskjer
du å bruke endringane også i andre dokument, må du endre malen. Korleis du gjer
dette er omtalt i kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og malar..
Bruke biletstilar
Slik lbruker du ein biletstil i eit objekt:
1) Opna stilhandsamaren (130) og klikk på knappen Biletstilar
biletstilar.
2) Merk objektet som biletstilen skal brukast på.
3) Dobbeltklikk på namnet på den stilen du vil bruke.
for å vise lista over
4) Ein annan måte å gjere det på, er å trykke på knappen Fyllformatmodus
. Markøren
vil då vise dette ikonet.
5) Plasser markøren med ikonet på biletobjektet og klikk på museknappen. Denne innstillinga
er aktiv heilt til du slår ho av, så du kan legge den same stilen til fleire objekt.
6) For å gå ut av fyllformatmodus, trykk på knappenFyllformatmodus igjen eller trykk på
Esc-tasten.
Merk
Når fyllformatmodus er aktiv, vil eit høgreklikk ein eller annan stad i dokumentet slå av
den sist brukte fyllformathandlinga. Ver altså forsiktig slik at du ikkje gjer om handlinga
ved eit uhell.
Tips
Nedst i stilhandsamaren er det ei nedtrekksliste der du kan velje om du vil sjå alle
stilane eller grupper av stilar, mellom anna eigendefinerte stilar.
Fjerna biletstilar
Det er ikkje råd å sletta dei førehandsdefinerte stilane i Impress, sjølv om du ikkje bruker dei.
Derimot kan du fjerna brukardefinerte (tilpassa) stilar. Før du slettar eu\in stil, bør du forsikra deg
om at han ikkje er i bruk. Skulle du ha behov for å sletta ein stil som er i bruk, bør du erstatta han
med ein annan stil.
1) Opna stilhandsamaren (130) og trykk på knappen Biletstilar
for å få fram lista over
biletstilar.
2) Høgreklilkk på ein brukardefinert stil og vel Slett i menyen som kjem opp.
3) Trykk Ja for å bekrefta at bietstilen skal slettast.
Tilordna stilar til snarvegtastar
LibreOffice har ein del førehandsdefinerte tastesnarvegar som du kan bruke for raskt å ta i bruk ein
stil under arbeidet med eit dokument. Du kan omdefinere desse snarvegtastane, eller definere nye
etter behov. Dette er omtalt i Tillegg A, Tastesnarvegar.
170
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Kapittel 7
Inkludera rekneark, diagram
og andre objekt
OLE-objekt
OLE (Object Linking and Embedding) er ein programteknikk som gjer at følgjande filtypar eller
dokument kan byggjast inn i eller lenkast til ein presentasjon i Impress.
•
•
•
•
•
LibreOffice rekneark
LibreOffice diagram
LibreOffice teikningar
LibreOffice formlar
LibreOffice tekst
Den store fordelen med å bruke OLE-objekt er at desse objekta raskt og enkelt kan redigerast med
dei programma som er brukte for å laga dei. Alle desse filtypane kan lagast med LibreOffice og
OLE-objekta kan lagast frå nye eller eksisterande filer.
Setje inn eit nytt OLE-objekt
Eit nytt OLE-objekt som blir sett inn er bare tilgjengeleg i den aktuelle presentasjonen og kan bare
redigerast ved hjelp av Impress.
Figur 133: Setje inn eit nytt OLE-objekt
Slik legg du inn eit nytt OLE-objekt i presentasjonen:
1) Finn fram til lysbiletet som skal ha OLE-objektet.
2) Vel Set inn → Objekt → OLE-objekt frå hovudmenyen.
3) Vel Lag ny i dialogvindauget som kjem opp (133).
4) Merk kva type OLE-objekt du vil setje inn og klikk OK.
5) Eit nytt OLE-objekt blir sett inn i redigeringsmodus i midten av lysbiletet. Kva slag
verktøylinje som blir vist, er avhengig av kva som trengst for å redigere OLE-objektet.
Merk
172
Datamaskiner som bruker Microsoft Windows har eit ekstra val, Fleire objekt, i lista
over objekttypar. Dette valet vil opne eit nytt vindauge, Set inn objekt, der du kan
velje OLE-objekt laga i andre program enn LibreOffice. Alle vala som kjem opp her er
kompatible med OLE og LibreOffice. Dette valet er tilgjengeleg både for nye OLEobjekt og OLE-objekt laga frå ei fil.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Setje inn OLE-objekt frå filer
Når du set inn ei eksisterande fil inn i eit lysbilete som OLE-objekt, vil endringar som blir gjort i
originalfila ikkje visast i kopien set inn i presentasjonen. Heller ikkje vil endringar som blir gjort i
kopien påverka originalfila. Ønskjer du at endringar som blir gjort i originalen eller kopien skal
visast i begge versjonane, må du lenke originalfila frå presentasjonen.
Figure 134: Inserting an OLE object from file
Slik set du ei fil inn i presentasjonen som eit OLE-objekt:
1) Finn fram til lysbiletet som skal ha OLE-objektet, for eksempel eit rekneark.
2) Vel Set inn → Objekt → OLE-objekt frå hovudmenyen.
3) Vel Lag frå fil i dialogvindauget som kjem opp. Vindauget vil nå vise eit tekstfelt (Figure
134).
4) Klikk Søk for å opna dislogvindauget for å opna filer.
5) Finn fram til fila du vil bruke og trykk på Opna.
6) Merk av for Lenke til fila dersom fila skal setjast inn som ei aktiv lenke slik at endringar
gjort i fila blir synkroniserte både i originalfila og i kopien i presentasjonen.
7) Klikk OK for å setje inn fila som eit OLE-objekt.
Redigera OLE-objekt
Slik kan du redigere eit OLE-objekt etter at det er laga eller sett inn frå ei fil:
1) Dobbeltklikk på OLE-objektet for å opna det i redigeringsmodus (135). Verktøylinjene vil
tipassa seg det som er nødvendig for det aktuelle OLE-objektet (136).
2) Når redigeringa er ferdig, klikk kvar som helst utanfor OLE-objektet for å gå ut av
redigeringsmodus.
3) Lagra presentasjonen. Alle endringar gjort i OLE-objektet blir også lagra.
Figur 135: Eksempel på OLE-objekt i redigeringsmodus
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
173
Figur 136: Eksempel på verktøylinjer for redigering av OLE-objekt
Rekneark
Eit rekneark som skal brukast i eit lysbilete i Impress kan anten vere ei eksisterande reknearkfil
eller setjast inn som eit nytt rekneark som eit OLE-objet. Du finn meir om dette i «Setje inn eit nytt
OLE-objekt» på side 172.
Sjølv om du bygg eit rekneark inn i Impress, kan du gjere ganske avanserte utrekningar likevel.
Bare dersom utrekningane er svært kompliserte eller med lange formlar, vil det løne seg å lage
reknearket i Calc og vise resultatet i Impress
Du kan bli freista til å bruke rekneark for å lage komplekse tabellar eller for å vise data i
tabellformat. Som oftast vil det vere betre å bruke tabellutformingane i Impress, som er ganske
avanserte. Sjå kapittel 3 Legge til og formatere tekst for meir om dette.
Heile reknearket blir sett inn i lysbiletet. Dersom reknearket har fleire ark og arket du vil vise ikkje
er synleg, dobbeltklikk på reknearket og vel eit anna ark frå fanene nedst i reknearket.
Endra storleik og flytte rekneark
Når du endrar storleiken på eller flyter eit rekneark, sjå bort frå den første rada og den første
kolonnen, som er lett synlege på grunn av den lyse bakgrunnsfargen, og eventuelle rullefelt. Desse
blir bare brukte for å redigere reknearket og blir ikkje viste i lysbiletet.
Endra storleik
Når det er merkt, kan eit rekneark set inn som eit OLE-objekt handterast som alle andre objekt.
Men når du endrar storleiken på eit innebygd rekneark, vil det synlege området av reknearket bli
forandra.
Slik endrar du storleiken på området reknearket bruker i lysbiletet:
1) Dobbeltklikk på OLE-objektet for å setje det i redigeringsmodus, dersom det ikkje alt er i
redigeringsmodus. Merk at utvalshandtaka er synlege rundt kanten av reknearket (135).
2) Flytt markøren over eitt av utvalshandtaka. Markøren vil endra utsjånad for å vise kva effekt
som er aktivert.
3) Klikk og hald nede museknappen medan du drar markøren dit du ønskjer. Slepp knappen
når du er ferdig. Hjørnehandtaka verkar på dei to sidene som møter kvarandre i hjørnet,
medan handtaka på sidene påverkar bare den aktuelle sida.
Flytte
Du kan flytte eit rekneark set inn som eit OLE-objekt når det er i redigeringsmodus.
1) Flytt markøren over kanten av objektet til markøren skifter utsjånad. Normalt ei hand, men
dette er avhengig av oppsettet av datamaskinen, ikkje av LibreOffice.
2) Klikk og hald nede museknappen og dra reknearket dit du vli ha det.
3) Slepp opp museknappen.
174
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Redigere rekneark
Når eit rekneark blir sett inn i eit lysbiletet, blir det automatisk sett i redigeringsmodus slik at du kan
setje inn eller endre data eller endre formatet (eit eksempel er vist i 135). Merk deg plasseringa av
det aktive reknearket og dei små handtaka på kanten av reknearket for å endre storleiken.
Når du redigerer eit rekneark, vil også verktøylinjene i Impress bli endra slik at det er lettare å
redigere reknearket (136). Ei av dei viktigaste endringane er at verktøylinja for formlar kjem fram,
like under verktøylinja for formatering. Verktøylinja for formlar inneheld, frå venstre mot høgre:
• Den aktive cellereferansen eller namnet på eit markert rektangel av celler.
• Knappen for formelvegvisaren
.
• Knappane Summer
•
og Funksjon , eller knappane Avbryt
og Godta
avhengig av tilstanden til reknearket.
Eit langt felt der du kan skrive inn og sjå på innhaldet i den aktive cella.
,
Er du godt kjend med Calc, vil du kjenne igjen verktøya og menyinnslaga. Sjå Calc Guide for meir
im korleis du kan lage og redigere rekneark i LibreOffice.
Organisere rekneark
Eit rekneark er i utgangspunktet sett saman av fleire tabellar som blir kalla ark. Kvart ark er sett
saman av celler. I Impress kan du likevel bare vise eitt ark om gongen i eit lysbilete, sjølv om
reknearket som er brukt i lysbiletet inneheld fleire ark. Standarnamna på arka er Ark1, Ark2 osv.
dersom dei ikkje har fått nye namn. Arknamna blir viste nedst i reknearkområdet (135).
Kvart ark er bygd opp av celler, som er dei grunnleggjande byggesteina i alle rekneark. Kvar celle
har si bestemte adresse bestemt av radnummeret vist på venstre kanten av reknearket, og
kolonnebokstavar, som er viste øvst på reknearket. Såleis vil cella oppe til venstre bli identifisert
som A1, den tredje cella i den andre rada vil ha adressa C2. Alle dataelement, om det er tekst, tal
eller formlar, blir skrivne inn i ei celle.
Merk
Er reknearket du bruker i lysbiletet sett saman av fleire ark, vil bare det aktive laget
bli vist når du går ut av redigeringsmodus.
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
175
Figur 137: Dialogvindauget for å setje inn ark
Setje inn ark
Du kan setje inn nye ark i reknearket slik:
1) Dobbeltklik på reknearket i lysbiletet for å opna det i redigeringsmodus (135).
2) Høgreklikk på lista over namna på arka i reknearket og vel Set inn → Ark i menyen som
kjem opp eller klikk på plussteiknet til høgre for arknamna eller vel Set inn → Ark på
hovudmenyen for å opna dialogvindauget for å setje inn ark (137).
3) Vel plasseringa og kor mange ark som skal setjast inn, namnet på arket eller kva
reknearkfil som skal brukast.
4) Trykk OK for å lukke vindauget og setje inn arket.
5) Når du er ferdig med å redigere reknearket, trykk kvar som helst utføre kanten av
reknearket for å gå ut av redigeringsmodus og lagra endringane.
Gi reknearka nytt namn
Om det er ønskjeleg, kan du gi reknearka nytt namn slik:
1) Dobbeltklik på reknearket i lysbiletet for å opna det i redigeringsmodus (Feil: Fann ikkje
kjelda til referansen).
2) Klikk på arkfanen du vil gi nytt namn.
3) Høgreklikk på arkfanen og vel Endra namn på ark frå menyen som kjem opp, eller vel
Format → Ark → Endra namn på hovudmenyen.
4) Når du er ferdig med å redigere reknearket, trykk kvar som helst utføre kanten av
reknearket for å gå ut av redigeringsmodus og lagra endringane.
Flytte og kopiere ark
Slik kan du kopiere eller flytte reknearket i lysbiletet:
1) Dobbeltklik på reknearket i lysbiletet for å opna det i redigeringsmodus (135).
176
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 138: Dialogvindauget Flytt/kopier ark
2) Høgreklikk på arkfanen og vel Rediger → Ark → Flytt/kopier ark frå menyen som kjem
opp, eller vel Rediger → Ark → Flytt/kopier på hovudmenyen, for å få fram
dialogvindauget for flytting/kopiering av ark (138).
3) I dialogvindauget vel du om du skal kopiere eller flytte arket, plasseringa av arket og nytt
namn på det.
4) Klikk OK for å lukke vindauget og å flytte eller kopiere arket.
5) Du kan også klikke på namnefanen til arket og dra det til den nye plasseringa.
6) Når du er ferdig med å redigere reknearket, trykk kvar som helst utføre kanten av
reknearket for å gå ut av redigeringsmodus og lagra endringane.
Slette ark
Slik kan du fjerne ark frå lysbiletet:
1) Dobbeltklik på reknearket i lysbiletet for å opna det i redigeringsmodus (135).
2) Klikk på arkfanen du vil slette.
3) Høgreklikk på arkfanen og vel Slett ark frå menyen som kjem opp, eller vel Rediger → Ark
→ Slett på hovudmenyen.
4) Klikk Ja for å bekrefta slettinga.
5) Når du er ferdig med å redigere reknearket, trykk kvar som helst utføre kanten av
reknearket for å gå ut av redigeringsmodus og lagra endringane.
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
177
Cellenavigering
Når du opnar eit innebygd rekneark i eit lysbilete, er cella A1 sett som den aktive cella. Du kan
aktivere og merke andre celler på ein av desse måtane:
• Ved hjelp av piltastane på tastaturet.
• Setje markøren over ei celle og venstreklikke med musa.
• Bruke Enter-tasten for å flytte markøren ei celle ned, og Shift + Enter for å flytte ei celle
•
opp.
Tabulator-tasten for å flytte markøren ei celle mot høgre og Shift + Tabulator for å flytte ei
celle mot venstre.
Merk
Det er fleire andre snarvegtastar for å flytte rundt i reknearket. Sjå Getting Started
Guide Chapter 5 Getting Started with Calc for meir om dette.
Skrive inn data
Data kan bare skrivast inn i ei celle når cella er aktiv, dvs. markert med ein tykk strek rundt.
Cellereferansen, eller koordinata om du vil, for den aktive cella blir vist på venstre sida i
formelverktøylinja (136).
1) Merk cella for å aktivere ho og byrja å skrive inn. Det du skriv inn blir også vist i tekstfeltet i
formelverktøylinja. Som oftast er det lettare å lese teksten der.
2) Bruk knappane Funksjonsvegvisar
, Sum
og Funksjon
for å skrive inn data,
formel eller funksjon inn i cella. Dersom innskrivinga ikkje er ein formel, men for eksempel
ein tekst eller dato, skifter knappane Sum og Funksjon til knappane Avbryt
og Godta
.
3) For å stadfesta datainnskrivinga i ei celle kan du anten klikke på ei anna celle, trykke
Enter-tasten eller klikke på knappen Godta.
Formatere celledata
I dei fleste tilfella vil Impress finne ut av kva type data (tekst, tal, dato osv.) som blir skrive inn og
legge til den gjeldande formateringa. I dei tilfella der Impress tar feil, kan du formatere data slik:
1) Merk cella og høgreklikk på cella og vel Formater celler frå menyen som kjem opp, eller
vel Formater → Celler på hovudmenyen, eller bruk tastesnarvegen Ctrl + 1 for å opna
dialogvindauget for å formatere celler (139).
2) Klikk på fanen Tal og bruk innstillingane der for å setje opp den ønskte formateringa.
3) Klikk OK for å lukke vindauget og lagra endringane.
Tips
178
Av og til kan det vere fornuftigast å handtere tal som tekst, for eksempel
telefonnummer for å hindre at Impress fjernar nullar framføre talet og høgrejusterer
det i cella. Skriv eit enkelt hermeteikn (') framføre talet for å fortelje Impress at det
skal handterast som tekst.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 139: Dialogvindauget for celleeigenskapar
Formatere rekneark
I presentasjonar kan det vere nødvendig eller ønskjeleg å endra formateringa av eit rekneark for å
passa stilen som er brukt i presentasjonen.
Når du arbeider på eit innebygd rekneark, har du tilgang til og kan bruke alle cellestilane som er
brukte i Calc. Som oftast vil det likevel vere ein fordel å bruke eigne cellestilar for rekneark
innebygde i lysbilete sidan cellestilane i Calc sjeldan passar med stilane brukte i Impress.
Manuell formatering
Slik kan du formatere eit innebygd rekneark:
1) Merk ei celle eller eit celleområde. Sjå eventuelt Getting Started Guide Chapter 5 Getting
Started with Calc for korleis du kan merke celleområde.
Du kan merke heile reknearket ved å klikke på den tome cella oppe til venstre på
reknearket, mellom rad- og kolonneindeksane, eller bruke tastesnarvegen Ctrl + A.
Klikk på kolonneoverskrifta øvst på reknearket for å merke ein kolonne.
Klikk på radoverskrifta til venstre på reknearket for å merke ei rad
2) Høgreklikk på ei celle og vel Formater celler frå menyen som kjem opp, eller vel Formater
→ celler på hovudmenyen, eller bruk tastesnarvegen Ctrl + 1 for å opna dialogvindauget
for celleeigenskapar (139).
3) Bruk dei ulike fanene i dialogvindauget for å formatere det innebygde reknearket slik at det
passar stilen som er brukt i presentasjonen.
4) Klikk OK for å lukke vindauget og lagra endringane.
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
179
5) Du kan justere kolonnebreidda ved å halde musepeikaren over skiljelinja mellom to
kolonnar i overskriftrada til markøren endrar utsjånad til ei dobbeltpil. Då klikkar du på den
venstre museknappen og drar linja dit du ønskjer.
6) Du kan justere radhøgda ved å halde musepeikaren over skiljelinja mellom to rader i
overskriftrada til markøren endrar utsjånad til ei dobbeltpil. Då klikkar du på den venstre
museknappen og drar linja dit du ønskjer.
7) Når du er nøgd med resultatet, trykk kvar som helst utføre kanten av reknearket for å gå ut
av redigeringsmodus og lagra endringane.
Bruke formateringsstilar
Når det blir brukt stilar på eit innebygd rekneark og reknearket er i redigeringsmodus, vil Impress
vise dei tilgjengelge stilane i dialogvindauget for stilhandsamaren.
Dersom stilen du ønskjer å bruke ikkje er tilgjengeleg, sjå Writer Guide Chapter 6 Introduction to
Styles om korleis du kan lage nye stilar. Stilar som er brukte i innebygde rekneark svarar til
avsnittsstilar brukte i LibreOffice Writer.
Slik bruker du stilar i innebygde rekneark:
1) Vel Format → Stilhandsamar på hovudmenyen, eller trykk F11 for å opna dialogvindauget
Stilhandsamar.
2) Merk data i ei celle og dobbeltklikk på ein stil stilhandsamaren for å bruke denne stilen.
Setje inn rader, kolonnar og celler
Slik set du inn rader, kolonnar og celler i eit innebygd rekneark:
1) Merk så mange rader, kolonnar eller celler som du ønskjer å setje inn.
2) Vel Set inn → Rader, Set inn → Kolonnar eller Set inn → Celler på hovudmenyen, eller
høgreklikk i utvalet og vel dei tilsvarande kommandoane på menyen som kjem opp.
3) Når du set inn celler, vel måten å gjere det på frå dialogvindauget Set inn celler og klikk
OK.
Slette rader, kolonnar og celler
Slik sletter du rader, kolonnar og celler i eit innebygd rekneark:
1) Merk radene, kolonnane eller cellene som du ønskjer å slette.
2) Vel Rediger → Slett Celler på hovudmenyen, eller høgreklikk på rad- eller
kolonneoverskrifta, og vel kva som skal slettast i menyen som kjem opp.
Slå saman celler
Slik slår du saman fleire celler til ei celle:
1) Merk cellene som skal slåast saman.
2) Vel Format → Slå saman celler på hovudmenyen og vel anten Slå saman og midtstill
celler eller Slå saman celler frå vala som kjem opp.
3) Ein annan måte er å høgreklikke på dei merkte cellene og velje Slå saman celler frå
menyen som kjem opp.
Dele celler
Slik deler du opp ei gruppe celler som tidlegare er slått saman:
1) Merk cella som inneheld dei samanslåtte cellene.
2) Vel Format → Slå saman celler → Del celler, eller høgreklikk på cella og vel Del celler
frå menyen som kjem opp.
180
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Diagramvising
Eit diagram er ei grafisk framstilling av informasjon frå eit rekneark. Du kan finne meir om dette i
Calc Guide Chapter 3 Creating Charts and Graphs.
Setje inn diagram
Du kan setje inn diagram som eit OLE-objekt eller ved å bruke Impress sine verktøy. Sjå «Setje inn
eit nytt OLE-objekt» på side 172 om korleis du kan setje inn eit diagram som eit OLE-objekt.
Slik set du inn eit diagram ved hjelp av verktøya i Impress:
1) Vel Set inn → Lysbilete på hovudmenyen, eller høgreklikk i arbeidsområdet og vel
Lysbilete → Nytt lysbilete frå menyen som kjem opp, eller høgreklikk i lysbiletpanelet og
vel Nytt lysbilete frå menyen som kjem opp. Dette vil setje inn eit nytt lysbilete i
presentasjonen.
Figur 140: Setje inn objekt i eit lysbilete
Figur 141: Diagram med eksempeldata
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
181
2) Vel Set inn diagram på det nye lysbiletet (140) eller bruk Set inn → Diagram på
hovudmenyen, eller trykk på knappen Diagram
på standard verktøylinja. Det vil då bli
sett inn eit diagram med eksempeldata i lysbiletet (141). Sjå «Val av diagramtype»
nedanfor om korleis du kan endra diagramtype. Sjå «Skrive inn diagramdata» på side 183
korleis du kan skrive inn data.
Val av diagramtype
Det finst mange måtar å presentere data på ved hjelp av diagram. Impress har mange
diagramtypar innebygde som kan vere til stor hjelp. Sjå «Diagramtypar» på side 182 for eit oversyn
over tilgjengelege diagramtypar.
1) Sjå etter at diagrammet i lysbiletet er markert. Dette blir vist med ein kant rundt diagrammet
og utvalshandtaka langs kanten.
2) Klikk påknappen for Diagramtype
på verktøylinja for formatering, eller vel Format →
Diagramtype på hovudmenyen, eller høgreklikk på diagrammet og vel Diagramtype på
menyen som kjem opp for å opna dialogvindauget for diagramtype (142).
Figur 142: Dialogvindauget for diagram med todimensjonale diagram
3) Når du merker eit nytt forslag på venstre side i vindauget, vil eksempla oppe til høgre
forandre seg. Den valde effekten blir også vist på diagrammet i lysbiletet.
4) Noen diagram har både 2D- og 3D-vising. Er det markert for 3D-vising, kjem det fram fleire
val for utsjånaden av 3D-effektane.
5) Vel det oppsette du vil bruke og trykk OK. Vindauget blir lukka og du blir ført tilbake til
redigeringsvindauget.
6) Nå kan du redigere vidare på diagrammet, legge til data eller klikke på utsida av det for å
gå tilbake til normalvindauget.
Diagramtypar
Nedanfor finn du eit samandrag av dei ulike diagramtypane. Dette kan vere til hjelp for å finne ein
høveleg type til presentasjonen. Diagramma Søyle, Stolpe, Kake, og Område er tilgjengelege både
i 2D og 3D. Du kan finne meir om diagram i Calc Guide Kapittel 3 Creating Charts and Graphs.
182
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Søylediagram
Søylediagramma viser data som utviklar seg i trendar over tid. Dette er den typen som blir
brukt når du set inn eit diagram i lysbiletet. Søylediagramma høver best der det er relativt få
datapunkt. Har du mange data over tid, er det betre å bruke linjediagram.
Stolpediagram
Desse diagramma høver best for å visualisere datasamanlikningar der tid er mindre viktig, for
eksempel for å samanlikna kor populære ulike produkt er i ein bestemt marknad.
Kakediagram
Kakediagramma viser ei samanlikning mellom storleikstilhøve som kor mykje ulike avdelingar
bruker på ulike element eller kor mykje avdelingane bruker i alt. Dei høver best ved få
samanlikningar, gjerne mindre enn seks. Ved fleire samanlikningar blir effekten meir utydeleg.
Områdediagram
Dette er ei blanding av linje- og søylediagram. Dei passar best for å forsterke visinga av
endringsvolum. Områdediagramma har ein større visuell effekt enn linjediagramma, men dette
er sterkt avhengig av datatypen som er brukt.
Linjediagram
Linjediagramma viser utvikling over tid. Ideelle for enkle data og svært nyttige for å vise
endringar over tid der du vil vise kontinuitet. I linjediagramma er det nesten alltid X-aksen som
viser tida. Linjediagram i 3D vil nesten alltid forvirre sjåaren, så det er betre å bruke breiare
linjer for å gjere strekane tydelegare.
XY (spreiingsdiagram)
Desse diagramma passer fint til å visualisere data som du ikkje har hatt tid til å analysere. Dei
er kanskje best til å vise data som har ein fast samanlikningsverdi som for eksempel verdata,
reaksjonar ved ulike surnivå, endringar ved ulike høgdenivå eller andre data som samanliknar
to talseriar. Normalt blir X-aksen brukt for å plotte inn uavhengige variablar eller
kontrollvariablar som t.d. tid.
Boblediagram
Boblediagrammet blir brukt for å samanlikne tre variablar. To av variablane bestemmer
plasseringa av midtpunktet av bobla på eit kartesisk diagram, den tredje variabelen bestemmer
radius til bobla.
Nettdiagram
Nettdiagramma tilsvarar polar- eller radardiagram og er nyttige for å samanlikna data som viser
ulike tilstandar utan å vere tidsavhengige, for eksempel variablar i eit vitskapleg eksperiment.
Polene i eit nettdiagram tilsvarar Y-aksen i andre diagram. Som oftast vil mellom tre og åtte
aksar gi best resultat. Fleire aksar vil som oftast verke forvirrande.
Aksjediagram
Dette er spesielle utgåver av søylediagram tilpassa for å vise aksjeutvikling. Du kan velje
mellom tradisjonelle linjer, søyler eller tokolonnediagram. Dataane for desse diagramma
inneheld ein serie for opningsverdi, ein serie for lukkingsverdi og seriar for høgste og lågaste
verdi. X-aksen viser tida.
Søyle og linjediagram
Dette er ei blanding av dei to andre diagramtypane. Det kan vere nyttig for å vise to særskilde,
men relaterte dataseriar, for eksempel sal over tid (søyle) og utviklinga av fortenestemarginen
(linje).
Skrive inn diagramdata
1) Sjå etter at diagrammet er merkt og at du har vald diagramtype.
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
183
2) Klikk på knappen Diagramdatatabell
, eller vel Vis → Diagramdatatabell, eller
høgreklikk på diagrammet og vel Diagramdatatabell frå menyen som kjem fram for å opna
dialogvindauget Datatabell (143).
3) Fyll ut datatabellen ved å skrive eller lime inn data i dei aktuelle cellene. Du kan også bruke
knappane oppe til venstre i vindauget for å setje inn, slette eller flytte data.
Figur 143: Dialogvindauget for datatabellen
Legge til og fjerne element i diagrammet
Eksempeldiagrammet som blir sett inn i eit lysbilete inneheld bare to element: diagramveggen og
diagramforklaringa, som også blir kalla nøkkelen. Slik kan du legge til eller fjerne element i eit
diagram:
1) Sjå etter at diagrammet er merkt og i redigeringsmodus.
2) Gå til Set inn på hovudmenyen og vel eit element som du vil legge til i diagrammet, eller
høgreklikk på diagramveggen eller eit element i diagrammet og vel eit element frå menyen
som kjem opp. Når du vel eit element, blir det opna eit dialogvindauge der du kan setje
innstillingane for elementet.
Merk
Menyen du får opp ved å høgreklikke på eit element inneheld fleire val enn den du
får opp frå hovudmenyen. Kor mange val som kjem opp er avhengig av kva
elementtype som er vald.
3) Du kan fjerne eit element frå eit diagram ved å høgreklikke på elementet som skal fjernast
og velje Klipp ut frå menyen som kjem opp. Vala i oppsprettmenyen er avhengig av kva
elementtype som er markert.
4) Merk eit element og trykk Delete-tasten eller Rettetasten (←) for å fjerna det frå
diagrammet.
Formatere diagram
Slik endrar du formatet på eit merkt diagram:
1) Sjå etter at diagrammet er merkt og i redigeringsmodus.
2) Gå til Format på hovudmenyen og vel eit element som du vil formatere, eller høgreklikk på
eit element i diagrammet og vel ei formatering frå menyen som kjem opp. Når du vel eit
element, blir det opna eit dialogvindauge der du kan setje innstillingane for formateringa av
elementet.
184
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Kva formatinnstillingar som kjem opp er avhengig av om heile diagrammet er merkt eller av kva
element som er valde. Sjå Calc Guide Kapittel 3 Creating Charts and Graphs om formatering av
diagram.
Endra storleik på og flytte diagram
Du kan endra storleiken og flytte eit diagram interaktivt eller ved å bruke dialogvindauget Posisjon
og storleik. Det er også råd å bruke ein kombinasjon av desse metodane.
Endra storleik
Slik endrar du storleiken interaktivt:
1) Klikk på diagrammet slik at utvalshandtaka blir synlege.
2) Klikk og dra eit utvalshandtak oppe eller nede på diagrammet for å endra høgda på
diagrammet.
3) Klikk og dra eit utvalshandtak på høgre eller venstre sida av diagrammet for å endra
breidda på diagrammet.
4) Klikk og dra eit utvalshandtak i eitt av hjørna for å endra høgda og breidda på diagrammet
samastundes. For å behalda sideforholdet, hald nede Shift-tasten medan du drar.
Flytting
Slik flytter du diagrammet interaktivt:
1) Klikk på diagrammet slik at utvalshandtaka blir synlege.
2) Set markøren kvar som helst i diagrammet unntatt på utvalshandtaka.
3) Når markøren endrar utsjånad kan du klikke og dra diagrammet til den nye plasseringa.
4) Slepp museknappen når diagrammet er på plass der det skal vere.
Dialogvindauget Posisjon og storleik
Slik bruker du dialogvindauget Posisjon og storleik for å flytte eller endra storleik på diagrammet:
1) Klikk på diagrammet slik at utvalshandtaka blir synlege.
2) Vel Format → Posisjon og storleik på hovudmenyen, eller høgreklikk på diagrammet og
vel Posisjon og storleik frå menyen som kjem opp, eller trykk F4 for å opna
dialogvindauget for posisjon og storleik (144). Du kan finne meir informasjon om dette
dialogvindauget i kapittel 6 Formatere biletobjekt.
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
185
Figur 144: Dialogvindauget Posisjon og storleik
Elementa i diagrammet
Du kan også flytte og endra storleiken på kvart element i diagrammet uavhengig av dei andre
elementa. For eksempel kan du flytte forklaringane til ein annan stad enn der Impress har plassert
dei. I kakediagram kan du flytte kakestykka kvar for seg eller du kan «eksplodera» heile kaka.
1) Dobbelklikk på diagrammet slik at det er i redigeringsmodus.
2) Klikk på eit av elementa i diagrammet for å merke det. Dette ser du ved at utvalshandtaka
blir synlege.
3) Flytt markøren over det valde elementet og klikk og dra det dit du vil ha det.
4) Slepp museknappen når elementet er på plass der det skal vere.
Merk
Dersom diagrammet er i 3D, vil utvalshandtaka vere runde. Desse kontrollerer den
tredimensjonale vinkelen på diagrammet. Du kan ikkje flytte eller endra storleiken på
diagrammet når desse runde handtaka er synlege. Hald nede Shift-tasten medan du
klikkar for å gå tilbake til dei kvadratiske handtaka slik at du kan endra storleiken og
flytte på 3D-diagrammet.
Endra bakgrunnen i diagramområdet
Diagramområdet er det området som omgir grafikken i diagrammet og eventuelle overskrifter og
nøklar.
1) Dobbelklikk på diagrammet slik at det er i redigeringsmodus.
2) Vel Format → Formater utvalet på hovudmenyen, eller høgreklikk i diagramområdet og
vel Formater diagramområdet eller dobbeltklikk i diagramområdet for å opna
dialogvindauget Diagramområde (145).
3) Klikk på fanen Område for å opna sida som handlar om diagramområde.
186
LibreOffice 4.0 Impress Guide
4) Vel kva type bakgrunnsfyll du vil bruke frå nedtrekkslista Fyll. Kva innstillingar som er
tilgjengelege, er avhengig av fylltypen som er vald.
5) Klikk OK for å lagra innstillingane og lukka vindauget.
Figur 145: Dialogvindauget for diagramområde
Endra bakgrunnen for diagramveggen
Diagramveggen er det området som inneheld grafikken i diagrammet.
1) Dobbelklikk på diagrammet slik at det er i redigeringsmodus.
2) Vel Format → Formater utvalet på hovudmenyen, eller høgreklikk på diagramveggen og
vel Formater diagramveggen eller dobbeltklikk på diagramveggen for å opna
dialogvindauget Formater diagramveggen.
3) Klikk på fanen Område i dialogvindauget som kjem fram. Denne sida har dei same vala
som er omtalte i «Endra bakgrunnen i diagramområdet» ovanfor.
4) Klikk OK for å lagra innstillingane og lukka vindauget.
Filmar og lyd
Bruke mediafiler
Slik set du inn ei mediafil i presentasjonen:
1) Klikk på knappen Set inn film i lysbiletutforminga (140) eller vel Set inn → Video og lyd
på hovudmenyen for å opna dialogvindauget Set inn video og lyd (146).
2) Vel mediafila som skal brukast og klikk på Opna for å legge objektet inn i lysbiletet.
Merk
Alle mediafiler vil byrje avspelinga så snart lysbiletet blir vist i presentasjonen.
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
187
Tips
For å sjå ei liste over lyd- og videofiler som Impress har støtte for, bruk nedtrekkslista
over filtypar. Som standard vil lista vise Alle videofiler og alle lydfiler. Dette gjer at du
kan kome i skade for å velje filer som Impress ikkje kan visa, t.d. MOV-formatet.
Figur 146: Dialogvindauget for Set inn video og lyd
(Eldre utgåver av) Impress legg inn mediafiler som lenker, ikkje som innebygde filer. Dersom
presentasjonen blir flytt til ein annan datamaskin, vil lenkene bli brotne og ingen mediafil blir vist.
Slik kan du unngå dette:
1) Legg alle mediafilene som er brukte i presentasjonen i den same mappa som
presentasjonen er i.
2) Set inn mediafila i presentasjonen.
3) Kopier mappa med presentasjopnen og mediafilene til datamaskinen som skal brukast for
å vise presentasjonen.
I min versjon, 4.2.3.3, kan eg velje å legge inn fila som lenke eller innebygd i presentasjonen ved å
krysse av for Lenkje i dialogvindauget.
Bruke galleriet
Slik set du inn mediefiler direkte frå galleriet:
1) Dersom galleriet ikkje er opna frå før, vel Verktøy → Galleri frå hovudmenyen.
2) Leit deg fram til eit tema som inneheld medietema, for eksempel lydar.
3) Klikk på video- eller lydfila som skal setjast inn, og dra ho inn i lysbiletområdet.
Figur 147: Verktøylinja for medieavspeling
Medieavspeling
Verktøylinja for medieavspeling (147) blir opna automatisk når ei mediefil er merkt.
Standardplasseringa for verktøylinja er nedst på skjermen, like over verktøylinja for teikning, men
188
LibreOffice 4.0 Impress Guide
du flytte ho kvar som helst på skjermen. Dersom verktøylinja ikkje kjem fram, kan du få ho fram frå
Vis → Verktøylinjer → Medieavspeling på hovudmenyen.
Verktøylinja for medieavspeling inneheld desse verktøya, frå venstre mot høgre:
• Video og lyd – opens the Insert Movie and Sound dialog where you can select a media
•
•
•
•
•
•
•
file to be inserted.
Spel, Pause, Stopp – kontrollerer avspelinga.
Gjenta – dersom denne er markert, vil fila bli avspelt kontinuerleg.
Avspelingsbrytaren – bestemmer startposisjonen for avspelinga.
Tidtakar – viser gjeldande posisjon i medieklippet og totallengda av fila.
Demp – slår av eller på lyden.
Volumbrytar – justerer lydvolumet.
Vis skalering – nedtreksmeny. Bare tilgjengeleg for video. Blir brukt for å skalerer visinga.
Mediespelar
Impress har ein innebygd mediespelar slik at du kan førehandsvise alle typar mediefiler som skal
setjast inn i presentasjonen. Du opnar mediespelaren frå Verktøy → Mediespelar på
hovudmenyen. Verktøya er dei same som viste på verktøylinja for mediespelaren (147).
Formlar
Vel Set inn → Objekt → Formel på hovudmenyen for å lage ein formel (Math-objekt) i eit lysbilete.
Du kan også setje inn ein formel som eit OLE-objekt. Sjå «Setje inn eit nytt OLE-objekt» på side
172 for meir om dette.
Når du redigerer ein formel, vil Math-menyen bli synleg slik at du kan bruke denne.
Når du lagar ein formel bør du vere merksam på skriftstorleikane og tilpassa dei til resten av
presentasjonen. Du kan endra skriftstorleiken for eit Math-objekt frå Format → Skriftstorleik på
hovudmenyen. Ønskjer du å endre skrifttype, vel Format → Skrifter på hovudmenyen.
Du finn meir om korleis du lagar formlar i Getting Started Guide Chapter 9 Getting Started with
Math or the Math Guide.
Merk
Ulikt formlar i Writer, blir ein formel i Impress handtert som eit objekt og vil ikkje bli
automatisk justert i høve til andre objekt i lysbiletet. Formelen kan flyttast rundt
som andre objekt, men du kan ikkje endra storleiken på han.
Teikningar, tekstfiler, HTML-filer og andre objekt
Du kan setje inn teikningar, tekstfiler, HTML-filer og andre objekt inn i ein presentasjon, men bare
dersom objekta er kompatible med presentasjonar i Impress.
Vel Set inn → Fil på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for å velje filer. Bare filer som er
kompatible med Impress vil vere tigjengelege i vindauget.
Teikningar, tekstfiler, HTML-filer og andre objekt kan også setjast inn som OLE-objekt. Sjå «Setje
inn eit nytt OLE-objekt» på side 172 for meir om dette.
Merk
For datamaskiner som bruker operativsystem frå Microsoft Windows er det eit
ekstra val, Set inn → Objekt → OLE-objekt → Fleire objekt. Klikk på denne for å
opna eit dialogvindauge der du kan velja program for å laga eller opna eit OLEobjekt som er kompatibelt med OLE-standarden.
Kapittel 7 Inkludera rekneark, diagram og andre objekt
189
Kapittel 8
Legge til og formatere
lysbilete, notat og støtteark
Innleiing
Dette kapitlet forklarer korleis du kan legge til nye lysbilete i presentasjonen og korleis formatere
lysbilete, notat og støtteark. Notata blir som oftast brukte for å gi påminningar til den som viser
presentasjonen, medan støttearka stort sett blir brukte for å laga papirutgåver av presentasjonen.
Legge til, gi nytt namn til og slette lysbilete
To ulike sprettoppmenyar er tilgjengelege når du skal utføre operasjonar på lysbilete. Den ein får
du fram ved å høgreklikke på eit lysbilete i arbeidsområdet og velje Lysbilete i menyen som kjem
opp (148). Den andre får du fram ved å høgreklikke på miniatyren av lysbiletet i lysbiletpanelet
(149).
Figur 148: Oppsprettmenyen for arbeidsområdet
Figur 149: Oppsprettmenyen frå
lysbiletpanelet
192
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Legge til nye lysbilete
Eit nytt lysbilete blir sett inn etter det aktive lysbiletet eller der det sist blei klikka med
musebrytaren. Dersom det er brukt ulike hovudutformingar o presentasjonen, vil det nye lysbiletet
bruke utforminga brukt i biletet framføre.
Slik kan du legge til lysbilete i ein presentasjon:
1) Når visinga er sett til normal, disposisjon eller lysbiletsortering, vel Set inn → Lysbilete på
hovudmenyen.
2) Når visinga er sett til normal, disposisjon eller notat, høgreklikk på lysbiletpanelet og vel
Nytt lysbilete frå menyen som kjem opp.
3) Når visinga er sett til lysbiletsortering, klikk i hovudarbeidsområdet og vel Nytt lysbilete frå
menyen som kjem opp..
4) Når visinga er sett til normal, høgreklikk i arbeidsområdet og vel Lysbilete → Nytt
lysbilete frå menyen som kjem opp.
Setje inn lysbilete frå andre presentasjonar
Innsetjing frå fil
Figur 150: Dialogvindauget for Set inn lysbilete/objekt
1) Merk i normalvisinga lysbiletet framføre der du vil setje inn det nye lysbiletet.
2) Vel Set inn → Fil på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for å setje inn filer.
3) Finn og merk fila i dialogvindauget for å setje inn filer og klikk på Set inn. Dette vil opna
dialogvindauget for å setje inn lysbilete eller objekt (150).
4) Klikk på symbolet framføre filnamnet for å liste ut alle lysbileta.
5) Vel lysbiletet du vil bruke i presentasjonen.
6) Kryss av for Lenkje for å legge lysbiletet inn som eit OLE-objekt.
7) Klikk OK. Lysbiletet blir sett inn i presentasjonen etter det merkte lysbiletet i
presentasjonslista.
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
193
Merk
Når eit lysbilete blir sett inn frå ei fil, kan du i staden for å kopiere lysbiletet, lenke til
det. Dette vil bygge lysbiletet inn i presentansjonen som eit OLE-objekt. Sjå kapittel 7
Inkludera rekneark, diagram og andre objekt for meir informasjon om OLE-objekt.
Tips
150 Viser også at det kan vere lurt å gi beskrivande namn til lysbileta i ein presentasjon.
Lysbilete 1, Lysbilete 2 osv. seier ikkje så mykje. Sjå «Gi eit lysbilete nytt namn» på side
195 om dette.
Kopiere og lime inn mellom presentasjonane
1) Opna presentasjonane du vil kopiere frå og lime inn i.
2) I presentasjonen som du skal kopiere frå, vel Vis → Lysbiletsortering på hovudmenyen,
eller klikk på fanen Lysbiletsortering i arbeidsområdet slik at du lett kan sjå lysbileta i
presentasjonen.
3) Merk lysbileta du vil kopiere og vel Rediger → Kopier på hovudmenyen, eller høgreklikk
og vel Kopier på menyen som kjem opp, eller trykk på knappen Kopier
på standard
verktøylinja, eller du kan bruke tastekombinasjonen Ctrl + C for å kopiere lysbileta.
4) Gå til presentasjonen der lysbileta skal limast inn og vel Vis → Normal eller Vis →
Lysbiletsortering på hovudmenyen eller trykk på fanen Normal eller Lysbiletsortering i
arbeidsområdet.
5) Merk lysbiletet framføre der det nye lysbiletet skal setjast inn.
6) Vel Rediger → Lim inn på hovudmenyen eller høgreklikk og vel Lim inn på menyen som
kjem opp eller trykk på knappen Lim inn
på standard verktøylinja eller bruk
tasktekombinasjonen Ctrl + V for å lime det kopierte lysbiletet inn i presentasjonen.
Dra og slepp mellom presentasjonane
1) Opna begge presentasjonane som du skal byte lysbilete mellom og still dei opp slik at
begge presentasjonane er synlege på skjermen.
2) Vel Vis → Lysbiletsortering på hovudmenyen eller klikk på fanen Lysbiletsortering frå
arbeidsområdet for begge presentasjonane.
3) Merk lysbileta du skal kopiere.
4) Klikk og hald nede den venstre museknappen medan du drar det valde lysbiletet over den
andre presentasjonen og slepp museknappen.
5) Dersom du heller vil kopiere lysbileta, hald nede Ctrl-tasten medan du drar lysbileta frå den
eine presentasjonen til den andre.
Kopiere lysbilete
Ein enkel måte å legge til lysbilete er å kopiere dei ved å laga duplikat av eit lysbilete som inneheld
den formateringa, utforminga, animasjonen osv. som du ønskjer å bruke. Slik lagar du duplikat av
eit lysbilete:
1) Vel Vis → Normal eller Vis → Lysbiletsortering på hovudmenyen eller trykk på fanen
Normal eller Lysbiletsortering i arbeidsområdet.
2) Merk lysbiletet du vil kopiere.
3) Vel Set innn → Lag kopi av lysbilete på hovudmenyen eller høgreklikk og vel Lag kopi
av lysbilete på menyen som kjem opp. Kopien blir sett inn etter originallysbiletet.
194
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Tips
Bruk Lag kopi av lysbilete når eit lysbilete blir for overfylt med informasjon og såleis
vanskeleg for andre å forstå. Lag ein kopi av det overfylte lysbiletet og fordel
informasjonen på to (eller fleire) lysbilete. All formatering, bakgrunn osv. vil vere den
same for begge (alle) lysbileta, bare informasjonen vil skifte.
Figur 151: Dialogvindauget for nytt namn
Gi eit lysbilete nytt namn
Du kan gi eit lysbilete nytt namn slik:
1) Vel Vis → Normal eller Vis → Lysbiletsortering på hovudmenyen eller trykk på fanen
Normal eller Lysbiletsortering i arbeidsområdet.
2) I normalvisinga, høgreklikk på lysbiletet i lysbiletpanelet og vel Lysbilete → Endra namn
på lysbilete frå menyen som kjem opp.
3) I lysbiletsorteringsvisinga, høgreklikk på lysbiletet og vel Endra namn på lysbilete frå
menyen som kjem opp.
4) Skriv inn det nye namnet i dialogvindauget som kjem fram (151) og klikk OK.
Utvide lysbilete
Kanskje du har kome i skade for å laga eit lysbilete med for mange detaljar til at dei kan bli viste
skikkeleg på den plassen som er til rådvelde. I staden for å redusera skriftstorleiken eller bruke
andre metodar for å pressa teksten inn i lysbiletet, er det betre å fordele innhaldet på to eller fleire
lysbilete.
Som nemnd i «Kopiere lysbilete» på side 194, kan du lage kopi av lysbiletet og dele det opp
manuelt. Ein annan måte er å utvide lysbiletet:
1) Lag ein kopi av lysbiletet slik at du har noe å falle tilbake på dersom noe går gale.
2) Vel Set inn → Utvid lysbiletet frå hovudmenyen for kvart av dei høgaste
disposisjonsnivåa. Disposisjonsteksten blir overskrifta i kvart nye lysbilete.
Disposisjonspunkt lågare enn toppnivået på det opphavlege lysbiletet blir flytt opp eitt nivå i
dei neste lysbileta.
3) Om nødvendig kan du repetera dette for alle lysbileta som inneheld oppføringar på nivå 2
av disposisjonen slik at også desse kan utvidast.
152 Viser eit lysbilete med disposisjonsnivå utvida ved hjelp av Utvid lysbiletet. Kvart utvida
lysbilete har fått overskrifta frå kvart av andrenivå-punkta på det opphavlege lysbiletet.
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
195
Figur 152: Originallysbiletet utvida
Merk
For at utvidingskommandoen skal verka, må lysbiletutforminga innehalde bare éin
autoutformingsboks. I alle andre tilfelle er kommandoen gråa ut som utilgjengeleg.
Laga oppsummeringsbilete
Det er også mogleg å reversera lysbiletutvidinga og laga eit oppsummeringslysbilete. Ei slik
oppsummering kan vere nyttig for å lage ein disposisjon for presentasjonen.
1) Merk lysbiletet som skal vere det første i summeringa.
2) Vel Set inn → Oversiktslysbilete på hovudmenyen for å laga eit nytt lysbilete (153) ved
slutten av presentasjonen. Alle titlane i lysbileta framføre blir lista opp som ei punktliste i
dette lysbiletet.
3) Du kan redigera og flytte dette lysbiletet på same måten som alle andre lysbileta i
presentasjonen. For eksempel kan dette lysbiletet visast tidleg i presentasjonen for å gjere
publikum merksam på kva som skal skje.
Figur 153: Lysbiletet med samandraget
196
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Slette lysbilete
Slik slettar du lysbilete frå presentasjonen:
1) Du kan slett eit lysbilete på fleire måtar: Merk lysbiletet du vil fjerna og dersom du er i
normalvisinga, vel du Rediger → Slett lysbilete eller høgreklikkar i arbeidsområdet og vel
Lysbilete → Slett lysbilete frå menyen som kjem opp eller trykk på Delete-tasten.
2) I normal- og disposisjonsvisinga kan du merke eit eller fleire lysbilete i lysbiletpanelet og
høgreklikke og velje Slett lysbilete frå menyen som kjem opp eller du kan trykke på
Delete-tasten.
3) I visinga lysbiletsortering kan du merke eitt eller fleire bilete og høgreklikke og velje Slett
lysbilete frå menyen som kjem opp.
Lage lysbilete frå ein disposisjon
Når du planlegg ein presentasjon, kan det vere nyttig å lage ein disposisjon ved hjelp av
LibreOffice Writer. Denne disposisjonen kan du bruke for å lage eitt eller fleire lysbilete for kvart av
elementa i overskriftsnivåa i disposisjonen.
Bruke disposisjon frå Writer
Disposisjonspunkta i Writer må vere tekst formatert som overskrift.
1) Opna eller lag ei fil i Writer som du vil bruke som disposisjon for å laga presentasjonenen.
2) Vel Fil → Send → Ein disposisjon til ein presentasjon på hovudmenyen i Writer. Dette
vil lage ein ny presentasjon der tekstane som er formaterte som overskrifter blir med i
utformimga.
3) Den nye presentasjonen blir opna i Impress i Disposisjonsvising (154) og overskriftstilane
blir omforma til disposisjonsstilar i Impress.
4) Har du laga for mange disposisjonsnivå til at visinga blir vellukka, kan du utvida dette
lysbiletet. Sjå «Utvide lysbilete» på side 195 eller lag kopie av lysbiletet og endra innhaldet
manuelt. Sjå «Kopiere lysbilete» på side 194.
I Writer-dokumentet i 154 er linjene «Bruke Impress», «Hovudvindauget i Impress» og
«Arbeidområdet, visingar» formaterte som Overskrift 1 og blir overskrifter i eit nytt lysbilete. Dei
andre linjene er formaterte som Overskrift 2.
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
197
Figur 154: Disposisjon laga i LibreOffice Writer
Bruke autosamandrag
For å kunne laga ein presentasjon ved hjelp av autosamandrag, må teksten innehalde overskrifter
som er formaterte med avsnittstilar for overskrifter. Når du bruker autosamandrag for å kopiera
overskrifter og tilhøyrande avsnitt til ein ny presentasjon, kan du bestemma kor mange
disposisjonsnivå som skal brukast, i tillegg også kor mange avsnitt som skal visast.
1) Opna den aktuelle fila i Writer.
2) Vel Fil → Send → Autosamandrag til presentasjon på hovudmenyen for å opna
dialogvindauget Lag autosamandrag (155).
3) I Inkluderte disposisjonsnivå vel du kor mange disposisjonsnivå som skal kopierast til
presentasjonen. Dersom du for eksempel vel tre nivå blir alle avsnitt med overskriftsnivå 1
til 3 inkluderte saman med talet på avsnitt vald i Avsnitt per nivå.
4) Når du trykker OK blir det laga ein ny presentasjon som blir opna i visingsmodus i
Impress. Overskriftsstilane og avsnittsstilane blir omforma til disposisjonsstilar i Impress.
5) Noen disposisjonsstilar kan ha for mange punkt til å få plass på éi side, sjå «Utvide
lysbilete» på side 195 om korleis du kan ordna dette, eller kopier lysbiletet og endra
innhaldet manuelt slik som forklart i «Kopiere lysbilete» på side 194.
6) Når ein presentasjon blir laga på denne måten, kan noen hierarkiske strukturar for
disposisjonane bli borte. Bruk flyttepilene
på verktøylinja for tekstformatering for
å flytte disposisjonspunkta til det rette hierarkiske nivåa.
198
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 155: Velja disposisjonsnivå for autosamandrag
Kopiere og lime inn ein disposisjon
Slik kopierer du ein disposisjon og limer han inn i ein eksisterande eller ein ny presentasjon:
1) Opna fila som inneheld den ønskte disposisjonen i Writer,.
2) Merk disposisjonen og vel Rediger → Kopier på hovudmenyen eller høgreklikk på
disposisjonen og vel Kopier på menyen som kjem opp.
3) Lag ein ny presentasjon i Impress eller lag eit nytt lysbilete i ein eksisterande presentasjon.
4) Vel ei Tittel, innhald-utforming i oppgåvepanelet (sjå “Velje ei lysbiletutforming” på side
202).
5) Lim disposisjonen inn i tekstområdet i lysbiletet.
6) Dersom det ikkje blir plass til all teksten kan du anten utvida lysbiletet (sjå «Utvide
lysbilete» på side 195) eller lag ein kopi av lysbiletet og endra innhaldet manuelt (sjå
«Kopiere lysbilete» på side 194).
7) Når ein presentasjon blir laga på denne måten, kan noen hierarkiske strukturar for
disposisjonane bli borte. Bruk flyttepilene
på verktøylinja for tekstformatering for
å flytte disposisjonspunkta til det rette hierarkiske nivåa.
Tips
Det kan vere nyttig å ha vindauget med stilhandsamaren for presentasjonen opna for
å sjå kvart enkelt disposisjonsnivå.
Endra lysbileta
Bruk hovudutformingane for å gi presentasjonen ein profesjonell utsjånad og for å sleppa å endra
utforminga manuelt for kvart einskild lysbilete. Du kan bruke fleire hovudutformingar i ein og same
presentasjonen for å gi grupper av lysbilete den same utforminga og for å sleppa å formatera kvart
lysbilete for seg i ei lysbiletgruppe. Sjå kapittel 2, Bruke hovudutforming, stilar og malar i denne
handboka for meir informasjon om bruk av hovudutformingar.
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
199
Figure 156: Page Setup dialog
Formatere lysbilete og sideområde
Merk
Alle endringar av sideformatet (storleik, margar osv.) blir brukt på alle lysbileta i
presentasjonen. I Writer og Calc kan du definera mange sidestilar, men i Impress er
det bare råd å definera éin sidestil. Sjå «Endra lysbiletbakgrunnen» på side 201
korleis du likevel kan forandra bakgrunnen i kvart lysbilete for seg.
Dialogvindauget for sideoppsett (Figure 156) blir brukt til å setja opp utsjånaden på ei side eller eit
lysbilete i Impress for normal-, notat- og støttearkvisingar.
1) Sjå etter at du er i normal-, notat- eller støttearkvising.
2) Vel Format → Side på hovudmenyen eller høgreklikk på lysbiletet og vel Lysbilete →
Sideoppsett for å opna dialogvindauget for sideoppsett (Figure 156).
3) Gjer dei dei ønskte endringane ved hjelp av innstillingane som er forklarte nedanfor.
4) Klikk OK for å lagra endringane og lukke vindauget.
Her er ei liste med forklaringar over vala du har i dialogvindauget for sideoppsett:
• Papirformat – vel frå ei liste over førehandsdefinerte lysbiletstorleikar eller definer ditt eige
format. Standardformatet for skjermvisingar brukt på lysbilete er tilpassa ein skjerm med
sideforholdet 4:3. Du kan her endra dette til å vise lysbiletet for eksempel i eitt av
breiskjermformata eller i eitt av mange papirformat.
– Format – vel ein førehandsdefinert papirstorleik eller lag eit eige format ved å skriva inn
dimensjonane i boksane for breidd og høgd.
– Breidd – viser breidda på det valde formatet. Du kan også skrive inn ei breidde her.
200
LibreOffice 4.0 Impress Guide
–
–
–
–
–
–
Høgd – viser høgda på det valde formatet. Du kan også skrive inn ei høgde her.
Ståande – viser og skriv ut det gjeldande dokumentet med papiret i høgdeformat.
Liggjande– viser og skriv ut det gjeldande dokumentet med papiret liggjande.
Tekstretning – (synleg bare dersom asiatiske språk er aktivert) bestemmer tekstretninga
som skal brukast i dokumentet. Tekstretninga «Høgre-til-venstre» (loddrett) vil rotere
alle utformingsinnstillingane 90 grader til høgre, unntatt topptekstar og botntekstar.
Papirskuff – vel papirkjelda for skrivaren. Om ønskjeleg, kan du bruke ulike papirskuffar
for ulike sidestilar. For eksempel kan den første sida hente papiret frå ein skuff der
papieret er påtrykt firmalogoen.
Førehandsvisingsfeltet – viser ei førehandsvising av det valde utvalet.
• Margar – bestemmer kor mykje plass det skal vere mellom papirkantane og
dokumentteksten.
– Venstre – skriv inn kor mykje plass det skal vere frå den venstre papirkanten til
dokumentteksten. Dersom du bruker ei spegelvendt utforming, er dette kor mykje plass
det skal vere mellom den indre tekstmargen til den indre sidekanten.
– Høgre – skriv inn kor mykje plass det skal vere frå den høgre papirkanten til
dokumentteksten. Dersom du bruker ei spegelvendt utforming, er dette kor mykje plass
det skal vere mellom den ytre tekstmargen til den ytre sidekanten.
–
Oppe – skriv inn kor mykje plass det skal vere frå den øvre papirkanten til
dokumentteksten.
– Nede – skriv inn kor mykje plass det skal vere frå den nedre papirkanten til
dokumentteksten.
• Utformingsinnstillingar
– Format – vel kva format den gjeldande sidestilen skal bruke for sidenummereringa.
– Tilpass objekt til papirformatet – vil endra storleiken på teikneobjekt slik at dei passar til
papirformatet som er vald. Andre innstillingar for teikneobjekta blir ikkje endra.
Velja hovudutforming
Du kan bruke ei hovudutforming på alle lysbileta, eller på utvalde lysbilete i presentasjonen. Det er
også råd å bruke meir enn ei hovudutforming i ein presentasjon. Du finn meir informasjon om dette
i kapittel 2, Bruke hovudutforming, stilar og malar.
1) Vel fanen Hovudutformingar i oppgåvepanelet for å sjå alle dei tilgjengelege
hovudutformingane.
2) Vil du bruke ei bestemt hovudutforming på alle lysbileta i presenytasjonen, høgreklikk på
den valde hovudutforminga og vel Bruk på alle lysbilete i menyen som kjem fram.
3) Vil du i staden bruke hovudutforminga på eitt eller fleire markerte lysbilete, høgreklikk på
den valde hovudutforminga og vel Bruk på valde lysbilete i menyen som kjem fram.
Endra lysbiletbakgrunnen
Tips
Det er lettare å gjere endringar seinare om du bruker hovudutforming også for å
bestemma bakgrunnen i lysbileta. Du kan eventuelt laga ei ny hovudutforming med
bakgrunn.
Merk
Å legga til bakgrunn til einskilde lysbilete blir nå gjort på ein annan måte enn slik du
fyller bakgrunnen med ei form. Sjå kapittel 6, Formatere biletobjekt for meir om dette.
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
201
Slik kan du endra bakgrunnen for eitt lysbilete eller alle lysbileta i presentasjonen:
1) Bytt til normalvisinga ved å klikka på fanen Normal i arbeidsområdet, eller vel Vis →
Normal frå hovudmenyen.
2) Merk eit lysbilete i presentasjonen.
3) Vel Format → Side på hovudmenyen eller høgreklikk på lysbiletet og vel Lysbilete →
Sideoppsett for å opna dialogvindauget for sideoppsett (Figure 156).
4) Klikk på fanen Bakgrunn og følgj eventuelt instruksjonane i kapittel 6, Formatere biletobjekt
om korleis du kan endre bakgrunnen.
5) Klikk OK for å lagra endringane.
6) Det vil då kome opp eit vindauge med spørsmål om du vil endra bakgrunnen for alle
lysbileta. Svar Nei for å legge denne bakgrunnen bare til det valde lysbiletet eller dei valde
lysbileta. Svar Ja for å bruke denne bakgrunnen på alle lysbileta.
Velje ei lysbiletutforming
Når du har oppretta eit nytt lysbilete, kan du velja kva utforming som passar best for å vise
innhaldet i biletet og som passar saman med resten av presentasjonen. I Impress kan du finne
mange ferdigdefinerte forslag (157).
Finn du ingen utformingar som passar, kan du omorganisere elementa i eitt av lysbileta og deretter
duplisere eller kopiere denne utforminga for å laga andre lysbilete, også i andre presentasjonar,
med same utforminga. Du kan også lagra utforminga som ein mal.
Figur 157: Tilgjengelege sideutformingar
Alle teknikkane som gjeld tekstboksar i kapittel 3, Legge til og formatere tekst kan brukast både på
titlar og autoutforminga av tekstelement i eit lysbilete. Plasshaldarane for bilete kan flyttast og
endrast slik som omtalt i kapittel 4, Legge til og formatere bilete. I kapittel 7, Inkludera rekneark,
diagram og andre objekt kan dei same teknikkane for dette også overførast til lysbilete.
202
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Slik vel du ei lysbiletutforming:
1) Vel Eigenskapar i oppgåvepanelet for å sjå dei ulike tilgjengelege forslaga. Dersom
oppgåvepanelet ikkje er synleg, vel Vis → Sidepanel på hovudmenyen.
2) Hald markøren over ein av miniatyrane for å sjå ei forklaring på kva utforminga er tenkt
brukt til.
3) Klikk på eit av forslaga for å bruke det i lysbiletet.
Merk
Viss utforminga er endra i lysbilete som inneheld tekst og objekt frå før, vil Impress
ikkje sletta desse men tilpassa dei den valde utforminga. Dette kan føre til at noen
element overlappar kvarandre eller på andre måtar ikkje er plasserte slik du ønskjer.
Merknadar
Legge til merknadar
Når fleire personar samarbeider om den same presentasjonen, kan det vere til hjelp for andre at
det blir lagt inn forklarande merknadar.
1) Gå til normalvising og merk lysbiletet som skal ha merknaden.
Figur 158: Merknadar
2) Vel Set inn → Merknad på hovudmenyen eller bruk tastesnarvegen Ctrl+Alt+C for å få
fram merknadsboksen (158) oppe til venstre i lysbiletet. Storleiken på tekstboksen kan ikkje
endrast. Når det er nødvendig, kjem det fram rullefelt i boksen.
3) Når du er ferdig med å skrive merknaden, klikk kvar som helst utanfor tekstboksen for å
lukke han.
4) Kvar merknad er fargekoda og merkt med initialane til den som har skrive merknaden og
eit serienummer. Merknadsindikatoren vil normalt bli vist oppe til venstre i lysbiletet. Kllikk
på indikatoren for å sjå heile merknaden.
5) Du kan flytte merknadsindikatoren ved å klikke på han og dra han til der du ønskjer på
lysbiletet.
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
203
Redigera, svara på og sletta merknader
Redigera
Du kan bare redigera eigne merknader. Redigeringsfunksjonen er også noe avgrensa.
1) Opna merknaden ved å klikke på merknadsindikatoren.
2) For å endra eller legge til tekst, klikk i tekstområdet. Markøren vil då endra seg til å bli eit
tekstverktøy.
3) Du kan formatere teksten ved å høgreklikke på den opne merknaden og velje funksjon frå
menyen som kjem opp. Du kan også kopiere tekst frå andre stader og lime inn i
merknadsboksen.
4) Når du er ferdig med å skrive merknaden, klikk kvar som helst utanfor tekstboksen for å
lukke han.
Svara på
Du kan svare bare på merknadar gjort av andre.
1) Opna merknaden ved å klikke på merknadsindikatoren.
2) Klikk på den vesle trekanten nede til høgre i merknaden eller høgreklikk på merknaden og
vel Svar på menyen som kjem opp. Dette valet er bare tilgjengeleg dersom fleire personar
har laga merknadar.
3) Når du er ferdig med å skrive merknaden, klikk kvar som helst utanfor tekstboksen for å
lukke han.
Slette
Du kan slette den opna merknaden, slette alle merknadar frå ein bestemt person eller slette alle
merknadane i presentasjonen.
1) Høgreklikk på merknadsindikatoren og vel ønskt handling frå menyen som kjem opp.
2) Du kan oppnå det same ved å opna ein merknad og klikka på den vesle trekanten nede til
høgre i merknaden eller høgreklikke på merknade og velje ønskt handling frå menyen som
kjem opp.
Presentasjonsnotat
Notat er ein grei måte å skriva inn påminningar og ekstra informasjon om lysbileta i ein
presentasjon. Notata blir ikkje viste i framsyninga, men bruker du to skjermar, kan du vise notata
på den andre skjermen som stikkord. Du kan også skrive ut notata og bruke dei som støtteark.
Merk
Dersom du ofte viser presentasjonar med to skjermar, bør du kanskje vurdere å
bruke presentasjonskonsollen. Dette er ei utviding som følgjer med LibreOffice og
som blir brukt for å vise notata, neste lysbilete og andre nyttige informasjonar medan
bare lysbiletet blir vist på storskjermen. Presentasjonskonsollen er bare tilgjengeleg
når du bruker to skjermar eller ein skjerm og ein projektor. Du finn nærare omtale av
konsollen på slutten av kapittel 9 Lysbiletframvisingar.
Legga til notat
1) Merk lysbiletet som skal ha notatet.
2) Klikk på fanen Notat øvst i arbeidsområdet eller vel Vis → Notatside på hovudmenyen for
å opna notatvisinga (159).
3) Klikk i tekstboksen som viser Klikk for å leggja til notat og skriv eller lim inn teksten.
Dersom denne boksen ikkje er synleg, klikk på Utforming i oppgåveområdet.
204
LibreOffice 4.0 Impress Guide
4) Repeter punkta 1 til 3 for å legge til notat i andre bilete.
5) Gå tilbake til normalvisinga når du er ferdig med å skrive notata.
Figur 159: Notatvisinga
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
205
Formatere notat
Du bør bruke hovudutforming og presentasjonsstil for notat i staden for å formatere kvart notat
kvar for seg for kvart lysbilete. Alle rettleiingar gjevne i dette kapitlet kan brukast også i
hovudutforminga for notat og i presentasjonsstilane for notat.
Figur 160: Notat-hovudutforminga
Formatere notat
1) Klikk på fanen Notat øvst i arbeidsområdet eller vel Vis → Notatside i hovudmenyen for å
opna notatvisinga (159).
2) Vel Vis → Bakgrunn → Hovudutforming for notat på hovudmenyen for å opna visinga
av hovudutforminga for notat (160).
3) Vel Format → Side frå hovudmenyen eller høgreklikk og vel Lysbilete → Sideoppsett på
menyen som kjem opp for å opna dialogvindauget for oppsett (Figure 161).
4) Merk av dei ønskte vala for sida. Du kan finne meir om dei tilgjengelege vala i avsnittet
«Formatere lysbilete og sideområde» på side 200 .
5) Klikk OK for å lagra innstillingane og lukke vindauget.
206
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figure 161: Page Setup dialog for Notes and Handouts
Innstillingar for automatisk oppsett
Impress kan setje inn informasjon automatisk i ei notatside i områda for
•
•
•
•
topptekst
dato og klokkeslett
botntekst
side- eller lysbiletnummer
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
207
Figur 162: Dialogvindauget for notat og støtteark
Slik set du opp desse felta for automatisk utforming:
1) Klikk på fanen Notat øvst i arbeidsområdet eller vel Vis → Notatside på hovudmenyen for
å opna notatvisinga (159).
2) Vel Vis → Bakgrunn → Hovudutforming for notat på hovudmenyen for å opna
hovudutforminga for notat (160).
3) Vel Set inn → Sidetal eller Set inn → Dato og klokkeslett på hovudmenyen for å opna
dialogvindauget for topp- og botntekst (162).
4) Klikk på fanen Notat og støtteark.
5) Du kan nå merke av for Topptekst og deretter skrive inn ein overskrifttekst.
6) Om ønskjeleg kan du merke av for Dato og klokkeslett og velja om datoen skal vere fast
eller variabel. Vel du fast dato og klokkeslett, skriv du inn dette i tekstboksen. Vel du
variabel dato og klokkeslett, vel format og språk som skal brukast for å vise dato og
klokkeslett.
7) Du kan også merke av for Botntekst og deretter skrive inn ein tekst som skal visast nedst
på sidene.
8) Endeleg kan du merke av for Sidenummer slik at sidenummeret blir sett inn på kvar side.
Sjå «Formatere notat» på side 206 eller «Formatere lysbilete og sideområde» på side 200
om korleis du formaterer sidenummereringa.
9) Klikk Bruk på alle for å lagra endringane og lukke vindauget.
Tekstformatering
Tekst som blir skrive inn i tekstboksen for notat blir automatisk formatert med den
førehandsdefinerte notatstilen som du kan finne i presentasjonsstilane. Den beste måten å
formatere notatteksten er å endra denne stilen. Sjå kapittel 2 Bruke hovudutforming, stilar og
malar.
208
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Dersom du treng manuell formatering, for eksempel for å utheve ein bestemt del i notatet, sjå
kapittel 3 Legge til og formatere tekst.
Merk
Du kan flytte og endra storleiken på tekstboksen og biletet på notatsida. Du kan også
legge til fleire tekstboksar. Sjå andre stader i denne handboka om dette.
Figur 163: dialogvindauget for utskriving – Generelt
Utskriving av notat
1) Klikk på fanen Notat øvst i arbeidsområdet eller vel Vis → Notatside på hovudmenyen for
å opna notatvisinga (159).
2) Vel Fil → Skriv ut på hovudmenyen eller bruk tastesnarvegen Ctrl + P for å opna
dialogvindauget for utskriving (163).
3) Klikk på fanen Generelt, vel Merknader (vil bli retta til Notat) frå nedtrekkslista Skriv ut →
Dokument.
4) Gjer dei ønskte endringane for utskriftsvala, for eksempel utskriftsområde og kor mange
kopi det skal vere.
5) Klikk OK for å skrive ut og lukke vindauget.
Du kan finne meir informasjon om korleis du kan skrive ut lysbilete i kapittel 10 Skrive ut, sende
som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar i denne handboka.
Eksportere notat som PDF
Beskrivinga her gjeld for versjon 4.2 og høgare. (Originalen er for versjon 4.0).
1) Klikk på fanen Notat øvst i arbeidsområdet eller vel Vis → Notatside på hovudmenyen for
å opna notatvisinga (159).
2) Vel Fil → Eksporter på hovudmenyen.
3) I vindauget som kjem opp, vel PDF i nedtrekksmenyen Filtype og trykk Lagre for å opna
dialogvindauget for PDF (164).
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
209
4)
5)
6)
7)
Du kan også opna dialogvindauget for PDF frå Lagra som PDF på hovudmenyen.
Klikk på fanen Generelt.
Merk av for Eksporter notatsider i området Generelt.
Merk av for dei ønskte vala for PDF-innstillingane og trykk på Eksporter for å lukke
vindauget.
8) Vel eit filnamn og ei lagringsmappe i vindauget som kjem opp.
9) Trykk Lagre for å lagra fila og lukke vindauget.
Figur 164: Innstillingane for PDF – Generell fane
Merk
Dersom presentasjonen har 10 lysbilete vil PDF-fila innehalde 20 sider der dei 10 første
sidene er kopiar av lysbileta og dei 10 neste er notata formaterte for utskriving. Ønskjer
du bare å ha notatsidene, må du bruke eit anna program for å fjerna sidene med
lysbileta. Du kan også velje å skrive ut bare notatsidene.
Støtteark for presentasjonen
Eit støtteark er ei spesiell vising av presentasjonen tilpassa for utskriving på ark for å delast ut til
publikum slik at dei kan følgje det som blir presentert og samstundes bruke arka som referanse
seinare. Kvart støtteark kan innehalde frå ein til ni miniatyrar av lysbileta brukte i presentasjonen.
Denne bolken viser korleis du kan tilpassa støttearka til eigne behov.
Merk at støttearkvisinga inneheld bare éi side same kor mange lysbilete presentasjonen inneheld
eller kor mange lysbilete som blir skrivne ut.
210
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 165: Støttearkside med ni miniatyrar
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
211
Figur 166: Utforming av støtteark
Endra utforming
Når du skal laga støtteark, å du først bestemma deg for kor mange miniatyrar det skal vere på
kvart ark.
1) Klikk på fanen Støtteark øvst i arbeidsområdet eller vel Vis → Støttearkside på
hovudmenyen for å opna sida for støtteark (165).
2) Klikk på Utforming i oppgåvepanelet for å opna dei tilgjengelege utformingane. Dersom
oppgåvepanelet ikkje er synleg, vel Vis → Sidepanel på hovudmenyen (166).
3) Klikk på den ønskte utforminga for å legge denne inn i arbeidsområdet.
Formatere støtteark
Du kan formatere fleire eigenskapar for støttearka, frå sidestilen til kva element som skal visast på
sida. Du kan ikkje formatere einskildsider. Alle endringar blir også gjeldande for alle sidene.
Formatere støtteark
1) Klikk på fanen Støtteark øvst i arbeidsområdet eller vel Vis → Støttearkside på
hovudmenyen for å opna sida for støtteark (165).
2) Vel Format → Side på hovudmenyen eller høgreklikk på støttearket og vel Lysbilete →
Sideoppsett på menyen som kjem opp for å opna dialogvindauget for sideoppsett (Figure
161).
3) Vel papirstorleik, retning (ståande eller liggjande), margar og andre innstillingar som måtte
vere ønskjelege.
4) Klikk OK for å lukke vindauget og lagra innstillingane.
Setja innstillingar for automatisk utforming
Impress kan legge inn informasjon i fire område på støttearket automatisk. Dette er nærare forklar i
«Innstillingar for automatisk oppsett» på side 207. Områda som kan automatiserast er området for
• topptekst
212
LibreOffice 4.0 Impress Guide
• Dato og klokkeslett
• botntekst
• lysbiletnummer
Merk
Informasjonen som blir lagt inn blir ikkje vist i støttearkvisinga, men blir skrive ut
korrekt i papirutskrifta.
Flytte miniatyrar og legge til grafikk
Du kan flytte og endre storleiken på, miniatyrane og legge til linjer, boksar og andre grafiske
element i støttearka. Sjå kapittel 5 Arbeide med grafiske objekt for meir om dette.
Tips
Dersom du ønskjer å lagra støttearket som ein mal for seinare bruk, sjå kapittel 2
Bruke hovudutforming, stilar og malar. Her finn du informasjon om korleis du kan
lagra malar og laga ein ny presentasjon frå ein mal.
Merk
Dersom du har endra på utforminga av støttearket og så klikkar på ei anna utforming
i oppgåvepanelet og deretter går tilbake til den opphavlege utforminga, vil linjer og
anna grafikk bli viste der du plasserte dei. Miniatyrane vil derimot bli viste i den
opphavlege plasseringa og du må flytte dei på nytt der du ønskjer å ha dei.
Skrive ut støtteark
1) Klikk på fanen Støtteark øvst i arbeidsområdet eller vel Vis → Støttearkside på
hovudmenyen for å opna sida for støtteark (165).
2) Vel Fil → Skriv ut på hovudmenyen eller bruk tastesnarvegen Ctrl + P for å opna
dialogvindauget for utskriving (163).
3) Klikk på fanen Generelt og vel Støtteark i nedtrekkslista Skriv ut → Dokument.
4) Gjer dei ønskte endringane i innstillingane for utskrifta, for eksempel område og talet på
kopi.
5) Klikk OK for å skrive ut og lukke vindauget.
Du finn meir informasjon om å skrive ut lysbilete, notat og støtteark i kapittel 10 Skrive ut, sende
som e-post, eksportere og lagra lysbiletframsyningar.
Eksportere støtteark som PDF
Det er ikkje råd å lagra støtteark som PDF-filer (i alle fall så langt eg har funne ut). Dersom du
prøver, vil PDF-fila bare innehalde lysbileta med eitt lysbilete på kvar side.
Har du installert drivar for PostScript, kan du skrive til ei PostScript-fil og deretter lage PDF-fil frå
denne ved hjelp av for eksempel Ghostscript eller Adobe Acrobat. Kanskje det også finst andre
løysingar.
Kapittel 8 Legge til og formatere lysbilete, notat og støtteark
213
Kapittel 9
Lysbiletframvisingar
Overgangar, animasjonar og litt til
Laga ei lysbiletframvising
LibreOffice Impress inneheld dei verktøya du treng for å laga og visa ei lysbiletframvising. Ved
hjelp av verktøya kan du
•
•
•
•
•
•
velja kva lysbilete som skal visast og i kva rekkefølgje
velja om framvisinga skal køyrast automatisk eller manuelt
velje overgangar mellom lysbileta
setje inn animasjon på kvart lysbilete
velja samhandling, dvs. kva som skal skje når du trykker på ein knapp eller ei lenke
bruke presentasjonskonsollen for å vise lysbileta
Når du skal setje saman ei lysbiletframvising kan det aller meste gjerast frå lysbiletsorteringa. Vel
Vis → Lysbiletsortering på hovudmenyen eller klikk på fanen Lysbiletsortering i arbeidsområdet
for å opna visinga av sida for lysbiletsortering. Alle lysbileta i presentasjonen blir nå viste i
arbeidsområdet. Har du mange lysbilete, kan det hende du må rulle sida for å sjå alle.
Grunnleggande innstillingar
Dei grunnleggande innstillingane for ei lysbileframvising er kva lysbilete som skal vere det første,
måten du vekslar mellom lysbileta, type presentasjon og peikarinnstillingar.
1) Vel Vis → Lysbiletsortering på hovudmenyen eller klikk på fanen Lysbiletsortering i
arbeidsområdet for å opna visinga av sida for lysbiletsortering.
2) Vel Lysbiletframvising → Innstillingar for lysbiletframvising på hovudmenyen for å
opna dialogvindauget for lysbiletframvisinga (167).
3) Vel innstillingane du vil bruke for framvisinga. Du kan finne fleire opplysningar om desse
innstillingane i «Innstillingar for lysbiletvisinga» på side 217.
4) Klikk OK for å lagra endringane og lukke vindauget.
Figur 167: Dialogvindauget for lysbiletvising
216
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Innstillingar for lysbiletvisinga
I området Område vel du kva lysbilete som skal vere med i presentasjonen:
• Alle lysbilete – betyr at alle lysbileta untatt dei som er merkte med gøymde (sjå «Gøyme
lysbilet» på side 218). Lysbileta blir viste i den rekkefølgja dei er lagra i fila. Ønskjer du å
endra rekkefølgja, kan du anten omorganisere lysbileta i lysbiletsorteringa eller du kan velje
eigendefinert framvising (sjå nedanfor).
• Frå – byrjar visinga med eit anna lysbilete enn det første. Dette kan vere aktuelt for
eksempel når lysbiletvisinga di byrjar med å presentere deg sjølv eller firmaet. Du kan då
hoppe over denne når du viser serien for kollegaane dine.
• Eigendefinert lysbiletframvising – viser lysbileta i ei ei anna rekkefølgje enn slik dei er
sett opp opphavleg. Dette valet er ikkje tilgjengeleg før du har sett opp ei eigendefinert
framvising (sjå «Visa lysbileta i ei anna rekkefølgje» på side 218). Du kan laga så mange
ulike framvisingar som du ønskjer ut frå eitt sett med lysbilete. Alle desse vil bli viste i
nedtrekkslista i dette valet.
I Type-området vel du korleis lysbileta skal visast:
• Standard – viser lysbileta i fullskjermmodus utan at programkontrollane til LibreOffice er
synlege. Visinga blir avslutta etter siste lysbilete.
• Vindauge – viser lysbileta i Impress-vindauget og avsluttar etter siste lysbiletet.
• Automatisk – byrjar visinga på nytt etter at siste lysbiletet er vist. Det blir sett inn eit
pauslysbilete mellom visingane. Du stoppar visinga ved å trykke Esc-tasten. Du kan
bestemma lengda på pausen i innskrivingsboksen. Skriv du inn 0 her, vil den nye
framvisinga byrja med ein gong siste lysbilete er vist i den førre framvisinga, utan
pauselysbiletet. Merker du av for Vis logo, vil logoen til LibreOffice bli vist i pausen.
I Val-området:
• Byt lysbilete manuelt – gjer at lysbileta ikkje blir viste automatisk sjølv om det er sett opp
for automatisk vising.
• Vis musepeikar – viser musepeikaren under visinga. Kan vere nyttig dersom du ikkje har
laserpeikar eller ann utstyr for å peike på element i visinga.
• Musepeikar som penn – gjer at du kan skrive eller teikna på lysbileta under
presentasjonen. Det du skriv blir ikkje lagra når du avsluttar visinga. Du kan ikkje endra
skrivefargen.
• Vis dokumentstruktur – viser dokumentstrukturen under visinga. Sjå meir om
dokumentstrukturen i kapittel 1 Innleiing til Impress.
• Animasjonar tilletne – viser alle rammene i ein GIF-animasjon under visinga. Dersom det
ikkje er merka av for dette valet, vil bare den første ramma i animasjonen bli vist. Dette har
ingenting med lysbiletanimasjon omtalt i «Bruke animasjonseffektar» på side 223 å gjera.
• Byt lysbilete ved å klikka på bakgrunnen – vil byte til det neste lysbiletet når du klikkar
på bakgrunnen eller trykker mellomromtasten.
• Legg alltid presentasjonen øvst – forhindrar at andre programvindauge legg seg over
presentasjonen.
I området Fleire skjermar:
• Du kan velje kva for ein skjerm som skal vis lysbiletframvisinga i fullskjer-modus. Dette
valet er tilgjengeleg bare dersom den brukte datamaskinen er sett opp med fleire skjermar.
• Dersom den gjeldande datamaskinen bare har ein skjerm eller at vising på fleire skjermar
er slått av, er det ikkje råd å velje ein annan skjerm.
• Normalt blir primærskjermen brukt for visinga.
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar
217
Merk
Innstillingane for vising på fleire skjermar blir ikkje lagra i presentasjonsfila, men blir i
staden lagra som ei lokal innstilling i brukaroppsettet. Dette betyr at dersom du opnar
presentasjonen på ein annan datamaskin, blir innstillingane frå denne maskinen
brukt.
Gøyme lysbilet
Dersom du ikkje ønskjer å vise alle lysbileta i ei bestemt framvising, kan du anten gøyma dei
lysbileta du ikkje vil vise, eller setje opp ei tilpassa vising. Kva metode du vel er opp til deg. Du kan
for eksempel ha uferdige lysbilete som du ikkje vil vise før dei er ferdige, eller det kan vere lysbilete
som inneheld privat informasjon som ikkje er tiltenkt det aktuelle publikummet.
Slik gøymer du eit lysbilete:
1) Merk lysbileta du vil gøyme, anten i lysbiletpanelet eller i lysbiletsorteringa.
2) Klikk symbolet Gøym lysbilete
på verkttøylinja for lysbilete (168) eller høgreklikk på
lysbiletet og vel Gøym lysbilete i menyen som kjem opp eller vel Lysbiletframvising →
Gøym lysbilete på hovudmenyen. Lysbiletet blir nå gråa ut for å vise at det er gøymt (169).
Lysbiletet blir ikkje sletta, men finst framleis i fila. Symbolet for Gøym lysbilete er aktivert
bare når eit lysbilete er merkt i presentasjonen.
Figur 168: Verktøylinja for
lysbiletvisinga
Figur 169: Lysbiletet til høgre er gøymt
slik viser du eit gøymd lysbilete:
1) Merk det gøymte lysbiletet anten i lysbiletpanelet eller i lysbiletsorteringa.
2) Klikk på symbolet Vis lysbilete
på verktøylinja for lysbiletvisinga (168) eller høgreklikk
og vel Vis lysbilete på menyen si\m kjem opp eller vel Lysbiletframvising → Vis
lysbilete på hovudmenyen. Symbolet for Vis lysbilete er aktivert bare når eit gøymt
lysbilete er merkt i presentasjonen.
Visa lysbileta i ei anna rekkefølgje
For å visa lysbileta i ei anna rekkefølgje kan du anten gi dei ei ny rekkefølgje i lysbiletsorteringa
eller setje opp ei tilpassa lysbiletframvising. Du kan laga så mange tilpassa framvisingar som du
måtte ønskje ut frå eitt sett med lysbilete.
218
LibreOffice 4.0 Impress Guide
I ei tilpassa lysbiletvising kan du velje kva lysbilete som skal visast og kva rekkefølgje dei skal
visast i. Gøymde lysbilete blir ikkje viste.
Tilpassa lysbiletvising
Slik set du opp ei tilpassa lysbiletvising:
1) Vel Lysbiletframvising → Tilpassa lysbiletframvising på hovudmenyen for å opna
dialogvindauget for å laga eigendefinerte lysbiletframvisingar (170).
2) Klikk på Ny for å opna vindauget lag eigendefinert lysbiletframvising (171).
3) Skriv inn namnet på den nye framvisinga i boksen Namn.
4) Merk lysbileta som skal vere med i framvisinga i boksen Eksisterande lysbilete. Klikk på
knappen «>>» for å legge lysbileta inn i boksen Valde lysbilete. I 171 er fire lysbilde valde.
5) Du kan merka fleire lysbilete for overføring samstundes. Held du nede Shift-tasten og
klikkar på det første og det siste lysbiletet i lista, vil desse og dei mellomliggjande lysbileta
bli merkte. Held du nede Ctrl-tasten, kan du klikke på individuelle lysbilete for å merka dei.
6) Når du er ferdig med å legge inn lysbileta, klikk på OK for å lagra lysbiletframvisinga og gå
tilbake til dialogvindauget Eigendefinerte lysbilete.
Figur 170: Dialogvindauget for eigendefinerte lysbiletframvisingar
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar
219
Figur 171: Dialogvindauget for å laga eigendefinert
lysbiletframvising
7) For å aktivera ei tilpassa lysbiletframvising, må du merke framvisinga i lista i
dialogvindauget for eigendefinerte lysbiletframvisingar og krysse av for Bruk eigendefinert
lysbiletframvising i det same vindauget.
Merk
Når du legg inn lysbileta eitt for eitt, blir dei lagt til i Valde lysbilete i den rekkefølgja
du klikkar dei inn. Legg du inn fleire lysbilete samstundes, blir dei lagt inn i den
rekkefølgja dei har i den opphavlege presentasjonen uavhengig av kva rekkefølgje
du legg dei inn. I begge tilfella blir lysbileta lagt inn like etter det lysbiletet som er
merkt i Valde lysbilet. Du kan flytte eit lysbilete opp og ned i lista ved å merke det og
dra det på plass med musepeikaren. Det er også mogleg å endra rekkefølgja ved å
bruke fanen Lysbiletsortering.
Tips
Lysbileta blir lagt inn like etter det lysbiletet som er merkt i Valde lysbilet. Normalt blir
det siste biletet som er lagt inn merkt. I 171 kunne du for eksempel lagt inn Lysbilete
6 mellom lysbilete 1 og 3 ved å merke Lysbilete 1 før du legg til Lysbilete 6.
Redigera, sletta og kopiera ei tilpassa lysbiletframvising
1) For å redigera ei tilpassa lysbiletframvising (legge til, fjerna eller endra rekkefølgja på
lysbilete), merk framvisinga i dialogvindauget for eigendefinerte lysbiletframvisingar (170)
og klikke på Rediger.
2) For å sletta ei tilpassa lysbiletframvising, merk framvisinga i dialogvindauget for
eigendefinerte lysbiletframvisingar og klikk Slett. Slettinga skjer straks, utan spørsmål om
du verkeleg vill dette.
3) For å laga ein kopi av ei tilpassa lysbiletframvising, merk framvisinga i dialogvindauget for
eigendefinerte lysbiletframvisingar og klikk Kopier. Du kan nå gi kopien eit nytt namn og
deretter handtera han som alle andre eigendefinerte framvisingar.
4) Du kan førehandsvise lysbiletframvising dersom det er kryssa av for Bruk eigendefinert
lysbiletframvising i dialogvindauget for eigendefinerte lysbiletframvisingar. Merk
lysbiletframvisinga i lista og trykk Start.
5) Når du er ferdig med lysbiletframvisinga, klikk OK for å lagra alle endringane og lukke
vinduget.
220
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Bruke lysbiletovergangar
Lysbiletovergangar er dei effektane som blir brukte mellom lysbiletvisingane når eit nytt bilete blir
vist. Brukt på rette måten, kan desse overgangane gi visinga ein meir profesjonell utsjånad ved å
gjere biletskiftet mjukare.
Legge til overgangar
1) Vel Lysbiletovergang i oppgåvepanelet (172).
2) Merk lysbileta som skal ha overgangen i lysbiletpanelet eller lysbiletsorteringa. Ikkje merk
lysbilete dersom overgangen skal brukast på alle lysbileta.
3) Vel ein overgang i lista Bruk på merkte lysbilete.
4) Du kan eventuelt endra farten på overgangen (vala er sakte, middels ogfort). Du kan også
velje å legge til lyd ved å velja Annan lyd i nedtrekkslista. Du vil i tilfelle få opp filutforskaren
slik at du kan velje lyd frå heile datamaskinen.
5) Dersom du har vald ein lyd, vil innstillinga Stopp førre lyd bli aktivert. Dette betyr at lyden
bli spela av heilt til det blir lagt inn ein ny lyd. Er det ingen nye lydar seinare i framsyninga,
blir lyden spela av i resten av framsyninga.
Figur 172: Lysbiletovergangar
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar
221
6) Vel korleis bytte til neste bilete skal skje, anten manuelt med museklikk eller automatisk.
Vel du automatisk biletskift, kan du også velja kor lenge kvart bilete skal visast.
7) Trykk på Bruk på alle lysbilete dersom du ønskjer å bruke den valde overgangen på alle
bileta i framsyninga.
8) For å sjå lysbiletframvisinga, trykk Lysbiletvising.
9) Dersom det er merka av for Automatisk førehandsvising, vil effekten bli vist straks i
arbeidsområdet. Du kan gjenta førehandsvisinga ved å trykke på Spel av.
Tips
Du kan bruke den same overgangen på alle lysbileta eller ein ny overgang for kvart
bilete. Det å bruke mange overgangar kan ver moro, men er lite profesjonelt.
Tips
Dersom du ønskjer å bruke den same overgangen på dei fleste lysbileta, kan du
legge den same overgangen til alle bileta og deretter redigera dei få som skal ha ein
annan overgang.
Fjerna overgangar
1) Merk lysbiletet der overgangen skal slettast.
2) Vel Ingen overgang i lista over overgangar i oppgåvepanelet.
Setja visingstida for automatiske lysbiletvekslingar
Du kan setja opp ei lysbiletframvising til å køyra automatisk utan tilsyn eller medan du snakkar.
Standard tidsbruk
Slik set du standard visingstid for lysbilete før neste bilete blir sett inn:
1) Vel Lysbiletovergang i oppgåvepanelet (172).
2) Set overgangseffekten til Ingen overgang.
3) Vel Automatisk etter i Gå til neste lysbilete.
4) Sett ei tid og klikk Bruk på alle lysbilete.
Variabel visingstid
Sliok kan du endra visingstida for nokre av lysbileta i lysbiletframvisinga:
1) Vel Lysbiletframvising → Øv på tidsbruk på hovudmenyen eller klikk på symbolet Øv på
tidsbruk
på verktøylinja for lysbiletframvising. Dette vil byrja visinga i fullskjermmodus
med ei klokke i det nedre, venstre hjørnet.
2) Når du ønskjer å byte til neste lysbilete, klikk på klokka. Vil du bruke normalinnstillinga på
dette lysbiletet, klikk på lysbiletet.
3) Hald fram til du har sett visingslengda for alle lysbileta i presentasjonen. Impress vil lagra
innstillingane for kvart lysbilete. Neste gong du ser på Automatisk etter vil du sjå at tidene
er endra slik du valde under Øv på tidsbruk.
4) Du kan gå ut av Øv på tidsbruk ved å trykke Esc-tasten eller høgreklikke på lysbiletet og
velje Avslutt framvisinga i menyen som kjem opp.
Automatisk gjentaking
Dersom du vil at presentasjonen skal køyrast om igjen automatisk, gjer du slik:
1) Opna dialogvindauget for lysbiletvising (167) frå Lysbiletframvising → Innstillingar for
lysbiletframvising på hovudmenyen.
2) Klikk på Automatisk og set kor lang tid det skal gå mellom kvar vising.
3) Merk av for Vis logo dersom du ønskjer at logoen til LibreOffice skal visast mellom
lysbiletframvisingane.
222
LibreOffice 4.0 Impress Guide
4) Klikk OK for å lagra innstillingane og lukka vinduget.
Spele av lyd
Du kan bruke panelet for lysbiletovergangar for å velje ein lyd eller musikkstykke som skal spelast
av under framvisinga.
1) Merk lysbiletet der lyden skal byrja.
1) Vel Lysbiletovergang i oppgåvepanelet (172).
2) Vel Annan lyd frå nedtrekkslista i området Endra overgang.
3) Finn fram til den ønskte lydfila i filutforskaren som kjem opp.
4) Merk lydfila og trykk på Spel i filutforskaren for å høyre fila.
5) Dersom lydfila skal brukast, trykk på Opna.
6) Merk av for Gjenta til neste lyd dersom du vil at lydfila skal repeterast heilt til neste lyd blir
lagt inn.
Merk
Ikkje trykk på Bruk på alle lysbileta. Gjer du det, vil lyden bli starta på nytt for kvart
bilete.
Merk
Lydfila er lenka til presentasjonen, og altså ikkje innebygd. Skal presentasjonen
visast med ein annan datamaskin, hugs å også kopiere over lydfila. Du må eventuelt
også setje opp lenka til lydfila på nytt.
Bruke animasjonseffektar
Animasjonar er noe av det same som overgangar, men dei blir brukte på einskildelement i eitt
lysbilete. Det kan vere tittel, diagram figurar eller individuelle punktlister. Animasjonar kan gjere
lysbiletframvisinga meir levande og lettare å hugsa, men på same måten som for overgangar, vil
mykje bruk av animasjonar nok vere morosamt, men trøyttande i lengda. Det verkar lite
profesjonelt i tillegg.
Animasjonseffektane blir lagt til frå normalvisinga slik at du kan velja ut einskildobjekt på eit enkelt
bilete.
Merk
Det er ikkje råd å legga til animasjonar til hovudutformingane. Dersom du ønskjer å
bruke den same animasjonen på fleire lysbilete, må du legge animasjonen til i kvart
lysbilete, eller kopiere tekstboksen med animasjonen frå eitt lysbilete til eit anna.
Legge til animasjonseffektar
Merk det aktuelle lysbiletet i normalvisinga og vel teksten eller objektet som skal animerast. Eit
objekt, for eksempel eit grafikkobjekt eller ein tekstboks, har utvalshandtak rundt seg når det er
markert som aktivt. Dersom du vel deler av ein tekstboks, vil desse handtaka ikkje bli synlege.
1) Vel Vis → Normal på hovudmenyen eller klikk på fanen Normal i arbeidsområdet.
2) Merk lysbiletet og objektet du skal bruke animasjonseffekten på.
3) Vel Tilpassa animasjon i oppgåvepanelet (173) og klikk Legg til effekt for å opna
dialogvindauget for å tilpassa animasjonen (174).
4) Vel kva animasjonseffekt du vil bruk frå nedtrekkslista i vindauget som kjem opp. Du kan
legge til fleire effektar til eitt og same objektet.
a) Bruk effektar frå fanen Inngang for å legge til ein animasjonseffekt når objektet er
plassert på skjermen.
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar
223
b) Bruk effektar frå fanen Framheving for å legge til ein animasjonseffekt til eit objekt, for
eksempel å forandra skriftfargen eller å legge til spesialeffektar som blinkande tekst.
c) Bruk effektar frå fanen Avslutt for å legge til ein animasjonseffekt som blir brukt når objektet
forsvinn frå skjermen.
d) Dersom du vil at objektet skal flytte seg langs ei linje eller ei kurve, vel ein animasjon frå
panelet Rørsler. Du kan sjå eit eksempel på denne typen animasjon i «Setja opp ein
rørslebane» på side 229.
5) Vel kor lang tid effekten skal vara i nedtrekkslista for Fart.
6) Merker du av for Automatisk førehandsvising, kan du sjå effekten brukt på objektet.
Figur 173: Tilpassa animasjon
Figur 174: Dialogvindauget for tilpassa
animasjon
7) Klikk OK for å ta i bruk effekten og lukke vindauget. Namnet på effekten blir vist oppføre
«Start», etter ordet «Effekt» i vindauget for tilpassa animasjon.
8) Når du har sett inn ein effekt, kan du bruke nedtrekkslista i Start for å bestemma korleis
han skal byrja.
a) Ved klikk − animasjonen byrjar når du klikkar med datamusa.
b) Med den førre − animasjonen køyrer samstundes med den førre animasjonen.
c) Etter den førre − animasjonen byrjar straks den førre animasjonen er ferdig.
9) For ein del effektar kan du også bestemma retninga på effekten. Dette gjer du frå
nedtrekkslista Retning. Innhaldet i lista er avhengig av kva animasjon som er vald.
10) Du kan endra kor fort animasjonen skal visast i nedtrekkslista Fart.
11) Har du fleire animasjonar kan du endra rekkefølgja på dei med pilene i området
Rekkefølgje (i knapperada under vindauget som viser lysbileta).
224
LibreOffice 4.0 Impress Guide
12) Du kan trykke på knappen Førehandsvis effekt (heilt til høgre i knapperada) for å sjå
verknaden av effekten eller effektane.
13) For å sjå heile lysbiletframsyninga, vel Lysbiletframvising → Start på første lysbilete på
hovudmenyen.
Endra animasjonseffekt
1) Merk elementet som du vil endra animasjonen for i vindauget for tilpassa animasjon.
2) Trykk knappen Endra effekt og følj «Legge til animasjonseffektar» ovanfor.
Fjerna animasjonseffektar
1) Merk elementet som du vil endra animasjonen for i vindauget for tilpassa animasjon.
2) Trykk på knappen Fjern effekt.
Innstillingar for animasjonseffektar
Mange av animasjonane har innstillingar og forbetringar som kan endrast. Kva for innstillingar som
er tilgjengelege, er avhengig av kva for animasjonseffekt som er vald.
1) Merk elementet som du vil endra animasjonen for i vindauget for tilpassa animasjon.
2) Klikk på knappen «…» (like etter Retning) for å opna dialogvindauget for effektinnstillingar.
3) Klikk på ein av fanene for å opna vala for dei effektinnstillingane du ønskjer å endre eller
bruke.
a) Effekt – bestemmer innstillingane for den valde animasjonseffekten (175).
b) Tidskontroll – styrer visingar og kor lenge animasjonen skal vara (176).
c) Tekstanimasjon – bestemmer korleis teksten skal animerast (177).
4) Klikk OK for å lagra innstillingane og lukke vindauget.
Effektinnstillingane
Bestemmer innstillingane og forbetringane for den gjeldande effekten (175).
• Retning – bestemmer retning effekten skal arbeide i.
• Lyd – vel ein lyd som skal spelast av under effekten. Du kan velje filer frå heile
datamaskinen, eller frå tidlegare valde lydfiler som blir viste i nedtrekkslista. Du kan spele
av lyden ved å trykke på pilknappen etter nedtrekkslista.
– Ingen lyd – som namnet seier, ingen lyd blir spela av under animasjonseffekten.
–
–
Stopp førre lyd – lyd frå ein tidlegare effekt blir stoppa når effekten byrjar.
Annan lyd – opnar filutforskaren slik at du kan velje lydfiler frå heile datamaskinen.
• Lydknappen – trykk på denne for å spela av den valde lydfila.
• Etter animasjonen – her vel du frå nedtrekkslista kva som skal skje når animasjonen er
ferdig.
– Ikkje demp – ingen spesiell effekt blir brukt når animasjonen er ferdig.
–
Demp med farge – animasjonsområdet blir fylt med ein avdempa farge når
animasjonen er ferdig.
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar
225
Figur 175: Effektinnstillingar – fanen effekt
–
–
Gøym etter animasjonen – gøymer elementet når animasjonen er ferdig.
Gøym ved neste animasjon – gøymer elementet når neste animasjon byrjar.
• Avblend farge – vel dempingsfarge.
• Tekstanimasjon – vel animasjonen som skal brukast på teksten i elementet:
– Alle på ein gong – animer all tekst samstundes.
– Ord for ord – animerer teksten ord for ord.
– Bokstav for bokstav – animerer teksten bokstav for bokstav.
• Forseinking mellom teikna – bestemmer kor mange prosent animasjonen skal
forseinkast mellom kvar bokstav eller kvart ord.
Vala for tidskontroll
Bestemmer tidsbruken for effekten (176).
• Start – bestemmer korleis effekten skal startast.
– Ved klikk– animasjonen stoppar ved denne effekten til neste museklikk.
– Med den førre – animasjonen startar med ein gong.
– Etter førre – animasjonen startar når den førre animasjonen er ferdig.
• Forseinking – ventar i n sekund før effekten byrjar.
• Fart – bestemmer kor lenge effekten skal vare.
• Gjenta – bestemmer om effekten skal køyrast igjen, og i tilfelle kor mange gonger.:
– ingen – effekten blir ikkje køyrd igjen.
– Fram til neste klikk – animasjonen køyrer om igjen til neste museklikk.
– Fram til lysbilete er slutt – animasjonen køyrer så lenge lysbiletet er synleg.
• Spol tilbake etter avspeling – dersom det er merkt av her, vil den animerte figuren gå
•
226
tilbake til den opphavlege utsjånaden når animasjonen er ferdig.
Animer som ein del av ein klikksekvens – bestemmer om animasjonen skal startast i ein
normal klikksekvens.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
• Start effekten med klikk på – gjer at animasjonen startar når det blir klikka på ein bestemt
del av lysbiletet. Vel elementet i lista som kjem opp i vindauget.
Figur 176: Effektinnstillingar – fanen tidskontroll
Figur 177: Effektinnstillingar – fanen tekstanimasjon
Vala i fanen for tekstanimasjon
Styrer innstillingane for tekstanimasjon for den gjeldande effekten (177).
• Gruppetekst – bestemmer kor mykje av avsnitta som er animert:
– Som eitt objekt – alle avsnitta blir animerte som eitt objekt.
– Alle avsnitt på ein gong – alle avsnitta blir animerte samstudes, men kan ha ulike
–
effektar.
Ved avsnitt på første nivå – avsnitta på første nivå, inkludert underavsnitt, blir animerte
etter tur.
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar
227
• Automatisk etter – dersom «Gruppetekst – Ved avsnitt på første nivå» er vald, blir avsnitta
animerte etter kvarandre. Skriv inn kor mange sekund før neste avsnitt blir animert.
Animer tilknytt form – gjer at bare teksten blir animert, ikkje forma.
•
• I motsett rekkjefølgje – animerer avsnitta i motsett rekkjefølgje.
Eksempel på animasjonseffektar
Bruka fleire animasjonseffektar
Dette eksempelet viser korleis du kan setja opp fleire effektar ved å animera listeelement som flyr
inn eitt for eitt nedanfrå og når eit nytt element dukkar opp vil dei føregåande elementa skifta farge.
1)
2)
3)
4)
Vel Vis → Normal på hovudmenyen eller klikk på fanen Normal i arbeidsområdet.
Merk eit lysbilete med minst tre element som animasjonen skal brukast på.
Vel Tilpassa animasjon (173) i oppgåvepanelet.
Merk alle elementa og klikk Legg til for å opna dialogvindauget for tilpassa animasjon
(174).
5) Klikk på fanen Inngang for å opna fanen.
6) Merk effekten Fly inn og endra farten til Middels.
Figur 178: Eksempel på animerte punkt
7) Klikk OK og animasjonseffekten Fly inn vil bli vist i lista over elementa i sida for tilpassa
animasjon (178).
8) Merk dei tre første elementa på lysbiletet, ikkje i animasjonslista, og vel deretter Nedanfrå i
nedtrekksvindauget for retning.
9) Medan dei tre første elementa framleis er merkte, trykk knappen Legg til i panelet for å
opna dialogvindauget for tilpassa aniasjon (174).
10) Klikk på fanen Framheving.
11) Merk Endra skriftfarge og klikk OK for å lagra effekten. Dei tre nye effektane er nå lista ut
nedst i animasjonslista og indikatoren viser at ein framhevingseffekt er brukt på desse
elementa.
12) Merk dei tre elementa som har effekten Endra skriftfarge i lista.
13) Bruk Flyttpilene og flytt desse elementa oppover i lista til dei kjem like under elementa
med same namn men med effekten Fly inn.
14) Medan dei tre elementa med Endra skriftfarge er merkte, vel Ved klikk som effektstart i
nedtrekkslista Start.
15) Merk element to og tre med effekten Fly inn i lista og vel Etter den førre i nedtrekkslista
Start.
16) Nå kan du prøva ut effektane ved å trykka knappen Start på første lysbiletet eller trykka
F5.
228
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Setja opp ein rørslebane
Ein rørslebane er ein sti som eit objekt blir flytt langs. Ein slik rørslebane kan setjast opp som ein
kombinasjon av rette linjer og kurver. Det finst fleire ferdig definerte rørslebanar i LibreOffice, men
det er lett å laga sine eigne også slik det blir vist nedanfor. Det er også mogleg å kombinera
rørslebanar med andre animasjonseffektar som for eksempel rotering eller endring av storleik eller
farge for å laga dramatiske effektar.
1)
2)
3)
4)
5)
Merk objektet som skal animerast.
Vel Tilpassa animasjon i oppgåvepanelet (173).
Klikk Legg til for å opna dialogvindauget for tilpassa animasjon. (174).
Klikk på fanen Rørsler for å opna lista over rørslebanar.
Vel ein rørslebane som liknar på den du ønskjer å bruke eller vel effekten Mangekant ,
Kurve eller Frihandslinje for å kunna laga ein ny rørslebane.
6) Merk objektet som rørslestien skal visast i. Banen blir vist som ein tynn grå strek med ein
trekant som viser startpunktet.
7) Klikk på rørslebanen for å få fram utvalshandtaka rundt banen. Når desse handtaka er
synlege, kan du flytta eller endra banen på same måten som for objekt.
Merk
Når du flyttar ein bane, hugs også på å flytta objektet på banen, elles vil animeringa
byrja med eit hopp. For tida er det ikkje råd å rotera ein bane.
8) Når stien er merkt, vel ikonet Punkt
på teikneverktøylinja eller trykk F8 for å få fram
verktøylinja for å redigera punkta (179). Dersom denne verktøylinja ikkje er synleg, vel Vis
→ Verktøylinjer → Rediger punkt på hovudverktøylinja. Kor mange ikon som er synlege
på verktøylinja er avhengig av kva type rørslebane og objekt som er vald.
9) Når eit punkt er merkt, kan du sletta det, flytta det eller leggja til eit nytt punkt og så vidare.
Du kan finna meir detaljert om dette i Draw Guide.
Figur 179: Verktøylinja for redigering av punkt
10) Når du er ferdig, trykk kvar som helst på skjermen for å avmerka objektet og halda fram
med vanleg redigering.
11) Nå kan du prøva ut effektane ved å trykka knappen Start på første lysbiletet eller trykka
F5.
Bruka samhandling (interaksjon)
Interaksjonar er ting som hender når du klikkar på eit objekt i eit lysbilete. Som oftast er dette
knappar, men samhandling kan også brukast på tekstobjekt.
Slik kan du leggja ei samhandling til eit objekt (eller endra ei eksisterande samhandlinhg):
1) Merk objektet og høgreklikk på det for og vel Samhandling frå menyen som kjem opp eller
vel Lysbiletframvising → Samhandling for å få opp dialogvindauget for iteraksjon (180).
2) Vel ei samhandling frå nedtrekkslista Handling ved museklikk. Ved noen av vala der kjem
det fram fleire innstillingar som du kan velja i.
3) Klikk OK for å lagra endringane og lukka vindauget.
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar
229
Figur 180: Dialogvindauget for interaksion
Tips
Du kan leggja til ei lyd-samhandling ved hjelp av tabellen for effektinnstillingane.
Sjå «Innstillingar for animasjonseffektar» på side 225 for meir om dette.
Lysbiletvisingar
Visa ei lysbiletframsyning
Slik viser du lysbileta:
1) Opna presentasjonen med LibreOffice Impress.
2) Trykk F5 eller vel Lysbiletframvising → Start på første lysbilete på hovudmenyen eller
trykk på knappen Lysbiletframvising på verktøylinja for presentasjonar eller verktøylinja
for lysbiletsortering.
3) Dersom biletskiftet er sett til Automatisk etter x sekund, let du framvisinga gå av seg sjølv.
4) Dersom biletskiftet er sett til Ved museklikk, hald nede Pil ned, Pil høgre eller Page Down
på tastaturet, klikk på den venstre museknappen eller mellomromstasten.
5) Du kan gå tilbake i visinga eitt lysbilete om gongen ved å trykka Pil opp, Pil venstre eller
Page Up.
6) Bruk høgreklikk-navigering for meir avansert navigering i framvisinga (sjå
«Høgreklikksnavigering og vala på denne» nedanfor).
7) Når det siste biletet er vist, kjem meldinga Klikk for å avslutta presentasjonen fram. Klikk
den venstre museknappen eller kva som helst av tastane på tastaturet for å avslutta.
8) Du kan avslutta visinga når som helst og gå tilbake til arbeidsplassen i Impress ved å
trykka Escape-tasten.
Merk
230
Alle tilpassa animasjonar blir køyrde i den fastsette rekkefølgja når biletserien blir vist
slik som forklart ovanfor.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Høgreklikksnavigering og vala på denne
Dersom presentasjonen inneheld meir enn eitt lysbilete vil eit høgreklikk kvar som helst på
skjermen opna ein sprettoppmeny med desse vala:
• Neste – går til det neste lysbiletet i den definerte sekvensen.
• Førre – går til det førre lysbiletet i den definerte sekvensen.
• Gå til lysbilete – viser ein undermeny der du raskt kan velja og gå til kva lysbilete som
•
helst i presentasjonen. Menyen inneheld oppføringane Første lysbilete, Siste bilete og ei
liste over alle lysbileta i presentasjonen. Lista viser også kvifor det er tilrådeleg å gi
lysbileta fornuftige namn i staden for «lysbilete 1», «lysbilete 2» osv.
Musepeikar som penn – gjer at du kan bruke markøren som penn og teikna på eit
lysbilete for å utheva eller forklara spesielle punkt.
Pennbreidd – bestemmer strekbreidda når markøren blir brukt som penn.
•
• Endra pennfarge – gjer at du kan velja strekfarge når markøren blir brukt som penn.
• Fjern alle merknade på lysbiletet – fjernar linjene som er teikna når markøren blir brukt
•
•
som penn.
Skjerm – opnar ein undermeny med to val. Kvart av vala blankar ut skjermen til anten svart
eller kvitt. Dette kan vere nyttig når du vil lage ein pause i visinga, for eksempel for å visa
noe anna på ein annan datamaskin.
Avslutt framvisinga – sluttar av framvisinga og returnerer til arbeidsområdet på Impress.
Dette er det same som å trykke Esc-tasten.
Bruke presentasjonskonsollen
Dei fleste installasjonane av LibreOffice Impress har også ein innebygd presentasjonskonsoll.
Dersom denne manglar, kan du lasta ned og installera han som vist i kapittel 11 Sette opp og
tilpasse Impress.
Presentasjonskonsollen gir deg ekstra kontroll over lysbiletframvisinga når du bruker to skjermar,
for eksempel ein datamaskin for deg sjølv og ein projektor for publikum.
Kapittel 9 Lysbiletframvisingar
231
Figur 181: Presentasjonskonsollen
Visinga på datskjermen inkluderer det gjeldande lysbiletet som blir vist for publikum, det neste
lysbiletet og alle notata. Dessutan også ei klokke som viser presentasjonstida.
Merk
Presentasjonskonsollen verkar bare på operativsystem som har støtte for å bruke to
skjermar samstundes og bare når to skjermar er tilkopla (den eine kan vere
skjermen på ein berbar datamaskin).
Presentasjonskonsollen har fleire visingar som det er lett å veksla mellom:
• Den første visinga er standardvisinga og viser det gjeldande lysbiletet inkluderte eventuelle
•
•
effektar og det neste biletet. Klikk på Førre og Neste for å byta bilete.
Den andre visinga viser notata for talaren og det gjeldande og det neste lysbiletet. Teksten i
notatet kan forstørrast og forminskast etter behov. Klikk på Notat for å opna visinga og klikk
på Notat igjen for å gå tilbake til den første visinga.
Den tredje visinga viser miniatyrar av alle lysbileta. Du kan her merke ein lysbilete for å gå
til dette i staden for det neste biletet. Klikk på Lysbilete for å opna visinga. Klikk på
Lysbilete igjen igjen for å gå tilbake til den første visinga.
Du kan også klikka på Byt for å bla deg gjennom dei ulike visingane.
•
• Klikk på Hjelp for å få fram ei liste over tilgjengelege kontrollelement i konsollen. Klikk på
Hjelp igjen for å gå tilbake til den førre visinga.
232
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Kapittel 10
Skrive ut, sende som e-post,
eksportere og lagra
lysbiletframvisingar
Innleiing
Dette kapitlet handlar om korleis du kan skriva ut, eksportere og senda dokument som e-post frå
LibreOffice Impress.
Rask utskriving
Klikk på knappen Skriv ut fil direkte
på standardverktøylinja for å senda heile dokumentet til
standardskrivaren kopla til datamaskinen.
Merk
Du kan endra innstillingane for Skriv ut direkte slik at utskrifta blir sendt til ein
skrivar som er definert for dokumentet i staden for til standardskrivaren. Gå til
Verktøy → Innstillingar → Last inn/lagra → Generelt på hovudverktøylinja og
vel Last inn skrivaroppsett saman med dokumentet.
Kontrollert utskrift
Impress har mange val for å skriva ut ein presentasjon. Du kan for eksempel velja mellom fleire
lysbilete på éi side, eitt lysbilete per side, lysbilete med notat, lysbilete med dato og klokkeslett,
med sidenamn osv.
Gå til Fil → Skriv ut på menylinja eller bruk tastesnarvegen Ctrl+P for å opna dialogvindauget for
utskriving (182). Dialogvindauget har fire faner der du kan velja innstillingane forklarte i dei neste
bolkane.
Figur 182. Dialogvindauget for utskriving – Generelt
Merk
234
Innstillingane som blir gjort i dialogvindauget gjeld bare for utskriving av det
gjeldande dokumentet. Du kan endra standardinnstillingane ved å gå inn på menyen
Verktøy → Innstillingar → LibreOffice → Skriv ut. Sjå «Velja standardoppsett for
utskrifter» på side 238 for meir om dette.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Generell utskriving
På fanen Generelt i dialogvindauget for utskrift (182):
1) Vel ein skrivar frå lista over tilgjengelege skrivarar.
2) Vel i området Område og kopiar kva lysbilete som skal skrivast ut, kor mange kopiar, om
dei skal skrivast ut samla og endeleg om utskrivinga skal gjerast i motsett rekkefølgje.
3) I området Skriv ut bestemmer du om det skal skrivast ut lysbilete, støtteark, notat eller
disposisjon.
4) Klikk på knappen Eigenskapar for å opna dialogvindauget for eigenskapar. Kva for
eigenskapar som er tilgjengelege er avhengig av kva skrivar som er vald og kva
operativsystem som er i bruk. Det du ser på den maskinen du bruker vil som oftast vere
nokså ulikt det du ser i bileteksempla nedanfor.
d) Ein eller annan staden på sida med eigenskapar finn du papirval. Her kan du setja
papirformat, papirretning, dobbeltsidig utskrift (om tilgjengeleg) og papirskuff (om fleire val).
183 Viser ei eksempel på dette.
e) På denne sida kan du også finne innstillingar for utskriftsoppløysing, fargemodell,
mediatype, forstørring eller forminsking, språk, fargar og fargedjupn og mykje meir. Sjå eit
eksempel i 184.
5) Trykk på OK for å skrive ut presentasjonen og lukke vindauget.
Figur 183: Eksempel på skrivareigenskapar – Papirside
Figur 184: Eksempel på skrivareigenskapar – Utstyrsside
Eksempel på val av lysbilete som skal skrivast ut
Slik skriv du ut einskilde eller fleire lysbilete:
1) Opna dialogvindauget for utskriving og vel fanen Generelt. Her gjer du eitt av følgjande:
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
235
• For å skrive ut eitt enkelt lysbilete eller eit utval av lysbilete, merk av for Lysbilete i
området Område og kopiar og skriv inn lysbiletnummera du vil skrive ut i tekstfeltet.
Skil nummera med komma, for eksempel 1,3,7,11.
• For å skrive ut eit samanhengande lysbiletområde, merk av for Lysbilete i området
Område og kopiar og skriv inn lysbiletnummera i tekstfeltet som eit område, for
eksempel 1-4.
• For å skrive ut eit utval av lysbilete, merk utvalet i lysbiletpanelet eller i lysbiletsorteringa
og merk av for Utval i Område og kopiar.
2) Trykk OK for å skrive ut lysbileta og lukke vindauget.
Eksempel på utskriving av støtteark
Støttearka til lysbileta kan skrivast ut med eitt til ni lysbilete på kvart ark, ståande eller liggande.
Slik skriv du ut støtteark:
1) Opna dialogvindauget for utskriving og vel fanen Generelt.
2) I nedtrekkslista Dokument under Skriv ut vel du Støtteark.
3) Vel deretter kor mange lysbilete som skal skrivast på kvart ark og kva rekkefølgje dei skal
skrivast ut i.
4) Trykk OK for å skrive ut lysbileta og lukke vindauget.
LibreOffice Impress
Du kan velja korleis presentasjonen skal skrivast ut ved å bruke vala Innhald, Farge og Storleik
på fanen LibreOffice Impress i dialogvindauget for utskrift (185).
Figur 185. Dialogvindauget for utskriving – fanen LibreOffice Impress
236
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 186. Dialogvindauget for utskriving – fanen for sideoppsett
Sideoppsett
Fanen Sideoppsett i dialogvindauget for utskrift blir brukt mellom anna til å velja kor mange sider
som skal skrivast ut på kvart ark og i kva rekkefølgje. (186).
Eksempel på utskrift med fleire sider på eitt ark
Slik kan du skrive ut fleire sider av eit dokument på eitt ark:
1) Opna dialogvindauget for utskriving og vel fanen Sideoppsett.
2) Vel i nedtrekkslista Sider per ark kor mange sider det skal vere på kvart ark. Til venstre i
vindauget kan du sjå ei førehandsvising av vala dine.
3) Når utskrifta skal ha meir enn to sider, kan du også velja rekkefølgja på sidene.
4) Merk eventuelt av for å teikna ein kant rundt kvar side.
5) Dersom du vel å skrive ut ein brosjyre, kan du i området Sider velja kva sider som skal
skrivast ut.
6) Trykk OK for å skrive ut presentasjonen og lukke vindauget.
Val
I fanen Val i dialogvindauget for utskrift (187) kan du velja andre innstillingar for utskrivinga.
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
237
Figur 187: Dialogvindauget for utskriving – fanen «Val»
Velja standardoppsett for utskrifter
Vala som blir gjort i dialogvindauget for utskriving overstyrer alle standardinnstillingane for
utskriving sett i Verktøy → Innstillingar → LibreOffice Impress → Skriv ut.
I Verktøy → Innstillingar → LibreOffice Impress → Skriv ut finn du også andre innstillingar som
du kan bruke for å bestemma kvaliteten på utskrifta, om Impress skal varsla om at papirstorleiken
eller retninga er feil i høve til skrivaroppsettet. Sjå kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress for meir
om dette.
Skrive ut brosjyrar
Du kan skriva ut ein presentasjon med to sider på kvar arkside sett opp slik at når arket blir folda
på midten vil lysbileta bli viste i rett rekkefølgje for å laga ein faldar eller ein brosjyre.
Utskrift på éi og éi side
Slik kan du skrive ut ein brosjyre på ein skrivar som berre kan skrive ut på ei side:
1) Vel Fil → Skriv ut på menylinja eller bruk tastesnarvegen Ctrl+P for å opna
dialogvindauget for utskriving (182 på side 234).
2) Sjå etter at fanen Generelt er opna.
3) Klikk på knappen Eigenskapar og sjå etter at skrivaren er sett opp med same
papirretningen (ståande eller liggjande) som er sett for sideoppsettet for dokumentet. Til
vanleg ordnar systemet rett retning slik at innstillinga for papirretningen ikkje betyr noe,
men for utskriving av brosjyrar betyr det noe. Klikk OK for å gå tilbake til dialogvindauget
for utskriving.
4) Vel kva lysbilete som skal skrivast ut i Område og kopiar. Du må velje fire eller fleire
lysbilete for å laga ein brosjyre. Her vel du også kor mange kopiar du vil laga.
5) Opna fanen Sideoppsett i dialogvindauget for utskriving (186 på side 237).
6) Merk av for Brosjyre i området Oppsett.
7) Vel Baksider / venstresider under Inkluder i området Sider.
8) Klikk OK for å lukke vindauget og for å skrive ut den første sida med dei valde lysbileta.
238
LibreOffice 4.0 Impress Guide
9) Ta dei utskrivne arka ut av skrivaren og snu dei rundt med den andre sida opp og legg dei
inn i skrivaren igjen i papirskuffa. Det kan hende du må eksperimentere litt for å finne ut
korleis dette skal gjerast på den skrivaren du bruker.
10) Repeter steg 1 til 6 ovanfor.
11) Vel Forsider / høgresider i nedtrekkslista Inkluder. Gå tilbake til fanen Generelt og vel kor
mange kopiar som skal lagast.
12) Klikk OK for å lukke vindauget og for å skrive ut den andre sida med dei valde lysbileta.
Dupleksutskriving
Slik skriv du ut ein brosjyre på ein skrivar som kan skrive ut dobbeltsidig (dupleks utskriving):
1) Vel Fil → Skriv ut på menylinja eller bruk tastesnarvegen Ctrl+P for å opna
dialogvindauget for utskriving (182 på side 234).
2) Sjå etter at fanen Generelt er opna.
3) Klikk på knappen Eigenskapar og sjå etter at skrivaren er sett opp med same
papirretningen (ståande eller liggjande) som er sett for sideoppsettet for dokumentet. Til
vanleg ordnar systemet rett retning slik at innstillinga for papirretningen ikkje betyr noe,
men for utskriving av brosjyrar betyr det noe. Klikk OK for å gå tilbake til dialogvindauget
for utskriving.
4) Vel kva lysbilete som skal skrivast ut i Område og kopiar. Du må velje fire eller fleire
lysbilete for å laga ein brosjyre. Her vel du også kor mange kopiar du vil laga.
5) Opna fanen Sideoppsett i dialogvindauget for utskriving (186 på side 237).
6) Merk av for Brosjyre i området Oppsett.
7) Vel Alle sider under Inkluder i området Sider.
8) Klikk OK for å lukke vindauget og for å skrive ut brosjyren.
PDF-eksport
Impress kan eksportere presentasjonar til PDF (Portable Document Format). Dette formatet er
industristandard og ideelt for å sende fila til andre slik at dei kan sjå på ho i Adobe Reader eller
andre program for å vise PDF.
Rask PDF-eksport
Klikk på knappen Eksporter direkte som PDF på standardverktøylinja for å eksportere heile
presentasjonen ved å bruke standard PDF-innstillingane. Dei einaste vala du får er å skrive inn
filnamnet og kvar fila skal lagrast. Ingen andre innstillingar er tilgjengelege.
Kontroll med innhald og kvalitet for PDF-fila
For å få meir kontroll med innhaldet og kvaliteten på PDF-fila gjer du slik:
1) Vel Fil → Eksporter som PDF på hovudmenyen for å opna dialogvindauget for PDFinnstillingane (Figure 188). Dialogvindauget har seks faner som er omtalte nedanfor her.
2) Gjer vala dine og klikk på Eksporter.
3) Skriv inn kvar PDF-fila skal lagrast og namnet på PDF-fila.
4) Trykk Lagra for å eksportere fila.
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
239
Figure 188: PDF Options dialog – General page
General options
On the General page (Figure 188), you can select which pages (slides) to include in the PDF, the
type of compression to use for images (this affects the quality of images in the PDF), and so on.
• Range – sets the export options for the slides to be included in the PDF file.
– All – exports the entire document.
– Pages – exports the slide numbers you type in the box. To export a range of slides, use
–
the format 3-6. To export single slides, use the format 7;9;11. You can also export a
combination of slide ranges and single slides, by using a format like 3-6;8;10;12.
Selection – exports the current selection of slides.
• Images – sets the PDF export options for images inside your document. EPS images with
embedded previews are exported only as previews. EPS images without embedded
previews are exported as empty placeholders.
– Lossless compression – selects a lossless compression of images. All pixels are
preserved.
– JPEG compression – selects a JPEG compression of images. With a high quality level,
almost all pixels are preserved. With a low quality level, some pixels get lost and
artifacts are introduced, but file sizes are reduced.
– Quality – enter the quality level for JPEG compression.
–
Reduce image resolution – select to resample or down-size the images to a lower
number of pixels per inch. Enter the target resolution for the images.
• General – sets general PDF export options.
– Embed OpenDocument file – export the document as a .pdf file containing two file
–
240
formats: PDF and ODF. In PDF viewers it behaves like a normal PDF file and it remains
fully editable in LibreOffice.
PDF/A-1a – convert to the PDF/A-1a format. This is defined as an electronic document
file format for long term preservation. All fonts that were used in the source document
will be embedded into the generated PDF file. PDF tags will be written.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Tagga PDF – skriv PDF taggar. Om du merker av for denne kan dette kan gjere fila
mykje større. Ei tagga PDF-fil inneheld informasjon om strukturen for
dokumentinnhaldet. Tagginga kan vere til hjelp når fila skal visast på ulike skjermar eller
med ulike program for skjermvisinga.
Lag PDF-skjema – lager eit skjema i PDF. Dette skjemaet kan fyllast ut av brukaren.
Innsendingsformat – vel format for innsendinga av skjema innebygde i PDF-fila: FDF
(Forms Data Format), PDF, HTML eller XML. Desse innstillingane overstyrer URLinnstillingane sette i dokumentet.
Tillat duplikat av feltnamn – gjer at du kan bruke det same feltnamnet på fleire felt i
PDF-fila. Viss denne ikkje er avkryssa vil det bli laga unike namn for alle felta.
Eksporter bokmerke – eksporterer bokmerke for Writer-dokument som PDF-bokmerke.
Bokmerke blir laga for alle disposisjonsavsnitt (Verktøy →
Disposisjonsnummerering) og for alle oppføringane i innhaldslister som inneheld
hyperlenkjer i kjeldedokumentet.
Eksporter kommentarar – eksporterer kommentarar i Writer- og Calc-dokument som
PDFnotat.
Eksporter notatsider – eksporterer eit sett med notat som sider sett inn etter lysbileta.
Eksporter gøymde sider – eksporterer eventuelle gøymde sider i dokumentet som ein
del av PDF-fila.
Eksporter automatisk innsette blanke sider – automatisk innsette blanke sider blir
eksporterte til PDF-fila. Dette bør veljast når PDF-fila skal skrivast ut dobbeltsidig. For
eksempel dersom avsnittsstilen i ei bok er sett til alltid å byrja nye kapittel på
oddetalssider. Dersom det førre kapitlet sluttar på ei oddetalsside, vil LibreOffice setja
inn ei blank partalsside. Denne kontrollen bestemmer om denne blanke sida skal
eksporterast eller ei.
(Denne har eg ikkje funne i 4.4) Embed standard fonts – normally the 14 standard
Postscript fonts are not embedded in a PDF file, because PDF reader software already
contains these fonts. Enable this option to embed the standard fonts that are installed
on your system and that are used in the document. Use this option if you expect to have
a better looking or more useful standard font than the font that is available in the
recipients' PDF reader software.
Innstillingar for første vising
På fanen for første visinga (189) kan du velja korleis PDF-fila skal opnast i eit program for å vise
PDF-filer.
Dersom du har vald å bruke kompleks tekst (i Verktøy → Innstillingars → Språkinnstillingar →
Språk), kjem det opp eit ekstra val under Samanhengande motståande: Firste side er venstre.
Normalt er den første sida til høgre når Samanhengande motståande er vald.
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
241
Figur 189: Dialogvindauget for PDF-innstillingar – Fanen for første vising
• Ruter
– Berre side – lager ei PDF-fil som viser bare sideinnhaldet.
– Bokmerke og side – lager ei PDF-fil som viser ein bokmerkepalett og sideinnhaldet.
– Miniatyrbilete og side – lager ei PDF-fil som viser ein miniatyrpalett og sideinnhaldet.
– Opna på side – viser kva side PDF-fila skal opnast på.
• Forstørring
– Standard – lager ei PDF-fil som viser sida i full målestokk, utan forstørring eller
–
–
–
–
forminsking. Dersom PDF-lesaren er sett til å bruke ein forstørringsgrad vil denne bli
brukt.
Tilpass til vindauget – lager ei PDF-fil som blir forstørra eller forminska til å passa fullt ut
i vindauget til PDF-lesaren.
Tilpass til breidde – lager ei PDF-fil forstørra eller forminska til å passa til breidda av
vindauget til PDF-lesaren.
Tilpass synlege – lager ei PDF-fil som blir tilpassa set synlege vindauget i PDF-lesaren.
Skalering – set ein skaleringsfaktor som blir brukt når fila blir opna i PDF-lesaren.
• Sideoppsett
– Standard – lager ei PDF-fil som blir vist i høve til visingsinnstillingane til PDF-lesaren
– Enkeltside – lager ei PDF-fil som blir vist ei side om gongen.
– Samanhengande – lager ei PDF-fil som viser sidene samanhengande i ei loddrett
–
242
kolonne.
– Samanhengande motståande – lager ei PDF-fil som viser sidene ved sida av kvarandre
i samanhengande kolonnar. Inneheld fila meir enn to sider, blir den første sida vist til
høgre.
Første sida venstre – lager ei PDF-fil som viser sidene ved sida av kvarandre i
smanhengande kolonar. Inneheld fila meir enn to sider, blir den første sida vist til venstre.
For at dette valet skal vere synleg må støtte for komplekse språk vere aktivert i Verktøy →
Innstillingar → Språkinnstillingar → Språk.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Innstillingar for brukargrensesnittet
På fanen for brukargrensesnittet (190) kan du velje fleire innstillingar for visinga av PDF-fila. Noen
av desse nyttige når du lagar PDF for presentasjon eller kiosk-type vising.
Figur 190: Dialogvindauget for PDF-innstillingar – Fanen for brukargrensesnitt
• Vindaugeinnstillingar
– Tilpass vindauget til framsida – lagar ei PDF-fil der heile sida blir vist i eit vindauge.
– Sentrer vindauget på skjermen – lagar ei PDF-fil der sida blir vist i eit vindauge midt på
–
–
skjermen.
Opna i fullskjermmodus – lagar ei PDF-fil som blir vist på heile skjermen, over alle
andre vindauge.
Vis dokumenttittelen – lagar ei PDF-fil som blir vist med dokumenttittelen i tittellinja for
programmet som viser PDF-fila.
• Innstillingar for brukargrensesnittet
– Gøym menylinja – gøymer menylinja til programmet som PDF-fila når PDF-fila er aktiv.
– Gøym verktøylinja – gøymer verktøylinja til programmet PDF-fila blir vist med når PDF–
fila er aktiv.
Gøym vindaugekontrollar – gøymer kontrollane for programmet PD>-fila blir vist i når
PDF-fila er aktiv.
• Overgangar
– Bruk overgangseffektar – eksporterer Impress sine overgangseffektar til tilsvarande
PDF-effektar.
• Bokmerke
– Alle bokmerkenivå – viser alle bokmerkenivåa når PDF-fila blir opna.
– Synlege bokmerkenivå – viser alle bokmerkenivå ned til det merkte nivået når PDF-fila
blir opna.
Innstillingar for lenker
På fanen for lenker (191) kan du styra korleis bokmerke og hyperlenker skal eksporterast i
dokumentet.
• Eksporter bokmerke som namngjevne mål – bBokmerke (mål for referansar) kan i PDFfiler definerast som rektangulære område. I tillegg kan bokmerke til namngitte objekt
definerast med namnet deira. Aktiver denne for å eksportere namna på objekta i
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
243
dokumentet som gyldige mål. Dette gjer at du kan lenke til desse objekta frå andre
dokument.
Figur 191: Dialogvindauget for PDF-innstillingar – Fanen for lenker
• Gjer om dokumentreferansar til PDF-mål – omformar URL-ar med referansar til andre
•
•
ODF-filer til PDF-filer med same namnet. Referanseutvidingane .odt, .odp, .ods, .odg, og
.odm i URL-en blir gjort om til utvidingar i .pdf.
Eksporter URL-ar relativt til filsystemet – eksporterer URL-ar til andre dokument som
relative URL-ar i filsystemet.
Lenkjer på tvers av dokument – bestemmer korleis hyperlenker frå PDF-fila til andre filer.
–
–
–
Standardmodus – lenker frå PDF-dokumentet til andre dokument blir handtert slik
operativsystemet er sett opp.
Opna med PDF-lesaren – lenker til andre dokument vil opna dokumenta med PDFlesaren som viser dokumentet. PDF-lesaren må vere sett opp til å handtere den
spesifiserte filtypen inne i hyperlenka.
Opna med nettlesaren – lenker på tvers av dokument blir opna i nettlesaren.
Nettlesaren må vere sett opp til å handtere den spesifiserte filtypen inne i hyperlenka.
Innstilingar for trygging
Fanen for trygging (192) blir brukt for å sette innstillinga for PDF-eksport for å kryptere fila slik at ho
bare kan opnast med eit passord i tillegg til at det også blir brukt DRM (digital rights management),
altså støtte for digitale rettar. Du må sette eit passord før tryggingsvala er tilgjengeleg. Klikk på Set
passord for å opna dialogvindauget Set passord (193).
Merk
244
Tryggleiksinnstillingane er effektive bare dersom PDF-lesaren respekterer
innstillingane.
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 192: Dialogvindauget for PDF-innstillingar – Fanen for trygging
Figur 193: Dialogvindauget for
setting av passord
• Set passord – klikk for å opna dialogvindauget for å sette passord. Du kan skrive inn eitt
•
passord for å opne fila og eit anna passord for å tillate at lesaren redigerer fila.
Utskriving
–
–
–
Ikkje tillate – dokumentet kan ikkje skrivast ut.
Låg oppløysing (150 dpi) – dokumentet kan bare skrivast ut med låg oppløysing (150
dpi). Ikkje alle PDF-lesarane har støtte for dette valet.
Høg oppløysing – dokumentet kan skrivast ut i høg oppløysing.
• Endringar
– Ikkje tillate – innhaldet i dokumentet kan ikkje endrast.
– Setje inn, fjerne og rotere sider – det er lov å setje inn, slette og rotere sider.
– Utfylling av skjemafelt – bare utfyllinga av skjemafelt lov.
– Kommentera, fylla ut skjemafelt – bare utfylling av skjema og innskriving av
–
–
kommentarar er lov.
Alt utanom å ta ut side – alle endringar lov unntatt å fjerna sider.
Innhald
–
Tillat kopiering av innhald – merk innhald for kopiering til utklippstavla.
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
245
–
Med teksttilgang for tilgjengeverktøya – tillat tekst for tilgjengeverktøya.
Eksporter som Flash-fil
Macromedia Flash filformat (.swf) blei opphavleg laga for å kunne vise animasjonar på nettsider.
Dei fleste nettlesarane som kan spele av filmar kan også vise filene som er eksporterte som Flashfil. Dersom nettlesaren ikkje kan vise Flash-filmar, kan du laste ned Adobe Flash Player gratis frå
nettsida http://www.adobe.com/products/flashplayer/.
Merk
Animasjon og overgangar blir ikkje viste med ved lagring i Flash-format.
Frå LibreOffice kan du lagra Impress-lysbileta som ei Flash-fil slik:
1) Vel Fil → Eksport på menylinja.
2) Vel kvar fila skal lagrast og skriv inn eit namn på fila.
3) Under Filformat vel du Macromedia Flash (SWF) (.swf) frå nedtrekkslista og trykk på
Lagra.
Eksportere som nettsider (HTML-filer)
Du kan eksportere presentasjonar som ein serie av nettsider som kan visast i alle nettlesarar.
Merk
Animasjon og overgangar blir ikkje viste med ved lagring som HTML.
1) Vel Fil → Eksport på menylinja og velHTML-document (Impress) (.html; .htm) som
filtype.
2) Vel ei mappe for fila, eller lag ei ny ved å trykke på knappen oppe til høgre i vindauget.
Skriv inn eit namn for fila, eller bruk det føreslegne namnet og trykk Eksporter for å opna
HTML-vegvisaren (194).
3) Vel ei utforming for alle sidene, anten frå ei eksisterande utforming eller ved å laga ei ny.
Dersom du ikkje har noen tidlegare lagra utformingar, vil valet Eksisterande utforming vere
gråa ut som utilgjengeleg.
4) Trykk Neste for å velja kva type nettside som skal lagast (195). Dei tilgjengeleg
innstillingane vil skifte etter kva publikasjonstype som er vald.
• Standard HTML-format – ei side for kvart lysbilete med lenkjer for å flytte frå lysbilete til
lysbilete.
• Standard HTML med rammer – ei side med eit navigeringsfelt til venstre på sida. Bruker
lysbilettitlane som navigeringslenker. Klikk på lenkene for å vise lysbiletet på den høgre
delen av sida.
• Automatisk – ei side for kvart lysbilete med ein metatagg for oppdatering på kvar side
slik at nettlesaren skifter automatisk frå ei side til den neste.
• Nettkringkasting – lager eit ASP- eller Perl-program for å vise sidene. Diverre har
LibreOffice førebels ingen måte å lage sider i PHP.
5) Trykk Neste for å bestemma korleis bilete skal lagrast (PNG, GIF eller JPG) og kva
oppløysings som skal brukast (196). Når du vel oppløysing bør du ta omsyn til kva utstyr
dei fleste av brukarane bruker. Bruker du for eksempel høg oppløysing vil desse måtte
rullast sidevegs på ein skjerm med medium oppløysing for å sjå heile biletet.
6) Dersom det i steg 4 er vald å laga ei tittelside, kan du her legge til informasjon som blir vist
på den neste sida som kjem fram etter å ha klikka på Neste (197). Tittelsida inneheld
namn, e-postadressa og heimeside til forfattare og eventuelt andre opplysningar du måtte
246
LibreOffice 4.0 Impress Guide
legge til. Denne delen av vegvisaren blir ikkje vist dersom det ikkje er merka av for Lag
tittelside.
Figur 194: Vegvisaren for HTML-eksport – vel ei utforming
Figur 195: Vegvisaren for HTML-eksport – vel publikasjonstype
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
247
Figur 196: Vegvisaren for HTML-eksport – val av bilettype
Figur 197: Vegvisaren for HTML-eksport– info for tittelsida
7) Trykk Neste for å velje stilen for navigeringsknappane som blir brukte for å byte mellom
sidene (198). Merker du av for Berre tekst, vil LibreOffice lage ein tekstnavigator.
248
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 198: Vegvisaren for HTML-eksport – vel navigeringsstil
8) Trykk Next for å velje fargeoppsettet for nettsidene (199). Du kan velje mellom å bruke
fargeoppsettet frå dokumentet, bruke fargar tilpassa nettsider eller bruke eit eigedefinert
fargekart. Du kan lagra eit nytt fargekart slik at det blir vist på første sida i vegvisaren for
HTML-eksport
Figur 199: Vegvisaren for HTML-eksport – velje fargeskjema
9) Trykk på Lag for å laga HTML-filene. Dersom dette er eit nytt oppsett, kjem det opp eit
vindauge der du kan lagra oppsettet for å bruke det seinare. Du må i tilfelle gi det eit namn
og lagra det. Sjølvsagt kan du også velje å ikkje lagra det.
Sende ein presentasjon som e-post
LibreOffice kan enkelt sende presentasjonar som e-postvedlegg i eitt av tre format: ODP
(OpenDocument Presentation, Standardformatet for LibreOffice), PPT (Microsoft PowerPointformat) eller som ei PDF-fil.
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
249
1) For å sende presentasjonen i ODP-format, vel Fil → Send → Dette dokumentet som epostvedlegg eller Fil → Send → Ein OpenDocument-presentasjon som e-postvedlegg
på menylinja. LibreOffice vil då opna ein ny e-post i e-postprogrammet datamaskinen
bruker med ODP-dokumentet som vedlegg.
For å sende presentasjonen i PPT-format, vel Fil → Send → Ei PowePoint-fil som epostvedlegg på hovudmenyen. LibreOffice vil då lage ei PPT-fil og opne ein ny e-post i epostprogrammet datamaskinen bruker med PPT-fila som vedlegg. Denne PPT-fila blir ikkje
lagra i datamaskinen.
For å sende presentasjonen i PDF-format, vel Fil → Send → Ei PDF-fil som epostvedlegg på hovudmenyen. LibreOffice vil då lage ei PPT-fil ved hjelp av standard
PDF-innstillingane (tilsvarande som når du bruker Eksporter direkte som PDF) og opne
ein ny e-post i e-postprogrammet datamaskinen bruker med PDF-fila som vedlegg. Denne
PPT-fila blir ikkje lagra i datamaskinen.
2) I e-postprogrammet skriv du inn mottakar, emne og eventuell tekst før du sender e-posten.
Tips
Dersom du vil lagra ein kopi av PPT- eller PDF-fila i tillegg til å sende ho som e-post,
lagrar eller eksporterer du først fila før du sender ho som e-postvedlegg. Du kan også
sende ein kopi av e-posten til deg sjølv.
Digital signering av dokument
For å signere eit dokument digitalt treng du ein personleg nøkkel, også kalla eit sertifikat. Ein
personleg nøkkel blir lagra i datamaskinen som ein kombinasjon av ein privat nøkkel, som må
haldast hemmeleg, og ein offentleg nøkkel som blir lagt til dokumenta når du signerer dei. Du kan
få slike sertifikat frå diverse sertifiseringsautoritetar, som kan vere private firma eller ein offentleg
institusjon.
Når du legg inn ein digital signatur i eit dokument, blir det rekna ut ein kontrollsum basert på
innhaldet i dokumentet og den personlege nøkkelen. Kontrollsummen og den offentlege nøkkelen
blir publisert saman med dokumentet.
Når dokumentet blir opna i ein eller annan datamaskin med ein nyare versjon av LibreOffice, blir
det rekna ut ein ny kontrollsum. Denne kontrollsummen blir samanlikna med den lagra
kontrollsummen i dokumentet. Dersom desse er like, vil programmet signalisere at dette er det
uendra originaldokumentet. Programmet kan også vise den offentlege nøkkelen slik at du kan
samanlikne denne med den offentlege nøkkelen som er publisert på nettsida til utferdaren av
sertifikatet.
Når noen gjer endringar i dokumentet, vil dette bryte den digitale signaturen.
På operativsystem frå Windows blir det brukt Windows sine metodar for å kontrollere ein signatur.
På GNU/Linux-system blir filer levert av Thunderbird, Mozilla eller Firefox brukte. Du kan finne meir
om korleis du kan skaffe deg og handtere eit sertifikat og om signaturgodkjenning i «Om digitale
signaturar» i hjelp for LibreOffice.
Slik signerer du eit dokument digitalt:
1) Vel Fil → Digitale signaturar på hovudmenyen.
2) Dersom dokumentet ikkje er lagra etter siste endringa, kjem det opp ei melding om dette.
Trykk på Ja for å lagra fila.
3) Når fila er lagra kjem det opp eit dialogvindauge for digitale signaturar. Trykk på Signer
dokumentet for å legge den offentlege nøkkelen til i dokumentet.
4) Vel sertifikatet ditt i dialogvindauget Vel sertifikat og trykk OK for å lukke vindauget.
5) Dersom det er nødvendig gjentek du steg 3 og 4 for å legge til fleire sertifikat.
250
LibreOffice 4.0 Impress Guide
6) Klikk OK for å legge den offentlege nøkkelen til det lagra dokumentet. Når eit dokument er
signert digitalt, kjem det fram eit symbol på statuslinja. Du kan klikke på dette symbolet for
å sjå sertifikatet.
Fjerne personlege data
Det hender det er ønskjeleg å fjerna personlege data, versjonar, notat, gøymd informasjon eller
registrerte endringar frå dokumentet før det blir sendt til andre eller blir eksportert som PDF-fil.
I Verktøy → Innstillingar → LibreOffice → Trygging → Innstillingar kan du setje LibreOffice til
å åtvara deg når filer som inneheld bestemte informasjonar blir lagra eller eksporterte. Du kan
også her velje å sletta bestemt informasjon når dokumentet blir lagra eller eksportert.
For å fjerna personlege data og ein del andre data frå ei fil, vel Fil → Innstillingar og sjå etter at
det ikkje er kryssa av for Tillat innsamling av bruksinformasjon i fanen Generelt og tryk på
knappen Tilbakestill. Dette vil sletta namn i oppretta eller endra felt, slettar dato for oppretting og
utskriving og set redigeringsdatoen til null, dato for oppretting til dagens dato og versjonsnummeret
til 1. Trykk på OK for å lagra endringane.
Opna og lagra ei PowerPoint-fil
Filformatet som LibreOffice Impress brukar er nært kompatibelt med formatet som Microsoft
PowerPoint bruker. Du kan opna ein PowerPoint-presentasjon i Impress, redigera han og lagra han
i originalt PowerPoint-format eller i OpenDocument presentasjon-format som blir brukt av Impress.
Du kan også lage ein ny presentasjon i Impress og lagra han som ei PowerPoint-fil.
Merk
OpenDocument-filene (.odp) og PowerPoint-filene (.ppt, .pptx) er ikkje heilt like. Dei
handterer tekst- og biletformatering, animasjonar, overgangar og felt litt ulikt. For å få
best mogleg resultat er det difor lurt å halde seg borte frå funksjonar som ikkje er
støtta av begge formata fullt ut.
Lagra ei Impress-fil som ei PowerPoint-fil
Figur 200: Dialogvindauget for å stadfeste filformatet
1) Vel Fil → Lagra som på menylinja.
2) Vel kvar PowerPoint-fila skal lagrast og skriv inn eit namn på fila.
3) Vel Microsoft PowerPoint-format (.ppt or .pptx) som filtype i nedtrekkslista.
Kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframvisingar
251
4) Trykk på Lagra. Dersom det er kryssa av for «Sei i frå når dokumentet ikkje vert lagra i
ODF- eller standardformat» sett i Verktøy → Innstillingar → Last inn/lagra → Generelt
vil det kome opp eit dialogvindauge for å stadfesta lagringa (200). Klikk på knappen som
viser Microsoft PowerPoint-formatet for å stadfesta at du vil lagre i dette formatet. Du kan
om ønskjeleg fjerna avkryssinga for «Spør når det ikkje vert lagra i ODF- format» slik at du
slepp dette dialogvindauget.
Tips
Når du arbeider med presentasjonar bør du gjere alt arbeidet i Impress og lagra
resultatet i Impress OpenDocument-format (.odp) før du lagrar det i Microsoftformat. Du vil då unngår eventuelle problem som kan dukke opp når du opnar ei fil
som er lagra i PowerPoint-format, redigerer fila og lagrar ho igjen i PowerPointformat.
Opna ei PowerPoint-fil i Impress
Dersom du tar i mot ei fil i PowerPoint-format og treng å redigere fila i Impress, kan du gjere det
slik:
1) Vel Fil → Opna i menylinja i OpenOffice.
2) I Filtype vel du Alle filer (*.*), Presentasjonar eller Microsoft PowerPoint i nedtrekkslista.
3) Finn fram til PowerPointfila, merk ho og klikk Opna.
PowerPoint-fila kan nå redigerast og lagrast som ei Impress-fil eller som ei PowerPoint-fil. For å
lagra fila som ei Impress-fil, vel Open Document Presentation (.odp) som filtype.
252
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Kapittel 11
Sette opp og tilpasse Impress
Innstillingane for LibreOffice
Denne bolken omhandlar noen av innstillingane som er tilgjengelege for alle komponentane i
LibreOffice og som kan vere av interesse for Impress-brukarane. Andre generelle innstillingar er
omtalte i Getting Started Guide Chapter 2 Setting Up LibreOffice.
1) Vel Verktøy → Innstillingar (LibreOffice → Innstillingar på Mac) på menylinja for å opna
dialogvindauget for innstillingar. Kva som står i lista til venstre i vindauget er avhengig av
kva komponentar av LibreOffice som er i bruk. Lista på biletet viser korleis lista ser ut når
vindauget er opna frå Impress.
2) Klikk på ekspansjonsmerket (+ eller trekant) ved LibreOffice på venstresida for å få fram
lista med underoppføringar.
Figur 201: Innstillingar – LibreOffice – Dialogvindauget for brukardata
Merk
Knappen Tilbakestill har den same funksjonen på alle innstillingssidene. Trykk på
denne for å setje alle verdiar tilbake til slik dei var då du opna LibreOffice.
Innstillingane for brukardata
Impress bruker for- og etternamnet frå brukardatafilaa for å fylle inn felta Laga av og Endra av i
dokumenteigenskapane og i det valfrie forfattar-feltet i botnteksten til ein presentasjon og i
merknadar. Dersom dette ikkje er namnet ditt og du gjerne vil bruke namnet ditt i desse tilfella, gjer
du slik:
1) Klikk på LibreOffice → Brukarinformasjon (201) i dialogvindauget for innstillingar.
2) Fyll ut Adresse-skjemaet med dataane dine og/eller slett feil informasjon.
Innstillingar for utskriving
Vel LibreOffice → Skriv ut (202) i dialogvindauget for innstillingar for å tilpasse innstillingane for
utskriving til skarivaren du bruker og for dei vanlegaste utskrivingsmetodane.
Du kan endre desse innstillingane når som helst, anten frå dette dialogvindauget eller ved
utskrivinga. Sjå kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere og lagra lysbiletframsyningar i
denne vegvisaren for meir om dei tilgjengelege innstillingane for utskriving.
254
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 202: Innstillingar – LibreOffice – Dialogvindauget for utskriving
Innstillingar for fargar
Vel LibreOffice → Fargar (203) i dialogvindauget for innstillingar for å velje fargar som skal
brukast i dokument i LibreOffice. Du kan velje farge frå ein fargetabell, redigere eksisterande fargar
eller lage nye. Fargane blir lagra i fargepaletten for fargeval og er tilgjengelege i alle LibreOfficekomponentane.
Du kan også definere fargar i Impress frå Format → Område på menylinja eller frå verktøylinjene
for linje og fyll, men desse fargane er bare tilgjengelege i Impress, ikkje dei andre komponentane i
LibreOffice.
Figur 203: Innstillingar – LibreOffice – Dialogvindauget for fargar
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress
255
Innstillingar for utsjånad
Vel LibreOffice → Utsjånad (204) i dialogvindauget for innstillingar for å bestemma kva element
som skal vere synlege og fargane på ulike element i brukargrensesnittet.
Dei einaste vala som er tilgjengelege for Impress (og Draw) er fargane for rutenett. Rull ned på
sida til du finn Teikning/presentasjon. Du kan endra standardfargen for rutenetten ved å trykke på
nedoverpila i fargeruta og velje ein farge frå fargekartet som kjem opp.
Ønskjer du å lagra fargeendringane som eit fargekart, trykk på knappen Lagra og skriv eit namn i
dialogvindauget som kjem opp og trykk OK.
Figur 204: Innstillingar – LibreOffice – Dialogvindauget for utsjånad
Velje innstillingar for Impress
Klikk på utvidingsmerket til venstre for LibreOffice Impress i dialogvindauget Innstillingar for å
opna menylista for Impress (205).
256
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figur 205: Innstillingar – LibreOffice – Dialogvindauget Impress generelt
Generelle innstillingar
Klikk på LibreOffice Impress → Generelt (205) for å bestemme dei generelle innstillingane for
presentasjonsdokument.
Tekstobjekt
• Tillat snarredigering – dersom det er merkt av for denne, kan du redigere tekst straks du
har klikka på eit tekstobjekt. Er denne ikkje avkryssa, må du dobbeltklikke for å redigere
teksten. I ein presentasjon kan du også aktivere tekstredigering ved hjelp av knappen Tillat
snarredigering
på verktøylinja for innstillingar (206).
Figur 206: Verktøylinja for innstillingar
• Berre tekstområde er merkt – gjer at du kan merka ei tekstramme ved å klikke på
teksten. I tekstområda som ikkje har tekst kan du velja eit objekt bak tekstramma. Du kan
også aktivere denne ved å bruke knappen Merk berre tekstområde
innstillingar.
på verktøylinja for
Nytt dokument
• Start med vegvisaren – merk av denne for å bruke Presentasjonsvegvisaren når du skal
lage ein ny presentasjon ved å bruke Fil → Ny → Presentasjon på menylinja.
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress
257
Innstillingar
• Bruk mellomlager for bakgrunn – gjer at mellomlageret blir brukt for å vise objekt på
•
•
hovudutforminga. Dette gjer at visinga går fortare. Slå av dette valet dersom innhaldet i
hovudutforminga endrar seg.
Kopier ved flytting – gjer at det blir laga ein kopi når du flytter eit objekt ved å halde nede
Ctrl-tasten. Det vil også bli laga ein kopi når du roterer eller endrar storleik på objektet. Det
opphavlege objektet blir verande der det står med uendra storleik.
Objekt alltid flyttbare – gjer at du kan flytte eit objekt med roteringsverktøyet. Er denne
ikkje avkryssa, kan du ikkje flytte eit objekt med roteringsverktøyet, bare rotere det.
Måleeining – her bestemmer du kva måleeining som skal brukast i presentasjonane.
•
• Tabulatorar – bestemmer avstanden mellom tabulatorane.
Presentasjon
• Alltid ved gjeldande side – (Ikkje i 4.3 og 4.4) gjer at presentasjonen byrjar med det
•
•
gjeldande lysbiletet. Er denne ikkje merkt, vil presentasjonen byrja med det første lysbiletet.
Slå på presentasjonskonsoll – slår på presentasjonskonsollen dersom datamaskinen er
kopla til to skjermar. Presentasjonskonsollen blir brukt for å styre visinga på hovudskjermen
frå datamaskinen.
Slå på fjernkontroll – gjer at du kan bruke Bluetooth fjernkontroll under framvisinga. Fjern
merkinga av denne for å slå av fjernkontrollen.
Kompatibilitet
Innstillingane sette i dette området gjeld bare for det aktivee dokumentet.
• Bruk skrivarmål for dokumentformatering – gjer at oppsettet og måleeiningane for
•
skrivaren blir brukt både for utskriving og for skjermvisinga. Er denne ikkje merkt, vil det bli
brukt ei utforming som ikkje er skrivaravhengig både for skjermvisinga og utskriving.
Merker du av for denne og lagrar dokumentet i for eksempel eit eldre binærfomat, vil dette
valet ikkje bli lagra. Opnar du fila i eit eldre format, blir dette valet sett som standard.
Legg til avstand mellom avsnitt og tabellar (i gjeldande dokument) – gjer at Impress
reknar ut avstanden mellom avsnitt på same måten som Microsoft PowerPoint gjer det.
Microsoft PowerPoint legg avstanden etter avsnittet til avstanden over neste avsnitt for å
rekna ut den totale avstanden mellom dei to avsnitta. Impress bruker bare den største av
desse to avstandane.
Innstillingar for vising
Klikk på LibreOffice Impress → Vis (207) i dialogvindauget for innstillingar for å få fram eit
vindauge der du kan bestemma visingsmodus. Dette påverkar kor raskt skjermvisinga er under
redigeringa av presentasjonen.
Figur 207: Dialogvindauget for Innstillingar – LibreOffice Impress – Vis
258
LibreOffice 4.0 Impress Guide
• Linjalar synlege – bestemmer om linjalane oppe og til venstre for arbeidsområdet skal
•
•
•
visast eller ikkje.
Festelinjer ved flytting – gjer at festelinjene blir synlege medan eit objekt blir flytt.
Festelinjene er prikka linjer som kjem fram utføre boksen som inneheld det merkte objektet
og over heile arbeidsområdet. Desse hjelpelinjene gjer det enklare å plassere objektet
nøyaktig. Du kan også bruke denne funksjonen ved å trykke på knappen Hjelpelinjer
under flytting
på verktøylinja for innstillingar (206).
Alle kontrollpunkt i bezier-redigeringa – viser alle kontrollpunkta for alle bezierpunkta
dersom du har merkt ei bezierkurve. Dersom denne ikkje er merkt, vil bare kontrollpunkta
for den merkte bezierkurven bli vist.
Omriss for kvart enkelt objekt – Impress vil vise omrisset av kvart objekt når objektet blir
flytt. Dette gjer at du kan sjå om eitt enkelt objekt er i konflikt med andre objekt i
målområdet for flyttiga. Er denne ikkje vald, vil Impress vise bare ein firkant som inkluderer
alle dei merkte objekta.
Innstillingar for rutenett
Klikk på LibreOffice Impress → Vis (208) i dialogvindauget for innstillingar for å få fram eit
vindauge der du kan bestemma innstillingane for rutenett i Impress. Rutenett er til hjelp for å
plassere objekta nøyaktig i lysbiletet. Du kan også bruke rutenettet som festelinjer.
Dersom du har slått på festelinjer men ønskjer å plassere objektet utan hjelp av desse linjene, hald
nede Shift-tasten for å kopla ut funksjonen så lenge som nødvendig.
Figur 208: Dialogvindauget for Innstillingar – LibreOffice Impress – Rutenett
Rutenett
• Fest til rutenett – aktiverer festefunksjonen. Dersom du har vald denne funksjonen og
ønskjer å flytte enkeltobjekt utan å feste til linjene, hald nede Shift-tasten under flyttinga.
•
Du kan også slå av og på funksjonen med knappen Fest til rutenett
på verktøylinja for
innstillingar (206).
Synleg rutenett – viser rutenettpunkta på skjermen. Desse punkta er ikkje synlege når du
viser presentasjonen eller skriv han ut.
Oppløysing
• Vassrett – definerer kor lang avstanden skal vere mellom rutenettpunkta på X-aksen.
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress
259
• Loddrett – definerer kor lang avstanden skal vere mellom rutenettpunkta på Y-aksen.
• Synkroniser aksane – gjer at oppløysinga for x-aksen og y-aksen blir den same.
Underdeling
• Vassrett– bestemmer talet på mellomliggande rutenettpunkt på X-aksen.
• Loddrett – bestemmer talet på mellomliggande rutenettpunkt på Y-aksen.
Fest
• Til festelinjer– fester kanten av objektet til den næraste festelinja når du slepp
museknappen. Du kan også definere denne innstillinga ved å bruke knappen Fest til
•
rutenett
på verktøylinja for innstillingar (206).
Til sidemargane – innretter omrisset av biletet til den næraste margen. Markøren eller
biletomrisset må vere innføre festeområdet. I presentasjonen kan du slå på denne
•
funksjonen frå knappen Fest til sidemargar
på verktøylinja for innstillingar (206).
Til objektramme – innretter omrisset av biletet til kanten av det næraste biletobjektet.
Markøren eller biletomrisset må vere innføre festeområdet. I presentasjonen kan du slå på
•
•
denne funksjonen frå knappen Fest til objektkanten
på verktøylinja for innstillingar
(206).
Til objektpunkt – innretter omrisset av biletet til punkta på det næraste biletobjektet.
Markøren eller biletomrisset må vere innføre festeområdet. I presentasjonen kan du slå på
denne funksjonen frå knappen Fest til objektpunkt
på verktøylinja for innstillingar
(206).
Festeområde – definerer kor nær musepeikaren eller objektomrisset må vere for å aktivere
festinga. LibreOffice Impress vil feste til eit festepunkt dersom musemarkøren er nærare
enn denne avstanden.
Festeposisjon
• Når objektet vert laga eller flytt – gjer at grafiske objekt er avgrensa til vassrett, loddrett
•
•
•
eller diagonalt (45°) når objekta blir laga eller flytt. Du kan slå av desse restriksjonane ved
å halde nede Shift-tasten.
Utvida kantar – gjer at kvadrat blir laga ut frå den lengste sida i eit rektangel når Shifttasten blir trykt ned før du slepp museknappen. Dette gjeld også for ellipsar. Det blir laga
ein sirkel ut frå den lengste diameteren i ellipsen. Dersom det ikkje er merkt av for denne
funksjonen, blir eit kvadrat eller ein sirkel laga ut frå den kortaste sida eller den kortaste
diameteren.
Ved rotasjon – gjer at grafiske objekt bare kan roterast innføre multiplar av den
spesifiserte vinkelen. Du kan oppheve funksjonen ved å halde nede Shift-tasten under
roteringa. Slepp tasten når den ønskte vinkelen er nådd.
Punktreduksjon – definerer vinkelen for punktreduksjon. Dette kan vere nyttig under
arbeid med mangekantar.
Innstillingar for utskrift
Klikk på LibreOffice Impress → Skriv ut (Figure 209) i dialogvindauget for innstillingar for å setje
innstillingar for å skrive ut ein presentasjon. Sjå kapittel 10 Skrive ut, sende som e-post, eksportere
og lagra lysbiletframvisingar for meir om dei tilgjengelege vala.
260
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figure 209: Dialogvindauget for Innstillingar – LibreOffice Impress – Skriv ut
Kvalitet
• Standard – gjer at utskrifta blir gjort i originalfargane.
• Gråtonar – gjer at utskrifta blir gjort i gråtoner.
• Svart/Kvit – gjer at utskrifta blir gjort i svart/kvitt.
Skriv ut
• Sidenamn – bestemmer om sidenamnet skal skrivast ut.
• Dato – bestemmer om dagens dato skal skrivast ut.
• Klokkeslett – bestemmer om gjeldande klokkeslett skal skrivast ut.
• Gøymde sider – bestemmer om sidene som er gøymde frå presentasjonen skal skrivast
ut.
Sideinnstillingar
• Standard – gjer at sida ikkje blir skalert ved utskrift.
• Tilpass til side – gjer at objekt som er for store blir forminska for å passe til papiret i
•
•
skrivaren.
Side ved side – gjer at sidene blir skrivne ut side ved side dersom lysbileta er mindre enn
papirformatet.
Brosjyre – vel denne funksjonen dersom du vil skrive ut i brosjyreformat. Du kan også
velje om framsida, baksida eller begge sidene av brosjyren skal skrivast ut.
Framside – skriv ut framsida av brosjyren.
•
• Bakside – skriv ut baksida av brosjyren.
• Papirskuff frå skrivaroppsettet – gjer at papirskuffen blir bestemt av skrivaroppsettet.
Tilpassa brukargrensesnittet
Skrifttype for menyane
Du kan endra skrifttypen brukt i menyane frå den skrifta som blir levert med LibreOffice til
systemskrifta brukt i operativsystemet slik:
1) Vel Verktøy → Innstillingar → LibreOffice → Vis på menylinja.
2) Merk av for Bruk systemskrifta i brukargrensesnittet og trykk OK.
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress
261
Menyinnhald
Du kan tilpassa menyane i Impress ved å legge til element eller flytte rundt på elementa på
menylinja i tillegg til andre forandringar.
1) Vel Vis → Verktøylinjer → Tilpass eller Verktøy → Tilpass på menylinja for å opna
dialogvindauget for å tilpassa verktøylinjene (Figure 209).
2) Sjå etter at fanen Menyar er opna.
3) Vel i nedtrekkslista Lagra i om menyen skal lagrast i LibreOffice Impress eller for ein
presentasjon.
4) Vel menyen du vil endre i nedtrekkslista Meny i LibreOffice Impress-menyar.
5) Klikk på knappen Meny eller Endra for å tilpassa den valde menyen. Du kan også legge til
kommandoar i menyen ved å trykke på knappen Legg til. Desse handlingane blir omtalt
nærare nedanfor. Bruk pilknappane like etter Oppføringar for å flytte menyoppføringane
opp elller ned.
6) Når du er ferdig med tilpassinga, trykk OK for å lagra dei.
Figur 210: Dialogvindauget for tilpassing – fanen menyar
262
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Figure 211: Dialogvindauget for ny
meny
Laga nye menyar
Slik lagar du ein ny meny:
1) Trykk knappen Ny på fanen Menyar for å opna dialogvindauget for å laga nye menyar
(Figure 211).
2) Skriv inn eit namn for den nye menyen i feltet Menynamn.
3) Bruk pilknappane for å flytte den nye menyen der du vil ha han på menylinja.
4) Trykk OK for å lagra. Den nye menyen kjem nå opp på lista over menyar i tilpassvindauget.
Menyen vil kome fram på menylinja når tilpassingane er lagra.
5) Når du har laga ein ny meny, kan du legge til ønskte kommandoar som vist i «Legge til
menykommandoar» på side 264.
Endra eksisterande menyar
Figur 212: Dialogvindauget for flytting
av meny
Slik endrar du ein eksisterande meny:
1) Vel menyen du vil endra frå nedtrekkslista Meny i fanen Menyar i tilpassingsvindauget.
2) Trykk på knappen Meny for å opna ei liste over det du kan gjere: Flytt, Gje nytt namn eller
Slett. For standardmenyane i LibreOffice er det bare valet Flytt som er tilgjengeleg.
3) For å flytte ein meny, for eksempel Fil, vel du Meny → Flytt for å oopna dialogvindauget
Flytt meny (Figure 213).
4) Bruk pilknappane for å flytte menyen dit du vil ha han på menylinja.
5) For å flytte undermenyar (for eksempel Fil | Send), vel hovudmenyen (Fil) i menylista og
deretter vel du undermenyen Send i lista over oppføringar i menyinnhaldet i
tilpassingsvindauget (210). Bruk piltastane for å flytte menyoppføringa opp eller ned i
menyen.
6) Trykk OK for å lagra endringane og lukke vindauget.
Lage tastesnarvegar
I tillegg til å gi ein meny eit nytt namn, kan du også legge til tastesnarvegar som gjer at du kan
opne menyen ved å halde nede Alt-tasten medan du trykker på den bokstaven som er understreka
i menynamnet.
1) Merk menyen eller menyinnslaget.
2) Klikk på Endra i tilpassingsvindauget (210) og vel Gje nytt namn.
3) Skriv inn ein tilde (~) framføre den bokstaven som skal brukast som snartast. For eksempel
for å opna menyen Lagra alle ved å trykke Alt + G, skriv inn La~gra alle.
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress
263
Merk
Vis omtanke når du lagar nye snarvegar slik at du ikkje vel ein tastekombinasjon som
er i bruk frå før. I eksempelet ovanfor, sjå etter at ingen andre menyar blir opna med
tastekombinasjonen Alt + G i den same menyen.
Legge til menykommandoar
Du kan legge til kommandoar til menyar og menyar du har laga.
1) Vel menyen i menylista på fanen Menyar i tilpassingsvindauget (210) og trykk på Legg til.
Figure 213: Dialogvindauget for å legge til kommandoar
2) Vel kategori og deretter kommando i dialogvindauget for å legge til kommandoar (214), og
trykk på Legg til. Dialogvindauget blir halde ope slik at du kan legge til fleire kommandoar.
3) Når du er ferdig, trykk på Lukk.
4) Bruk piltastane i tilpasingsvindauget for å setje kommandoane i ønskt rekkefølgje.
5) Trykk OK for å lagra endringane og lukke vindauget.
Endre menyoppføringane
I tillegg til å endre rekkefølgja på oppføringane i ein meny eller ein uundermeny, kan du også legge
til undermenyar, gi oppføringane nytt namn, sletta dei eller legge til gruppeskilje.
1) Vel menyen du ønskjer å endre i menylista i fanen Menyar i tilpassingsvindauget (210).
2) Vel ei oppføring i lista Oppføringar under menyinnhaldet.
3) Trykk på knappen Endra og vel den aktuelle handlinga frå lista som kjem opp. Dei fleste
handlingane er sjølvforklarande. Byrja ei gruppe legg til ei skiljelinje etter den utheva
oppføringa.
264
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Tilpasse verktøylinjene
Du kan tilpassa verktøylinjene på mange måtar, mellom anna velje kva symbol (ikon) som skal
visast. Du kan også låse plasseringa på ei innlimt verktviseøylinje slik det er forklart i Getting
Started Guide Chapter 1, Introducing LibreOffice. Denne bolken forklare korleis du kan lage nye
verktøylinjer og legge til andre symbol (kommandoar) til dei som alt er tilgjengelege på ei
verktøylinje.
Tilpasse verktøylinjer
1) Vel Vis → Verktøylinjer → Tilpass eller Verktøy → Tilpass på menylinja eller høgreklikk
på ein tom plass på verktøylinja og vel Tilpass verktøylinja frå menyen som kjem opp for
å opne dialogvindauget for tilpassing (214).
Figur 214: Dialogvindauget tilpass – fanen verktøylinjer
2) Sjå etter at fanen Verktøylinjer er ope.
3) I nedtrekkslista Lagra i vel du om verktøylinja skal lagrast i Impress eller i ein vald
presentasjon.
4) I Verktøylinjer i LibreOffice Impress vel du kva verktøylinje som skal endrast.
5) Trykk på knappen Verktøylinje for å få fram ei nedtrekksliste med val for tilpassinga av
verktøylinja.
6) Vel innstillinga du vil bruke i nedtrekkslista. Standardvalet er Berre ikon.
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress
265
7) Merk av eller fjern merkinga for dei kommandoane du vil ha med eller ikkje ha med i
Verktøylinjeinnhald.
8) For å endre plasseringa av ei oppføring, merk oppføringa og bruk piltastane for å flytte ho.
9) Når du er ferdig, trykk på OK for å lagra endringane og lukke vindauget.
Lage nye verktøylinjer
Slik lagar du ei ny verktøylinje:
1) Vel Vis → Verktøylinjer → Tilpass eller Verktøy → Tilpass på menylinja eller høgreklikk
på ein tom plass på verktøylinja og vel Tilpass verktøylinja frå menyen som kjem opp for
å opne dialogvindauget for tilpassing (214).
2) Sjå etter at fanen Verktøylinjer er ope.
3) Trykk på Ny for å opne dialogvindauget fro å skrive inn namn (215).
4) Skriv inn eit namn på den nye verktøylinja og vel i nedtrekkslista Lagra i om menyen skal
lagrast i Impress eller i eit vald dokument.
Figur 215: Dialogvindauget for å gi
namn til verktøylinje
5) Trykk på OK. Den nye menylinja er nå synleg i lista over verktøylinjer i dialogvindauget for
tilpassing. Når du har laga ei ny verktøylinje, må du legge til noen kommandoar slik det er
forklart nedanfor.
Legge til kommandoar i verktøylinja
Slik legg du til kommandoar i ei ny verktøylinje eller tilpassar ei eksisterande verktøylinje:
1) Vel Vis → Verktøylinjer → Tilpass eller Verktøy → Tilpass på menylinja eller høgreklikk
på ein tom plass på verktøylinja og vel Tilpass verktøylinja frå menyen som kjem opp for
å opne dialogvindauget for tilpassing.
2) Sjå etter at fanen Verktøylinjer er ope (214).
3) Vel verktøylinja frå nedtrekkslista Verktøylinje.
4) Trykk på Legg til for å opna dialogvindauget for å legge til kommandoar (214 på side 265)
som er det same dialogvindauget som «Legge til menykommandoar» side 264).
5) Vel ein Kategori og ein Kommando frå den relevante lista.
6) Trykk på Legg til. Dialogvindauget vil halde seg ope slik at du kan legge til fleire
kommandoar.
7) Klikk Lukk når du er ferdig med å legge til kommandoar. Dersom du legg til ei oppføring
som ikkje har eit ikon, vil verktøylinja vise det fulle namnet på oppføringa. Sjå «Velje ikon
for kommandoar i verktøylinja» nedanfor korleis du kan legge til eit ikon i ei verktøylinje.
8) Bruk pilknappane i tilpassingsvindauget for å flytte oppføringane opp eller ned i
verktøylista.
9) Når du er ferdig, trykk på OK for å lagra endringane og lukke vindauget.
266
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Velje ikon for kommandoar i verktøylinja
Til vanleg har varktøylinjene ikon (symbol) i staden for ord for å vise kommandoane.
1) Vel kommandoen og klikk på Endra og vel Endra ikon for å opna dialogvindauget for å
endra ikon (Figure 216).
2) Rull gjennom dei tilgjengelege ikona og merk det du ønskjer å bruke.
3) Trykk på OK for å legge ikonet til kommandoen.
Figure 216: Dialogvindauget for å endra ikon
Merk
Du kan lage tilpassa ikon i eit biletprogram og importere det til LibreOffice ved å
trykke på Importer i dialogvindauget for å ende ikon. Tilpassa ikon må vere 16×16
eller 26×26 pikslar store og kan ikkje innehalde meir enn 256 fargar.
Tilpasse tastesnarvegar
Appendiks til denne handboka viser standard tastesnarvegar som er brukte i Impress. Du kan
endre sess eller legge til nye snarvegar. Det er råd å tildele snarvegar til standardfunksjonar i
Impress og til dine eigne makroar og lagra desse for bruk bare i Impress eller i heile LibreOffice.
Åtvaring
Ver varsam når du gjer om eksisterande tastesnarvegar brukte av operativsystemet
eller LibreOffice. Mange snarvegar er vanlege i mange program, som for eksempel
F1 for hjelp, og det er alltid venta at desse skal gi bestemte resultat. Sjølv om det er
enkelt å tilbakestille snarvegane til standardverdiane for LibreOffice, kan endringar i
vanlege snarvegar vere både overraskande og frustrerane og kan dessutan føre til
tap av data eller lage programkonfliktar, særleg om datamaskinen er i bruk av fleire.
Eksempel på snarvegar
Anta at du vil lage ein snarveg for å sette inn ein lysbiletkopi i presentasjonen. Tasten Insert vil
vere logisk til dette føremålet. Dette gjer du slik:
1) Vel Vis → Verktøylinjer → Tilpass eller Verktøy → Tilpass på menylinja eller høgreklikk
på ein tom plass på verktøylinja og vel Tilpass verktøylinja frå menyen som kjem opp for
å opne dialogvindauget for tilpassing.
2) Sjå etter at fanen Tastatur er open (Figure 217).
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress
267
3) Sidan denne snarvegen bare er aktuell i Impress og ikkje i LibreOffice, vel Impress i den
øvre, høgre delen av dialogvindauget.
4) Vel Set inn i Kategori-lista og Lag kopi av lysbiletet i Funksjons-lista.
5) Vel tasten Ins i lista Snartastar og trykk på Endra.
6) Trykk på OK for å lagra endringa. Nå vil tasten Insert sette inn ein kopi av eit lysbilete like
etter det valde lysbiletet.
Figure 217: Dialogvindauget tilpass – fanen tastatur
Merk
Alle eksisterande snarvegane som er sett opp for den valde funksjonen blir lista ut i
boksen Tastar. Sidan det ikkje var laga snarveg for funksjonen Set inn → Lag kopi
av lysbiletet var lista over tastar tom. Dersom dette ikkje hadde vore tilfelle, og du
ville endre ein eksisterande snarveg, måtte du først ha sletta den eksisterande
snarvegen.
Snarvegar som ikkje kan endrast er gråa ut i dialogvindauget. Sjå for eksempel
Skift+F1 og Skift+F2 på bildet over.
Lagra endringane
Endringar i snarvegoppsettet (og andre oppsett) kan lagrast i ei oppsettfil for tastaturet for seinare
bruk. Dette gjer at du kan lage ulike oppsett for ulike behov.
1) Når tilordningane til tastane er utført, trykk på Lagra i dialogvindauget for tilpassing.
268
LibreOffice 4.0 Impress Guide
2) Vel Alle filer som filtype i dialogvindauget som kjem fram.
3) Skriv inn eit namn på oppsettfila i boksen Filnamn eller vel ei eksisterande fil frå lista. Du
kan også bla deg gjennom alle mappene i datamaskinen for å finne ei bestemt fil.
4) Trykk på Lagra. Dersom du er i ferd med å overskrive ei eksisterande fil, vil det kome opp
ei åtvaring om dette slik at du kan velje kva du vil gjere. Elles blir fila lagra utan vidare
melding.
Lasta inn lagra tastaturoppsett
Du kan laste inn ei tidlegare lagra fil for tastaturoppsett ved å trykke på Last inn i dialogvindauget
for tilpassing og så velje oppsettfila frå dialogvindauget som kjem fram.
Tilbakestille snarvegane
Trykk på Tilbakestill for å stille alle tastesnarvegane tilbake til standardverdiane. Det kjem ikkje
opp noe spørsmål om stadfesting, så ver litt forsiktig når du bruker dette valet.
Køyre makroar frå tastaturet
Du kan også definere snarvegtastar for å køyre makroar. Desse snarvegane er reint
brukardefinerte. Ingen snarvegar blir levert med eller lagt til LibreOffice. Sjå Getting Started Guide,
Chapter 13 Getting started with macros for meir om makroar.
Legge til funksjonar med utvidingar
Ei utviding er ei pakke som kan installerast i LibreOffice for å legge til ein ny funksjon.
Du kan finne slike utvidingar mange stader, men den offisielle nettstaden for utvidingar er
http://extensions.libreoffice.org/. Noen av utvidingane er gratis, andre er tilgjengelege mot betaling.
Sjå i beskrivinga av utvidinga kva lisensar som gjeld for den utvidinga du er interessert i.
Figure 218: Dialogvindauget for handtering av utvidingar
Kapittel 11 Sette opp og tilpasse Impress
269
Installere utvidingar
Slik kan du installere ei utviding:
1) Last ned utvidinga og lagra ho i datamaskinen.vise
2) Vel Verktøy → Utvidingar på menylinja i LibreOffice for å opne dialogvindauget for
handtering av utvidingar (Figure 218).
3) Trykk på Legg til for å opna ein filutforskar. Finn og merk utvidinga du skal installere og
trykk på Opna for å byrje installeringa. Det kan hende at det kjem opp eit vindauge der du
må godta lisensvilkåra før du kan installere fila.
4) Når installeringa er ferdig, blir utvidinga lista i dialogvindauget for utvidingar.
Tips
For å finne ei utviding kan du opne dialogvindauget for handtering av utvidingar og
trykke på Hent fleire utvidingar på Internett. Dette vil opna nettsida for utvidingar.
Merk
For å installere ei delt utviding må du ha skrivetilgang til installasjonsmappa for
LibreOffice.
Bruke utvidingar
Denne bolken omhandlar noen av dei viktige og populære utvidingane for Impress. (Litt tilfeldig
utvald). I kvart tilfelle må du først installere utvidinga som forklart ovanfor.
Presentasjonskonsoll
Denne følgjer med dei fleste installasjonane av LibreOffice og gir ekstra kontroll til
lysbiletframvisingane (presentasjonane). For eksempel kan du ved bruk av presentasjonskonsollen
sjå det neste bilete i presentasjonen, notat og ei klokke som viser presentasjonstida medan
audiensen bare ser det lysbiletet som blir vist. Presentasjonskonsollen viser elementa i tre
ombytbare visingar:
• Første visinga viser det gjeldande lysbiletet inkludert effektar og det neste lysbiletet.
• Den andre visinga viser notat i stor, skalerbar skrift i tillegg til nåverande og neste lysbilete.
• I den tredje visinga kan du sortere lysbileta ut frå miniatyrar.
Presentasjonskonsollen er bare tilgjengeleg når det er kopla ein ekstra skjerm til datamaskinen.
Sjå kapittel 9 Lysbiletframvising for meir om bruk av presentasjonskonsollen.
Merk
Presentasjonsonsollen verkar bare på operativsystem som har støtte for fleire
skjermar og bare når to skjermar er tilkopla datamaskinen. Skjermen på ein berbar
datamaskin kan vere den eine skjermen.
Profesjonell malpakke II
Denne pakka (Professional Template Pack II) inneheld meir enn 120 malar for Writer, Calc og
Impress. Pakka skal vere tilgjengeleg i fleire språk men eg har ikkje funne ho på norsk
(bokmål/nynorsk). Når pakka er installert, vil du finne malane i Fil → Ny → Malar på
hovudmenyen.
Presentation Minimizer
Reduserer filstorleiken på den aktuelle presentasjonen. Bileta blir komprimerte og unødvendige
data blir fjerna. Kan også optimalisere biletkvaliteten i høve til storleiken. Presentasjonar som er
laga for skjerm treng ikkje den same kvaliteten som for utskriving.
270
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Vedlegg A
Tastatursnarvegar
Innleiing
Det er råd å bruke LibreOffice bare ved hjelp av dei innebygde tastesnarvegane utan å bruke
datamus eller styrekule. Det er råd å gjere såpass kompliserte handlingar som å lime inn eller å
løysa verktøylinjer og vindauge eller endra storleiken og plasseringa av objekt bare ved hjelp av
tastaturet. Sjølv om LibreOffice har eit godt sett med snarvegar innebygd, kan kvar komponent ha
andre snarvegar tilpassa arbeidet.
For å finne hjelp om bruk av snarvegar i LibreOffice kan du søke i LibreOffice Hjelp med for
eksempel søkeorda «snarveg», «tilgjenge», «snøggtast» eller liknande.
I tillegg til å bruke dei innebygde snarvegane, lista i dette tillegget, kan du definere dine eigne. Du
kan lage snarvegar til standardfunksjonar og makroar og lagra dei for bruk i bare Impress eller i
heile LibreOffice.
Bruk dialogvindauget for tilpassing for å definerer dine eigne snarvegar slik det er omtalt i «Tilpass
tastatursnarbegar» i kapittel 11, Sette opp og tilpasse Impress.
Tips for Macintosh-brukarar
Noen tastekombinasjonar er ulike på Mac i høve til slik dei er i Windows og Linux. Denne tabellen
viser noen av dei vanlegaste ulikskapane. Du kan finne meir detaljert om dette i Hjelp.
Windows / Linux
Mac ekvivalent
Effekt
Verktøy →
Innstillingar menyval
LibreOffice > Preferences
Tilgang til innstillingar for oppsett
Høgreklikk
Control+click og/eller
høgreklikk avhengig av
oppsettet for datamaskinen
Opnar ein sprettoppmeny
Ctrl (Control)
⌘ (Command)
Brukt saman med andre tastar
F5
Shift+⌘+F5
Opnar dokumentstruktur
F11
⌘+T
Opnar stilhandsamaren
Merk
Noen av snartastane i dette vedlegget kan vere i bruk av operativsystemet. Desse
tastane er ikkje tilgjengelege i LibreOffice. Prøv å bruke andre tastar ved hjelp av
Verktøy → Tilpass → Tastatur eller eventuelt å endre tastane i operativsystemet.
Funksjonstastar i Impress
Snøggtastar
Effekt
F2
Vel tekstverktøy og rediger tekst.
F3
Gå inn i ei gruppe og rediger gruppe.
Shift + F3
Kopier objekt.
Ctrl + F3
Gå ut av ei gruppe.
F4
Opnar dialogvindauget posisjon og storleik.
F5
Start lysbiletvisinga.
Ctrl + Shift + F5
Opna vindauget dokumentstruktur.
272
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Snøggtastar
Effekt
F6
Flytt fram i navigeringa i verktøylinjene utan å bruke musa.
Shift + F6
Flytt tilbake i navigeringa i verktøylinjene utan å bruke musa.
Ctrl + F6
Gå inn i eit dokument.
F7
Start stavekontroll.
Ctrl+F7
Opna synonymordlista.
F8
Rediger punkt.
Ctrl + Shift + F8
Tilpass tekst til ramme.
Shift + F10
Opna sprettoppmenyen for eit merkt objekt.
F11
Opna dialogvindauget for stilhandsamaren.
Snarvegtastar for lysbiletvising
Snøggtastar
Effekt
Esc
Avslutt presentasjonen.
Mellomromstast,
Pil høgre,Pil ned,
Page Down, Enter eller N
Spel av den neste lysbileteffekten. Dersom det ikkje finst ein effekt
framføre dette lysbiletet, gå til neste lysbilete.
Alt+Page Down
Gå til det neste lysbilete utan å spele av effektane.
[tal] + Enter
Skriv nummeret til lysbiletet og gå til lysbiletet ved å trykke Enter.
Pil venstre, Pil opp,
Page Up, Rettetast eller P
Spel den førre effekten om igjen. Dersom det ikkje finst noen førre
effekt, gå til det førre lysbiletet.
Alt + Page Up
Gå til det førre lysbilete utan å spele av effektane.
Home
Gå til det første lysbiletet.
End
Gå til det siste lysbiletet.
Ctrl + Page Up
Gå til det førre lysbiletet.
Ctrl + Page Down
Gå til det neste lysbiletet.
B eller . (punktum)
Vis svart skjerm til neste taste- eller musehjulhending.
W eller , (komma)
Vis kvit skjerm til neste taste- eller musehjulhending
Vedlegg A Tastatursnarvegar
273
Snarvegtastar for normalvising
Snøggtastar
Effekt
Plus (+)
Forstørr.
Minus (-)
Forminsk.
Gongeteikn (×)
(taltastaturet)
Tilpass sida i vindauget.
Deleteiknet (:)
(taltastaturet)
Forstørr det gjeldande utvalet.
Shift + Ctrl + G
Grupper dei merkte objekta.
Shift + Ctrl + Alt + A
Løys opp den merkte gruppa.
Ctrl + click
Gå inn i ei gruppe slik at du kan redigere kvart enkelt objekt i gruppa.
Klikk utanfor gruppa for å gå tilbake til normalvisinga.
Shift + Ctrl + K
Slå saman merkte objekt.
Shift + Ctrl + K
Del det merkte objektet. Denne tastekombinasjonen verkar bare på
objekt som er laga ved å slå saman to eller fleire objekt.
Ctrl + Pluss (+)
Flytt fremst.
Shift + Ctrl + Pluss (+)
Flytt framover.
Ctrl + Minus(-)
Flytt bakover.
Shift + Ctrl + Minus(-)
Flytt bakarst.
Snarvegtastar for redigering av tekst
Snøggtastar
Effekt
Ctrl + Bindestrek(-)
Tilpass bindestrek. Du bestemmer orddelinga.
Ctrl + Shift + Minus(-)
Hard bindestrek.
Ctrl + Shift +
Mellomromtasten
Hardt mellomrom. Harde mellomrom v¨blir ikkje brukte som
bindestrek og blir ikkje utvida om teksten blir innretta.
Shift + Enter
Linjeskift utan nytt avsnitt.
Pil venstre
Flytt markøren mot venstre.
Shift + Pil venstre
Flytt markøren med utvalet mot venstre.
Ctrl + Pil venstre
Flytt markøren til byrjinga av eit ord.
Ctrl + Shift + Pil venstre
Merk ord for ord mot venstre.
Pil høgre
Flytt markøren mot høgre.
Shift + Pil høgre
Flytt markøren med utvalet mot høgre.
Ctrl + Pil høgre
Gå til byrjinga av det neste ordet.
Ctrl + Shift + Pil høgre
Merk ord for ord mot høgre.
Pil opp
Flytt markøren opp ei linje.
Shift + Pil opp
Gå oppover i dokumentet og merk linjene.
274
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Snøggtastar
Effekt
Ctr l+ Pil opp
Flytt markøren til byrjinga av avsnittet.
Ctrl + Shift + Pil opp
Merk til byrjinga av avsnittet. Neste tastetrykk utvidar merkinga til
byrjinga av det førre avsnittet.
Pil ned
Flytt markøren ned ei linje.
Shift + Pil ned
Gå nedover i dokumentet og merk linjene.
Ctrl + Pil ned
Flytt markøren til bslutten av avsnittet.
Ctrl + Shift + Pil ned
Merk til slutten av avsnittet. Neste tastetrykk utvidar merkinga til
slutten av det neste avsnittet.
Home
Gå til byrjinga av linja.
Shift + Home
Gå og merk til byrjinga av linja.
Ctrl + Home
Gå til byrjinga i ei tekstblokk i lysbiletet.
Ctrl + Shift + Home
Gå til og merk til byrjinga av ei tekstblokk i lysbiletet.
End
Gå til slutten av linja.
Shift + End
Gå til og marker til slutten av linja.
Ctrl + End
Gå til slutten av i ei tekstblokk i lysbiletet.
Ctr l+ Shift + End
Gå til og marker til slutten av ei tekstblokk i lysbiletet.
Ctrl + Del
Slett tekst til slutten av ordet.
Ctrl + Shift + Del
Slett tekst til slutten av setninga.
Ctrl + Rettetast
Slett teksten til byrjinga av ordet. I ei liste, slett eit tomt avsnitt
framføre det gjeldande avsnittet.
Ctrl + Shift + Rettetast
Slett tekst til byrjinga av setninga.
Snarvegtastar for Impress
Snøggtastar
Effekt
Pil
Flytt det merkte objektet eller sidevisinga i pilretningen.
Ctrl + Pil
Flytt lysbiletet i normalvisinga.
Shift + dra
Avgrens flyttinga av det merkte objektet til vassrett eller loddrett.
Ctrl + dra
Hald nede Ctrl og dra eit objekt for å lage ein kopi av objektet.
Alt + dra
Hald nede Alt for å dra eller endra storleik på objektet ved å dra frå
midten av objektet og utover.
Alt + klikk
Vel objektet bak det nåverande valde objektet.
Alt + Shift + klikk
Vel objektet framføre det nåverande valde objektet.
Shift + klikk
Vel nærliggande element eller ein tekstsekvens. Klikk ved byrjinga av
utvalet, flytt til slutten av utvalet og hald nede Shift medan du klikkar.
Shift + dra
Hald nede Shift når du drar eller endrar storleik på eit objekt utan å
endra forholdet mellom sidene i objektet.
Vedlegg A Tastatursnarvegar
275
Snøggtastar
Effekt
Tabulator
Vel objekta i den rekkefølgja dei blei laga.
Shift + Tabulator
Vel objekta i omvendt rekkefølgje i høve til slik dei blei laga.
Esc
Gå ut av gjeldande modus.
Enter
Slå på ei plasshaldarobjekt i ein ny presentasjon. (Bare viss ramma
er merkt).
Ctrl + Enter
Flytt til det neste tekstobjektet i lysbiletet. Dersom det ikkje finst noe
tekstobjekt eller du har kome fram til det siste tekstobjektet, vil det bli
sett inn eit nytt lysbilete. Det nye lysbiletet bruker den same
utforminga som det gjeldande lysbiletet.
Page Up
Gå til det førre lysbiletet dersom du ikkje er i det første lysbiletet.
Page Down
Gå til det førre lysbiletet dersom du ikkje er i det siste lysbiletet.
Navigering i lysbiletsortering
Snøggtastar
Effekt
Esc
Flytt fokus til det første lysbiletet.
Piltast
Flytt fokus til det neste lysbiletet.
Mellomromstast
Gjer lysbiletet som har fokus til det gjeldande
lysbiletet.
Bruk av snarvegtastar
Noen av snartastane kan bli sette til å brukast på skrivebordssystemet. Tastar som er tilordna
skrivebordssystemet er ikkje tilgjengelege i LibreOffice. Prøv å tilordna ulike tastekombinasjonar
for LibreOffice, i Verktøy → Tilpass → Tastatur, eller i systemet brukt i datamaskinen.
Du kan bruke tastaturet for å få tilgang til kommandoane i LibreOffice Impress og for å navigere
gjennom arbeidsplassen. LibreOffice Impress bruker dei same snartastane som LibreOffice Draw
for å lage teikneobjekt.
Bolken nedanfor vil gi deg noen eksempel på bruk av snartastar.
Velje plasshaldarar
LibreOffice Impress automatiske oppsett bruker plasshaldarar for lysbilettitlar, tekst og objekt. Trykk Ctrl +
Enter for å velja ein plasshaldar. Trykk Ctrl + Enter igjen for å flytte til neste plasshaldar.
Viss du trykker Ctrl + Enter etter at du har nådd den siste plasshaldaren i eit lysbilete, blir eit nytt lysbilete
sett inn etter det gjeldande lysbiletet. Det nye lysbiletet bruker same oppsettet som det gjeldande
lysbiletet.
Laga og redigera eit teikneobjek
1 Trykk fleire gonger på F6 til verktøylinja for teikning kjem fram.
2 Trykk på Pil høgre eler Pil venstre til du kjem til ikonet for eit teikneverktøy.
3 Dersom det er ei pil ved sida av knappen, har knappen ein undermeny. Trykk på Pil oppeller pil ned-tasten for å opna undermenyen.
4 Trykk Pil høgre eller Pil venstre for å velje eit ikon.
276
LibreOffice 4.0 Impress Guide
5 Trykk Ctrl + Enter. Objektet blir laga i midten av det gjeldande lysbietet.
6 For å gå tilbake til dokumentet, trykker du Ctrl + F6.
7 Bruk piltatstane for å plassere objektet der du ønskjer det.
8 Trykk Shift + F10 for å opna sprettoppmenyen slik at du kan velje kommandoar frå
denne.
9 Bruk tastane Pil opp og Pil ned tfor å velje kommandoen.
10 Trykk Enter for å utføre komandoen.
11 Trykk tasten Esc for å avslutte.
Velje objekt
5) Trykk Ctrl + F6 for å gå til dokumentet.
6) Trykk på Tabulator til du kjem til objektet du vil markere.
Lysbiletframvising
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Trykk Ctrl + F2 eller F5 for å byrje framvisinga.
Trykk mellomromstasten for å gå til det neste lysbiletet eller den neste animasjonen.
Trykk Alt + Page Down for å gå til det neste lysbiletet utan å spele av animasjonseffektar.
Trykk Alt + Page Up for å gå tlbake til det førre lysbiletet.
Skriv inn lysbiletnummeret og trykk Enter for å gå til eit spesielt lysbilete.
Trykk Esc eller – for å stoppe framvisinga.
Lysbiletsortering
Når du første gongen byter til «Lysbiletsortering», trykk på Enter for å skifte tastaturfokus til
arbeidsområdet. Elles kan du trykke F6 for å navigere til arbeidsområdet og så trykke Enter.
Merking og oppheving av merking av lysbilete
7) Bruk piltastane for å navigere til lysbiletet du vil merka og trykk på mellomromstasten.
8) For å legge lysbilete til utvalet, bruk piltastane for å navigere til lysbileta som skal setjast
inn og trykk mellomromstasten igjen.
9) For å fjerna eit lysbilete, naviger til lysbiletet og trykk mellomromstasten.
Kolpiere lysbilete
10) Bruk piltastane for å navigera til lysbiletet som du vil kopiera og trykk så Ctrl + C.
11) Naviger til lysbiletet der du vil lime inn lysbiletet og trykk Ctrl + V.
Flytte lysbilete
1) Bruk piltastane for å navigera til lysbiletet som du vil flytte og trykk så Ctrl + X.
2) Naviger til lysbiletet der du vil lime inn lysbiletet og trykk Ctrl + V.
3) Vel Framføre eller Etter det gjeldande lysbiletet og trykk på OK.
Vedlegg A Tastatursnarvegar
277
Alfabetisk innhaldsliste
3
3D........................................................................................................................................................... 134
3D-objekt.................................................................................................................................................134
3D-verktøy.............................................................................................................................................. 134
A
Animasjonar............................................................................................................................................227
Animasjonseffektar..........................................................................................................................229, 232
Arbeide med 3D objekt............................................................................................................................134
Arbeidsområdet.........................................................................................................................................18
Autosamandrag.......................................................................................................................................202
Autoutforming......................................................................................................................................58, 94
Autoutforming............................................................................................................................................58
Autoutformings tekstboks..........................................................................................................................65
Autoutformingsboksar...............................................................................................................................76
Avsnittsformatering................................................................................................................................... 71
B
Beskriving................................................................................................................................................. 48
Bilete..................................................................................................94, 101, 104, 106, 107, 125, 134, 136
Biletfilter.................................................................................................................................................. 104
Biletkart................................................................................................................................................... 109
Biletstilar................................................................................................................................................. 171
Biletstilar................................................................................................................................................. 171
Blinke......................................................................................................................................................169
Blokkjustert............................................................................................................................................... 73
Brosjyre, skrive ut....................................................................................................................................242
Brukargrensesnitt, deler av.......................................................................................................................12
Bruksområde.............................................................................................................................................16
C
Celler...................................................................................................................................................... 179
D
Delt utviding............................................................................................................................................274
Diagram.................................................................................................................................................. 188
Dialogvindauget for sideoppsett..............................................................................................................211
Dialogvindauget for tilpassa animasjon...................................................................................................228
Disposisjonsnivå....................................................................................................................................... 79
Disposisjonsvising...................................................................................................................................201
Disposisjonsvisinga...................................................................................................................................21
Dokumentasjon.........................................................................................................................................11
Dokumentstruktur......................................................................................................................................20
Dokumentstrukturvindauget......................................................................................................................20
E
E-postvedlegg.........................................................................................................................................253
Endre storleik..........................................................................................................................................101
Endre storleik på bilete............................................................................................................................101
F
Fanen for pilstilar.....................................................................................................................................152
Fargar..................................................................................................................................................... 104
Felt..........................................................................................................................................................212
Festelinjer............................................................................................................................................... 130
278
LibreOffice 4.0 Impress Guide
Filter........................................................................................................................................................ 104
Fleire.......................................................................................................................................................232
Flytte................................................................................................................................................. 59, 178
Fontwork (skriftutforming).......................................................................................................................137
Fontwork-verktøylinja..............................................................................................................................138
Forfattarinformasjonen..............................................................................................................................47
Formatere............................................................................................................................................... 210
Formatering.............................................................................................................................................167
Formatering ved hjelp av verktøylinja for bilete.......................................................................................102
Formateringsmerke...................................................................................................................................64
Former.....................................................................................................................................129, 134, 136
Frå andre kjelder.......................................................................................................................................49
Funksjonstastar i Impress.......................................................................................................................278
Fyllformatmodus......................................................................................................................................174
G
Galleri....................................................................................................................................................... 98
Gjennomsikt............................................................................................................................................166
Gjennomsikt............................................................................................................................................106
Gøym/Vis-knappen................................................................................................................................... 98
H
Handbøker................................................................................................................................................ 11
Handtak.....................................................................................................................................................45
Harde bindestrekar....................................................................................................................................64
Harde mellomrom......................................................................................................................................64
Hjelpsystem.........................................................................................................................................10, 11
Hovudutforming...................................................................................................................................37, 47
Hovudutforming.........................................................................................................................................37
Hovudutforming.........................................................................................................................................37
Hovudutforming, lage................................................................................................................................37
Hovudutforminga for notat.......................................................................................................................210
Hovudvindauget i Impress.........................................................................................................................17
HTML-vegvisaren....................................................................................................................................250
Hyperlenke................................................................................................................................................88
Hyperlenker...............................................................................................................................................89
I
Importere...................................................................................................................................................54
Impress...............................................................................................................................................16, 30
Impress..................................................................................................................................................... 16
Innhaldsboksar..........................................................................................................................................30
Innhaldsboksar (Impress)..........................................................................................................................30
Innstillingane........................................................................................................................................... 220
Innstillingar..............................................................................................................................................229
Innstillingar for automatisk utforming.......................................................................................................216
Internasjonal støtte....................................................................................................................................11
J
Justere....................................................................................................................................................129
Justering................................................................................................................................................... 73
Justering................................................................................................................................................... 73
Justeringsverktøyet.................................................................................................................................129
K
Klippe......................................................................................................................................................107
Konvertering............................................................................................................................................136
Kurve...............................................................................................................................................120, 152
Alfabetisk innhaldsliste
279
L
Lag autosamandrag................................................................................................................................202
Lag eigendefinert lysbiletframvising........................................................................................................223
Laga........................................................................................................................................................ 214
Lage.................................................................................................................................................. 37, 171
Lage ei malmappe.....................................................................................................................................53
Lagra som...............................................................................................................................................255
Leverte med LibreOffice............................................................................................................................48
Lime inn.................................................................................................................................................... 62
Lisensiering av LibreOffice........................................................................................................................14
Lysbilete..................................................................................................................................200, 225, 227
Lysbiletovergangar..................................................................................................................................225
Lysbiletpanelet.......................................................................................................................................... 17
Lysbiletsorteringsvisinga...........................................................................................................................23
Lysbiletvising...........................................................................................................................220, 223, 226
M
Makroar...................................................................................................................................................273
Mal.......................................................................................................................................................... 217
Malar....................................................................................................................................... 48, 49, 53, 54
Mangekant..............................................................................................................................................120
Markere..................................................................................................................................................... 65
Mediespelar............................................................................................................................................ 193
Miniatyrar........................................................................................................................................ 216, 217
N
Normalvising............................................................................................................................................. 20
Notat............................................................................................................................................... 210, 212
Notatvising................................................................................................................................................ 21
Notatvisinga.....................................................................................................................208, 210, 212, 213
Nummerert liste.........................................................................................................................................76
O
Objekt..................................................................................................................................................... 136
Omforme................................................................................................................................................. 136
Open Source Initiative (OSI).....................................................................................................................14
Oppgåvepanelet........................................................................................................................................18
Oppsummeringsbilete.............................................................................................................................200
P
Personleg nøkkel....................................................................................................................................254
Plassere.................................................................................................................................................... 70
Plassere tekst........................................................................................................................................... 70
Posisjon og storleik...................................................................................................................45, 123, 126
PowerPoint-format.................................................................................................................................. 255
Presentasjon............................................................................................................................................. 29
Presentasjonsstilar....................................................................................................................................65
Presentasjonsvegvisaren........................................................................................................................261
Punkt og nummerering..............................................................................................................................77
Punktliste eller ei nummerisk liste.............................................................................................................76
Punktlistet................................................................................................................................................. 76
R
Rekneark.........................................................................................................................................178, 179
Rotere............................................................................................................................................. 101, 125
Rutenett, farge........................................................................................................................................ 260
Rutenettet............................................................................................................................................... 130
280
LibreOffice 4.0 Impress Guide
S
Samhandling........................................................................................................................................... 136
Sertifikat..................................................................................................................................................254
Set inn....................................................................................................................................................... 88
Set inn bilete............................................................................................................................................. 94
Sideoppsett............................................................................................................................................. 204
Sidestil.................................................................................................................................................... 204
Skjermvisingar........................................................................................................................................204
Skrive inn data........................................................................................................................................ 188
Slette ei malmappe................................................................................................................................... 54
Slide show...............................................................................................................................................226
Snartaster, tilpasse..................................................................................................................................271
Snøggtastar, tilpassing............................................................................................................................271
Spesielle teikn...........................................................................................................................................63
Standardformatering................................................................................................................................. 63
Standardinnstillingane.............................................................................................................................242
Stil, lage.................................................................................................................................................. 173
Stilar....................................................................................................................................44, 62, 171, 174
Stilhandsamar...................................................................................................................................44, 171
Støtteark..................................................................................................................................214, 216, 217
Støttearkvising.......................................................................................................................................... 22
Systemskrifta.......................................................................................................................................... 265
T
Tastaturoppsett....................................................................................................................................... 273
Tastesnarvegane.....................................................................................................................................278
Teikne..................................................................................................................................................... 120
Teiknformatering....................................................................................................................................... 67
Tekst....................................................................................................................................................... 167
Tekst..............................................................................................................63, 64, 65, 67, 70, 71, 76, 167
Tekstboks......................................................................................................................................58, 59, 76
Tekstformatering..........................................................................................................................64, 67, 167
Tekstområde............................................................................................................................................. 45
Tekstverktøy..............................................................................................................................................58
Tema......................................................................................................................................................... 98
Tilpassa...................................................................................................................................................223
Tilpassa lysbiletvising..............................................................................................................................223
Tittellysbilete............................................................................................................................................. 29
Tredimensjonale objekt...........................................................................................................................134
U
Utforming................................................................................................................................................ 216
Utskrift.....................................................................................................................................................242
Utskriving................................................................................................................................................ 238
V
Verktøylinja for medieavspeling...............................................................................................................193
Verktøylinja for teikning...........................................................................................................................115
Verktøylinja for tekstformatering................................................................................................................63
Verktøylinje....................................................................................................................................... 19, 153
Verktøylinjer............................................................................................................................................120
Visingsmodus..........................................................................................................................................202
Visingstida for automatiske lysbiletvekslingar..........................................................................................226
W
Windows Metafile Format (WMF)............................................................................................................136
Alfabetisk innhaldsliste
281
Ø
Øv på tidsbruk.........................................................................................................................................226
.................................................................................................................................................................. 16
282
LibreOffice 4.0 Impress Guide