1. No category

Utnytting av husdyrgjødsla frå
storfe
Foto: NLR
Årsmøte i NLR Sogn og Fjordane, 14. mars 2014
Synnøve Rivedal, Bioforsk Vest Fureneset
Kva skal eg snakke om?
• Resultat frå
spørjeundersøking
• Resultat frå
lagermålingar
• Nitrogen-tap ved
handtering av
husdyrgjødsel
Spørjeundersøking om lagring og
bruk av husdyrgjødsel I 2012
•
•
•
•
•
•
•
Mjølkeprodusentar
Fræna og Gjemnes i Møre og Romsdal (31 stk)
Gulen og Jølster i Sogn og Fjordane (35 stk)
Nyttbar svarprosent: 25%
2/3 båsfjøs
1/3 mjølkestall
1/3 mjølkerobot
Kven har svart?
Fjøstype
(tal)
Alle (66)
Bås (44)
Stall (11)
Robot (11)
Median
Minst
Størst
Median
Minst
Størst
Median
Minst
Størst
Median
Minst
Størst
Kvote,
tonn
Kg mjølk
pr ku
Antall
kyr
Daa
fulldyrka
Herav
leigd %
153
30
773
131
30
310
280
145
488
349
160
773
7600
4800
10000
7300
4800
8600
7400
5700
8400
8200
6800
10000
22
5
100
18
5
46
35
20
68
45
23
100
227
40
1200
174
40
700
400
153
1200
500
183
660
39
39
28
50
Lagertype/transport
Mange lager pr eining
(halvparten har 3 lager):
Lagertype
Gjødselkjellar for
blautgjødsel
Gjødselkum, silo o.l. for
blautgjødsel
Innandørs talle eller djupstrø
Utandørs talle/utegard
Lager for fastgjødsel
Landkum
Tal
103
53
2
1
4
1
Halvparten av kummane har
tak/dekke. Helst i Sogn og
Fjordane.
Mange (halvparten)
transporterer gjødsel
mellom lager:
Når blir gjødsla
transportert ?
Vår
10
Sommar
7
Haust
18
Vinter
19
Kva blir gjødsla
transportert med ?
Tankvogn
Slangar
Lastebil/containar
Anna
19
18
3
3
Gjødseltransport til spreieareal
Tankvogn
Slangar
Begge deler
Tal produsentar
42
6
18
%
64
9
27
Vognstorleik
m3
Median
4,5
Båsfjøs
4
Mjølkestall
6
Robot
8,5
Vognstorleiken
aukar med
driftsomfang
Spreieteknikk/vasstilsetting
-eng og beite
Mange brukar ein kombinasjon
av ulike teknikkar
Spreiemåte
blautgjødsel
Breispreiar
Tal
produsentar
62
Andel
produsentar
94
Stripespreiar
(”blekksprut”)
Kanon/jetvogn
1
2
26
39
DGI
2
3
Kanon hovudsakleg brukt i
Sogn og Fjordane
Vatn
• 70 % av
produsentane set
til vatn
• Mengdene
varierer: 5-160%!!
Tidspunkt for spreiing av husdyrgjødsel
på eng og beite
Tidspunkt
Tal
produsentar
Andel
produsentar
Andel
areal, %
Andel
mengde, %
Tidlig vår
25
38
2,1
23
Vår
60
91
88
46
Sommer
62
94
83
35
Høst
36
55
45
17
Alle spreier 1 gang, dei fleste 2 gonger
Kapasitetsproblem?
• 30 % opplever problem med lagerkapasitet
• 12 % opplever problem med spreiekapasitet
• 40 % av dei som ikkje opplever
kapasitetsproblem spreier etter 1. september
• Etter at kommunane fekk gje generell
dispensasjon fram til 1.oktober er gjerne
oppfatninga at spreiing i september er ok…
Kapasitetsproblem?
• Ved bruk av gamle tal for gjødselmengder pr
dyr har produsentane teoretisk i snitt 9 mnd
lagerkapasitet (stor variasjon)
• Men gjødselproduksjon og vatn frå
mjølkeproduksjon har auka så det stemmer
ikkje i praksis!
Ny gjødselforskrift?
Aktuelle endringar:
• Auke frå 8 til 10 mnd lagerkapasitet
• Forbod mot spreiing etter 1. september
• Forbod mot bruk av kanon/jetvogn,
breispreiing?
Dei aller fleste får problem, krev store
investeringar!
Kva har skjedd med gjødselmengdene?
• Teoretiske utrekningar frå NMBU konkluderer
med auka mengder gjødseltørrstoff for kyr
(avhengig av avdrott) og oksar, uendra for
kviger.
• Kva er tørrstoffinnhaldet?
• Registreringar/lagermålingar
Bruk/ Årsavdrått, kg
periode
mjølk
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18 a
18 b
19
20
Snitt
8300
8000
8200
8000
8100
9600
8600
7000
8000
7000
5700
5800
6100
6781
7000
6500
9500
7000
7500
8100
8500
7600
Gjødsel pr ku
og mnd
Gjødsel pr ku og
mnd ny norm 9
%
2,10
1,80
2,00
2,10
1,90
2,20
1,90
1,80
2,10
1,83
1,62
2,08
2,03
1,61
2,15
2,30
2,16
1,92
1,94
1,61
2,18
2,07
2,03
2,06
2,03
2,05
2,24
2,11
1,90
2,03
1,90
1,73
1,74
1,78
1,87
1,90
1,84
2,23
1,90
1,97
2,05
2,10
1,97
1,98
Gamle tal: 1,5 m3 pr ku og mnd
Kva har skjedd med vassforbruket?
Standard tillegg for vatn har vore:
Vaskevatn mjølkeproduksjon: 400 l pr ku og mnd.
10 % tillegg søl og strø: 150 l pr ku og mnd.
Gjødsel inkludert vatn: 2,05 m3 pr ku og mnd
Dagens vassforbruk
Liter pr dag
Båsfjøs
Mjølkestall
Robot, lite
vatn (Lely)
Robot, mykje
vatn (DeLaval)
Vask mjølkeanlegg
200-300
300-350
350-500
850-1050
Spyling mjølkestall, golv robot
0
200-550
50-100
50-100
Spyling mjølkeorgan,
mjølkeromsgolv
50-100
50
50
50
Anna spyling
50-100
50-100
50-100
50-100
Tankvask
50
50
50
50
Vaskemaskin
50
50
50
50
Sum, liter pr dag
400-600
700-1150
600-850
1100-1400
Sum, m3 pr mnd
12-18
21-35
18-26
34-43
Pr ku, m3/mnd, liten besetning 0,6-0,9 (20) 0,8-1,4 (25) 0,5-0,7 (40)
0,9-1,1 (40)
Pr ku, m3/ mnd, stor besetning 0,3-0,5 (40) 0,4-0,7 (50) 0,3-0,4 (60)
0,6-0,7 (60)
Totalt lagerbehov
Båsfjøs
(7300 l)
Mjølkestall
(7300 l)
Robot Lely
(8200 l)
Robot DeLaval
(8200 l)
Gjødsel, m3 ku pr mnd
1,9
1,9
2,1
2,1
Vatn, m3 ku pr mnd
0,5
0,8
0,5
0,8
Totalt, m3 ku pr mnd
2,4
2,7
2,6
2,9
Auke i reelt lagerbehov på 0,9 m3 pr ku og mnd vil ved 40 kyr
utgjere 288 m3 i løpet av 8 mnd!
Opne lager?
Mengde nedbør sept-april må takast med, aukande…
Vi har for låg N-utnytting i jordbruket…
Nitrogentap frå husdyrgjødsel
Tap i fjøs = ammoniakktap
0,3-0,4 kg N/tonn
• Unngå talle…
• Rask fjerning av gjødsel frå fjøs til lager
(i Sverige er det krav om spyling kvar dag)
• Utforming av golv slik at urinen drenerer raskt
til lageret
Tap frå lager
Ammoniakk og lystgass
• Unngå talle/fastgjødsel
• Tett lagra blautgjødsel best
Opne lager:
• Høge lager gjev mindre
overflate, samlar også
mindre nedbør
• Dekke (leca-kuler, halm,
plastdekke) reduserer tapa
0,1-0,5 kg N/tonn
Foto: Oddbjørn Kval Engstad
Tap ved spreiing
Ved dårlege forhold
kan ein tape 60 % av
ammoniuminnhaldet=
Ca 1 kg N/tonn
• Høg TS%
• Høg temp, vind, sol
• Breispreiing/kanon
0,3-1,1 kg N/tonn
Korleis redusere spreietap?
10% red i tap for kvar %-eining reduksjon i TS
Spreiemetode
Stripespreiing:
20 % reduksjon i ammoniakktap
= 0,2 kg N/tonn
Nedfelling:
20-40 % reduksjon i N-tap
=0,2-0,4 kg N/tonn
Avrenningstap
• Dårleg drenering og
jordpakking fører til
meir overflateavrenning
• Tapet aukar med auka
nedbør
• Unngå haustspreiing!
0,3-0,6 kg N/tonn
Nitrogen til plantevekst
N i gjødsel
mjølkeku
9% TS
Fjøstap Lagertap N i gjødsel før
spreiing
6% TS
Spreietap
Avrennings
-tap
Tot-N
NH4
NH3-N
NH3-N
Tot-N
NH4-N
NH3-N
NO3-/NH4N
5,4
3,1
0,3-0,4
0,1-0,5
3,0-3,3 1,5-1,8
0,3-1,1
0,3-0,6
Totalt
N-tap
N til
plantevekst
inkl.
verknad
organisk N
1,1-2,4
0,4-1,5
Gjødsling til eng på 22 kg N/daa, 5 tonn gjødsel (6%ts):
God handtering: 14,5 kg N frå handelsgjødsel
Dårleg handtering: 20 kg N frå handelsgjødsel
Skilnaden tilsvarar 20 kg OPTI-KAS (27 %N) pr daa!!