Matkaraportti Museolehtori Janina Ahlfors Museolehtori Mari Jalkanen Museolehtori Jaana Ylänen Tampereen kaupunki, Museopalvelut, Kulttuurikasvatusyksikkö TAITE 2013 Konferenssipaikka Cidade das Artes ICOM CECA 2013 Rio de Janeiro 10.-17.8.2013 23. General Conference of the International Council of Museums (ICOM) CECA 2013 Annual Conference Osallistuimme ICOM CECAn vuosikonferenssiin ja ICOMin 23. yleiskonferenssiin. CECA, joka on yksi suurimmista ICOMin alajaostoista, keskittyy museoiden opetus- ja yleisötoimintaan. Konferenssien aiheena oli ”Museums (memory + creativity = social change)”. CECAn ohjelma oli laaja ja sisälsi runsaasti erilaisia esimerkkejä tutkimuksen, hyvien käytänteiden ja tapauskohtaisten projektien saralta. Luennoitsijoita ja esittelijöitä oli ympäri maailmaa, vaikka painotus olikin hieman Etelä-Amerikassa. CECAn ohjelma lyhyesti: 11.8. Pre-Conference workshops 12.–15.8.Erilaisia luentoja ja case-esittelyjä 16.8. Ekskursiopäivä Koko ohjelma liitteenä (liite 1). Kokosimme raporttiin mielestämme kiinnostavimmat aiheet ja teemat. Poliittisuus ja museon yhteiskuntavastuu Useat puhujat edustivat museota, joka toimii meidän kotoisesta yhteiskunnastamme hyvin poikkeavassa ympäristössä. Tässä on muutamia esimerkkejä museoiden reaktioista yhteiskuntaansa. Dominikaanisessa tasavallassa toimii museo, joka esittelee vastarintaliikkeen historiaa. Museon johtaja Luisa De Penã Díaz kertoi museon tavoitteesta ”kasvattaa vastuullisia kansalaisia”. Maan historia on diktatuurin ja korruption värittämää, joten demokratian pelisääntöjen oppiminen on yksi opittava kansalaistaito. Tätä varten museo järjesti lasten vaalit, jossa lapset ottivat vaalitarkkailijoiden, ehdokkaiden sekä äänestäjien rooleja. Roolileikin avulla lapset törmäsivät oikean poliittisen taistelun ilmiöihin ja oppivat miten tilanteet ratkeavat demokratiassa. Toiminta koettiin hyvin tärkeäksi, eräskin isä oli tuonut lapsensa toisesta kaupungista osallistumaan tapahtumaan, koska ei itse osannut selittää parhaillaan käynnissä olevien presidentinvaalien tuottamia uutisia lapselleen. Jerusalemin vanhassa kaupungissa on ”Daavidin torni” -museo, jonka käsittelee Israelin historiaa niin palestiinalaisesta kuin juutalaisestakin näkökulmasta. Vanhassa kaupungissa on maallistuneiden juutalaisten, ortodoksijuutalaisten, kristittyjen ja islamilaisten yhteisöjä ja kuten tiedetään, nämä yhteisöt eivät juuri kohtaa toisiaan. Museon pedagogisen osaston kuraattori Tal Zor kertoi itse, että tutustui ensimmäisen kerran palestiinalaisen myöhään teini-iässä. Museossa on järjestetty päiväkoti-ikäisille lapsille kierroksia, joilla he tapaavat rabbin, imaamin ja papin. Jokainen kertoo uskontonsa juhlaperinteistä ja lapset huomaavat, miten paljon yhteistä kaikilla on. Tämän toiminnan palautteena museo sai lapsen kirjoittaman kirjeen: ”Naapurissani asuu palestiinalainen tyttö. vihasin häntä ennen, mutta nyt en enää vihaa.” Amsterdamin merimuseon meneillään olevasta projektista kertoi museopedagogi Ernst van Keulen. Museo on valinnut aiemmasta linjasta poikkeavan aiheen näyttelyssä The Dark Chapter. Näyttely kertoo Hollantilaisten osallisuudesta orjakauppaan sekä orjuutettujen että eurooppalaisten näkökulmasta. Näyttely käsittelee historiaa jota Hollannissa on ehkä vaikea tunnustaa. Niinpä orjakaupan uhrien jälkeläisilläkään ei ole ollut mahdollisuutta kertoa tai tutustua omaan tarinaansa. Tämä näyttely on tuonut museoon uusia ja uudenlaisia kävijöitä. Näyttely on vedonnut tunteisiin ja tähän Tiivistelmä työpajassa esitellystä valmistauduttiin henkilökunnan koulutuksilla, joissa puhuttiin esimerkistä mm. siitä, miten suhtautua museovieraiden reaktioihin näyttelyssä. Näyttelyä tehtäessä sekä sen avauduttua tavoitteena on ollut vahvistaa orjuutettujen jälkeläisten identiteettiä ja tehdä sekä heidän että esi-isiensä osa hollantilaisessa yhteiskunnassa näkyväksi. Toisaalta näyttely kysyy: Onko orjuus todella vain menneisyyden ilmiö? Erilaiset yhteiskunnalliset tilanteet ja historiat tulivat selkeästi esiin mm. etelä-afrikkalaisen Wandile Kasiben (Iziko Museums of South Africa) esityksessä missä hän toi esiin ihmisten muistojen kipeät puolet. Me emme aina pidä siitä mitä muistamme ja mitä voimme valita unohtavamme. Emme ole koskaan täysin vapaita muistoistamme, muisti taistelee unohtamista vastaan. Tämä tuntui hyvin erilaiselta näkökulmalta pohjoismaiselle museolaiselle, jonka yhteiskunnassa yksi isoin ongelma alkaa olla iäkkäiden dementoituminen. Tähän ovat myös museot reagoineet erilaisilla ”muistelutuokioillaan”. Kasiben mukaan tulisi museoissa tarkkaan miettiä mitkä ovat sellaisia muistoja, jotka vievät sen museon yhteisöä eteenpäin, muistoja joilla on todellista merkitystä myös yhteisön tulevaisuutta ajatellen. Museo ja yhteisö Konferenssien puheenvuoroissa oli voimakkaasti esillä ajatus siitä, että museoiden pitäisi tuntea yleisönsä ja yhteisönsä erittäin hyvin. Näyttelyt tulisi rohkeasti suunnata jollekin valitulle, rajatulle ryhmälle ja toteuttaa se kauttaaltaan heitä ajatellen. Ernst van Keulen esitteli Scheepvaartmuseumin linjaa, jossa eri kohderyhmille (tässä tapauksessa iän ja kiinnostuksen mukaan jaettu) on museon eri osissa eri näyttelyt. Näyttelyt ovat eri tiimien suunnittelemat, jokainen erilainen ja omalle ryhmälleen räätälöity. Näyttelyissä on otettu huomioon kohderyhmän erilaiset fyysiset tarpeet, tiedot ja taidot sekä mietitty koukkuja kohderyhmän tavoittamiseksi (esim. nuorille sosiaalisen median ja iPadien käyttö). Oman yhteisön tuntemus tuli esiin myös mm. Gabriela Aidarin työpajassa, jossa hän kertoi esimerkkejä omasta työpaikastaan. Sao Paulon Pinacoteca do Estadossa yhteisö on museon lähialueilla asuvat ihmiset. Museo sijaitsee alueella, jossa on paljon vähävaraisia ihmisiä. Museo haluaa olla osa yhteisöä ja haluaa, että yhteisö on osa sitä, joten työskentelyä alueen kodittomien ja narkomaanien kanssa jatkettu vuosia. Aidarin työpajassa esiteltiin myös projekti, jossa vapaaehtoiset kiersivät museon läheisyydessä olevalla asuinalueella ovelta ovelle kertoen alueen historiasta. Tällä motivoitiin ihmisiä tulemaan museoon ja näkemään historian kautta myös tulevaisuuteen. Mottona oli, että ei ole mitään järkeä säilöä historiaa jos ei käytä sitä tulevaisuuden parantamiseen. Yhteisöjen osallistaminen näyttelyiden ja toimintojen suunnittelussa oli konferenssissa useaan kertaan esillä. Näyttelyiden teemoista ja aiheista tietävät todella ihmiset, jota aihe koskettaa jokapäiväisesti (esim. vammaisuus, homoseksuaalisuus), niinpä heidän tulisi olla mukana suunnittelussa alusta loppuun. Richard Sandell (Leicesterin yliopisto) tosin tarkensi terävästi luennossaan, että museoiden tulisi muistaa, että kaikille ryhmille näyttelyn tekemiseen osallistuminen ei suinkaan ole innostavaa, vaan jotakin mikä ei välttämättä kosketa tai kiinnosta millään tavalla. Kohderyhmien tulee tuntea, että heistä ollaan aidosti kiinnostuneita ja että heidän panostaan ja näkemystään tarvitaan vastedeskin. Luottamus yhteisöön täytyy rakentaa ensin ja sitä tulee vaalia. Uskottavaa näyttelyä Richard Sandell ei voi tehdä jos museolla ei ole luottamuksellisia suhteita ryhmään, josta näyttely kertoo. Sandell käytti termiä vakuumi kuvaillessaan sitä, miten useat museot ovat eristäneet itsensä ympäröivästä yhteisöstä ja kaikesta siitä mikä elää museon ulkopuolella. Ruotsalaisten esimerkki osallistamisesta liittyi Viikinkinäyttelyn uuteen näkökulmaan, johon haluttiin miehisen kuvan lisäksi myös naisnäkökulma sekä poistaa viikinkeihin liittyviä stereotypioita. Historiska Museet teki yhteistyötä paikallisen lukioluokan kanssa ja nämä nuoret pääsivät osallistumaan myös näyttelyn toteutukseen. Nuorten myötä huomattiin mm. naisten vaatimaton kuvaaminen alkuperäisessä näyttelyssä suhteessa viikinkimiehiin. Yhteisö ja sen osallistaminen toi siis arvokkaita, uusia näkökulmia. Myös hyvä esimerkki sekä museon yhteiskuntavastuusta että yhteisön osallistamisesta tuli Englannista. Filipa Alves de Sousa kertoi V&A Museumin nuorten ohjelmasta, joka oli saanut alkunsa muutamia vuosia sitten Lontoon mellakoista. Myös museossa ymmärrettiin että ympäröivässä yhteisössä on valtava määrä työttömiä ja toimettomia nuoria. Miten museo voi olla mukana heidän elämässään? Perustettiin The Great Voice – ryhmä, jossa toimii erilaisia ”alajaostoja” keskittyen erilaisiin toimintoihin. Osa nuorista järjestää tapahtumia ja festivaaleja ja hoitaa sosiaalisen median ylläpidon. Toiset heistä opastavat omilla kierroksillaan. Toiminta pyrkii Filipa Alves de Sousa esitelmöimässä kohentamaan yhteisönsä tilannetta ja kannustamaan nuoria aktiivisuuteen saaden samalla asiantuntevia ja innostuneita työntekijöitä. Oleilu, keskustelu, omaehtoinen tekeminen ja hengailu museossa ”Onko museon tarkoitus olla liikenteen vai olemisen paikka?” Näin kysyy Ricardo Rubiales, Museo Nacional de Arte Mexico –museon pedagogisen osaston johtaja. Hän vastaa, että usein vaikuttaa siltä, että näyttelyihin on sisäänrakennettu reitti, jonka vieraat marssivat ripeästi alusta loppuun. Ricardo kuitenkin toivoo, että museot olisivat oleilun ja keskustelun paikkoja. Hän kertoi useita esimerkkejä siitä, miten näyttelyä voi ”rikkoa” tarjoamalla kävijöille mahdollisuuden leikkiä, levätä, ajatella, keskustella ja tehdä jotain omaa. Yksinkertaisin ratkaisu on antaa kävijöille riittävästi riittävän mukavia istuimia. Tilan lisäksi voi antaa jotakin tekemistä, sillä keskustelu alkaa usein luistaa, kun tarjolla on jotakin käsin kosteltavaa tai tehtävää. Rubiales esitteli muutaman esimerkin omasta museostaan. Heillä oli esimerkiksi työpaja, jossa asiakkaat voivat itsenäisesti tehdä käsitöitä. Työpajan tavoite ei niinkään ollut opettaa kävijöitä käsityön tekniikkaan, kertoa sen historiasta tai valmistaa ompelusta, vaan saada vanhemmat ja lapset keskustelemaan keskenään. Toisessa esimerkissä museo oli tehnyt esillä olevista valokuvista myös kuva-albumeita, joita kävijät saivat selailla rauhassa istuen pöytien ääressä. Tarkoituksena oli tarjota mahdollisuus istahtaa alas, katsella kuvia ja keskustella niistä. Ylipäänsä Rubiales totesi kuinka yksinkertaisesti lisäämällä tuoleja ja pöytiä saadaan asiakkaat viihtymään ja keskustelemaan. Ricardo Rubiales Omaehtoisesta tekemisestä ja tiedonhankinnasta pohti myös Ayumu Ota (National Museum of Japanese History). Hän kertoi museonsa työpajamallista, joka lähti kysymyksestä voiko historialliset museot tarjota mahdollisuuksia luovuudelle vai pelkästään faktoja? Japanin historiallisessa kansallismuseossa asia ratkaistiin perheille suunnatuin työpajoin, joissa mm. tutustutaan ruokaan keskiajan Japanissa. Työpajassa voi tutustua toiminnallisesti esimerkiksi siihen miten keskiajalla syötiin ja valmistettiin ruoka sekä mitä syötiin ja mitä ei. Ruoka- ja välinereplikoiden avulla perheet saivat kokeilla, tutkia ja tehdä omia päätelmiä sekä vastaanottaa tietoa itselle sopivan määrän. Ota kysyi esityksessään sitä kuinka paljon informaatiota pitää asiakkaalla olla saatavilla ja kuinka paljon voimme sallia asiakkaiden ”luoda” itse informaatiota heidän omilla tavoillaan? Miten voimme yhdistää työpajojen kokemukset museon näyttelytiloissa, eli miten jatkaa luovuutta myös faktapainotteisessa näyttelytilassa? Mitä kävijälle jää käteen museovierailusta? Mitä me museoissa haluamme, että kävijä on kokenut museossa? Millä mielellä hän on lähtiessään museosta? Jorge Melguizon (Medellin Chair – Barcelona) mielestä kävijät ovat poistuessaan yleensä vain väsyneitä! Hänen mukaansa kokoelmalla/näyttelyllä ja yleisöllä on oltava oikea yhteys. Hän esitti jopa niin suoraviivaisen kommentin, että kuraattorit tietävät vain kokoelmat, eivät elämää niiden ulkopuolella. Kuraattorien tulisi tuntea museota ympäröivä yhteisö paremmin kuin kokoelmat. Melguizo myös korosti puheenvuorossaan sitä kuinka veronmaksajat ovat jo maksaneet museoiden sisäänpääsyt veroissaan. Kommenttina tähän voisi ajatella kuinka paljon Suomessa veronmaksaja maksaa museoiden ylläpidosta jo veroissaan ja suhteuttaa siihen, että jos hän vielä haluaa nähdä näyttelyt, hän yleensä joutuu siitä maksamaan. Maksuton sisäänpääsy mahdollistaa mm. yhden teoksen katsomisen per päivä ja samalla pääsyn niiden tunteiden ja muistojen pariin, jotka ovat ihmisille tärkeitä. Ihmisten tulee tuntea että he omistavat museon, heillä on oikeus käyttää sitä ja sen asiantuntemusta. Melguizon mukaan kulttuuria ei niinkään ole se, mitä laitetaan esille tai tarjotaan, vaan se, mitä saadaan liikkeelle ja jalostumaan mielissä ja ajatuksissa. Tämän vuoksi on tärkeää tarjota yleisölle mahdollisimman avoin pääsy kokoelmien ja museon koko kapasiteetin luo. Konferensissa tuli esiin useaan otteeseen saavutettavuus. Museoissa on totuttu ajattelemaan saavutettavuutta siten miten museoon pääsee ja miten siellä voi liikkua. Miten ”luettavat” ovat nettisivut ja ovatko luiskat kunnossa. Useat puhujat kuitenkin ottivat esiin näyttelyiden sisällön saavutettavuuden. Onko näyttely tehty siten, että sen viesti on saavutettava? Miten museo ottaa huomioon erityisryhmät, esimerkiksi näkövammaiset ja heidän kokemuksensa? Tämän otti esille myös romanialainen Rodica Silvia Pop joka oli toteuttanut museossaan (Maramures County Museum of History and Archeology) näyttelyn, jossa sai koskea teoksiin. Tämä oli yksi tapa saada veistotaiteen näyttely saavutettavaksi näkövammaisille. Näyttely mahdollisti kokemuksen kahdella tasolla; taiteen kokemisen äärelle päästiin mahdollistamalla fyysinen kosketus ja näyttelyn viestinä oli myös toivottaa vähemmistönä olevat museon asiakkaiksi yhtä arvokkaina kuin muukin yleisö. Kehon ja muidenkin kuin näköaistin käyttöön viittasi myös Manon Blanchette (Pointe-à-Callière Musée d’Archéologie et d’Histoire de Montréal), joka kertoi esimerkkejä, joissa hyödynnettiin immersiota museokokemuksen vahvistuksessa ja pedagogisena strategiana. Kehon kokemukset ovat tärkeitä muistijälkien luomisessa sekä tunteiden ja muistojen herättämisessä. Tunne-elämyksen tuottaminen näyttelyn yhteydessä nousi muissakin puheenvuoroissa tärkeäksi tavoitteeksi. Melguizo pohti myös miten saada ihmiset toisen kerran museoon, mikä on huomattavasti tärkeämpää kuin saada heidät sinne ensimmäistä kertaa. Meidän tulisi keskittyä ensikertalaisten museokävijöiden kohdalla siihen miten saada heidät tulemaan toiste. Miksi, minkälaisen kokemuksen ja millaisten syiden vuoksi, he tulisivat? Toinen keynote speaker, Jorge Wagensberg (University of Barcelona), esitti ajatuksen että kävijän täytyisi lähteä museosta päässään enemmän kysymyksiään kuin tullessaan. Ehkä tämä, uteliaisuus, tunneelämys, vapaan oleilun mahdollisuus ja aito osallisuuden tunne saattaisivat houkutella kävijän museoon uudestaan ja uudestaan? Loppusanat Kokonaisuutena Rion konferenssi oli mielestämme antoisa. Se antoi ideoita ja vinkkejä omaan työhömme, vahvistusta ajatuksillemme pedagogisessa työssämme ja perspektiiviä siitä missä menemme kansainväliseen kenttään suhteutettuna. Konferenssi herätti myös paljon kysymyksiä, joita voimme esittää itsellemme sekä koko työyhteisöllemme. Parasta antia oli CECAlaisten tapaaminen ja kontaktien luonti ympäri maailmaa. Yhteistyötä viritellään jo tämän vuoden puolella. Kiitämme matkakulutuesta ja aiomme jatkossakin osallistua mahdollisuuksien mukaan ICOM:n tapahtumiin. August, 10th – 17th/ Aôut, 10 – 17/ Agosto, 10 - 17 23ª GENERAL CONFERENCE OF COUNCIL OF MUSEUMS (ICOM) THE INTERNATIONAL 23ª CONFÉRENCE GÉNÉRAL DU CONSEIL INTERNATIONAL DE MUSÉES (ICOM) 23ª CONFERENCIA GENERAL DEL CONSEJO INTERNACIONAL DE MUSEOS (ICOM) 23ª CONFERÊNCIA GERAL DO CONSELHO INTERNACIONAL DE MUSEUS (ICOM) CECA 2013 ANNUAL CONFERENCE CECA 2013 CONFÉRENCE ANNUELLE CECA 2013 CONFERENCIA ANUAL CECA 2013 CONFERÊNCIA ANUAL 1 MUSEUMS (MEMORY + CREATIVITY = SOCIAL CHANGE) MUSÉES (MÉMOIRE + CRÉATIVITÉ = CHANGEMENT SOCIAL) MUSEOS (MEMORIA + CREATIVIDAD) = CAMBIO SOCIAL MUSEUS (MEMÓRIA + CRIATIVIDADE) = MUDANÇA SOCIAL Conference Venue 2 MUSEUMS (MEMORY + CREATIVITY = SOCIAL CHANGE) Museums wish and work to promote change. The mathematical equation inspiring the 23rd General Conference of the International Council of Museums suggests that this work arises from a composition between creative freshness and the memory constructed and entrusted to these museums. Behind this equation there are numerous individuals strengthened each day: professionals and especially the public, full of aspirations, acting as engines of this movement. It is the memory activated by creativity in the museum environment reverberating in the society and promoting social change. Ever since its creation, the International Council of Museums has been the stage for essential debates, actions, documents and propositions to make museums what they are today: bridges between cultures, instruments for transformations in micro and macro scales. In this trajectory, the American continent has granted a memorable contribution registered in meetings and documents, such as the pioneering UNESCO Regional Seminar held in 1958 in Rio de Janeiro, in which the educational and transforming role of museums was by then highlighted. In the following seminars organized around the world, the meeting irrefutably deemed the most important contribution of Latin America to the international Museology was held: the Santiago of Chile Round Table. It was then that the model adopted to seminars was broken off, Spanish was elected as working language and highlight was given to the speech of Latin-American scholars. This rupture is expected to inspire the first General Conference of the International Council of Museums to take place in Brazil, only the 2nd in South America. Brazilian educator Paulo Freire was firstly entrusted with the chair of the Round Table held in Chile, then under the Popular Unit government. However, Brazil lived under a dictatorship, and our delegate at UNESCO vetoed this representation, leaving Argentinean urbanist Jorge Enrique Hardoy in charge of the discussions. When the Round Table on the Role of Museums in Latin America finally took place in May, 1972, a great and new contribution was put forward: consideration on the social role of museums, its insertion in cities undergoing a population boom, the ideal of a whole (or integrated) museum tuned into society’s problems and capable of acting as a developmental tool. Nonetheless, it is generally agreed that the Santiago of Chile Declaration took long to be incorporated as a reference to the rest of the world, despite the fact that ecomuseums, territory museums, community museums and several other models situated in the so-called New Museology – or in its youngest sibling, the Sociomuseology – have been grounded on it. We still have a log to drive forward in order to achieve our ideal equation. Even though another emblematic document, the Quebec Declaration (1984) took inspiration in the New Museology for the creation of the International Movement for a New Museology, and that the Caracas Declaration (1992) celebrates its 20 years reasserting the principles and museums as a means of communication, it is essential to consider what really was left from the Santiago aspirations 40 years after. 3 Therefore, the thought about museums and social changes has been built in the American continent for decades. Brazil brings this legacy up to date in a very vigorous way. We see growing numbers of museums and museum public, with some of the world’s largest visitation numbers in recent exhibits, opposing reductive views of Brazilian blindness to culture and museums in particular. We have a National Museums Policy grounded on new legal milestones, such as the Statute of Museums and guidelines created especially for a continental-size country, an almost incomparable challenge. We have learned about unique features in our professional background with over ten undergraduate courses in Museology, in addition to graduate and technical courses, and scientific production in rapid progress. We have witnessed an exponential increase of territory museums and community museums, notably slum [favela] museums. Our experience allows us to state that we share the concerns and challenges common to museums worldwide, whereas we have particularities to present and discuss. We are open and look forward to this meeting. Looking back, we realize how much the field has gained since the meeting in Santiago. With an eye in the future, we hope that the 23rd General Conference of the International Council of Museums will notice the particularities of our cities, our people, our musealization process, our museum experiences. May the international committees, aware of this reality, contemplate students, communities and other individuals interested in promoting a dialogue with ICOM in this passage by Brazil, and may our blow of creativity and boldness resonate and distinguish this conference from all others that have already taken place. Manuelina Maria Duarte Cândido In name of the Sub-Comission of the Contents of the Organizer Committee Goiânia, Goiás/Brazil, October 21, 2012. 4 MUSÉES (MÉMOIRE + CRÉATIVITÉ = CHANGEMENT SOCIAL) Les musées souhaitent le changement et y travaillent. L’équation mathématique qui sert d’inspiration à la 23ème Conférence générale de l’ICOM montre que ce travail de changement est une combinaison entre la fraîcheur créative et la mémoire construite confiée aux musées. Derrière cette équation se trouvent de nombreux individus que cet objectif unit : les professionnels et plus encore le public, plein d’aspirations, qui constituent le moteur de ce mouvement. La mémoire, que sublime la créativité des musées, agit sur la société et encourage le changement social. Depuis sa création, le Conseil international des musées est la source de débats, d’actions, de propositions et de documents essentiels à l’existence des musées tels qu’on les connaît aujourd’hui, de ponts entre les cultures, d'instruments de transformation à tous les niveaux. Au long de cette trajectoire, le continent américain a apporté une contribution mémorable, ponctuée de réunions et de documents à l’instar du séminaire précurseur de l’UNESCO de 1958, également à Rio de Janeiro, où le rôle éducatif et transformateur des musées était déjà à l’ordre du jour. Dans la séquence des séminaires qui s’ensuivirent à travers le monde eût lieu la réunion que l’on peut sans le moindre doute considérer comme la plus importante contribution de l’Amérique latine à la muséologie mondiale: la Table Ronde de Santiago du Chili. C’est là que fut brisé le modèle jusqu’alors adopté pour les séminaires; les réunions se tinrent en espagnol et les interventions d’intellectuels latino-américains occupèrent le devant de la scène. Et nous n’en espérons pas moins de la première conférence générale de l’ICOM au Brésil, la deuxième à peine en Amérique du Sud. C’est au pédagogue brésilien Paulo Freire qu’avait été initialement confiée la coordination de la Table ronde du Chili, alors sous gouvernement d’unité populaire. Toutefois, le Brésil vivant déjà sous une dictature militaire, notre délégué à l’UNESCO y opposa son véto. Ce fut donc l’urbaniste argentin Jorge Enrique Hardoy qui prit les rênes de la réunion. Quand elle eût enfin lieu, en mai 1972, la table ronde consacrée au rôle des musées en Amérique latine apporta une grande et nouvelle contribution: la réflexion sur la fonction sociale des musées, sur leur insertion dans des villes en pleine explosion démographique, sans oublier l’idée du musée intégral (ou intégré), en syntonie avec les problèmes de la société et à la hauteur de son rôle d’instrument de développement. Il est toutefois de notoriété publique que la Déclaration de Santiago du Chili a tardé à devenir une référence dans le reste du monde, même si elle a servi de base aux écomusées, aux musées de territoire, aux musées communautaires, ou encore à bien d’autres modèles se réclamant de la Nouvelle Muséologie ou de sa sœur cadette, la Sociomuséologie. Il reste encore beaucoup à faire pour atteindre notre équation idéale. Encore qu’un autre document emblématique, la Déclaration de Québec (1984), s’en soit inspiré pour la création du Mouvement international pour une nouvelle muséologie, ou que la Déclaration de Caracas, avec la réaffirmation des musées comme moyen de communication, fête ses 20 ans. Il n’en est pas moins indispensable, 40 ans plus tard, de réfléchir sur ce qui nous est finalement resté des aspirations de Santiago. 5 Il existe donc depuis plusieurs dizaines d’années sur le continent américain une réflexion autour des musées et du changement social. Et c’est avec vigueur que le Brésil entend pérenniser cet héritage. Nous constatons un nombre toujours croissant de musées et de publics, avec des fréquentations parmi les plus élevées du monde de certaines expositions récentes, démentant ainsi les visions réductrices d’un certain hermétisme brésilien à la culture et aux musées en particulier. Nous sommes aujourd’hui dotés d’une Politique nationale des musées s’appuyant sur de nouvelles normes légales, comme le Statut des musées et autres directives s’appliquant à un pays aux dimensions continentales, de la taille du défi qui s’offre à nous. Notre formation professionnelle offre des caractéristiques singulières, avec plus d’une dizaine de programmes de licence universitaire en Muséologie, ainsi que des programmes de deuxième et troisième cycles et des formations techniques; le tout agrémenté d’une production scientifique en pleine expansion. Nous assistons à une augmentation exponentielle du nombre des musées sur le territoire national, où figurent de nouveaux types d'institutions comme les musées communautaires situés dans des favelas. Notre expérience nous permet d’affirmer que nous partageons des préoccupations et des défis communs avec les musées du monde entier, sans pour autant être exempts de particularités dont nous souhaitons débattre. C’est dans cet esprit d’ouverture que nous attendons la 23e Conférence de l'ICOM avec la plus grande impatience. Si l’on regarde en arrière, on peut voir combien notre domaine a subi de transformations dynamisantes initiées à Santiago. Et, avec un œil sur l’avenir, nous souhaitons que cette 23ème Conférence générale de l’ICOM s’inspire des spécificités de nos villes, de nos peuples, de nos pratiques muséologiques et de nos expériences muséales. Que les comités internationaux, conscients de cette réalité, mobilisent étudiants, communautés et autres individus intéressés à ce dialogue avec l’ICOM lors de son passage au Brésil, que notre souffle créatif et notre audace résonnent et distinguent cette conférence de tout ce qui a déjà été fait. C’est là notre plus cher souhait ! Manuelina Maria Duarte Cândido Au nom de la Sous-commission des contenus du Comité organisateur Goiânia, Goiás/Brésil, le 21 octobre 2012 6 MUSEOS (MEMORIA + CREATIVIDAD) = CAMBIO SOCIAL Los museos desean el cambio y trabajan con él. La ecuación matemática que inspira la 23ª. Conferencia General del ICOM señala que este trabajo surge de una composición entre el frescor creador y la memoria construida y confiada a estos museos. Por detrás de esta ecuación hay innumerables sujetos cada vez más fortalecidos: los profesionales y especialmente el público, llenos de aspiraciones, actuando como motores de este movimiento. Es la memoria activada por la creatividad en el ambiente del museo que repercute en la sociedad y promueve el cambio social. Desde su creación, el Consejo Internacional de Museos ha sido escenario de debates, acciones, documentos y propuestas esenciales para hacer de los museos lo que ellos son hoy: puentes entre culturas, instrumentos para transformaciones en micro y en macro escalas. En esta trayectoria, el continente americano realizó una contribución memorable puntuada en reuniones y documentos como el precursor Seminario Regional de la UNESCO realizado en 1958 también en Río de Janeiro, en el cual el papel educativo y transformador de los museos ya estaba en destaque. En la secuencia de seminarios organizados alrededor del mundo, vino la reunión que tiene el título innegable de la más importante contribución de América Latina para la Museología Internacional: la Mesa Redonda De Santiago de Chile. En ella se rompió el modelo hasta entonces adoptado para los seminarios, eligiendo como lengua el español y dando un papel de destaque a las declaraciones de los intelectuales latinoamericanos. Una ruptura que no sería exagerado esperar que inspirara la primera Conferencia General del ICOM que se realizará en Brasil, la 2ª. en América del Sur. Inicialmente se le confió al educador Paulo Freire la dirección de la Mesa Redonda a ser realizada en Chile, que estaba bajo el gobierno de la Unidad Popular. Sin embargo, Brasil vivía una dictadura militar y nuestro delegado en la UNESCO vetó tal representación, cabiéndole al urbanista argentino Jorge Enrique Hardoy dirigir las discusiones. Cuando finalmente se realizó, en el mes de mayo de 1972, la Mesa Redonda sobre el Papel de los Museos en América Latina presentó una nueva y gran contribución: la reflexión sobre la función social de los museos, su inserción en la ciudades en contexto de explosión demográfica y la idea de museo íntegro (o integrado), sintonizado con los problemas de la sociedad y capaz de actuar como instrumento del desarrollo. No obstante, es voz corriente que la Declaración de Santiago de Chile tardó en incorporarse como una referencia en el resto del mundo, aunque eco-museos, museos de territorio, museos comunicativos y diversos otros modelos situados en la llamada Nueva Museología o en su hermana menor, la Sociomuseología, tenga en ella sus bases. Todavía hay mucho impulso que dar hasta que alcancemos la ecuación ideal. Aunque otro documento emblemático, la Declaración de Quebec (1984) se haya fundamentado en ella para la creación del Movimiento Internacional para una Nueva Museología y que la Declaración de Caracas (1992) conmemores sus 20 años reafirmando principios y el museo como medio de comunicación, es imprescindible pensar, transcurridos ahora 40 años, sobre lo que realmente permaneció de las aspiraciones de Santiago. 7 Por lo tanto, existe desde hace décadas un pensamiento sobre museos y cambio social construido en el continente americano. Brasil actualiza ese legado de una manera muy vigorosa. Vemos números crecientes de museos y de público de museos, con algunas de las mayores cifras de visitas del mundo en exposiciones recientes, desmintiendo visiones reduccionistas de una ceguera brasileña en relación a la cultura y a los museos en particular. Tenemos una Política Nacional de Museos apoyada en nuevos marcos legales, como el Estatuto de Museos y en directrices enfocadas hacia un país de dimensiones continentales, desafío casi incomparable. Conocemos características singulares en nuestra formación profesional con más de una decena de cursos de graduación en Museología, además de cursos de post-grado y técnicos y una producción científica que se consolida y amplía a grandes pasos. Presenciamos el aumento exponencial de museos de territorio y museos comunitarios, específicamente los museos de villas-miseria. Nuestra experiencia permite afirmar que compartimos preocupaciones y desafíos comunes con los museos del mundo entero, al mismo tiempo en que tenemos particularidades para presentar y discutir. Estamos abiertos a este encuentro y muy deseosos de realizarlo. Mirando hacia atrás, percibimos cuanto ha ganado el campo con las distensiones proporcionadas en Santiago. Con la mirada puesta en el futuro, esperamos que la 23ª Conferencia General del ICOM observe las especialidades de nuestras ciudades, nuestras gentes, nuestros procesos de musealización, nuestras experiencias museales. Que los comités internacionales, sabedores de esta realidad, incluyan a estudiantes, comunidades y otros sujetos interesados en dialogar con el ICOM en este paso por Brasil, que nuestro soplo de creatividad y audacia resuene y distinga esta conferencia de todo lo acontecido anteriormente. Manuelina Maria Duarte Cândido En nombre de la Sub-comisión de Contenido del Comité Organizador Goiânia, Goiás/Brasil, 21 de octubre 2012 8 MUSEUS (MEMÓRIA + CRIATIVIDADE) = MUDANÇA SOCIAL Os museus desejam e trabalham para a mudança. A equação matemática que inspira a 23a Conferência Geral do ICOM aponta que este trabalho surge de uma composição entre o frescor criativo e a memória construída e confiada a estes museus. Por trás desta equação há inúmeros sujeitos cada vez mais fortalecidos: os profissionais e especialmente o público, cheios de aspirações, agindo como motores deste movimento. É a memória ativada pela criatividade no ambiente do museu que repercute na sociedade e promove mudança social. Desde sua criação o Conselho Internacional de Museus tem sido palco de debates, ações, documentos e proposições essenciais para fazer dos museus o que eles são hoje: pontes entre culturas, instrumentos para transformações em micro e em macro escalas. Nesta trajetória, o continente americano deu uma contribuição memorável pontuada em reuniões e documentos como o precursor Seminário Regional da UNESCO realizado em 1958 também no Rio de Janeiro, no qual o papel educativo e transformador dos museus já estava em destaque. Na seqüência de seminários organizados ao redor do mundo, veio a reunião que tem o título irrefutável de mais importante contribuição da América Latina para a Museologia internacional: a MesaRedonda de Santiago do Chile. Nela romperam-se o modelo adotado até então para os seminários, elegendo como língua o espanhol e colocando em papel de destaque a fala de intelectuais latino-americanos. Ruptura esta que não é demais esperar que inspire a primeira Conferência Geral do ICOM a ocorrer no Brasil, apenas a 2ª na América do Sul. Ao educador brasileiro Paulo Freire foi confiada inicialmente a direção da MesaRedonda a ser realizada no Chile, então sob o governo da Unidade Popular. Entretanto, o Brasil vivia uma ditadura militar, e nosso delegado na UNESCO vetou esta representação, cabendo ao urbanista argentino Jorge Enrique Hardoy conduzir as discussões. Quando finalmente se realizou, em dias de maio de 1972, a Mesa-Redonda sobre o Papel dos Museus na América Latina apresentou uma grande e nova contribuição: a reflexão sobre a função social dos museus, sua inserção nas cidades em contexto de explosão demográfica, e a idéia de museu integral (ou integrado), sintonizado com os problemas da sociedade e capaz de atuar como instrumento do desenvolvimento. Entretanto, é voz corrente que a Declaração de Santiago do Chile tardou a ser incorporada como uma referência no resto do mundo, ainda que ecomuseus, museus de território, museus comunitários e diversos outros modelos situados na chamada Nova Museologia ou em sua irmã caçula, a Sociomuseologia, tenham nela suas bases. Muito ainda deve ser impulsionado para alcançarmos nossa equação ideal. Mesmo que outro documento emblemático, a Declaração de Quebec (1984), tenha bebido naquela para a criação do Movimento Internacional para uma Nova Museologia, e que a Declaração de Caracas (1992) celebre seus 20 anos reafirmando princípios e o museu como meio de comunicação, é imprescindível pensar, passados agora 40 anos, sobre o que realmente ficou das aspirações de Santiago. 9 Existe, portanto, há décadas, um pensamento sobre museus e mudança social construído no continente americano. O Brasil atualiza este legado de uma maneira muito vigorosa. Vemos números crescentes de museus e de público de museus, com algumas das maiores visitações do mundo em exposições recentes desmentindo visões reducionistas de uma cegueira brasileira para com a cultura e os museus em particular. Temos uma Política Nacional de Museus apoiada em novos marcos legais, como o Estatuto de Museus e em diretrizes voltadas para um país de dimensões continentais, desafio quase incomparável. Conhecemos características singulares em nossa formação profissional com mais de uma dezena de cursos de graduação em Museologia, além de cursos de pós-graduação e técnico, e uma produção científica que se consolida e amplia a passos largos. Presenciamos o aumento exponencial de museus de território e museus comunitários, notadamente os museus de favela. Nossa experiência permite afirmar que partilhamos preocupações e desafios comuns aos museus do mundo todo, ao mesmo tempo em que temos particularidades a apresentar e discutir. Estamos abertos e muito desejosos por este encontro. Olhando para trás, percebemos o quanto o campo ganhou com as distensões proporcionadas em Santiago. Com o olho no futuro, esperamos que a 23ª Conferência Geral do ICOM observe as especificidades de nossas cidades, nossas gentes, nossos processos de musealização, nossas experiências museais. Que os comitês internacionais, sabedores desta realidade, contemplem estudantes, comunidades e outros sujeitos interessados em dialogar com o ICOM nesta passagem pelo Brasil, que nosso sopro de criatividade e ousadia ressoe e distinga esta conferência de tudo que já aconteceu. Manuelina Maria Duarte Cândido Em nome da Subcomissão de Conteúdo do Comitê Organizador Goiânia, Goiás/Brasil, 21 de outubro de 2012 10 PROGRAMME/PROGRAMA AUGUST, 10th - 10 AOÛT - 10 de AGOSTO - 10h/13h CECA Board Meeting in the Arts’ City Venue/Réunion du CECA à la Cité des Arts/Reunión de La Junta Directiva del CECA en la Ciudad de las Artes/Reunião da Direção do CECA na Cidade das Artes AUGUST, 11th - Le 11 AOÛT - 11 de AGOSTO Pre-Conference Workshops in the Arts’City Venue/Pré-Conférence Séminaires à la Cité des Arts/Pre-Conferencia Talleres en la Ciudad de las Artes/ Pré-Conferência Oficinas na Cidade das Artes Morning 10-13h: workshop 1 in English, Afternoon 14-17h: workshop 2 in English, workshop 2 in Spanish workshop 1 in Portuguese AUGUST, 12th - 12 AOÛT - 12 de AGOSTO 13:25 – Opening Ceremony/ Cérémonie d’Ouverture/ Ceremonia de Apertura/ Cerimônia de Abertura Emma Nardi, CECA President Adriana Mortara Almeida, CECA–Brazil Co-ordinator Magaly Cabral, Conference Organization Co-ordinator 14:00 – Museum Education in Brazil/ L’éducation muséale au Brésil/ La Educación Museale en Brasil / A Educação Museal no Brasil Chair: Sonia Guarita, Independent Museum Educator, CECA Co-opted Member for Relationship among continents & Organisation of CECA Conference 2013 Adriana Mortara Almeida, Diretora do Museu Histórico do Instituto Butantan, Coordenadora do CECA Brasil Educação em museus no Brasil: criatividade e mudança social 14:30 – Keynote Speech/Conférence Spéciale/Sesión Principal/ Sessão Principal Chair: Lucimara Letelier, Assistant Director Arts, British Council – RJ, Brasil Dra. Viv Golding, Director of PhD Research and Lecture, University of Leicester, School of Museum Sudies, UK Memory and Forgetting: Learning and Creativity at the Museum Fronti 15:00 – Discussion/Debate 11 15:20 - 15:40 – Coffee/ Café 15:40 – Research Session/ Session de Recherche/ Sesión de Los Investigadores/Sessão de Pesquisa Chair: Colette Dufresne-Tassé, Professeur Titulaire Université de Montréal, Canada/CECA Co-opted Member for Research 15:40-16:00 – – Marie-Claude Larouche, Professeure, Département des Sciences de l’éducation, Université du Québec à Trois Rivières, Canada. Intégrer les Technologies Mobiles dans l’action éducative muséale: Pourquoi? Comment? Pour quels bénéfices? 16:00 - !6:20 - Berit Ljung, Senior Lecturer, Centre of Teaching and Learning in the Humanities, Stockholm University Educations – Museum – Social Change 16:20 - 16:30 – Discussion/Debate AUGUST, 13rd - 13 AOÛT - 13 de AGOSTO 08:50 - CECA GENERAL ASSEMBLY, Elections/ASSEMBLÉE GÉNÉRALE DU CECA, Élections/ASAMBLEA GENERAL DEL CECA, Elecciónes/ASSEMBLEIA GERAL DO CECA, Eleições 10:05 - Best Practices Session/ Session sur les Pratiques Exemplaires/ Sesión de Buenas Prácticas/ Sessão de Melhores Práticas Chair: Nicole Gesche-Koning, Lecturer, Royal Art Academy & Université Libre de Bruxelles, Belgique/CECA Co-opted Member for Relationship among International Committee 10:05 – 10:20 – Ricardo Rubiales Garcia Jurado, Head of Education, Museo Nacional de Arte de Mexico, Mexico Portal para Maestros: Un Espacio de Encuentro con el Arte 10:20 – 10:35 – Fotini-Fay Tsitou, Museum Learning Manager, Athens University Museum Museum Puppetry for Old Ages: “Why on Earth Would You Study Science 10:35 – 10:50 – Paola Autore, Coopculture, Rome, Italy Roma Caput Mundi - A trip into the past to rediscover the origins of integration 10:50 – 10:55 – Discussion/Debate 12 10:55 / 11:10 – Coffee/Café 11:10 – Research Session/ Session de Recherche/ Sesión de Investigadores/Sessão de Pesquisa Chair: Arja van Veldhuizen, Head of Education, Landschap Erfgoed Utrecht, The Netherlands/CECA Co-opted Member for Professional Development 11:10 – 10:30 - Colette Dufresne-Tassé,Anne-Marie Émond, Dominique Marin, Isabelle Boisvert, Annie Varvaricos, Professeur Titulaire Université de Montréal, Canada. Examen de deux façons dont des visiteurs adultes de type grand public deviennent créateurs dans um musée d’histoire. Importance et signification 11:30 – 11:50 – Clarisse Duarte Magalhães Cancela, Universidade Federal do Estado do Rio de Janeiro, Brasil Museu, informação e formação inicial de profesores 11:50 - 12:00 – Discussion/Debate 13:20 – Theme Session/Exposés Thématiques/Artículos Temáticos/Artigos Temáticos Chair: Gabriela Aidar, Educadora, Coordenadora do Programa de Inclusão Sociocultural, Pinacoteca do Estado de São Paulo 13:20 - 13:40 – Therese Quinn, Associate Professor of Art History and Director of Museum and Exhibition Studies, University of Illinois at Chicago, US. Challenging Museums: Social Media, Pop-Up Galleries, and Cultural Relevance in the 21st Century 13:40 – 14:00 – Arja van Veldhuizen, Landschap Erfgoed Uthrecht, Netherlands Out-of-the-box? – creativity through heritage education in museums 14:00 – 14:20 – Natalia Portugueis, Coordinadora Mediación y Educación/Yocelyn Valdebenito, Museo Nacional de Bellas Artes, Santiago, Chile Retratos de la Memoria: la participación ciudadana al centro 14:20 – 14:30 - Discussion/Debate 14:30 –– Market of Ideas/ Marché aux Idées/Mercado de Ideas/ Mercado de Ideias Chair: Aparecida Rangel, Museóloga, Educadora, Museu Casa de Rui Barbosa/Fundação Casa de Rui Barbosa 13 14:30 – 14:40 – Camila Azevedo de Moraes Wichers, Gestão e Mediação Museológica do Projeto de construção do Museu do Alto Sertão da Bahia, Zanettini Arqueologia, São Paulo, Brasil A Construção Coletiva do Museu do Alto Sertão da Bahia: o planejamento museológico como processo educativo e de mudança social 14:40 – 14:50 – Marina Sartori de Toledo, Coordenadora do Núcleo Educativo, Museu da Língua Portuguesa, São Paulo, Brasil Dengo – O Museu Vai aos Hospitais 14:50 – 15:00 – Pang-Yen Cheng, Assistant Register, Nacional Palace Museum, Taipei, Taiwan Exhibition Curating as Praxis of Social Resonance: Three Case Studies in Taiwan 15:00 – 15:10 – Maria Terezinha Resende Martins, Ecomuseu da Amazônia, Fundação Escola Bosque Professor Eidorfe Moreira, Belém, Pará Programa de Capacitação dos Atores do Desenvolvimento Local 15:10 – 15:20 – Amanda Tojal, Museóloga, Consultora em Acessibilidade e Ação Educativa em Museus e Centros Culturais, Sócia-Diretora da Empresa Arteinclusão Consultoria, São Paulo, Brasil. Acessibilidade em Exposições de Arte: Novos Paradigmas da Comunicação Museológica 15:20 / 15:40 – Coffee/Café 15:40 – Research Session/ Session de Recherche/ Sesión de Investigadores/Sessão de Pesquisa Chair: Cingia Angelini, Researcher in Museum Education, educational research, assessment and evaluation at the University of Roma Tre, Italy and Co-Director of the Post-Graduate Course in Museum Education/ new CECA Board Member (Secretary) 15:40 – 16:00 – Luciana Magalhães Monaco, Coordenadora do Núcleo de Difusãodo Conhecimento/Centro de Difusão Cultural, Instituto Butantan/Martha Marandino, Professora, Faculdade de Educação da Universidade de São Paulo, Brasil O Setor Educativo de um Museu de Ciências sob a Ótica das Comunidades de Práticas 16:00 – 16:20 – Idanise Sant’Ana Azevedo Hamoy, Professora Assistente/Bianca Cristina Ribeiro Vicente, Bolsista, Universidade Federal do Pará Conhecer para Promover: Estudo de Público no entorno do Museu de Arte Sacra 16:20 – 16:40 – Roser Calaf Masachs, Prof. Titular Universidad de Oviedo, I.P. Proyecto ECPEME/J.L. San Fabian, Universidad de Oviedo/M.Martin 14 (Universidad de Huelva), España Evaluación Cualitativa de Programas Educativos en Museos de España. Proyecto ECPEME, en Plan Nacional del Ministerio de Ciencia y Innovación 2012-2013 16:40 – 17:00 – Discussion/Debate 17:00 - Memorial Lectures for Stephen E. Weil and Alma S. Wittlin, in the Conference Venue AUGUST, 14th - 14 AOÛT - 14 de AGOSTO 08:50 - 09:30 – Keynote Speech/Conférence Spéciale/ Sesión Principal/ Sessão Principal Chair: Dr. Giuseppe (Pino) Monaco, Director of Program Evaluation and Audience Research, Smithsonian Center for Education and Museum Studies -Smithsonian Institution/CECA Board Member (USA and Canada Regional Coordinator) Mário Chagas, Poeta, Museólogo, Doutor em Ciências Sociais. Professor da Escola de Museologia e do Programa de PósGraduação em Museologia e Patrimônio da UNIRIO, Professor Convidado da ULHT, de Lisboa e Assessor do Museu da República/IBRAM/MinC Museu (Memória + Criatividade) = Mudança Social": a Poematemática da Equação 09:30 – 09:40 – Discussion/Debate 09:40 – 10:00 - Best Practices Session/ Session sur les Pratiques Exemplaires/ Sesión de Buenas Prácticas/ Sessão de Melhores Práticas Chair: Adriana Mortara Almeida, Diretora do Museu da História do Butantan, Coordenadora do CECA - Brasil 09:40/10:00 – Rodica Silvia Pop, Curator at Maramures County Museum of History and Archeology, Romania 10:00 – JOINT SESSION WITH THE COMMITTEE AVICOM/SESSION CONJOINTE AVEC LE COMMITÉ AVICOM/SESIÓN CONJUNTA CON EL COMITÉ AVICOM/ SESSÃO CONJUNTA COM O COMITÊ AVICOM Chair: Emma Nardi, Professor in Educational Sciences, Università degli Studi Roma Tre, Dipartimento di Progettazione Educativa e Didattica/CECA President 15 Manon Blanchette, PH.D, Directrice Exploitation, Pointe-à-Callière Musée d’Archéologie et d’Histoire de Montréal, Canada and AVICOM President Immersion as a Means of Social Changes Ernst van Keulen, Educator, National Maritime Museum, Amsterdam, The Netherlands Visitor experience and the use of media 10:50 / 11:10 – Coffee/Café 13:20 – Theme Session/Exposés Thématiques/Artículo Temáticos/Artigos Temáticos Chair: Daniel Castro, Director Casa Museo Quinta de Bolivar y Museo de La Inconfidencia, Bogota, Colombia/ CECA Regiomal Coordinator for South America and the Caribbean 13: 20 – 13:40 – Wandile Kasibe, Public Programme Co-ordinator, Iziko Museums of South Africa Museums and Cultural Diplomacy: memory, museum education as catalysts for socio-cultural and political change 13:40 – 14:00 – Marília Xavier Cury, Docente, Museu de Arqueologia e Etnologia da Universidade de São Paulo, Brazil Museus em Transformação – Educação, Participação e Inovação 14:00 – 14:20 – Katherine Hauptman, Ph.D., Project Manager/Li Kolker, Research & Development Co-ordinator, The Swedish History Museum Vikings – battling past stereotypes to change the present 14:20 - 14:30 – Discussion/Debate 14:30 – Market of Ideas/ Marché aux Idées/ Mercado de Ideas/ Mercado de Ideias Chair: Ayumu Ota, Education Coordinator National Museum of Japanese History, CECA Regional Coordinator for Asia Pacific and Australia 14:30 –14:40 – Filipa Alves de Sousa, Assistant Programme Manager, Young People’s Programme, Victoria & Albert Museum, Londres, UK CreateFutures and CreateVoice 14:40 – 14:50 – Lucia Astudillo, Directora, Museo de los Metales, Cuenca, Ecuador 16 No al Trabajo Infantil 14:50 – 15:00 – Ayumu Ota, Education Co-ordinator, National Museum of Japanese History, Chiba, Japan Family Learning Space - Encouraging Creativity in Young Visitors: The Family Discovery Room at the National Museum of Japanese History 15:00 – 15:10 – Macarena Ruiz Balart, Museo Artequin Viña del Mar, Chile ¿Cómo Somos?: Diversidad Cultural em Latinoamérica 15:10 – 15:20 – Vanessa Fernandes Guimarães, Coordenadora do Serviço de Educação em Ciências e Saúde, Museu da Vida/Casa de Oswaldo Cruz/FIOCRUZ, Rio de Janeiro, Brasil Produzindo Cultura e Cidadania com os Jovens em Manguinhos 15:20 / 15:40 – Coffee/Café 15:40 – Book Presentation/ Présentation de Livres/ Presentación de Libros/ Apresentação de Livros Chair: Aparecida Rangel, Museóloga, Educadora, Museu Casa de Rui Barbosa, Fundação Casa de Rui Barbosa 15:40 – 15:45 - Odalice Miranda Priosti, Coordenadora de Estudos e Projetos, NOPH/Ecomuseu de Santa Cruz, Rio de Janeiro, Brasil Ecomuseu, Memória e Comunidade: Museologia da Libertação e Piracema Cultural em Santa Cruz, de Odalice Priosti e Walter Priosti 15:45 – 15:50 - Leah M. Melber, Senior Director, Hurvis Center for Learning Innovation and Collaboration, Lincoln Park Zoo Putting Theory into Practice: Tools for Research in Informal Settings Editors: Doris B. Ash, Jrene Rahm, and Leah M. Melber Sense Publishers: 2012 15:50 - Research Session/ Session de Recherche Sesión de Investigadores/Sessão de Pesquisa Chair: Gabriela Aidar, Educadora, Pinacoteca do Estado de São Paulo 15:50 – 16:10 – Carla Gruzman, Educadora e Pesquisadora do Serviço de Educação em Ciências e Saúde/Museu da Vida/FIOCRUZ, Rio de Janeiro e GEENF, Faculdade de Educação da Universidade de São Paulo, Brasil O Discurso Expositivo como Objeto de Pesquisa em Educação em Museus de Ciências: Contribuições da Abordagem Sócio-histórica da Linguagem 16:10 – 16:30 – Nicole Gesche-Koning, Lecturer, Royal Art Academy & Université Libre de Bruxelles How Creative Museum Education May Help Facing Changes 16:30 – 16:40 – Discussion/Debate 17 AUGUST, 15th - 15 AOÛT – 15 de AGOSTO 11:10 – Best Practices Session/ Session sur les Pratiques Exemplaires/ Sesión de Buenas Prácticas/ Sessão de Melhores Práticas Chair: Nicole Gesche-Koning, Lecturer, Royal Art Academy & Université Libre de Bruxelles, Belgique/CECA Co-opted Member for Relationship among International Committee 11:10 – 11:25 – Tanya Lindkvist, Curator and Head of Education, Sorø Kunstmuseum, Denmark DESTINATION: ART (KUNSTREJSEN) - On the trail of reality 11:25 – 11:40 – Narine Khachaturyan, Hovaness Toumanian Museum, Yerevan, Armenia Three Apples Fell from the Heaven… 11:40 – 11:55 – Tine Seligman, Curator and Project Manager, Museum of Contemporary Art, Denmark Learning Museum: Learning and Creative Partnerships between Cultural and Educational Institutions 11:55 – 12:00 – Discussion/Debate 13:20 – Visit Museums/ Visite de Musées/Visita a Museos/ Visita a Museus Technical Visit to MAR; presentation of the Educational Project of the Escola do Olhar Visite Technique au MAR; présentation du Projet Éducatve de la Escola do Olhar Visita Técnica a el MAR; presentación del Proyecto Educativo de la Escola do Olhar • Visita Técnica ao MAR; apresentação do Projeto Educativo da Escola do Olhar 18 • The visit to the Museum finish in Museu da República, where we’ll have the Ceremony of the Best Practice Award, a concert (children’orchestra) and a cocktail/Les visites se terminent au Museu da República, où a lieu la Cérémonie de Remise du Prix CECA pour la Meilleure Pratique Exemplaire, un concert (Orchestre d’enfants) et un cocktail./Las visitas a los Museos se terminan al Museu da República, donde teremos la Ceremonia del Premio CECA de Buenas Prácticas, un concierto (Orquesta de Niños) y un cocktail/As visitas aos Museus terminam no Museu da República, onde teremos a Cerimônia de entrega do Prêmio CECA Melhores Práticas, um concerto (Orquesta de Crianças) e um coquetel. Kommentti [mC1]: AUGUST, 16th – 16 AOÛT – 16 de AGOSTO ICOM Excursions/ Excursions de l’ICOM/ Excursiónes del ICOM/ Excursões do ICOM AUGUST, 17th - 17 AOÛT – 17 de AGOSTO 09:30/12:00 – Researchers Meeting in Arts’City Venue/Rencontre des Chercheurs à la Cité des Arts/Reunión de Investigadores en la Ciudad de las Artes/Reunião dos Pesquisadores na Cidade das Artes 14:00/15:00 – CECA Board Meeting in Arts’City Venue/Réunion du Conseil du CECA à la Cité des Arts/Reunión de La Junta Directiva del CECA en la Ciudad de las Artes/Reunião da Direção do CECA na Cidade das Artes 17h – ICOM Farewell Party in Mangueira School of Samba/Fête d’ Adieu de l’ICOM à l’École de Samba Mangueira/Fiesta de despedida del ICOM en la Escuela de Samba Mangueira/Festa de despedida do ICOM na Escola de Samba Mangueira 19 POSTER SESSION/SÉANCE DE POSTERS/SESIÓN DE CARTELES Alice Bemvenuti, Mestranda PPG Interunidades em Museologia da Universidade de São Paulo e Mestre em História, Teoria e Crítica de Arte,/Marília Xavier Cury, Doutora em Comunicação, Universidade de São Paulo, Brasil Proposições Lúdicas e Interpretação do Patrimônio: Estudo de Caso do Programa de Ação Educativa do Museu do Trem – São Leopoldo/RS Alice Registro da Fonseca, Universidade Federal de Uberlânia/ Luciana Mourão Arslan, Museu Universitário de Arte (MUnA, Uberlândia, Minas Gerais To see Architecture in an Art Museum Ana Carolina de Souza Gonzalez e Paulo Henrique Colonese, Mediadores, Museu da Vida/Fundação Oswaldo Cruz, Rio de Janeiro, Brasil Ateliê de Ciência e Arte (ACA) no Museu da Vida: Espaço para Colaboração, Investigação e Exercício da Criatividade Andrea Alexandra do Amaral Silva e Biella, Responsável pelo Programa Educativo e Suplente da Chefia da Divisão Técnico-Científica de Educação e Arte, Museu de Arte Contemporânea da Universidade de São Paulo Programa de Inclusão Socioeducativa e Cultural Viva Arte! do MAC USP Andrea Fernandes Costa, Educadora, Sessão de Assistência ao Ensino, Museu Nacional/Professora Assistente, Universidade do Rio de Janeiro/Guilhermina Guarabira Ribeiro, Educadora, Chefe da Sessão de Assistência ao Ensino, Museu Nacional/Flávia Requeijo, Pesquisadora, Coordenação de Educação em Ciências, Museu de Astronomia e Ciências Afins (MAST), Rio de Janeiro, Brasil Levantamento de Perfil, Expectativas e Opiniões dos Educadores que Promovem visitas ao Museu Nacional – Construindo a Colaboração Museu-Escola Andréia Menezes De Bernardi, Coordenadora, Museu Mineiro SUMAV/SEC-MG, Belo Horizonte, Minas Gerais, Brasil Memória + Criatividade + Diálogo – Educação museal para a liberdade Anna Feineis, Museologist, Leipzig, Germany How to Connect New Media with Museum Education? An evaluation on Media Perception and Appropriation of Media in Museums Aparecida Rangel, Museóloga e Educadora, Fundação Casa de Rui Barbosa/MinC A Casa e o Museu Mediando Relações Aparecida Rangel, Museóloga e Educadora, Fundação Casa de Rui Barbosa/Bárbara Harduim, Arte-Educadora, Museu do Ingá/FUNARJ/Iloni Seibel, Pedagoga, Museu da Vida/Fiocruz (aposentada), Coordenadoras da Rede de Educadores em Museus – RJ (REM-RJ) Rede de Educadores em Museus e Centros Culturais/RJ Aprille P. Tijam, Manager, Exhibitions and Collections, Ayala Museum, Makati City, Philippines 20 REVOLUTION REVISITED: A Photography Exhibition by Kim Komenich – Ayala Museum’s Travelling Exhibition Program Barbara Mara Pereira Harduim, Coordenadora de Educação, Museu de História e de Arte do Estado do Rio de Janeiro (Museu do Ingá) Travessias – Diálogos entre Cultura e Educação no Museu do Ingá e as Instituições de Ensino do seu Entorno Camila Azevedo de Moraes Wichers, Diretora, REMAAE Rede de Museus e Acervos Arqueológicos (REMAAE): Elos e Pontes para a Comunicação da Arqueologia no Brasil Carolina Vasconcellos Vilas Boas, Coordenadora do Núcleo de Museologia, EXPOMUS, São Paulo, Brasil Boroma – Patrimônio e Transformação Cátia Rodrigues Barbosa, Doutora em Museologia pelo MNHN/Paris, Mestre em Educação- UFMG, Coordenadora do Grupo de pesquisa MUSAETEC (UFMG), Profa. Adjunta da Escola de Ciência da Informação-UFMG/ Renata Maria Abrantes Baracho, Coordenadora da Pós-Graduação em Ciência da Informação PPGCI/UFMG, Doutora em Ciência da Informação ECI/UFMG, Mestre em Ciência da Computação, Arquiteta Bacharel em Ciência da Computação, Profa. AQdjunta da Escola de Ciência da Informação- UFMG, Minas Gerais, Brasil Criar Atividade: Museus – Mudança Social Creusa Aparecida Claudino, Socióloga e Educadora, Museu Histórico e Cultural de Jundiaí, São Paulo, Brasil Exposição Colaborativa “Jundiaí, nostra África: memória e cultura como meios de resistência” Frederike van Ouwerkerk, Senior Lecturer Culture – Tourism – Communication, NHVT Breda University of Applied Aciences, The Netherlands Usable Pasts: Edutainment as a Managerial Tool to Create Memories which can be used for Social Cohesion Hadwig Kraeutler, Professor, Department of Contemporary History, University of Vienna, Austria Mentee and Mentor: Augmented Conference Experiences or Tracking and Timing Alma S. Wittlin on Another Level Heloisa Helena Queiroz, Gerente do Ecomuseu do Quarteirão Cultural do Matadouro de Santa Cruz/Secretaria Municipal de Cultura da Prefeitura do Rio de Janeiro, Brasil Requalificação do Ecomuseu do Quarteirão Cultural do Matadouro de Santa Cruz Iratxe Guillate, Professora Universidad Pais Vasco/Alex Ibañez, Miguel Suarez, Universidad Oviedo Implementación del proyecto Evaluación Cualitativa de Programas Educativos en Museos de España ECPEME Jaana Ylänen, Museum Educator, Tampere City Museums, Finland 21 Cultural Education Unit TAITE Jacqueline Sarmiento, Ayudante Diplomado, Servicio de Guias, Museo de La Plata, Facultad de Ciencias Naturales y Museo, UNLP/Germán Schierff/Maria Eugenia Martins Museos: conversaciones en torno y a través de objetos Jorge Arturo Albuja Tutivén, Coordinador del Museo Colegio Americano de Guayaquil, Ecuador Museo Itinerante de la Diversidad Cultural Colegio Americano de Guayaquil (MUDIC) Josefina Pardo (DEAC: Museo C.N. Jovellanos), Sué Gutiérrez Berciano (Universidad de Oviedo) y Roser Calaf (Universidad de Oviedo), España Museo C. N. Jovellanos. Evaluación de la acción educativa del Museo piloto del Proyecto ECEPME. (Programa: Museo constelado). Proyecto financiado por el Ministerio de Economía y Competitividad de España (Ref.: MICINN-12-EDU2011-27835). Investigadora Principal: Roser Calaf (Universidad de Oviedo). Ksenia Novokhatko, ICOM Russia Project Director “Living in a Country Estate: Routes to Roots” – Intermuseum Family Guide by ICOM Russia Leah Melber, Ph.D., Senior Director, Hurvis Center for Learning Innovation and Collaboration, Lincoln Park Zoo, Chicago, US Connecting Cross Culturally Through “Museums Connect” Leah Melber, Ph.D., Senior Director, Hurvis Center for Learning Innovation and Collaboration, Lincoln Park Zoo, Chicago, US There’s an App for That: Balancing Creativity and Authenticity Luc Eekhout, Eindhoven Museum, The Netherlands Confronting Post-modern Youth with a pre-industrial life Luciana Conrado Martins, Maria Paula Correia de Souza, Djana Contier, Sócias Diretoras da Percebe, pesquisa, consultoria e treinamento educacional, São Paulo, Brasil Formando para a Democratização da Memória: uma Reflexão sobre os Saberes Necessários ao Educador de Museus e Centros Culturais Lucimara Letelier, Assistant Director Arts e João Guarantani, Projects Manager Arts, British Council – RJ, Brasil Transform - Museum Development Programme Brasil – UK Maria Belissa Ramirez de Zaiek, Centro Cultural Eduardo León Jimenes, Santiago, República DominicanaCiudad Reciclada: Una Experiencia de Cambio Social Maria Terezinha Resende Martins, Professora, Doutora em Gestão Integrada de Recursos Naturais, Coordenadora do Ecomuseu da Amazônia/Fundação Escola Bosque Prof. Eidorfe Moreira/Durval França da Costa, Professor e Engenheiro de Pesca do 22 Curso Técnico em Meio Ambiente da Escola Bosque Prof. Eidorfe Moreira, Belém, Paraá, Brasil Aquicultura Sustentável na Região Insular de Belém Maria Terezinha Resende Martins, Professora, Doutora em Gestão Integrada de Recursos Naturais, Coordenadora/Vinícius de Araújo Pacheco, Professor, Arte Educador e Técnico, Ecomuseu da Amazônia/Fundação Escola Bosque Prof. Eidorfe Moreira, Belém, Paraá, Brasil Estudo Etnográfico de Produção de Canoas Marília Xavier Cury, Docente, Museu de Arqueologia e Etnologia da Universidade de São Paulo (USP), Brasil Exposição – Modelos e Abordagens Educacionais Marta Mabel Pérez, Gerente del Programa de Asistencia Al Artista, Museo de Arte de Puerto Rico, Santurce, Puerto Rico Estudio de la Condición del Artista Visual en Puerto Rico Michihiro Kojima, Ayumu Ota, Education Co-ordinator, National Museum of Japanese History ICOM CECA Asia-Pacific Regional Meeting 2012 Mirian Midori Peres Yagui e Cristiane Batista Santana, Técnicas, Unidade de Preservação do Patrimônio Museológico, Secretaria de Estado da Cultura de São Paulo, Brasil Setores Educativos em Rede: Os desafios para uma Política Cultural Pública junto aos Museus do Estado Myriam Springuel, President of Springuel ConsultingTania Said Schuler, David Owsley Museum of Art, Ball State University, USA Interpretive Plan to Guide Exhibitions and Programs at the David Owsley Museum of Art, Ball State University/ Plan Interpretative pour guider Expositions et Programmes dans le Musée d’Art David Owsley, Ball State University/ Plano Interpretativo para Guiar Exposicions y Programas en el Museo de Arte David Owsley, Ball State University Natalia Portugueis, Coordinadora Mediación y Educación, Museo Nacional de Bellas Artes (MNBA) y Yocelin Valdebenito Difusión Educativa Natalia Portugueis, Coordinadora Mediación y Educación, Museo Nacional de Bellas Artes (MNBA) y Yocelin Valdebenito Diálogos con la Obra Normanda de Freitas Lira, Pedagoga, Assessora Técnica e Coordenadora do Setor Educativo, Museu da República/IBRAM/MinC, Rio de Janeiro, Brasil Publicações Pedagógicos do Museu da República 23 Silvilene de Barros Ribeiro Morais, Mestranda do Programa de Pós-Graduação em Eeducaç Universidade Federal do Rio de Janeiro (UFRJ), Brasil Museus de Ciências e o Diálogo com as Diferenças Tal Zor, Curator of the Educational Department, The Tower of David Museum of the History of Jerusalem, Israel Memory and Creativity Promote Social Change in the Multi-Cultural City of Jerusalem Tania de Souza Rivitti, Coordenadora de Cursos, Centro Universitário Maria Antonia – CEUMA/USP, São Paulo, Brasil O Conhecimento em Transformação: Experiências de um Centro Universitário em Diálogo com a Metrópole Tine Seligmann, Curator and Project Manager, The Museum of Contemporary Art, Denmark Knowledge Sharing Across Institutional Borders Develop Creative Educational Synergies Viviane Panelli Sarraf, Curadora, e Juliane Suemy Rega, Educadora, Centro de Memória Dorina Nowill, Fundação Dorina Nowill para Cegos, São Paulo, Brasil “E Tudo Começou Assim: Ações, Projetos e Histórias que Mudaram a Vida das Pessoas com Deficiência Visual” – Uma Exposição Construída com Diversas Mãos, Cabeças e Corações Yara Mattos, Prof. Adjunta, Departamento de Museologia, Universidade Federal de Ouro Preto, Minas Gerais, Brasil Ecomuseu da Serra de Ouro Preto: Relações entre Lugar, Comunidades, Educação e Patrimônio 24 CREDITS SCIENTIFIC COMMITTEE Adriana Mortara Almeida Aparecida Rangel Gabriela Aidar Mila Milene Chiovatto Magaly Cabral (Co-ordinator) Sonia Guaritta do Amaral We would like to thank Idanise Hamoy e Zita Possamai for their help in the early work of the Scientific Committe. ORGANIZING COMMITTEE Adriana Mortara Almeida Aparecida Rangel Gabriela Aidar Magaly Cabral (Co-ordinator) Sonia Guarita PRE-CONFERENCE WORKSHOPS ORGANIZERS Adriana Mortara Almeida Arja van Veldhuizen 25
© Copyright 2025