1. No category

Waraaqo warbixin oo ku saabsan
xashiishadaha, ´´spice´´ iyo
maandooriyayaasha internetka
Tani waa xaashiyo ku saabsan xaqiiqda xashiishadaha,
´´spice´´ iyo maandooriyayaasha internetka taas oo ku
wajahan adiga oo ah waalid.
Xashiishadaha
Xashiishada waa magac guud oo loogu
talogalay maariwaanada, xashiishada iyo
hadhaaga xashiishada kuwaas oo laga
soo saaro dhirta. Nooca caadi ahaan loo
isticmaalo xashiishada iyo maariwaanada waa iyadoo sida sigaarka loo cabo.
Hadhaaga xashiishada waa la la kulaylin
karaa oo la jiidaa uumigeeda. Alaabta
xashiishadaha waxa kale oo lagu dari
karaa cuntada ama cabitaanka oo la liqi
karaa.
Maadada ugu shaqada badan ee ku jirta
xashiishadaha waxa loo soo gaabiyaa
THC. THC waa milan dufaneed oo
sidaas darteed wakhti dheer qaadata
inay ka baxdo jidhka marka la barbardhigo maadooyinka milanka biyaha sida
tusaale ahaan khamriga. THC waxay ku
kaydsantaa xubnaha leh dufan badan oo
ay ka mid yihiin beerka iyo maskaxda,
taas oo micnaheedu yahay in walxahan
ku hadhaan jidhka wakhti dheer marka
la barbardhigo maandooriyayaasha kale.
Maariwaanada
Ubaxyada iyo qaybaha
kale ee dhirta kuwaas oo
la qallajiyo oo si fiican loo
qaybiyo. Waxay u eegtahay doog qallalay ama
xawaashyada.
Xashiishad
Xabaga la qallajiyay kana
timi jiridda, qaybo bunni
ah ama u dhow madow.
Hadhaaga xashiishada
Laga soo saaray dhirta
iyadoo la isticmaalay
alaabooyin wax milmiya
oo kiimiko ah, waa dareere cufan.
Waxyeelooyinka iyo
khataraha
Xashiishaduhu waxay si xoog ah u
abuuraan ku tiirsanaan oo daraasado
ayaa muujinaya in marka qofku da’a yar
ku sii bilaababa ay sii weynaato khatarta
ah in qofku u sii gudbo inuu isticmaalo
badanabaa iyo si joogto ah. Qof da’
yar maskaxdiisu aad ayay xaasaasi ugu
tahay saamayn waxyeelo leh maadaama
bislaanshaha maskaxda ee jidh ahaan ay
socoto ilaa iyo da’da 25-jirka.
Sakhrada xashiishaduhu waxay xumeysaa awooda fikirka iyo in la xakameeyo
fikradaha si kedis ah qofka ugu dhasha.
Sii xumaantan awooda fikirka waxa lagu
dareemaa in ay adkaato awooda wax isku
taxallujinta, xusuus xun iyo awooda waxbarida oo xumaata. Cawaaqib xumooyin
kale oo halis ah waxay noqon karaan
welwel, dareen cabsi leh iyo niyad jab.
Calaamadaha iyo
saamaynta isticmaalka
xashiishadaha
Calaamadaha in qof ay saamayn
xashiishaduhu ku yeesheen waa
indhaha qaybtooda madow oo ballaarata, qaybta cadaanka indhaha oo
guduud ah, milicsi dhalaalaya, jeclaanshaha waxyaabo macaan, faraxsanaan iyo qallayl afka ah. Xashiishaduhu waxay leeyihiin ur macaan
taas oo laga dareemi karo ag-agaarka qofka. Isticmaalka xashiishadaha
waxay keeni kartaa tiro cawaaqib-xumo bulsho ah: dhibaatooyin
dugsiga ah, baddelka asxaabta iyo
khilaafyo guriga ah. Haddii dhalaankaagu isticmaalo maandooriye oo
lagu wargeliyo booliiska waxay tani
keeni kartaa dhibaatooyin in la helo
oggolaanshaha ruqsadda wadista
gaadiidka ama in loo safro tusaale
ahaan Maraykanka. Tani waxa kale
oo ay culays noqon kartaa marka
la raadsanayo noocyo ka mid ah
shaqooyinka.
´´Spice´´ iyo maandooriyayaasha internetka
Erey-bixinta maandooriyayaasha shabakadda, ama maandooriyayaasha internetka maaha mid sahlan in la fahmo. Maandooriyayaasha internetka waa kalmad aad
loo isticmaalo dhinaca saxaafadda oo bilowgeedi waa magaca maandooriyayaasha
laga iibsan karo laguna iibin karo dhinaca
internetka. Waa maadooyin bilowgoodi
hore loo suuq-geliyay laguna iibiyo sidi
walax sharci ah (waxa lagu magacaabo
murqaanka sharciyaysan) xitaa haddii
mar dambe ay noqdeen sharci-darro.
Waxay ku saabsantahay walxaha cusub ee
raad inagu yeesha, laakiin aan weli lagu
qiimeyn inay yihiin tusaale ahaan maandooriye.
Waxa ay isku mid ka yihiin maandooriyayaasha internetka waa in laga soo
saaray isbaddelo yar oo lagu sameeyay
walxo horey caan u ahaa oo nafsada
dhaq-dhaqaajiya. Maandooriyayaasha internetka mar kastaba waa kuwo
cusub, aan la tijaabin oo lagu micneeyo
walxo khatar ah oo loo abuuray ujeedo
ah in laga war-wareego sharciga. Kuwa
iibiya isla markaana suuq-geliya maandooriyayaasha internetka waxa badanaaba haysata aqoon-la’aan iyo danayn
la’aan ah dhinaca hubinta tayada taas
oo keenaysa in masiibooyinka aan la
huri karin.
Tusaalooyin ka mid ah maandooriyayaasha internetka waa isku darka qiiqyo,
kiimikooyin iyo waxyaabo laga soo
saaray ´´katinoon´´ (MDPV, mefedron)
i.w.m.
Marka aad iibsato isla markaana aad qaadato
maandooriyayaasha internetka waxa aad adigu iska dhigtay
qof wax lagu tijaabiyo.
Waxa aad qaadanaysaa waa cuseyb, aan la tijaabin oo ah
walxo khatar ah.
´´Spice´´ – maandooriyaha internetka ee ugu badan
´´Spice´´ waa magaca guud ee tiro badan oo ah kimikooyinka aan dabiiciga ahayn iyo
isku daryada qiiqyada (alaabta ´´spice´´) ee ay ku jiraan. ´´Spice´´ waa daroogo laga
soo saaray kiimiko oo ujeedadu tahay inay la mid ahaato xashiishadaha (xashiishada
iyo maariwaana) laakiin wax yar ayay la mid tahay xashiishadaha dhinaca qaabkeeda
asal ahaan. Isku mid ahaanshaha keliya waa in loo cabo sida sigaarka si loo gaadho
sakhrad. ´´Spice´´ waxa lagu iibinayay internetka ilaa iyo sannadki 2006-da. Waxa la
qaybiyaa iyadoo ah budo oo cidna, marka laga reebo kiimiko-yaqaanka soo saaray, ma
garanayso waxa ku jira. Awooda, tirada iyo waxa run ahaanti ay ka koobanyihiin xoog
ayay ugu kala duwanyihiin walxahan la iibiyaa.
Waxyeelooyinka iyo khataraha
Si budada ´´spice´´, micnihi kiimikadan
aan dabiiciga ahayn, ay suurtagal u noqoto in sida sigaarka loo cabo waxa lagu
qasaa maaddo xooggan oo mile ah (sida
maadedda tinner ee ranjiga lagu badhxo
si ranjigu u jilco) waana la buufiyaa/lagu
dhex daraa tubaakada ama wax kale oo
sida sigaarka loo cabo. Badanaaba shayga
ugu dambeyn soo baxa qofka ayaa isku
dhex dara taas oo keenaysa khatar weyn
in maadada milmaha ahi ay ku sii hadho
isku dhex-darka qofku sida sigaarka u
cabayo, tani waxay dhaawacyo ku keentaa
keliyaha. Kiimikadan aan dabiiciga ahayn
waxay saamayn xoogan oo badan ku
samaysaa maskaxda bini’aadanka oo
waxay keentay waxyaabo ay ka mid yihiin
waali, cabsi kedis ah, wadne garaac aan
caadi ahayn, cabbirka dhiiga oo kaca,
matagyo iyo kookid. Xitaa waxa jira xaalado dhimasho oo la xidhiidha isticmaalka kiimikadan aan dabiiciga ahayn.
Maadaama weli aan la hubin waxa
ku jira daroogadan sidaas darteed
ma jiraan jawaabo waaqici ah oo
ku saabsan saamaynteeda waxyeelo
ee mustaqbalka. Soo saarayaasha
sharci-darada ah waxay si joogto ah
u baddelaan isku-daryada ´´spice´´
si ay uga baxsadaan in lagu qiimeeyo
maandooriye. Qaabkani waxa ku sii
socon karta iibinta furan ee ´´spice´´
ee internetka. Dhinaca tijaabooyinka
daroogadan ee maanta la hayo waxa
keliya ee lagu caddayn karaa qayb yar
oo ka mid ah noocyada kala duwan
ee jira.
Waxa aynu ilaa iyo hadda ka ognahay
´´spice´´ waa inay abuurto ku tiirsanaan jidh iyo maskax ahaan ah xilliga
dhow, taas oo iska deynteedu ka
xoog badantahay ta qofka ku tiirsan
xashiishada iyo maariwaanada.
Saamaynta/waxyeelooyinka
sakhrada degdegga ah:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
dhiig-kar sareeya
wadne garaacid badan
kacsan/welwel
walbahaar
cabsi
waali degdeg ah iyo khal- khal
dareen in la waayay hawo
xanuun laabta ah
wadne xanuun
kokid
suuxid
Saamaynta/waxyeelooyinka
ka dib marka wakhti la soo
isticmaalay ´´spice´´:
• raad ku yeelataa difaaca jidhka, taas oo keenta khatarta
korodha dhinaca infekshanada iyo u nuglaanta abuurida
kansarka
• dhadhan birta oo kale ah ayaa
yimaada
• markay dhacdo qaadasho
badan waxa qofkaas ku dhici
karta dhiigid sanka ah, suuxdin iyo soo qufaca dhiig
Saamaynta kale ee ay kala midka tahay xashiishadaha:
• farxad badan
• afka oo qallalan
• gacmo dhidid
• dareen gaajo oo badan
• qofka oo aamina in la daba socdo
• walbahaar
Fiiro gaar ah yeelo
Way ku adkaan kartaa waalidka in
la hubiyo in caruurtoodu isticmaalaan xashiishadaha ama ´´spice´´/
maandooriyayaasha internetka.
Daal, danayn la’aan, af qallalnaan,
indho guduud ah, jeclaanshaha
waxa macaan/dareemo gaajo
oo badan iyo dabeecad isbaddel
badan ayaa sida hore loo soo
sheegay calaamad u ahaan kara
xashiishadaha – laakiin waxa kale
oo micnaheedu noqon karaa in
ilmahaagu yahay oo keliya
dhalinyaro!
Qaar badan oo ka tirsan calaamadahan ayaa khuseeya xitaa ´´spice´´ balse ay u dheertahay dareen
farxadeed oo xoog ah, qofka oo
aamina in isaga la daba socdo iyo
welwel.
Laga yaabee inay ka sii sahlantahay in la helo ”qallab” – sida
waraaqaha sigaarka iyo maadada
wax milmisa. Waa wax aan caadi
ahayn in dhalinyaradu qof ahaantooda duuduubtaan sigaarka
caadiga ah isla markaana maadada
wax milmisa waxa la isticmaalaa
marka ´´spice´´ lagu dhex darayo
tubaakada. Sida xaalka dugsigu
yahay waa calaamad muhiim ah.
Way adagtahay in shaqada dugsigu
socoto haddii qofku si joogto ah
u cabayo xashiishado. Waxqabad
liita oo dugsiga ah iyo ka maqnaansho sabab la’aan ah oo dheeraad
ah ayaa ahaan kara calaamadaha.
• Ku kalsoono dareenkaaga – waalid ahaan waxa badanaaba la dareemaa
haddii wax khaldanyihiin!
• Mawqif qaado oo la hadal ilmahaaga – ku dhiiro inaad la hadasho!
• Foojignaan u yeelo haddii dhalintaadu cabayaan tubaakada oo ka jooji
inaad ku casuunto khamriga.
• La xidhiidh qaar ka mid ah dadka lagu sheegay waraaqahan
Waraaqahan macluumaadka ah waxa soo saaray Livsstil Kronoberg
oo waxa kharaskeeda bixiyay Hey’adda
caafimaadka bulshada iyo Kunskapskällar´n oo ku taala Göteborg.