nye ulstein kyrkje
NORSKE ARKITEKTKONKURRANSER Utgjeven av Norske arkitekters landsforbund på oppdrag av Ulstein kyrkjelege fellesråd NR. 469 2016 «EXCELSIOR» Snøhetta Avgrensa plan- og designkonkurranse NYE ULSTEIN KYRKJE PRIS KR 79,- 2 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE VINNAR KORT OM KONKURRANSEOPPGÅVA Det har vore kyrkje i Ulstein i om lag 900 år. Dagens kyrkje blei bygd i 1849, og flytta til noverande plassering i 1878. Dette er ei åttekantkyrkje, bygd i tre. Kapasiteten på kyrkja er til tider sprengt, og bygget er lite fleksibelt. Ein saknar lokalar som kan romme det daglege kyrkjelydsarbeidet og kontor til alle dei tilsette. Den nye kyrkja skal plasserast saman med den gamle kyrkja. Tomta ligg sentralt i Ulsteinvik, i nærleiken av barneskule, rådhus, næringsareal og idrettsanlegget Arena Ulstein, som er under oppføring. Heile tomta er om lag 5 mål, og skrånar oppover mot nordaust, med ein høgdeskilnad på om lag 10 meter. Tomta inneheld den gamle kyrkja, ein gamal nedlagt kyrkjegard, samt eit kommunalt bustadhus og uthus som er føresett rivne. Kyrkjegarden har stor verdi for lokalsamfunnet som ei grøn lunge i sentrum, og skal takast vare på i størst mogleg grad. Den nye kyrkja skal, i samspel med den gamle, kunne romme eit mangfaldet av aktivitetar og legge til rette for at mange ting kan skje samtidig. I tillegg til å vere seremonirom, gudstenestestad, arbeidsplass, konsert- og øvingslokale og møtelokale for lag og foreiningar, skal kyrkja òg vere ein stad der folk kan stikke innom. Det er ein føresetnad at eksisterande kyrkjerom vert bevart slik det er, gjennom aktiv bruk til kyrkjelege handlingar og konsertar. I programmet har det vore opna for at enkelte funksjonar kan leggast til den eksisterande kyrkja. Det var òg ytra eit ynskje om at ein skal kunne gå tørrskodd frå det eine bygget til det andre. Kyrkjeanlegget skal innehalde følgjande hovudfunksjonar: • Kyrkjerom og andre samlingsrom (kyrkjelydssal, kyrkjestove/kafé/ våpenhus, dåpsventerom, sakristi, kapell) • Barne-/ungdomsavdeling (undervisningsrom, grupperom, samlingsrom, barnehage/aktivitetsrom, gymrom) • Administrasjonsdel (kontor, møterom, personalrom, nærarkiv) • Lager, tekniske rom, vaskerom, verkstad, utebod Det er eit ynskje om eit stilreint og vakkert bygg, som finn si plassering i harmonisk samspel med den nedlagde kyrkjegarden og den eksisterande kyrkja, med ein felles og inviterande «kyrkjebakke». VINNAR Motto: «Excelsior» Arkitekt: Snøhetta Arkitektteam: Lars Jørstad Nordbye Frank Nodland Rune Veslegard Tine Hegli Kjetil Trædal Thorsen Margrethe Lund Kunstnarteam: Kjell Torriset Jorunn Sannes Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 3 JURY JURY Dei innleverte utkasta har vore vurdert av ein jury med fylgjande samansetjing: Harald Nordal Leiar i planutvalet for nytt kyrkjebygg og juryformann. Annelise Kleven Godø Leiar i Ulstein kyrkjelege fellesråd. Christfried Kaul Kyrkjeverje. Margit Lovise Holte Sokneprest. Carl-Viggo Hølmebakk Arkitekt MNAL, oppnemnt av NAL. Ivar Aamlid Arkitekt MNAL, oppnemnt av NAL. Geirmund Barsnes frå NAL si fagavdeling har vore jurysekretær. Bjørn Losvik frå Ulstein sokn har vore konkurransefunksjonær. Utgjeven av Norske arkitekters landsforbund på oppdrag av Ulstein kyrkjelege fellesråd GJENNOMFØRING AV KONKURRANSEN Konkurransen har blitt gjennomført som ein avgrensa arkitektkonkurranse i samsvar med reglane i Forskift om offentlige anskaffelser del 4, kap 23 Plan- og designkonkurranse, med konsekvent overhalding av anonymitetssprisippet og fagleg kompetent juryering. Norske arkitekters landsforbund (NAL) har vore konsulent for oppdragsgjevaren i planlegging og gjennomføring av konkurransen. Oppdragsgjevaren fekk 38 søknader om deltaking og fyljande team blei valt ut til å delta i konkurransen: • Link arkitektur • Ratio arkitekter / HBA arkitekter AS •Snøhetta • Sivilarkitekt Espen Surnevik / Bjørbekk & Lindheim Kvart av teama har motteke eit honorar på 125 000 kr eks. mva. Det har blitt gjennomført tre jurymøter i perioden 21. april til 12. mai 2016. 4 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE VURDERINGSKRITERIER Gjennom arkitektkonkurransen har ein ynskja å finne fram til det utkastet som samla sett ivaretek intensjonane og krava i konkurransen på ein best mogeleg måte. Fylgjande kriterier i uprioritert rekkefylgje, har blitt lagt vekt på ved evalueringa av utkasta: Landskap og situasjon • Arkitektonisk uttrykk i høve til eksisterande kyrkje, terreng og nære omgjevnadar • Heilskapleg hovudgrep i situasjonsplan Nybygg • Hensiktsmessig planløysing og funksjonalitet • Effektiv arealutnytting med sambruksløysingar • Gode løysingar for universell utforming • Sakral / liturgisk /seremoniell forståing • At bygget talar både om tradisjon og fornying • Materialbruk og konstruksjonar i høve til høg brukarintensitet og ei nøktern kostnadsramme ”Dialog” ”Korsvei” Eksisterande bygg • Tilpassing til og bruk av eksisterande bygningsmasse Berekraft og miljø • Eit berekraftig miljøperspektiv i bruk av konstruksjonar, material og overflate • Miljøvenlege og tekniske løysingar som reduserer bygget sin ressursbruk og miljøbelastning til eit realistisk nivå Økonomi • Realistisk ramme for prosjektøkonomi med omsyn til investeringar, drift og vedlikehald. ”Excelsior” ”Ny dag” Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE JURYEN SIN GENERELLE KRITIKK Juryen er godt nøgde med kvaliteten på alle utkasta.Dei fire forslaga viser ulike måtar ein kan løyse dei føreskrivne funksjonane, innanfor den utfordrande tomta i sentrum av Ulsteinvik. Landskap og situasjon Tre sentrale utfordringar knyter seg til den aktuelle tomta: • samspelet med den eksisterande kyrkja frå 1849 • bevaring av den gamle nedlagte kyrkjegarden • ei skrånande tomt med eit terrengfall på rundt 10 meter Den eksisterande kyrkja har ei form og eit uttrykk som gjer den til eit sjølvstendig objekt. Det er vanskelig å bygge til og for nært på eit slikt bygg. Dette har alle utkasta tatt stilling til. Tre av utkasta legg den nye bygningsmassen heilt mot nordvest på tomta slik at den eksisterande kyrkja får tilstrekkeleg med rom rundt seg. Utkastet ”Dialog” legg seg tettare på den gamle kyrkja, men i form av ein bygningsmasse som er integrert i terrenget. Sjølve kyrkjerommet markerer seg som ei sjølvstendig form i det nordvestre hjørnet på tomta. Til tross for intensjonen om skjule store bygningsvolum i terrenget, står den nye bygningsmassen fram med terrengmurar på rundt 3 meter, tett på den gamle kyrka. Dette skaper ein noko trong og mørk situasjon. I situasjonen har ”Dialog” likevel fleire kvalitetar. Ved å integrere store bygningsvolum i terrenget og løfte kyrkjerommet fram som ei sjølvstendige form, oppstår eit godt samspel mellom med den eksisterande kyrkja og volumet som rommar det nye kyrkjerommet. ”Ny dag” søker å oppnå eit formalt samspel med den gamle kyrkja, ved å vidaretolke geometriar og uttrykk ein finn i bygget sin arkitektur. Dette er vellukka, men det er kanskje like interessant å søke kompletterande kontrastar, slik det er gjort i utkastet ”Excelsior”. Ved å plassere ny bygningsmasse nordvest på tomta, sikrar ein at mykje av den gamle gravplassen blir tatt vare på. ”Excelsior” er det utkastet som i størst mogleg grad bevarer dei eksisterande kvalitetane ved å legge bort i mot heile den nye bygningsmassen utanfor dei eksistera kyrkjemurane. Både ”Ny dag” og ”Korsvei” legg seg delvis innanfor og delvis utanfor gravplassen. ”Dialog” er det utkastet som medfører størst inngrep i den gamle kyrkjegarden. Store bygningsvolum plasserast inn i terrenget, terrengmurar etablerast og terrengfallet endrast. Ein tek vare på kyrkjegarden som eit grøntareal, men mange av dei kvalitetane som ein finn i dagens gravplass raderast. ”Dialog” klarer samtidig å aktivisere den gamle kyrkjegarden på ein måte som ingen av dei andre utkasta maktar. Nye gangvegar diagonalt og på tvers over kyrkjegarden opnar dette noko avstengte området og inviterer inn. Gangvegane møtast midt på tomta framfor inngangen til kyrkjerommet. Her er det vist ein ”kyrkjebakke” der ein er midt i det grøne og med utsikt til fjorden. I konkurranseprogrammet er det spesifisert at kyrkja skal ha ein eintydig og sentral hovudinngang og at denne skal ligge mot sør/sørvest, slik at det nye og gamle bygget har eit felles uteområde framfor inngangane. Det blir òg etterspurt fleire inngangar for å legge til rette for samtidige aktivitetar. Tre av utkasta legg inngangen til eksisterande kyrkjebakke, tett på inngangen til eksisterande kyrkje. ”Dialog” sentrerer hovudinngangen på tomta og knyter seg til eksisterande kyrkjebakke med ei utvendig trapp. Nybygg ”Excelsior”, ”Korsvei” og ”Ny dag”, som legg inngangspartiet til kyrkjebakken framføre den eksisterande kyrkja, plasserer kyrkjerommet inn i terrenget på same nivå som inngangen. På grunn av terrengfallet, blir kyrkjerommet i desse utkasta liggande delvis under terreng. Lyset hentast inn gjennom overlys eller høgtsittande vindauge. Dei lyse areala mellom inngangen og kyrkjerommet nyttast på ulikt vis til samlingsrom som skal fungere saman med kyrkjerommet. Barne- og ungdomsavdelinga, samt administrasjonsdelen plasserast i desse utkasta i overliggande etasjar. 5 6 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE ”Dialog” skil seg ut ved å legge barne- og ungdomsavdelinga samt administrasjonsdelen som ein base innarbeida i terrenget, med fasadar i form av terrengmurar. Det nye kyrkerommet reiser seg mot nord som eit sjølvstendig volum. Dette kyrkjerommet blir i mindre grad enn dei tre andre liggande under terreng. Likevel får ein ei vel så stor kjensle av at dette rommet ligg nedgrave i landskapet, då overgangen mellom over og under terreng teiknast så tydeleg i rommet. I tillegg medfører grepet at areala i barne- og ungdomsavdelinga samt administrasjonsdelen får lite dagslys og utsyn. er lagt sentralt på tomta i toppen av ei trapp, utan god tilgang for rullestolbrukarar. Ein kan argumentere med at rullestolbrukarar kan nytte seg av gangvegen som kryssar tomta. Ei slik løysing føreset at det er parkeringsplassar for rullestolbrukarar i nivå med desse gangstiane, noko utkastet ikkje viser. Dette er likevel ikkje ei god løysing då desse parkeringsplassane blir liggande i relativt bratt terreng. Ein eigen inngang for rullestolbrukarar på nedre nivå tilfredsstiller ikkje kravet om universell utforming. Dei andre utkasta har tilfredstillande løysingar for universell utforming. Rørsla inn og ut av kyrkjerommet er ein viktig del av opplevinga for dei som vitjar kyrkja. Det varierer kor høgtideleg denne prosesjonelle vandringa er, avhengig av om det er ei ordinær gudsteneste, bryllaup eller ei gravferd som føregår i kyrkjerommet. Alle utkasta har svakheiter på dette punktet. Dette skuldast truleg utfordringane med å få tilstrekkeleg lyse areal på inngangsnivået. På grunn av at ein ynskjer å ta vare på mest mogleg av den gamle kyrkjegarden, er det grenser for kor breie kyrkjebygga kan vere. Kyrkjerommet leggast lengst inn i terrenget, då dette er eit rom som gjerne kan ha stor takhøgd og høve til å hente inn dagslys frå overlys eller høgtsittande vindauge. Dei lyse areala blir då liggande mellom kyrkjerommet og plassen framføre kyrkja. Det blir kamp om kva desse verdifulle areala skal nyttast til og det mest naturlege er at kyrkjelydssalen plasserast i dette området. Samtidig blir den liggande å ”sperre” for inngangen til kyrkjerommet. ”Korsvei” er det utkastet som har den mest uavklarte tilkomstsituasjonen. Ein kjem inn i bygget via kyrkjetorget, som ligg mellom kyrkjerommet og gravplassen, og binder alle dei ulike delane av bygget saman. Dette rommet ligg parallelt med kyrkjerommet og ein går inn i kyrkjerommet frå sida, vinkelrett på prosesjonsretninga. Dette skaper eit lite naturleg rørslemønster. Slik kyrkjebygget er utforma, verkar det mest naturleg å gå inn kyrkjebygget gjennom det som er kyrkjelydssalen og vidare inn i kyrkjerommet. Kyrkjelyden ynskjer eit fleksibelt bygg, der mange aktivitetar kan gå føre seg samtidig. Fleire av utkasta har løysingar som tar hand om dette ynskje, men ”Excelsior” utmerkar seg som det beste utkastet på dette området. Universell utforming er i prinsippet at ei løysing skal kunne nyttast av alle, uavhengig av funksjonsevne. Dette er både eit samfunnskrav og ein føresetnad i konkurranseprogrammet. Samtidig er det etterspurt ein eintydig og sentral hovudinngang. Etter juryen si vurdering, svarer ikkje ”Dialog” på desse føresetnadane. Hovudinngangen Utforming og plassering av kontorlokala er viktig i eit moderne kyrkjebygg. Kontora skal vere ein attraktiv arbeidsplass for staben, men òg ein stad der det er godt å stikke innom. Det skal vere rom for skjerma og fortrulege samtalar, men samtidig eit ope og inkluderande arbeidsmiljø. ”Excelsior” har både den beste plasseringa og løysinga for kontorlokala. Utkasta viser fire ulike typar kyrkjerom. Ein finn både vifteforma, det sirkulære, det åttekanta og det rektangulære. ”Excelsior” og ”Dialog” har dei mest intime romma, mens ”Korsvei” og ”Ny dag” har volumøse rom. ”Ny dag” har eit noko breiare kyrkjerom enn ”Korsvei” og dette aukar opplevinga av eit fellesskap. I fylgje kyrkjetradisjonen skal kyrkjerommet vende mot aust. Dette var ikkje eit krav i konkurranseprogrammet, men det blei kommunisert som eit ynskje. ”Excelsior” er det einaste utkastet som har orientert kyrkjerommet mot aust. Dei andre kyrkjeromma er vendt mot nord og nordaust. Eksisterande bygg I konkurranseprogrammet var det ytra eit ynskje om å kunne gå tørrskodd frå det eine bygget til det andre. Dette er fyrst og fremst relevant dersom det leggast mange funksjonar til den eksisterande kyrkja. ”Dialog” og ”Korsvei” legg til rette for å kunne gå tørrskodd mellom bygga og desse to utkasta er òg dei einaste som legg funksjonar til den eksisterande kyrkja. Begge utkasta foreslår å legge bårerommet til dagens sakristi. Dette vil Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE ikkje vere ei gunstig løysing, då det gir liten meirverdi for den gamle kyrkja og samtidig vil vere ei kostbar ombygging. ”Dialog” foreslår òg å legge kapellfunksjonen til det gamle kyrkjerommet. Dette vil heller ikkje vere hensiktsmessig, då kapellet er tiltenkt som eit meir intimt rom i samband med bårerommet. Det er krevjande å lage ei god løysing der ein kan gå tørrskodd mellom bygga. ”Dialog” koplar seg på dagens inngang for rullestolbrukarar midt på nordfasaden. Dette er ein klimatisert gang med trapp og løftebord. Bygningselementet har fått ei diskret plassering, men blir liggande som ein propp i det smale uterommet mellom eksisterande og ny kyrkje. ”Korsvei” koplar seg saman med våpenhuset i eksisterande kyrkje ved hjelp av ein utvendig overdekka passasje. For å kunne gå tørrskodd mellom bygga, må det òg etablerast leveggar. Dette vil delvis sperre inngangen til kyrkjegarden. Ingen av desse utkasta meistrar å etablere ei vellukka kopling mellom dei to bygga. ”Excelsior” og ”Ny dag” har valt å ikkje imøtekome ynskje om ein tørrskodd passasje. Berekraft og miljø ”Ny dag”, ”Korsvei” og ”Dialog” legg til grunn at dei skal realiserast som ein passivhuskonstruksjon. ”Excelsior”, ”Korsvei” og ”Dialog” har gode konsept for korleis ein kan skape eit bærekraftig nybygg for kyrkjelyden i Ulstein. Dei to sistnemnde utkasta tar sikte på å oppnå eit nær nullenergibygg ved å ta i bruk solceller. ”Ny dag” har ei meir holistisk tilnærming til bærekraftomgrepet. I tillegg til tekniske tiltak, vektleggast det å skape ei kyrkje som lokalbefolkninga blir glad i og ynskjer å ta godt vare på. Samtidig stussar ein litt over materialbruken som ”Ny dag” føreslår. Utstrakt bruk av betong og bruken av samansveisa stålplater som utvendig lufta kledning er lite samsvarande med ambisjonen om å skape eit bærekraftig bygg. Økonomi Det er eit nøkternt budsjett som ligg til grunn for prosjektet. I konkurranseprogrammet var det lista opp areal knyta til dei dei etterspurte funksjonane. Det totale arealet for kyrkjebygget skulle vere mykje lågare enn summen av desse arealtala. Det var ein del av oppgåva å føreslå sambruk av funksjonar og slik redusere areal og byggekostnader. Juryen sit med intrykk av at alle arkitek- tane har vore opptekne av å skape arealeffektive bygg og at forskjellane mellom areala er små. Det er ikkje utført kostnadsanalyser av utkasta, men slik dei er presentert, er det truleg ingen av utkasta som kan realiserast innanfor den økonomiske ramma. Dei fire utkasta varierer nok ein del i potensielle byggekostnader, men etter ei vidareutvikling av prosjekta kan nok desse skilnadane jamnast ut. 7 8 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE JURYEN SI AVGJERSLE OG RÅD TIL VIDARE ARBEID JURYEN SI AVGJERSLE JURYEN SIT RÅD TIL VIDARE ARBEID Dei fire utkasta blei grundig vurdert på bakgrunn av kriteria for bedømming og generelt på bakgrunn av konkurranseprogrammet. Juryen rådspurte seg med dei framtidige brukarane av kyrkja og fekk mange gode innspel til diskusjonane. Det er fleire element i vinnarutkastet som må vidareutviklast i den vidare prosessen. Den største utfordringa vil vere å bringe prosjektet innanfor den økonomiske ramma. Dette vil bli ein krevjande prosess som stiller store krav både til arkitekt og byggherre, for å sikre at dei arkitektoniske kvalitetane i utkastet blir tatt vare på. Ein samla jury konkluderte med at ”Excelsior” totalt sett peikte seg ut som vinnaren av konkurransen. Juryen ynskjer å trekke fram fylgjande faktorar som var spesielt avgjerande for at dette utkastet blei valt: • Plasseringa på tomta gjer at inngrepet i den eksisterande kyrkjegarden blir minimalt. • Bygget har ei form som famnar om kyrkjegarden og samspelar med den eksisterande kyrkja på ein ukonvensjonell måte. • Den nye kyrkja vil bli eit unikt bygg. • Kyrkjerommet kompletterer det eksisterande kyrkerommet og opnar opp for mange måtar å bruke rommet på. • Plassering og utforming gjer kapellet til ein unik stad. • Kontora gir rom for eit ope og inkluderande arbeidsmiljø, men legg samtidig til rette for skjerma og fortrulege samtalar. Juryen ynskjer å påpeike nokre element som kan vidareutviklast i den vidare prosessen: • Fasadane bør vidareutviklast og det kan gjerne etablerast fleire store vindaugsopningar tilsvarande den som er vist i kapellet. Spesielt i forbindelse med kontorlokala kunne det ha vore naturleg å opne opp mot omgjevnadane. Juryen er spørjande til effekten og realismen til alle dei små opningane i fasaden. Det vil òg vere ei utfordring å sikre gode dagslysforhold i borne- og ungdomsavdelinga. • Det er generelt behov for eit større areal på plan 1 som kan romme mellom anna eit stollager. • Det overdekka arealet framføre hovudinngangen kunne gjerne ha vore større, då det er mykje nedbør i Ulsteinvik og til tider mange som skal inn og ut av kyrkja. • Vidare bør det vurderast om ein skal justere landskapet rundt kyrkjestova for å sikre meir dagslys inn i dette rommet. • Inngangssituasjonen til kyrkjerommet kan forbetrast på fleire måtar. Rom for tolketenesta og lagring av veggelement kan gjerne omplasserast. Bygningselementa skaper eit lite heldig stengsel på veg inn og ut av kyrkjerommet. Utvidinga av kyrkjerommet vil òg fungere betre med desse ute av vegen. Av funksjonelle grunnar kan det vere ynskjeleg å sperre av arealet til kyrkjestova med flyttbare veggar, men i praksis fungerer dette dårleg. Ein taper kontakten med kjøkenet og samtidig oppstår det ein lang korridor som ein må gjennom på veg inn i kyrkjerommet. • Av praktiske grunnar bør det vere ein arbeidsplass på plan 1, slik at det er nokon til stades og tek i mot dei besøkande. Dette kan vere ein av kontorarbeidsplassane som flyttast ned. • Det bør vere mogleg å gå mellom prestesakristiet og kapellet på ein enkel måte. Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE Juni, 2016 Harald Nordal Leiar i planutvalet for nytt kyrkjebygg og juryformann. Annelise Kleven Godø Leiar i Ulstein kyrkjelege fellesråd. Christfried Kaul Kyrkjeverje Margit Lovise Holte Sokneprest Carl-Viggo Hølmebakk Arkitekt MNAL, oppnemnt av NAL. Ivar Aamlid Arkitekt MNAL, oppnemnt av NAL Geirmund Barsnes Arkitekt MNAL, jurysekretær. 9 10 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 1 «EXCELSIOR» VINNAR SNØHETTA MOTTO: «EXCELSIOR» FORFATTARAR - ARKITEKTAR: Lars Jørstad Nordbye Frank Nodland Rune Veslegard Tine Hegli Kjetil Trædal Thorsen Margrethe Lund FORFATTARAR - KUNSTNARAR: Kjell Torriset Jorunn Sannes Utkastet legg seg utanfor den eksisterande kyrkjegarden. Bygget hentar grunnrisset sitt frå forma på arealet mellom Gjerdegata, Gjerdegata vest, den eksisterande steinmuren mot kyrkjegarden og trekrona til eit høgreist tre øverst på tomta. Det eksisterande terrengfallet fjernast ved at ein skjærer ei presis byggegrop ut av grunnfjellet. Ein trekonstruksjon fyller gropa i landskapet. Hovudtilkomsten til kyrkja er frå ein lett stigande forplass som den deler med eksisterande kyrkje. Trekonstruksjonen består av ei indre og ei ytre form. Den indre forma dannar taket over plan 1 og reiser seg som ei trakt opp gjennom volumet som definerast av den indre og ytre forma. Under traktforma ligg kyrkjerommet, med alteret vendt mot aust. På same plan ligg støttefunksjonar til kyrkjerommet og kyrkjestove/kyrkjetorg med tilhøyrande kjøkken. Kyrkjerommet kan utvidast ut til kyrkjestova ved hjelp av flyttbare veggar. På plan 2 ligg barne- og ungdomsavdelinga og kontordelen, med eigen inngang frå Gjerdegata vest. I samlingsrommet fungerer oversida til den stigande traktforma som amfi der born og unge kan samlast. Plan tre inneheld mellom anna kapell og bårerom, med eigen inngang frå Gjerdegata. Inngangen er knytt opp mot eit Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 2 3 4 høgresist tre på tomta. Ein båreheis knyter bårerommet og kyrkjerommet saman. Konstruksjonen består av massivtreelement som stablast liggande oppå kvarandre og den forsterkast av eit fagverk i tre. I innvendige rom eksponerast overflatene i trekonstruksjonen. Utvendig, på tak og veggar, er kyrkja kledd i ubehandla tre. Utkastet koplar seg ikkje saman med den gamle kyrkja og seier lite om bruken av det eksisterande bygget. Strategien for å oppnå eit bærekraftig bygg baserer seg på tre hovudtiltak: • Utnytting av fornybar energi, utnytting og kontrollering av solenergi og dagslys, samt løysingar for naturleg ventilasjon. • CO2-fotavtrykket reduserast gjennom medvitne materialval, spesielt ved utstrakt bruk av tre. • Gjenbruk av massar etter utgraving av tomta. Utkastet har det minste fotavtrykket og inngrepet i den eksisterande kyrkjegarden blir minimalt. Arkitektane bak utkastet har klart å skape eit unikt bygg og kyrkjerom. Bygningsforma famnar om omgjevnadane og spelar godt saman med den eksisterande kyrkja. Kyrkjerommet ligg lett 5 tilgjengeleg i bygget, men det kunne vore ein meir ope situasjon mellom kyrkjestova og kyrkjerommet. Kapellet har fått ei god plassering og utforming. ”Excelsior” er det einaste utkastet som har lukkast med å skape gode kontorlokale som gir rom for eit ope og inkluderande arbeidsmiljø, men som samtidig legg til rette for skjerma og fortrulege samtalar. Fasadane kunne med fordel ha hatt fleire store vindaugsopningar tilsvarande den som er vist i kapellet. Spesielt i forbindelse med kontorlokala kunne det ha vore naturleg å opne opp mot omgjevnadane. Juryen er spørjande til effekten og realismen til alle dei små opningane i fasaden. Det er òg noko uavklart korleis ein sikrar tilstrekkeleg dagslys i borne- og ungdomsavdelinga. Utkastet har fleire ukonvensjonelle løysingar som medfører ein økonomisk usikkerhet. Slik det er presentert sprengast den stipulerte økonomiske ramma for prosjektet. Utkastet kan nok tole ei vidareutvikling som bringer det innanfor eit realistisk økonomisk nivå utan at dei bærande arkitektoniske prinsippa går tapt. 1: Perspektiv frå Kyrkjegata 2: Perspektiv frå kyrkjerommet 3: Diagram, grop i terrenget. 4: Diagram, indre form. 5: Diagram, ytre form. 11 12 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 6: Plan 01 7: Plan 02 8: Plan 03 9:Situasjonsplan 10:Tverrsnitt 6 7 8 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 9 10 13 14 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 1 «NY DAG» SIVILARKITEKT ESPEN SURNEVIK AS BJØRBEKK & LINDHEIM LANDSKAPSARKITEKTER MOTTO: «NY DAG» FORFATTARAR SIVILARKITEKT ESPEN SURNEVIK AS: Espen Surnevik, sivilarkitekt MNAL Sigurd Manfredi, stud.arch (medarbeider) Ola Mo, stud.arch (medarbeider) FORFATTARAR BJØRBEKK & LINDHEIM LANDSKAPSARKITEKTER: Jostein Bjørbekk, landskapsarkitekt MNLA Rune Vik, landskapsarkitekt MNLA Den nye kyrkja utnyttar terrengfallet vest på tomta og grev seg inn i landskapet mellom Kyrkjegata, Gjerdegata vest og Gjerdegata. Kyrkja hentar formreferansar frå den eksisterande kyrkja og lokale båtbyggartradisjonar. Den er sett saman av ein serie av former med skråflater i vertikalplanet. Hovudtilkomst er via ein forplass som den deler med eksisterande kyrkje. Takforma over kyrkjerommet ruvar høgst i det nye kyrkjebygget. Kyrkja sine funksjonar fordelar seg over tre etasjar. På plan 1 ligg kyrkjerommet og andre samlingsrom. Kyrkjerommet er høgreist og hentar inn lyset frå eit stort høgtsittande overlys. Det har eit åttekanta form, på same måte som det eksisterande kyrkjerommet. På plan 2 ligg barne- og ungdomsavdelinga og kontordelen. Plan 3 rommar eit fåtal funksjonar. Alle dei tre etasjane har eigne inngangar frå terreng. Kyrkja er tenkt bygd i betong og stålkonstruksjonar, med innvendige overflater i betong og finér. Utvendige overflater er planlagt utført i betong der bygget møter terrenget og deretter med kvitmalte samansveisa stålplater, som i eit moderne båtskrog. Utkastet knyter seg ikkje saman med den gamle kyrkja og legg ingen nye funksjonar til det eksisterande bygget. Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 2 3 ”Ny dag” har ei holistisk tilnærming til bærekraftomgrepet. I tillegg til tekniske tiltak, vektleggast det å skape ei kyrkje som lokalbefolkninga blir glad i og ynskjer å ta godt vare på. Samtidig stussar ein litt over materialbruken som ”Ny dag” føreslår. Utstrakt bruk av betong og bruken av samansveisa stålplater som utvendig lufta kledning er lite samsvarande med ambisjonen om å skape eit bærekraftig bygg. Slik utkastet er presentert, ligg det utanfor den økonomiske ramma for prosjektet. Utkastet kan nok vidareutviklast med mål om å redusere byggekostnader. Samtidig legg utkastet opp til eit arkitektonisk uttrykk som er avhengig av høg presisjon. Dette vil kunne vere kostnadsdrivande. Det har vore krevjande for juryen å sette seg inn i dette prosjektet, på grunn av måten det er presentert på. Men etter grundige studiar, oppdagar ein at dette er eit utkast med mange kvalitetar. Det geometriske samspelet med den eksisterande kyrkja har resultert i eit unikt kyrkjebygg som kommuniserer godt med dei nære omgjevnadane. Samtidig blir geometrien styrande for alle romma i bygget, noko som reduserer fleksibiliteten. Materialbruken har ein god samanheng med formspråket, men verkar likevel noko framand og naken. 4 Kyrkjerommet har ei fin breidde som gjer at rommet ikkje blir for langstrakt. Rommet er lyst og ope sjølv om det ligg under terreng. Forma og materialbruken kan nok føre til at rommet vil kunne opplevast som kaldt og nakent. Kyrkjelydssalen er plassert i bakre del av kyrkjerommet og den prosesjonelle aksen går tvers gjennom dette rommet. Til tross for at det er mogleg å kome inn i kyrkjerommet utan å gå gjennom kyrkjelydssalen, fører denne organiseringa til redusert høve for samtidig bruk. Eit lite amfi binder saman kyrkjetorget med overliggande etasje som rommar administrasjonsdelen samt barne- og ungdomsavdelinga. Dette er eit godt grep som samlar dei ulike avdelingane i kyrkja. Administrasjonsdelen og barne- og ungdomsavdelinga ligg samlokalisert og grip delvis inn i kvarandre. Dette reduserer høvet for samtidig bruk av lokala. Den vil for eksempel fungere dårleg at den opne barnehagen brukar barne- og ungdomsavdelinga i kontortida. 1: Perspektiv frå Kyrkjebakken. 2: Situasjonsplan. 3: Perspektiv frå Kyrkjegata. 4: Perspektiv frå kyrkjerommet. 15 16 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 1 «KORSVEI» RATIO ARKITEKTER AS HBA ARKITEKTER AS MOTTO: «KORSVEI» FORFATTARAR RATIO ARKITEKTER AS: Per Christian Brynildsen, sivilarkitekt MNAL Karin hagen, sivilarkitekt MNAL Evdokia Karamitzia, sivilarkitekt Michael Geyer, sivilarkitekt MNAL FORFATTARAR HBA ARKITEKTER AS: Anders Midstuen, master i arkitektur MNAL Ellen Soma, sivilarkitekt MNAL Jostein Bjørndal, sivilarkitekt MNAL Erik Andreassen, sivilarkitekt MNAL Camilla Erikstad, master i arkitektur MNAL Den nye kyrkja legg seg inn i terrenget vest på tomta og rettar seg mot Kyrkjegata, Gjerdegata vest og Gjerdegata. Hovudtilkomst er via ein forplass som den deler med eksisterande kyrkje. Dei to bygga knytast saman av eit takoverbygg med ei underliggande trappe- og rampeløysing. Romprogrammet fordelast over tre etasjar. Desse knytast saman av eit vertikalt kyrkjetorg som opnar seg ut mot den eksisterande gravplassen. Plan 1 inneheld kyrkjerommet og kyrkjelydssalen med tilhøyrande funksjonar. Kyrkjelydssalen kan fungere som ei utviding av kyrkjerommet. Sjølve kyrkjerommet strekker seg over alle tre etasjane og hentar inn lys frå store vindauge på plan 3, samt eit overlys over korpartiet. På plan 2 ligg er det eit galleri som kan stengast av frå kyrkjerommet og for eksempel nyttast til undervisning. På andre sida av kyrkjerommet, med eigen inngang frå kyrkjegarden, ligg barne- og ungdomsavdelinga. Sentrert i denne delen ligg eit aktivitets- og undervisningsrom som strekker seg over to etasjar. I tredje etasje ligg kontordelen, orientert rundt det dobbelthøge aktivitets- og undervisningsrommet. Kontordelen har eigen inngang frå Gjerdegata. Kyrkja er tenkt utført i naturmaterialar og med sjølvberande teglveggar, med enten eksponert tegl eller slemma overflate som det primære materialet. Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 2 3 Den eksisterande kyrkja vil framleis fungere som eit kyrkjerom. Bårerommet leggast til dagens sakristi. Dette er ikkje ei god løysing, då det gir liten meirverdi for den gamle kyrkja og samtidig vil representere ei kostbar ombygging. Det blir foreslått å bruke BREEAM NOR som eit verktøy i utvikling av prosjektet. Ved å nytte seg av ”passivt energidesign” og lokal energiproduksjon, kan det vere mogleg å nærme seg nullenerginivå. Ei medvite plassering av funksjonar sikrar at ein kan differensiere inneklimabehova. Utkastet har eit stort volum, noko som vil bidra til ein høg kvadrateterpris. Til tross for at utkastet er vist med eksponerte tegloverflater, føreslår arkitektane alternativt å nytte rimelegare mineralske overflater. Byggemetodane som blir foreslått er velkjente og dette vil kunne bidra til føreseielege byggekostnader. Kyrkja har mange arkitektoniske kvalitetar, men har samtidig eit velkjent og lite stadsspesifikt formspråk. Kyrkjerommet opnar opp for ein fleksibel bruk, og kompletterer slik det gamle kyrkjerommet på ein god måte. Gjennom dei høgstsittande vindauga får ein ikkje berre rikeleg med dagslys, men òg kontakt med omgjevnadane utanfor. Effekten av lysinnsleppet over alteret blir kanskje ikkje så stor på grunn av alle dei andre lysinnsleppa. 4 Utkastet har ein uavklart inngangssituasjon. Den intuitive rørsla frå forplassen og inn i bygget er gjennom kyrkjelydssalen, mens hovudinngangen ligg skjult bak eit trapperom mot kyrkjegarden. Frå hovudinngangen ledast ein inn i kyrkjetorget. Dette rommet fungerer som ei ryggrad. Det strekker seg over tre etasjar og fordelar kommunikasjonen til alle hovudfunksjonane. Den vidare rørsla frå dette rommet og inn i kyrkjerommet, som ligg parallelt med kyrkjetorget, blir vinkelrett på prosesjonsaksen. Ein kunna ha vurdert å snu retninga på kyrkjerommet 90 grader og nytta kyrkjetorget som mogleg utviding av kyrkjerommet, i staden for å bruke kyrkjelydssalen. Kontorlokala har fått ei noko statisk organisering. Dette skuldast at avdelinga er organisert rundt det dobbelthøge aktivitetsrommet i barne- og ungdomsavdelinga, som låser heile planen. Den underliggande barne- og ungdomsavdelinga får eit svært avgrensa lysinnslepp og i tillegg ei låg romhøgde. På plansjane er det ikkje oppgjeve korrekte kotehøgder for plan 3. Det er heller ikkje opplyst riktig kotehøgde for vindfang ved inngangen til plan 2. 1: Perspektiv frå Kyrkjegata. 2: Situasjonsplan. 3: Perspektiv frå kyrkjerommet. 4: Perspektiv frå kyrkjetorget. 17 18 Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 1 «DIALOG» LINK ARKITEKTUR MOTTO: «DIALOG» FORFATTAR: LINK ARKITEKTUR I dette utkastet integrerast mange av funksjonane i terrenget og det oppstår horisontale uterom på taket over desse funksjonane. Kyrkjerommet med tilhøyrande funksjonar markerer seg ved at dei får eit eige volum som legg seg på terreng. Hovudinngangen til den nye kyrkja ligg på plan 2, i nivå med det nye kyrkjerommet. Dette medfører at den eksisterande og den nye kyrkja får åtskilde tilkomstar, knyte saman med ei utvendig trapp. Ein diagonal- og tverrforbindelse over kyrkjegarden, knyter området saman med eksisterande ferdselslinjer. Plan 2 inneheld kyrkjerommet og andre samlingsrom. Plan 1 inneheld alle dei andre funksjonane. Kyrkjerommet er tenkt utført som ein trekonstruksjon. Mellom terrenget og takkonstruksjonen er det ein glasfasade. Innanfor glasfasaden er det eit arrangement av treelement som kontrollerer lysinnslepp og innsyn til kyrkjerommet. Dei to kyrkjebygga knytast saman via dagens HC-tilkomst i den eksisterande kyrkja. Bårerommet leggast til dagens sakristi i den eksisterande kyrkja. Forslagsstillarane greier på ein god måte ut om moglege tiltak for nå miljøambisjonane som er formulert i program- Ulstein kyrkjelege fellesråd NYE ULSTEIN KYRKJE 2 4 1: Perspektiv frå Kyrkjegata 2: Perspektiv frå kyrkjerommet 3: Snitt 4:Situasjonsplan 3 met. Det sannsynleggjerast at det kan vere mogleg å nå eit nær nullenerginivå for det nye kyrkjebygget. Slik utkastet er presentert, er det truleg utanfor den økonomiske ramma for prosjektet. Dette skuldast mellom anna eit stort fotavtrykk og ein komplisert og lite rasjonell takkonstruksjon over kyrkjerommet. ”Dialog” klarer å aktivisere den gamle kyrkjegarden på ein måte som ingen av dei andre utkasta maktar. Nye gangvegar diagonalt og på tvers over kyrkjegarden opnar dette noko avstengte området og inviterer inn. Gangvegane møtast midt på tomta framfor inngangen til kyrkjerommet. Her er det vist ein ”kyrkjebakke” der ein er midt i det grøne og med utsikt til fjorden. Ved å integrere store bygningsvolum i terrenget og ved å løfte kyrkjerommet fram som ei sjølvstendige form, oppstår eit godt samspel mellom med den eksisterande kyrkja og volumet som rommar det nye kyrkjerommet. Høgda og plasseringa av kyrkjerommet kan samtidig bli noko dominerande i forhold til bustaden på nabotomta. ”Dialog” er det utkastet som medfører størst inngrep i den gamle kyrkjegarden. Store bygningsvolum plasserast inn i terrenget, terrengmurar etablerast og terrengfallet endrast. Ein tek vare på kyrkjegarden som eit grøntareal, men mange av dei kvalitetane som ein finn i dagens gravplass raderast. Til tross for intensjonen om skjule store bygningsvolum i terrenget, står den nye bygningsmassen fram med terrengmurar på rundt 3 meter, tett på den gamle kyrka. Dette skaper ein noko trong og mørk situasjon. Koplinga mellom ny og eksisterande kyrkje har fått ei diskret plassering, men blir liggande som ein propp i det smale uterommet mellom eksisterande og ny kyrkje. Utkastet svarer ikkje på føresetnadane i konkurranseprogrammet om at kyrkja skal ha ein eintydig og sentral hovudinngang som er universelt utforma. Det er heller ikkje enkelt å sjå føre seg at utkastet kan endrast slik at ein møter dette kravet. Kyrkjerommet si vifteform og avtrappa amfi skaper ei god samling rundt altaret. Til tross for at kyrkjerommet i mindre grad enn dei tre andre ligg under terreng, får ein ei vel så stor kjensle av at dette rommet ligg nedgrave i landskapet, då overgangen mellom over og under terreng teiknast så tydeleg i rommet. Utvidinga av kyrkjerommet mot kyrkjetorget, vil etter juryen si meining ha enkelte utfordringar. Dei som sit på kyrkjetorget vil bli sittande bak ei dobbel søylerekke som skaper stor avstand. Areala som ligg under terreng på det nedste nivået er noko skjematisk utteikna og har dårlege dagslyskvalitetar. Vindauga til kontora ligg delvis under terrengnivå og ein vil kunne oppleve generande innsyn frå forbipasserande langs Gjerdegata vest. 19 NR. 469 2016 «Excelsior» Snøhetta Norske arkitekters landsforbund (NAL) Norske Arkitektkonkurranser (NAK) Norske arkitekters landsforbund (NAL) er en fagideell medlems organisasjon for over 4300 arkitekter i Norge. Vi arbeider for å fremme god arkitektur og stedsutvikling, og utvikler forbildeprosjekter innen miljø og bærekraft med våre samarbeidspartnere. Vårt mål er å øke miljøkompetansen og tverrfagligheten blant arkitekter, planleggere og øvrige aktører i byggesektoren. Norske Arkitektkonkurranser (NAK) er den eneste publikasjon i sitt slag, der arkitektkonkurransene dokumenteres på en systematisk og profesjonell måte. Her presenteres både vinnerprosjektet og de øvrige premierte, innkjøpte og hedrede utkastene, samt de sentrale deler av juryens kritikk. NAK oppleves av oppdragsgiver som et nyttig redskap i det videre arbeide med gjennomføring av byggesaken, samt at det gir god «markedsføring» for oppdrags giveren og for prosjektet som skal realiseres. arkitektur.no Tlf: 23 33 25 00 nal@arkitektur.no arkitektur.no
© Copyright 2024