1. No category

ArchiveJournal
of SID
of
529
Family
Research
Vol.10(4): 529-547; 2015
()*) %&
' /#$ ‫ ﺷﻤﺎره‬/ 64*56#7 :0123
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( زﻧﺎن‬
Effectiveness of Training Marital Relationship Enhancement
on Women Romantic Dependency
‫ﻋﺒﺪاﻟﻪ ﺟﻤﺎﻟﻲ‬
A. Jamali, M.A.
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﻣﺸﺎوره ﺧﺎﻧﻮاده داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
‫دﻛﺘﺮ ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ اﻓﺮوز‬
Gh. A. Afroz, Ph.D.
‫اﺳﺘﺎد ﻣﻤﺘﺎز داﻧﺸﻜﺪه روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
M. Cholamali Lavasani , Ph.D.
‫دﻛﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ ﻟﻮاﺳﺎﻧﻲ‬
‫داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﻜﺪه روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
K. Zahrakar, Ph.D.
‫دﻛﺘﺮ ﻛﻴﺎﻧﻮش زﻫﺮاﻛﺎر‬
‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر داﻧﺸﻜﺪه روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺧﻮارزﻣﻲ‬
92/67/321:‫ﻣﻘﺎﻟﻪ‬
:‫درﻳﺎﻓﺖﻣﻘﺎﻟﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ‬
93
92/10
1/25
/30:‫ﺷﺪه‬
:‫اﺻﻼحﺷﺪه‬
‫ﻧﺴﺨﻪاﺻﻼح‬
‫درﻳﺎﻓﺖﻧﺴﺨﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ‬
93
92/12
3/4/4:‫ﻣﻘﺎﻟﻪ‬
:‫ﭘﺬﻳﺮشﻣﻘﺎﻟﻪ‬
‫ﭘﺬﻳﺮش‬
Abstract
This purpose
The
study compared
of this study
theis attitudes
determtoward infidelity
ination
of effectiveness
and the relationship
number of
sexual partners
enhancement
training
in married
on romantic
men with
deand without
pendency
mothers
premarital
with sexual
Down history
syndrwith child.
ome
current
Method
wife of
or this
a person
study isother
Sethan the current wife.
mi-Experimental
pretest, posttest and
This research
follow
test withwas
controlgroup.
fundamental in terms of goal and descriptive-
‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫ﻫﺪف از اﺟﺮاي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬
‫آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك‬
‫ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﻧﻴﻤﻪ‬.‫ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون اﺳﺖ‬
‫ ﭘﺲآزﻣﻮن و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺑﺎ‬،‫آزﻣﺎﻳﺸﻲ از ﻧﻮع ﭘﻴﺶآزﻣﻮن‬
.‫ﮔﺮوه ﮔﻮاه ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‬
comparison
Corresponding author: Faculty of Psychology
and Education, University of Tehran
Email:
a. jamali@ut. ac. ir
Corresponding Author:
Tel: +98
Email:
‫ داﻧﺸﻜﺪه روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه‬:‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ ﮔﺮوه روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و ﻣﺸﺎوره‬،‫ﺗﻬﺮان‬
a. jamali@ut. ac. ir :‫ﭘﺴﺖاﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ‬
www.SID.ir
Archive of SID
530/ /()*)
The study population consists all the
mothers who have Down Syndrome
child in Eslamshahrwhose children
were studying in exceptional schools
of the city (school year 2012-2013).
From Educational Centers for mental
retarded children in eslamshahr, All
mothers of children with Down syndrome were identified (40 mothers) and
were randomly assigned into control
and experimental groups. Four mothers were removed due to frequent
absences or did not attend to complete
the questionnaires. Finally, the sample
size reached 16 people For each group
that were assessed by romantic relationship scale at pretest, posttest, and
follow. Experimental group received
Relatiosnship enhancement Program
for 10 sessions. To analyze the data,
repeated measures design was applied.
Results of the analysis showed that
relationship enhancement training was
effective on romantic dependency mothers with down syndrome child and it
improved romantic dependency mothers with down syndrome Also this
improvement was maintained at followup. It is suggested that relationship
enhancement program can enhance
romantic dependency of mothers with
down syndrome child to improve relationships with exceptional children.
%&
' /#$ !" / / ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺎدران داراي‬
‫ ﻛﻪ‬،‫ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﻼمﺷﻬﺮ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان آنﻫﺎ در آﻣﻮزﺷﮕﺎهﻫﺎي اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ آن‬
‫( ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ‬1391-92‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن )ﺳﺎل ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‬
‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ در دو ﮔﺮوه‬
‫ﻧﻔﺮ( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ‬16 ‫آزﻣﺎﻳﺶ و ﮔﻮاه )ﻫﺮ ﻛﺪام‬
‫ در‬،(‫وﺳﻴﻠﻪ ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‬
‫ ﭘﺲآزﻣﻮن و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻣﻮرد‬،‫ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺶآزﻣﻮن‬
10 ‫ ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺪت‬.‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﺟﻠﺴﻪ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط را درﻳﺎﻓﺖ‬
-‫ از ﻃﺮح اﻧﺪازه‬،‫ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎ‬.‫ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎ ﻧﺸﺎن‬.‫ﮔﻴﺮي ﻣﻜﺮر اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‬
‫داد آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن‬
‫داون ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮدي واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن‬
‫ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﺑﻬﺒﻮد ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬،‫داون ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬.(P<0/01) ‫ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻧﻴﺰ ﺣﻔﻆ ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن‬
‫ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد از اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد رواﺑﻂ‬،‫داون‬
.‫واﻟﺪﻳﻦ داراي ﻓﺮزﻧﺪ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‬
‫ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ‬،‫ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط‬:‫ﻛﻠﻴﺪواژهﻫﺎ‬
.‫ ﻣﺎدران ﺑﺎ ﻛﻮدك ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون‬،(‫)رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‬
Keywords: Relationship Enhancement, Romantic Dependency, Mothers
with Down Syndrome Child.
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ وﺟﻮد ﺗﻌﺎﻣﻞﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ و ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﻴﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺑﺮﻗﺮار‬،‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺴﺎن‬
‫ رﺿﺎﻳﺖ ﻳﻚ ﻓﺮد از زﻧﺪﮔﻲ‬.‫ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‬2‫و ﻫﻤﺪﻟﻲ‬1‫ﺑﻮدن ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﻨﻮع و اﺑﺮاز ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ‬
‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ رﺿﺎﻳﺖ وي از ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد و رﺿﺎﻳﺖ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم رﺿﺎﻳﺖ از‬
www.SID.ir
‫‪Archive of SID‬‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‪531//...‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻮده و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ در اﻣﺮ رﺷﺪ و ﺗﻌﺎﻟﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬
‫)داﻟﺘﻲ‪ 3‬و ردزوان‪ .(2010 ،4‬زوجﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎﻟﻢ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه درﻣﺎن ﺧﺎﻧﻮاده و زوج از ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ در‬
‫ﺣﻮزه ﻣﺸﺎوره و رواندرﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ )ﻧﻈﺮي‪ .(1389 ،‬راﺑﻄﻪ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‪ ،(5‬از ﺟﻤﻠﻪ رواﺑﻂ ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ﺑﺮ راﺑﻄﻪ زوﺟﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( و ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ آنﭼﻪ ﻛﻪ رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن‬
‫رﺷﺪي آن را »ﻣﻴﺜﺎق زوﺟﻴﻦ‪ «6‬ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ )ﻫﺎزان‪7‬و زﻳﻔﻤﻦ‪ ،(1999 ،8‬ﻣﺮﻛﺐ از ﺳﻪ ﻧﻈﺎم رﻓﺘﺎري‬
‫ﺳﺮﺷﺘﻲ و ذاﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻟﺒﻲ‪ 1982 9‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ‪ ،10‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ‪11‬و راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻲ ﻧﺎم‬
‫ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﺑﻴﻦ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ دو زوج اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺮاﺑﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ دوي آنﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﺪه و ﻫﺮاﺳﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺻﺪﻣﻪ و آﺳﻴﺐ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻳﺎ آﺳﺎﻳﺶ و راﺣﺘﻲاﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﻫﺮ دوي آنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮاﻗﺒﻴﻨﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه و ﻫﻢدردي ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ در‬
‫ﭼﻨﻴﻦ رواﺑﻄﻲ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻫﺮ دو زوج و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدﺷﺎن ﺑﺮ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ‪،‬‬
‫رﻓﺘﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي آن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد )ﺟﺎﻧﺴﻮن‪ 12‬و وﻳﻔﻦ‪ ،13‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺮاﻣﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪.(1388 ،‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رواﺑﻂ ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ(‪ ،‬دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺮي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را اﻳﺠﺎد ﻛﺮده ﻛﻪ در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﻮﻻت زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺎنﻓﺮدي‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪،‬‬
‫اﺻﻮﻻ ﺣﻀﻮر ﭼﻬﺮهﻫﺎﻳﻲ‪ 14‬ﻛﻪ دﻟﺒﺴﺘﻪ اﻳﺸﺎﻧﻴﻢ )واﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان و ﻫﻤﺴﺮان(‪ ،‬راﺣﺘﻲ و اﻣﻨﻴﺖ را ﺑﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻫﺪﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ادراك در دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮدن آنﻫﺎ‪ ،‬آﺷﻔﺘﮕﻲ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲآورد )ﺣﺴﻴﻨﻲ‪.(1390 ،‬‬
‫راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﻧﻈﺮات و اﺣﺴﺎﺳﺎت اﻓﺮاد را در ﭼﻬﺎرﭼﻮب رواﺑﻂ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دو زﻳﺮﻣﻘﻴﺎس‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‪ 15‬و ﻧﺎاﻳﻤﻨﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‪ 16‬ﻣﻲﺳﻨﺠﺪ ﻧﻤﺮات واﺑﺴﺘﮕﻲ و ﻧﺎاﻳﻤﻨﻲ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﺗﻨﻮع راﺑﻄﻪ‬
‫ﻋﻼﻳﻖ ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺸﻖ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد و ﺳﺒﻚ دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﺰرﮔﺴﺎل را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ )ﺑﺮﺷﻴﺪ‪ ،17‬آﺗﺮﻳﺞ‪ 18‬و‬
‫اﺳﭙﺮﭼﺮ‪ .(1998 ،19‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺎﻟﺒﻲ در ﻣﻮرد دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺮ ﻓﻬﻢ ﻣﺎ در ﻣﻮرد رﺷﺪ ﻧﻮزادان و‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ )ﺷﺎور‪20‬و ﻫﺎزان‪ (1993 ،21‬و اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺮاي درك رواﺑﻂ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﻬﻤﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻫﺎزان و ﺷﺎور‪ .(1987 ،‬در ﺷﺮوع رواﺑﻂ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( زوﺟﻴﻦ‬
‫ﻫﻢ ﺑﻄﻮر ﻟﻔﻈﻲ و ﻫﻢ ﭼﻬﺮهاي ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺧﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ آنﻫﺎ ﻳﻚ ﻣﺮز دوﺗﺎﻳﻲ‬
‫اﻧﺤﺼﺎري ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ واﻗﻌﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي دﻟﺒﺴﺘﮕﻲﺷﺎن را ﺗﻜﻤﻴﻞ و دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ اﻳﻤﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮﺧﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﻓﺮزﻧﺪان در ﺧﺎﻧﻮاده و رﺷﺪ آنﻫﺎ ﮔﺮه ﺧﻮرده اﺳﺖ )ﻋﺒﺎﺳﻲ و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1389 ،‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺑﺮ ازدواج ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺜﺒﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﻨﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﻟﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ زﻫﺮاﻛﺎر و ﻟﻮاف ﭘﻮر ﻧﻮري‪ .(1392 ،‬ﺗﻮﻟﺪ ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﭘﺎﻳﺎن زﻧﺪﮔﻲ دوﺗﺎﻳﻲ زوج ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ زوج رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ و ﺑﺪون ﻛﻮدك اﺳﺖ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ زوﺟﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﺑﻴﺮوﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺎزه دﻫﻨﺪ‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫
‪%&
' /#$ !" / /‬‬
‫)*)(‪532/ /‬‬
‫راﺑﻄﻪﺷﺎن از ﻳﻚ راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ اﻧﺤﺼﺎري ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﺮاﻛﺖ ﻛﻠﻲ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﺷﺪﻳﺪاً روي اﻫﺪاف زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﺟﺎﻧﺴﻮن و وﻳﻔﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻬﺮاﻣﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1388 ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻴﺎز و اﻧﺘﻈﺎر زﻧﺎن ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮان در ﻛﺎر ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻛﻮدك ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻟﺪ ﻳﻚ‬
‫ﻛﻮدك ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺮس ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻧﻮزاد اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ )راﺑﻞ‪22‬و ﻫﻤﻜﺎران‪،‬‬
‫‪ .(1988‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ذاﺗﻲ ﻣﺸﻜﻞ دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺎز ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد )ﻛﺎﺗﺮﻧﺎ‪23‬و‬
‫ﺗﺮوﺗﻤﻦ‪ .(1986 ،24‬اﮔﺮ ﺷﻮﻫﺮي ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻛﻤﻚ اراﺋﻪ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮش ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﻘﺪان ﻣﺸﺎرﻛﺖ را‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻋﻼﻣﺖ درﺑﺎره ﻣﻴﺰان ﻋﻼﻗﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﺪ در ﻳﻚ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻮازي‪ ،‬ﭘﺪران ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺎرض ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮانﺷﺎن ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻟﺪ ﻛﻮدك ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬آﺷﻔﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ )ﻓﻴﻨﭽﺎم‪25‬و ﺑﻴﺞ‪ .(1999 ،26‬ورود ﻳﻚ ﻛﻮدك ﺟﺪﻳﺪ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻳﻚ زوج ﻳﺎ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ )وﻳﻔﻦ و ﺟﺎﻧﺴﻮن‪ .(1998 ،‬ﺗﻮﻟﺪ و ﭘﺮورش‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻣﺎن و اﻧﺮژي را از ازدواج و راﺑﻄﻪ ﺑﮕﻴﺮد و ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ زن و ﺷﻮﻫﺮ را‬
‫ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً زﻣﺎﻧﻲ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﻴﺎزﻫﺎي وﻳﮋهاي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﻟﻲ‬
‫و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ زﻫﺮاﻛﺎر و ﻟﻮاف ﭘﻮر ﻧﻮري‪.(1392 ،‬‬
‫وﺟﻮد ﻳﻚ ﻛﻮدك ﻧﺎﺗﻮان در ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖ از زﻧﺪﮔﻲ و رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬
‫دارد) ﻣﻚ ﻛﻮﻧﻜﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪2008 ،‬؛ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﻮﻟﻪﻛﻴﺎن و ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ ﻟﻮاﺳﺎﻧﻲ‪ .(1393 ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ از آنﺟﺎ ﻛﻪ ﻣﺎدران ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺎ ﻛﻮدﻛﺎن آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم ﺧﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس‬
‫درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ و اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺪران ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ) دﻳﺎ‪ 27‬و ﺑﺎردس‪ .(2010 ،28‬روﻳﺎروﻳﻲ‬
‫ﻣﺎدر ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪ آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﻛﻮدك ﺑﻪ ﻣﺮاﻗﺒﺖ داﺋﻤﻲ‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ وﻳﮋه رﺷﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻓﻘﺪان ﻣﻬﺎرت ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺧﻮد در اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻛﺎرﻛﺮد ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫ﻣﺎدر ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ )ﭘﺘﺮز اﺳﭽﻔﺮ و ﻫﻤﻜﺎران‪ .(2012 ،‬ﺗﻮﻟﺪ ﻳﻚ ﻛﻮدك آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ اﻃﻼع ﭼﻨﺪاﻧﻲ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﺎص ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و ذﻫﻨﻲ و رواﻧﻲ ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون‪ ،29‬ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ ﺗﻮﻟﺪ‬
‫ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ذﻫﻨﻲ و رواﻧﻲ اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده را ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﻓﻮقاﻟﻌﺎده و ﻏﻴﺮﻋﺎدي ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ )اﻓﺮوز‪ .(1383 ،‬از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﻛﻮدﻛﺎن آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم ﺑﺮ واﻟﺪﻳﻦ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺗﻮان ﺑﻪ از دﺳﺖ دادن اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ‪ ،‬داﺷﺘﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺘﻀﺎد و دوﮔﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻓﺴﺮدﮔﻲ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺣﻘﺎرت‬
‫و ﺑﻬﺪاﺷﺖ روان ﭘﺎﻳﻴﻦ )روس‪ ،(2005 ،30‬ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺘﺮس ﻧﺎﺷﻲ از داﺷﺘﻦ ﻛﻮدك آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ‬
‫راﺑﻄﻪ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ) ﻣﻮروﻛﻮف‪ 31‬و ﮔﻴﻠﻲ ﻻﻧﺪ‪ ،(1993 ،32‬اﺳﺘﺮس در ﺑﻴﻦ اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ وﻳﮋه واﻟﺪﻳﻦ‬
‫)ﻫﺪا‪ 33‬و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،(2010 ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﻓﺴﺮدﮔﻲ و اﺿﻄﺮاب و از ﻫﻢﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ )ﻛﻮﮔﺎن‪ 34‬و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران‪2011 ،‬؛ ﻫﺎج‪ 35‬و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،(2011 ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ )اﺳﭽﻴﻮ‪ 36‬و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران‪ ،(2007 ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖ از زﻧﺪﮔﻲ واﻟﺪﻳﻦ و رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ )ﻣﻚ ﻛﻮﻧﻜﻲ‪ 37‬و‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‪533 //...‬‬
‫ﻫﻤﻜﺎران‪ ،(2008 ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪﻳﺪه در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﺳﻼﻣﺖ روان‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻪاي‪ ،‬ﭘﺮورﺷﻲ و‬
‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ )آﭘﺪﻫﺎي‪ 38‬و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،(2009 ،‬ﭘﺬﻳﺮش ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻓﺮزﻧﺪ و ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﭘﺮﺳﺘﺎري‬
‫)ﺗﻮﺗﺴﻴﻜﺎ‪ 39‬و ﻫﻤﻜﺎران‪ (2011 ،‬و ﺳﻄﺢ ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺿﻌﻴﻒ‪ ،‬ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺮي‪ ،‬وﺳﻮاس‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻴﻦﻓﺮدي‪ ،‬روانﭘﺮﻳﺸﻲ‪ ،‬ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻛﺮدن و اﻓﺴﺮدﮔﻲ )ﺑﻴﺎت و ﻫﻤﻜﺎران‪ (2011 ،‬اﺷﺎره ﻛﺮد‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ راﺑﻄﻪ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( آنﻫﺎ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ واﻛﻨﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﻟﺪ ﻧﻮزادي ﺑﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺿﺮﺑﻪ روﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﻃﺮﻳﻖ اﺣﺴﺎس اﺿﻄﺮاب‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﮔﻨﺎه‪ ،‬ﺑﻬﺖزدﮔﻲ‪ ،‬ﺳﺮدرﮔﻤﻲ‪ ،‬درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ‪،‬‬
‫ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺎوري‪ ،‬اﻧﻜﺎر و ﻧﺎاﻣﻴﺪي ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ واﻟﺪﻳﻦ ﮔﺎﻫﻲ اﺣﺴﺎس ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺮدرﮔﻤﻲ‪ ،‬ﻳﺎ داغدﻳﺪﮔﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ زﻣﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از واﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﺣﺘﻴﺎج دارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻤﻚ ﻧﺎﭼﻴﺰي در دﺳﺘﺮس آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ )ﻓﻮﻟﺮ‪40‬و اﻟﺴﻮن‪1998 ،41‬؛ ﻟﻴﺎن‪ 42‬و آﻟﻮﻳﺎ‪1994 ،43‬؛‬
‫ﺗﺮﻧﺒﺎل‪ 44‬و ﺗﺮﻧﺒﺎل‪ .(1997 ،‬ﺿﺮورت رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ‬
‫و رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ زوﺟﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﺑﮕﺬارد )ﻓﻠﻮﻳﺪ‪ 45‬و ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1998 ،‬اﻳﻦ ﮔﺮوه از واﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻛﻮدك آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در رواﺑﻂ‬
‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺧﻮد اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دارﻧﺪ )ﺟﻨﺎآﺑﺎدي و ﻧﺎﺳﺘﻲزاﻳﻲ‪.(1389 ،‬‬
‫اوﻟﺪرﺑﻚ‪ 46‬و ﻓﻴﮕﻮﺋﺮدو‪ (2009) 47‬ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖ از زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد و اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬از راه ﺷﻴﻮهﻫﺎي دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ و ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺷﻴﺪ )‪ (1999‬اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ زوجدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﻌﻤﺎﻫﺎي اﺻﻠﻲ رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﻪ دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ رواﺑﻂ دﻟﺒﺴﺘﻪﮔﻮﻧﻪ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﺧﻴﺮ در ﺑﺎب ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺮآﺷﻔﺘﮕﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و ﺗﺄﺛﻴﺮ رواﺑﻂ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ و‬
‫ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺑﺎ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ زوجدرﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻫﻢﭼﻮن ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻠﻔﻴﻖ اﺳﺖ )ﺟﺎﻧﺴﻦ‪.(2002 ،48‬‬
‫ﺗﻮﻟﺪ ﻳﻚ ﻛﻮدك‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت ﺟﺴﻤﻲ و ﻣﺰاﺟﻲ‪ ،‬ﻳﺎ آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺿﻤﻦ آﺳﻴﺐ زدن ﺑﻪ‬
‫ﺗﻌﺎﻣﻼت ارﺗﺒﺎﻃﻲ زوﺟﻴﻦ‪ ،‬راﺑﻄﻪ )ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ( رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ آنﻫﺎ را ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻛﻨﺪ )ﺟﺎﻧﺴﻮن و وﻳﻔﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﺑﻬﺮاﻣﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1388 ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺎم ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪-‬‬
‫ﻫﺎي ﻣﺪاﺧﻠﻪاي اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺎدران ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺪاﺧﻼﺗﻲ درﻣﺎﻧﮕﺮان و اﻓﺮاد‬
‫ﺣﺮﻓﻪاي در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﺷﻔﺘﮕﻲﻫﺎي رواﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻓﺮد ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ را ﺧﻮب ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫روي آن ﻛﻨﺘﺮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻬﻢ درﻣﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ذﻫﻨﻲ را ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﺪ و ﺧﺎﻧﻮاده را در ﺳﺎزﮔﺎري ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ )ﺳﻼﻣﻲ‪ .(1389 ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫
‪%&
' /#$ !" / /‬‬
‫)*)(‪534 / /‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮع ارﺗﺒﺎط زوﺟﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي در ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ)ﺻﺎدﻗﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪.(1392 ،‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﻪ‬
‫زوجﻫﺎ در ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺪاﻳﻲ و ﻃﻼق و اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ )ﻫﺎﻟﻮﻳﺞ‪ 49‬و رﻳﭽﺘﺮ‪.(2010 ،50‬‬
‫ﻏﻨﻲﺳﺎزي‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺮاي رﺷﺪ راﺑﻄﻪ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﻘﻮﻳﺖ راﺑﻄﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺠﺎد اﻫﺪاف ﺑﺮاي‪،‬‬
‫ازدواج ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ )ﺑﺮﮔﺮ‪ 51‬و ﻫﺎﻧﺎ‪1999 ،52‬؛ ﮔﻮﺋﺮﻧﻲ‪ 53‬و ﺳﻮﻛﺎ‪2004 ،54‬؛ آﻛﺮدﻳﻨﻮ ‪55‬و ﮔﻮﺋﺮﻧﻲ‪.(2003 ،‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وﻇﻴﻔﻪ اﺻﻠﻲ درﻣﺎن را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ رواﺑﻂ زوجﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ و‬
‫ﻧﺤﻮه ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬ﻫﺴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي درﻣﺎن ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط را ﻣﺪاﺧﻼت ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺪﻓﺶ ﺑﺎزﺳﺎزي اﻟﮕﻮﻫﺎي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻴﻦ ﻓﺮدي و ﭼﺮﺧﻪ ﻣﺮاودات در ﺟﻬﺎت ﻣﺜﺒﺖﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫)ﮔﻮﺋﺮﻧﻲ‪2005 ،.‬؛ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﻮﻛﺎ‪ .(2005 ،‬ﻣﺪل ‪ RE‬ﻳﻚ روﻳﻜﺮد اﻟﺘﻘﺎﻃﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﻋﺪهﻣﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛﺮده و آنﻫﺎ را در ﻳﻚ روﻳﻜﺮد ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺪل ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻠﺴﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎص دارد و ﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻗﺎﻋﺪهﻣﻨﺪ و ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﮔﻮﺋﺮﻧﻲ )‪ RE ،(1977‬روﻳﻜﺮدي راﻫﺒﺮدي و ﻛﺎرﺑﺮدي اﺳﺖ ﺑﺮاي زوجﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ رﺿﺎﻳﺖ‬
‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ زوجﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ راﺑﻄﻪﺷﺎن را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻨﺪ‬
‫)ﺳﻮﻛﺎ‪ .(2005 ،‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺛﺮ زﻳﺎدي ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن دارد‪ ،‬از ﻃﺮﻓﻲ دﻳﮕﺮ در ﺳﺎﻟﻴﺎن اﺧﻴﺮ روﻳﻜﺮد آﺳﻴﺐﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻼﻣﺘﻲ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه ﻛﻪ ﺳﻼﻣﺘﻲ را ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﺧﻮب ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﺪ ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮدن‪ 56‬ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )رﻳﻒ‪ .(2004 ،57‬در اﻳﺮان‬
‫ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ )ﻧﻈﺮي‪(1383 ،‬؛ ﺳﺎزﮔﺎري زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ )ﻃﺎﻫﺮيراد‪،‬‬
‫‪ (1388‬و ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ )اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ (1390 ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﻛﻲ از اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اوﻟﻴﺎ و ﻫﻤﻜﺎران )‪ ،(1385‬در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ در اﺑﻌﺎد ﻋﺎﻃﻔﻲ‪ ،‬ﻋﻘﻼﻧﻲ‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﻲ و‬
‫ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﻛﻠﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻴﺴﻲﻧﮋاد )‪ ،(1387‬در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي رواﺑﻂ ﺑﺮ ﺑﻬﺒﻮد‬
‫ﻧﻤﺮه ﻛﻠﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ زوﺟﻴﻦ و اﺑﻌﺎد آن ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﺗﻮاﻓﻖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬و اﻧﺴﺠﺎم‬
‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ )‪ (1390‬ﺣﺎﻛﻲ از اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑـﻮده و ﻣـﻮﺟﺐ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣﻌﻨﻲدار ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ زوﺟﻴﻦ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴـﺎن و ﻫﻤﻜـﺎران )‪ (1390‬در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و اﺑﻌﺎد آن در زﻧـﺎن ﻣﺘـﺄﻫﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻛـﺎرﺳﻮن‪ 58‬و ﻫﻤﻜـﺎران‬
‫)‪ ،(2004‬ﻧﺸﺎن داد آﻣﻮزش ﻏﻨﻲﺳﺎزي رواﺑﻂ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ رﺿﺎﻳﺘﻤﻨﺪي زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ‬
‫و ﭘﺬﻳﺮش در ﺑﻴﻦ زوﺟﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻮري‪ 59‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ ،(2002‬ﺣﺎﻛﻲ از اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‪535 //...‬‬
‫ﻏﻨﻲﺳـﺎزي رواﺑﻂ ﺑـﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ و ﺳـﺎزﮔـﺎري زوﺟﻴﻦ ﺑـﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮوﻛﺲ‪ 60‬و ﻫﻤﻜﺎران‬
‫)‪ ،(2001‬ﻃﻲ ﻳﻚ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ زوجدرﻣﺎﻧﻲ ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻏﻨﻲﺳﺎزي رواﺑﻂ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد و ﺳﺎزﮔﺎري زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ از ‪ 6‬ﻣﺎه ﻫﻢﭼﻨﺎن‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻳﺎﻟﺴﻴﻦ‪ 61‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (2007‬ﺣﺎﻛﻲ از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺮ ارﺗﻘﺎي راﺑﻄﻪ و ﺳﺎزﮔﺎري زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﻮد و در درازﻣﺪت ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬
‫رﻓﺘﺎري زوﺟﻴﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻢﺗﻮاﻧﻲ ذﻫﻨﻲ ﻳﻚ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﻴﭽﻴﺪه ذﻫﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ ﻛﻮدك ﻛﻢﺗﻮان ذﻫﻨﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺑﺤﺮان ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻴﻖﺗﺮي ﺑﺮ ارﺗﺒﺎطﻫﺎ و ﻛﻨﺶﻫﺎي اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده اﺛﺮ ﺑﮕﺬارد‬
‫)ﺗﺎﺟﺮي و ﺑﺤﻴﺮاﻳﻲ‪.(1387 ،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻮﻟﺪ و ﺣﻀﻮر ﻛﻮدك آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم در ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻮادهاي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ روﻳﺪادي ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و ﭼﺎﻟﺶزا‬
‫ﺗﻠﻘﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻨﻴﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺳﺮﺧﻮردﮔﻲ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻏﻢ و ﻧﻮﻣﻴﺪي را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و رواﺑﻂ‬
‫ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ واﻟﺪﻳﻦ اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن را در ﻣﻌﺮض ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار داده‪ ،‬ﺷﻮر و ﻋﺸﻖ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ را‬
‫از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮد‪ ،‬اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪاﺧﻠﻪاي ﻣﺆﺛﺮ در ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ واﻟﺪﻳﻦ داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن اﻛﺜﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ اﺛﺮات ﻛﻢﺗﻮاﻧﻲ ذﻫﻨﻲ ﻛﻮدﻛﺎن را ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮده ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ وﺿﻌﻴﺖ رﺿﺎﻳﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن ﻋﺎدي و آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪) :‬اﺣﻤﺪﭘﻨﺎه‪1380 ،‬؛ رﻣﻀﺎﻧﻲ‪1382 ،‬؛ ﺑﻪﭘﮋوه و رﻣﻀﺎﻧﻲ‪1384 ،‬؛ ﺑﻨﻲﺟﻤﺎﻟﻲ و ﻣﺤﻤﺪزاده‪1384 ،‬؛‬
‫ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ و ﻫﻤﻜﺎران‪1387 ،‬؛ ارﺟﻤﻨﺪﻧﻴﺎ و ﻫﻤﻜﺎران‪ (1392 ،‬و ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﭘﮋوﻫﺸﻲ در‬
‫ﺟﻬﺖ ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪاﺧﻠﻪاي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارﺗﻘﺎي رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم‬
‫ﺑﻪ وﻳﮋه واﻟﺪﻳﻦ داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻟﺬا ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در راﺳﺘﺎي ﻣﺸﺎوره ﻣﺆﺛﺮ ﻣﺸﺎوران ﺧﺎﻧﻮاده در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ واﻟﺪﻳﻦ داراي ﻓﺮزﻧﺪ آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون و ﺣﻔﻆ ﮔﺮﻣﺎي ﻛﺎﻧﻮن اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﺑﻬﺒﻮد راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‪ ،‬آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬
‫اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزش ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط )‪ ،(RE‬اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﭘﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺆال اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ آﻣﻮزش ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﻬﺒﻮد واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ‬
‫)رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫روش )ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ و روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي(‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ از ﻧﻮع ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪآزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﻃﺮح ﭘﻴﺶآزﻣﻮن‪ ،‬ﭘﺲآزﻣﻮن و ﭘﻴﮕﻴﺮي‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﮔﺮوه ﮔﻮاه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و از آنﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮآﻣﺪه از اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﻣﻮاﺟﻬﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ـ‬
‫درﻣﺎﻧﻲ درﻣﺎﻧﮕﺮان‪ ،‬ﻣﺸﺎوران و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ذﻳﻞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫
‪%&
' /#$ !" / /‬‬
‫)*)(‪536 /
/‬‬
‫ﻛﺎرﺑﺮدي ﻗﺮار دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﻼمﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪان آنﻫﺎ در‬
‫آﻣﻮزﺷﮕﺎهﻫﺎي اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ آن ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن )ﺳﺎل ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‪ (1391-92‬ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﺮاﻛﺰ آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﻮدﻛﺎن آﻫﺴﺘﻪ ﮔﺎم ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﻼمﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺎدران داراي ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻧﺪ )ﺗﻌﺪاد ‪ 40‬ﻣﺎدر( و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ در دو ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ و ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻋﻀﺎي ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﺗﻌﺪاد ‪ 4‬ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﻏﻴﺒﺖﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ داﺷﺘﻪ ﻳﺎ در ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﺣﺬف ﺷﺪﻧﺪ و درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮﻳﻚ از ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 16‬ﻧﻔﺮ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬دﻻور )‪ ،(1387‬ﺳﺮﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎن و ﺣﺠﺎزي )‪ (1387‬و ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﮕﺮد )‪ (1389‬ﺗﻌﺪاد ﮔﺮوهﻫﺎي‬
‫آزﻣﺎﻳﺸﻲ و ﻛﻨﺘﺮل را ‪ 15‬ﻧﻔﺮ ذﻛﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮا‬
‫ﭘﺲ از اﻧﺘﺨﺎب آزﻣﻮدﻧﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح ﻓﻮق و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ و ﮔﻮاه‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ‬
‫)رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ(‪ 62‬در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ روي دو ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ و ﮔﻮاه اﺟﺮا ﺷﺪ‪ .1 :‬ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺟﻠﺴﺎت آﻣﻮزﺷﻲ‪،‬‬
‫‪ .2‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻠﺴﺎت آﻣﻮزش ﮔﺮوﻫﻲ‪ .3 ،‬ﻳﻚ ﻣﺎه ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﺟﻠﺴﺎت آﻣﻮزش ﮔﺮوﻫﻲ‪ .‬ﺟﻠﺴﺎت‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزش ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط در ‪10‬ﺟﻠﺴﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ‪ 90‬دﻗﻴﻘﻪاي روي ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﺪ‪ .‬آﻏﺎز ﺟﻠﺴﺎت ﺑﻪ ﻣﺮور ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻣﺤﺘﻮاي اﺻﻠﻲ آﻣﻮزش‪،‬‬
‫ﺟﻠﺴﺎت اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺑﺮاي ﻃﻮل ﻫﻔﺘﻪ‬
‫آﻳﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﺎدران اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫درﻣﺎن ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ از ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﻛﺮدن ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و روشﻫﺎي ﭼﻬﺎر ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﮔﻮﺋﺮﻧﻲ اﺑﺪاع ﺷﺪ )آﻛﻮردﻳﻨﻮ و ﮔﻮﺋﺮﻧﻲ‪ .(2003 ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺤﻮري ﻛﺎرل راﺟﺮز‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻳﺎدﮔﻴﺮي و ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻓﺘﺎر آﻟﺒﺮت ﺑﻨﺪورا و ب‪ .‬اف اﺳﻜﻴﻨﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ رواﺑﻂ درون ﻓﺮدي ﻫﻨﺮي اﺳﺘﺎك‬
‫ﺳﺎﻟﻴﻮان و ﻧﻈﺮﻳﻪ روان ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ زﻳﮕﻤﻮﻧﺪ ﻓﺮوﻳﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از دو ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻬﻢ ﻗﻠﺐ و روح روش درﻣﺎن ‪ RE‬از‬
‫ﻣﻴﺎن ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺤﻮري ﻛﺎرل راﺟﺮز اﺳﺖ‪ .‬اول اﻳﻦﻛﻪ راﺟﺮز ﺑﺮ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت اﻧﺴﺎن ﺗﻤﺮﻛﺰ‬
‫دارد‪ ،‬دوم اﻳﻦﻛﻪ راﺟﺮز از ﻫﻤﺪﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار اﺻﻠﻲ درﻣﺎن ﺟﻬﺖ ﺷﻔﺎ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺮاﺟﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫)ﺳﻮﻛﺎ‪.(2005 ،‬‬
‫ﻣﺪل ﻣﻬﺎرتآﻣﻮزي ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﺑﻪ زوجﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺮاودهاي ﻣﺜﺒﺖﺗﺮ و‬
‫ﺟﺪﻳﺪﺗﺮي را از ﻃﺮﻳﻖ اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ارﺗﺒﺎﻃﻲﺷﺎن ﺑﻪ آنﻫﺎ داده ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎد‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و رﺿﺎﻳﺖ ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎري و ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ارﺗﺒﺎﻃﻲﺷﺎن را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﻣﻬﺎرتﻫﺎي‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‪537//...‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت‪ ،‬ﻫﻤﺪﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﻲ )اﺑﺮازﮔﺮي(‪ ،‬ﮔﻔﺖوﮔﻮ ـ ﻣﺬاﻛﺮه‪ ،‬ﺗﺴﻬﻴﻞﮔﺮي )ﮔﺮهﮔﺸﺎﻳﻲ(‪ ،‬ﺣﻞ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻳﺎ ﺗﻌﺎرض‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻔﻆ راﺑﻄﻪ آﻣﻮزش داده ﻣﻲﺷﻮد )ﺳﻮﻛﺎ‪،‬‬
‫‪.(2005‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ اول‪ :‬آﺷﻨﺎﻳﻲ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬اﺻﻮل و ﻧﺤﻮه اﺟﺮاي آﻣﻮزش و ﻣﻘﺮرات‪ ،‬اﻫﺪاف و‬
‫ﭼﺎرﭼﻮبﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط‪ .‬ﺟﻠﺴﻪ دوم‪ :‬آﻣﻮزش ﺷﻨﺎﺧﺖ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﻮدﻛﺎن داراي‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون‪ ،‬ﻋﻠﻞ و ﻧﺤﻮه رﻓﺘﺎر و ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش واﻗﻌﻴﺖ در ﻣﻮرد داﺷﺘﻦ‬
‫ﻛﻮدك آﻫﺴﺘﻪﮔﺎم‪ .‬ﺟﻠﺴﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻬﺎرت ﻧﺤﻮه ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت و‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﺗﻌﺎرض در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي دﺷﻮار آﻣﻮزش داده ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴﻪ ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻣﻬﺎرت ﻫﻤﺪﻟﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻬﺎرت ﻧﺤﻮه ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻫﻤﺪﻟﻲ ﻛﺮدن و درك ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آﻣﻮزش داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺴﻪ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻣﻬﺎرت ﺑﻴﺎﻧﻲ )اﺑﺮازﮔﺮي(‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻬﺎرت ﻧﺤﻮه اﻳﺠﺎد روح ﻫﻤﻜﺎري و اﺑﺮاز ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و‬
‫روﺷﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﻛﻪ ﺑﺮوز واﻛﻨﺶ دﻓﺎﻋﻲ در ﻫﻤﺴﺮ را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ آﻣﻮزش داده ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴﻪ‬
‫ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻣﻬﺎرت ﮔﻔﺖوﮔﻮ و ﻣﺬاﻛﺮه‪ ،‬ﺷﻴﻮه ﮔﻔﺖوﮔﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد اﻣﻨﻴﺖ ﻋﺎﻃﻔﻲ‪ ،‬درك ﻋﻤﻴﻖ وﭘﺬﻳﺮش‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ ،‬آﻣﻮزش داده ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴﻪ ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻬﺎرت ﺗﺴﻬﻴﻞﮔﺮي )ﮔﺮهﮔﺸﺎﻳﻲ(‪،‬‬
‫ﻧﺤﻮه ﺣﻔﻆ ﮔﻔﺖوﮔﻮ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﻣﺨﺘﻞ ﺷﺪن آن را در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪاي دارد‪ ،‬آﻣﻮزش داده ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴﻪ ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻣﻬﺎرت ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻳﺎ ﺗﻌﺎرض‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن راه‪-‬‬
‫ﺣﻞﻫﺎي ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﻪ در آن ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي دو ﻃﺮف ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫آﻣﻮزش داده ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴﻪ ﻧﻬﻢ‪ :‬ﻣﻬﺎرت ﺧﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮدﻫﻲ و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻗﺒﻮل ﻛﺮده‬
‫در رﻓﺘﺎرش ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪ ،‬آﻣﻮزش داده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻓﺘﺎر ﻫﻤﺴﺮش اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﻮزش داده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ در ﻗﺒﺎل ﺗﻼشﻫﺎي‬
‫ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺻﺒﺮ ﭘﻴﺸﻪ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺷﻴﻮهاي ﺳﺎزﻧﺪه از او ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﻠﺴﻪ دﻫﻢ‪:‬‬
‫ﻣﻬﺎرت ﺗﻌﻤﻴﻢ دﻫﻲ ـ اﻧﺘﻘﺎل و ﻣﻬﺎرت ﻧﮕﻬﺪاري )ﺑﻘﺎء(‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﺗﻠﻔﻴﻖ اﻳﻦ ﻣﻬﺎرتﻫﺎ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻲ روزاﻧﻪ ﺧﻮد‬
‫و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط و ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي‬
‫آنﻫﺎ را در ﻃﻮل زﻣﺎن آﻣﻮزش داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺰار ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ(‪ :‬ﻣﻘﻴﺎس راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ )ﺑﺮﺷﻴﺪ‪ ،‬آﺗﺮﻳﺞ و اﺳﭙﺮﭼﺮ‪،‬‬
‫‪ (1998‬ﻳﻚ آزﻣﻮن ‪ 31‬ﮔﻮﻳﻪاي اﺳﺖ و ﻧﻈﺮات و اﺣﺴﺎﺳﺎت اﻓﺮاد را در ﭼﺎرﭼﻮب رواﺑﻂ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ در‬
‫اﻧﺪازهﻫﺎي ‪ 6‬درﺟﻪاي ﻟﻴﻜﺮت )از ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺨﺎﻟﻒ= ‪ 1‬ﺗﺎ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﻮاﻓﻖ= ‪ (6‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دو زﻳﺮﻣﻘﻴﺎس‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ و ﻧﺎاﻳﻤﻨﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﻣﻲﺳﻨﺠﺪ‪.‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫
‪%&
' /#$ !" / /‬‬
‫)*)(‪538/ /‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي رواﻧﺴﻨﺠﻲ اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس‪ ،‬در ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺷﺸﺼﺪ و ﻫﺸﺘﺎد و ﺳﻪ زن و ﻣﺮد‬
‫ﻣﺘﺄﻫﻞ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ )‪ 365‬زن‪ 318 ،‬ﻣﺮد( ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺿﺮاﻳﺐ آﻟﻔﺎي ﻛﺮوﻧﺒﺎخ‬
‫زﻳﺮﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ و ﻧﺎاﻳﻤﻨﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 0/92‬و ‪ 0/89‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺎﻧﻲ دروﻧﻲ‪ 63‬ﺧﻮب ﻣﻘﻴﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮاﻳﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﻧﻤﺮهﻫﺎي ‪ 133‬ﻧﻔﺮ از ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫در ﭘﮋوﻫﺶ در دو ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ دو ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺮاي زﻳﺮﻣﻘﻴﺎسﻫﺎي واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ و ﻧﺎاﻳﻤﻨﻲ‬
‫رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ r=0/83‬و ‪ r=0/74‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ و در ﺳﻄﺢ ‪ p<0/001‬ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮاﻳﺐ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ ﺑﺎزآزﻣﺎﻳﻲ‪ 64‬رﺿﺎﻳﺖﺑﺨﺶ ﻣﻘﻴﺎس راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ اﺳﺖ )ﺑﺸﺎرت‪ .(1389 ،‬رواﻳﻲ ﺳﺎزه‪،65‬‬
‫ﻫﻤﮕﺮا‪ 66‬و ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ )اﻓﺘﺮاﻗﻲ(‪ 67‬ﻣﻘﻴﺎس راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ از ﻃﺮﻳﻖ اﺟﺮاي ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻘﻴﺎس دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﺑﺰرﮔﺴﺎل‪) 68‬ﺑﺸﺎرت‪ ،(2011 ،1384 ،‬ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ وﺿﻌﻴﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﮔﻠﻮﻣﺒﻮك ـ راﺳﺖ )راﺳﺖ‪ 69‬و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران‪ (1988 ،‬و ﻣﻘﻴﺎس ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ‪) 70‬ﺑﺸﺎرت‪1388 ،‬؛ وﻳﺖ‪ 71‬و وﻳﺮ‪ (1983 ،72‬در ﻣﻮرد‬
‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺿﺮاﻳﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﭘﻴﺮﺳﻮن ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻤﺮه آزﻣﻮدﻧﻲﻫﺎ در زﻳﺮﻣﻘﻴﺎس واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﺎ ﺳﺒﻚ دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ اﻳﻤﻦ و ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻌﻨﺎدار از ‪ 0/47‬ﺗﺎ ‪0/63‬‬
‫)‪ (P<0/001‬و ﺑﺎ ﺳﺒﻚﻫﺎي دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﻧﺎاﻳﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻌﻨﺎدار از ‪ -0/45‬ﺗﺎ ‪ (P<0/001) -0/61‬وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻧﻤﺮه آزﻣﻮدﻧﻲﻫﺎ در زﻳﺮﻣﻘﻴﺎس ﻧﺎاﻳﻤﻨﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺑﺎ ﺳﺒﻚ دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ اﻳﻤﻦ و ﺑﻬﺰﻳﺴﺘﻲ‬
‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻌﻨﺎدار از ‪ -0/43‬ﺗﺎ ‪ (P<0/001) -0/59‬و ﺑﺎ ﺳﺒﻚﻫﺎي دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻧﺎاﻳﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺎﺷـﻮﻳـﻲ و درﻣـﺎﻧـﺪﮔﻲ روانﺷﻨـﺎﺧﺘﻲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻌﻨﺎدار از ‪ 0/48‬ﺗﺎ ‪،0/65‬‬
‫)‪ (P<0/001‬وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ‪ ،‬رواﻳﻲ ﻫﻤﮕﺮا و ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ ﻣﻘﻴﺎس راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫)ﺑﺸﺎرت‪ .(1389 ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺎﻣﻠﻲ اﻛﺘﺸﺎﻓﻲ‪ 73‬ﻧﻴﺰ دو ﻋﺎﻣﻞ را ﺑﺮاي ﻣﻘﻴﺎس راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﻛﺮد )ﺑﺸﺎرت‪.(1389 ،‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ‬
‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ‬
‫)رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ دادهﻫﺎي ﮔﺮدآوري ﺷﺪه از ﮔﺮوه‬
‫ﮔﻮاه و آزﻣﺎﻳﺶ ﻃﻲ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺟﺮاي ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪﻫﺎ )ﭘﻴﺶآزﻣﻮن‪ ،‬ﭘﺲآزﻣﻮن و آزﻣﻮن ﭘﻴﮕﻴﺮي( ﻣﻮرد‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﺮﻛﺰي و ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻫﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺮاي دو ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ و ﮔﻮاه ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺟﺪول‬
‫‪ 1‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‪539//...‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :1‬ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﮔﺮاﻳﺶ ﻣﺮﻛﺰي و ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‬
‫ﺑﺮاي ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ و ﮔﻮاه‬
‫ﭘﻴﺶآزﻣﻮن‬
‫آزﻣﻮن ﭘﻴﮕﻴﺮي‬
‫ﭘﺲآزﻣﻮن‬
‫ﮔﺮوه‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫ﮔﺮوه ﮔﻮاه‬
‫‪78/83‬‬
‫‪81/61‬‬
‫‪11/74‬‬
‫‪9/29‬‬
‫‪97/83‬‬
‫‪82/43‬‬
‫‪14/35‬‬
‫‪6/60‬‬
‫‪95/83‬‬
‫‪84/59‬‬
‫‪16/09‬‬
‫‪14/97‬‬
‫ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ= ‪16‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻣﺎ در ﺟﺪول ‪ 1‬ﻧﻤﺮات ﭘﺲآزﻣﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﺮات ﭘﻴﺶآزﻣﻮن در ﮔﺮوه‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﮔﻮاه ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭼﺸﻢﮔﻴﺮﺗﺮي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﺮات آزﻣﻮن ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺷﻬﻮدي ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﻔﺎوت ﺑﺎ ﭘﺲآزﻣﻮن‪ ،‬اﺛﺮات ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﭘﺎﻳﺪار ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺮور ﺷﻬﻮدي اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﮔﻮﻳﺎي ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺳﺖ اﻣﺎ آﻳﺎ آزﻣﻮنﻫﺎي اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﻲ‬
‫ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﺒﻮدن اﻳﻦ روﻧﺪ را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟ از آنﺟﺎ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮد در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﺳﻨﺠﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و )ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺮات اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ واﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ(‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﻜﺮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آزﻣﻮن آﻣﺎري ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮدن اﻧﺪازهﻫﺎ در‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻧﺪازهﻫﺎي ﻣﻜﺮر ﻳﻚ ﭘﻴﺶﻓﺮض اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺿﺮاﻳﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ‬
‫ﺷﻴﻮه ﭘﻴﺮﺳﻮن ﺑﺮاي ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ آزﻣﻮن در ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ )ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ( ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ‬
‫آﻣﺎري ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻮد )‪.(P<0/01‬‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮدن ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮن ﻛﻠﻤﻮﮔﺮف اﺳﻤﻴﺮﻧﻮف ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎل ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﺮوﺿﻪﻫﺎي اﺟﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﻴﺮه اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻜﺮر‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮن ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫آزﻣﻮن ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﭘﻴﺶﻓﺮض ﻫﻤﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻴﻦ‬
‫ﻧﻤﺮات واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﻴﺘﻚ( ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻌﻨﺎدار )‪ (P<0/01‬وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬آزﻣﻮن ﻛﻠﻤﻮﮔﺮوف‬
‫اﺳﻤﻴﺮﻧﻮف ﻧﻴﺰ از ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮدن ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻤﺮات ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮد‪ .‬آزﻣﻮن امﺑﺎﻛﺲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ‬
‫ﻛﻮوارﻳﺎﻧﺲﻫﺎ ﻫﻤﮕﻮن اﺳﺖ )‪ .(Box’s M=11/27 ،F=1/1151/56 ،P=0/34‬آزﻣﻮن ﻟﻮﻳﻦ )ﺟﺪول‪(2‬‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﺮاﺑﺮي وارﻳﺎﻧﺲﻫﺎي واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( در ﮔﺮوهﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻓﺮض ﻧﻴﺰ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :2‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮن ﻟﻮﻳﻦ ﺑﺮاي ﺑﺮاﺑﺮي وارﻳﺎﻧﺲﻫﺎي واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ(‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ‪1‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ‪2‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ‪3‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪F‬‬
‫‪df 1‬‬
‫‪df 2‬‬
‫‪P‬‬
‫‪0/35‬‬
‫‪2/15‬‬
‫‪0/03‬‬
‫‪1/00‬‬
‫‪1/00‬‬
‫‪1/00‬‬
‫‪30/00‬‬
‫‪30/00‬‬
‫‪30/00‬‬
‫‪0/56‬‬
‫‪0/15‬‬
‫‪0/86‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫
‪%&
' /#$ !" / /‬‬
‫)*)(‪540 / /‬‬
‫ﭘﻴﺶﻓﺮض ﻛﺮوﻳﺖ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻤﺮات ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮن ﻛﺮوﻳﺖ ﻣﺎﺧﻠﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻤﺮات ﻛﺮوي اﺳﺖ )‪ w=0/54‬ﻣﺎﺧﻠﻲ‪ =12/97 ،‬ﺧﻲدو ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ‪ =2/00 ،‬درﺟﻪ‬
‫آزادي‪.(P=0/35 ،‬‬
‫ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﺮوﺿﻪﻫﺎي اﺟﺮاي آزﻣﻮن ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﻴﺮه اﻧﺪازهﻫﺎي ﻣﻜﺮر‪ ،‬ﺟﻬﺖ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﭘﮋوﻫﺶ‪» ،‬آﻣﻮزش ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﺒﻮد واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ‬
‫)رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﻣﻲﺷﻮد«‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﻲ ﮔﺰارش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖ ﻣﻨﺸﺎ ﺗﻔﺎوت آزﻣﻮن ﺗﻚﻣﺘﻐﻴﺮي )ﺟﺪول‪ (3‬اﺛﺮات ﮔﺮوه‪ ،‬زﻣﺎن و زﻣﺎن* ﮔﺮوه اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ آزﻣﻮن اﺛﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﻛﻪ در ﻛﺪام ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻴﻦ ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ و ﻛﻨﺘﺮل و در زﻣﺎنﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺗﻔﺎوت اﻳﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ :3‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﺗﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮي ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ(‬
‫*‬
‫ﺑﺮاي اﺛﺮات زﻣﺎن‪ ،‬ﮔﺮوه و ﮔﺮوه زﻣﺎن‬
‫ﻣﻨﺒﻊ اﺛﺮ‬
‫واﺑﺴﺘﻪ‬
‫‪SS‬‬
‫‪Df‬‬
‫‪MS‬‬
‫‪F‬‬
‫‪P‬‬
‫اﻧﺪازه اﺛﺮ‬
‫زﻣﺎن‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﻴﺘﻚ‬
‫‪2112/45‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1056/23‬‬
‫‪22/04‬‬
‫‪P<0/01‬‬
‫‪0/42‬‬
‫ﮔﺮوه‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﻴﺘﻚ‬
‫‪1518/48‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1518/48‬‬
‫‪5/27‬‬
‫‪P<0/01‬‬
‫‪0/15‬‬
‫ﮔﺮوه* زﻣﺎن‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﻴﺘﻚ‬
‫‪1451/56‬‬
‫‪2‬‬
‫‪725/78‬‬
‫‪15/15‬‬
‫‪P<0/01‬‬
‫‪0/33‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻣﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻧﻤﺮات ﭘﺲآزﻣﻮن واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﮔﻮاه )ﺟﺪول ‪ (1‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻞ آزﻣﺎﻳﺶ )ﺟﺪول ‪ (3‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﺎﻣﻞ زﻣﺎن در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻫﺎي دو ﺑﻪ دوﻳﻲ )ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﻪ زﻣﺎن اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت دو ﺑﻪ دو( ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻧﻤﺮات ﭘﺲآزﻣﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﺮات ﭘﻴﺶآزﻣﻮن ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎداري ﺑﻴﻦ ﻧﻤﺮات ﭘﺲآزﻣﻮن و آزﻣﻮن ﭘﻴﮕﻴﺮي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻋﻤﻞ آﻣﻮزش‬
‫ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﻧﻤﺮات واﺑﺴﺘﮕﻲ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ را اﻓﺰاﻳﺶ داد و اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻲ ﻣﺪت ﻳﻚ ﻣﺎه ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ‬
‫)رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون اﺟﺮا ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﺮه واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( در ﻣﻴﺎن ﻣﺎدراﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻮرد آﻣﻮزش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل از ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎداري در ﺳﻄﺢ )‪ (P<0/01‬ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي ﻣﺮاﺣﻞ آزﻣﻮن در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻧﻴﺰ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﺮه ﻣﻘﻴﺎس‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‪541//...‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ‪» ،‬وﺿﻌﻴﺖ راﺑﻄﻪ« را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﻤﺮه ﺑﺎﻻﺗﺮ در زﻳﺮ ﻣﻘﻴﺎس واﺑﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﺣﺴﺎس رﺿﺎﻳﺖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از راﺑﻄﻪ و ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻي ﺗﻌﻬﺪ در راﺑﻄﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬اﻓﺮادي ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻳﺮﻣﻘﻴﺎس ﻧﻤﺮه ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد اﺣﺴﺎس رﺿﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪ را ﺣﻔﻆ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ )ژاﻧﺪا‪ .(1388 ،‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲداري ﻧﻤﺮه واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( در ﻣﻴﺎن ﻣﺎدراﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮرد آﻣﻮزش ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزش ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﺒﻮد‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در زﻣﻴﻨﻪ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ وﺿﻌﻴﺖ رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ از ﭘـﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﭘﮋوﻫﺶﻫـﺎي داﺧﻠﻲ اوﻟﻴﺎ )‪ ،(1385‬ﺣﺴﻴﻨﻴﺎن و ﻫﻤﻜـﺎران )‪ ،(1390‬ﻋﻴﺴﻲﻧـﮋاد‬
‫)‪ ،(1387‬اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ )‪ (1390‬و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮوﻛﺲ‪ 74‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ ،(2001‬ﻣﻮري‪ 75‬و ﻫﻤﻜﺎران‬
‫)‪ ،(2002‬ﻛﺎرﺳﻮن‪ 76‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (2004‬و ﻳﺎﻟﺴﻴﻦ‪ 77‬و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (2007‬ﻫﻤﺴﻮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺷﻴﻮه ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان اﺛﺮﮔﺬاري و ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ‬
‫را داﺷﺘﻪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻧﻴﺰ اﻋﺘﺒﺎر و اﺛﺮﮔﺬاري اﻳﻦ ﺷﻴﻮه را ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺎﻳﺮ روش‬
‫ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ )اﻛﺮدﻳﻨﻮ و ﮔﻮﺋﺮﻧﻲ‪ .(2003 ،‬در اﻳﻦ روﻳﻜﺮد‪ ،‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎﻳﻲ آﻣﻮزش داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ارﺿﺎي ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬وﻓﺎداري‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ و ﻟﺬت ﻛﻤﻚ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ دﻟﺴﻮزاﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ارﺗﻘﺎي اﻣﻨﻴﺖ و اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ راﺑﻄﻪ‬
‫زوجﻫﺎ و اﻳﺠﺎد ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﺳﺎزﻧﺪه و ﺟﻮ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮاي رﺷﺪ ﻓﺮدي ﺑﺎﺷﺪ )ﺳﻮﻛﺎ‪ .(2005 ،‬درﻣﺎﻧﮕﺮ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي‬
‫ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط را ﻣﺪلﺳﺎزي ﻛﺮده و آﻣﻮزش ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺪلﺳﺎزي و آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻓﺎﻳﺪه و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻬﺒﻮدﺑﺨﺸﻲ ارﺗﺒﺎط آنﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﻌﺎﻣﻼت ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﻌﻴﻮب را در ﭘﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ و اﻧﮕﻴﺰه ﻛﺎﻓﻲ را در ﻓﺮاﮔﻴﺮان اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻣﺪل ﻣﻬﺎرتآﻣﻮزي ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫زوجﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺮاودهاي ﻣﺜﺒﺖﺗﺮ و ﺟﺪﻳﺪﺗﺮي را از ﻃﺮﻳﻖ اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ارﺗﺒﺎﻃﻲﺷﺎن ﺑﻪ آنﻫﺎ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و رﺿﺎﻳﺖ ﻛﻠﻲ ارﺗﺒﺎﻃﻲﺷﺎن را ﺑﻬﺒﻮد‬
‫ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬ﻫﺴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي درﻣﺎن ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط را ﻣﺪاﺧﻼت ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺪﻓﺶ‬
‫ﺑﺎزﺳﺎزي اﻟﮕﻮﻫﺎي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻴﻦﻓﺮدي و ﭼﺮﺧﻪ ﻣﺮاودات در ﺟﻬﺎن ﻣﺜﺒﺖﺗﺮ اﺳﺖ )ﮔﻮﺋﺮﻧﻲ‪2005 ،‬؛ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ‬
‫از ﺳﻮﻛﺎ‪.(2005 ،‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آنﭼﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﻠﻲ آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﻣﺎدران ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﻧﻴﺰ ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد و اﻓﺰاﻳﺶ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻋﺎﻃﻔﻲ و رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‬
‫ﻣﺎدران ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻬﺎرت ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻬﺎرت ﻧﺤﻮه ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﺗﻌﺎرض در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي دﺷﻮار را آﻣﻮزش ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻬﺎرت ﻳﻚ ﻓﺮاﻣﻬﺎرت اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي ﻣﺠﻬﺰ ﻛﺮدن زوجﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻋﻮاﻃﻒ و ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﺧﻮد در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻌﺎرض ﺑﺴﻴﺎر ﺿﺮوري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رواﺑﻂ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ اﻟﺰاﻣﺎً ﻳﻚ راﺑﻄﻪ‬
‫‪www.SID.ir‬‬
‫‪Archive of SID‬‬
‫
‪%&
' /#$ !" / /‬‬
‫)*)(‪542 / /‬‬
‫ﺑﺪون ﺗﻌﺎرض ﻧﻴﺴﺖ و وﻗﻮع ﺗﻌﺎرض در رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺣﺘﻲ در ازدواجﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ اﻣﺮي ﻋﺎدي ﺗﻠﻘﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد )وﻳﻜﺘﻮرﻳﺎ‪2008 ، 78‬؛ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺣﺴﻴﻨﻴﺎن و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،(1390 ،‬زﻳﺮا رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ اﻏﻠﺐ‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻞ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖآﻣﻴﺰ ﺗﻌﺎرض در زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ رﺿﺎﻳﺖ ﻃﺮﻓﻴﻦ را در‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﻧﻪ ﺧﻮد ﺗﻌﺎرض ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺤﻮه ﻛﻨﺎرآﻣﺪن ﺑﺎ ﺗﻌﺎرض اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺮب ﻳﺎ ﺳﺎزﻧﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ )رﺳﻮﻟﻲ‪ .(1380 ،‬ﻟﺬا اﻳﻦ ﻣﻬﺎرت ﺿﻤﻦ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮان در ﻛﻨﺘﺮل ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ ﺧﻮد در‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ ﺗﻌﺎرﺿﺎت‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻬﺎرتﻫﺎ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ ﻻزم را ﺑﺮاي رواﺑﻂ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﻋﺎﻃﻔﻲ و‬
‫ﻣﻬﺮورزي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻫﻤﺴﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻬﺎرت ﻫﻤﺴﺮان ﻳﺎد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻛﻨﺘﺮل ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت و ﺗﻌﺎرﺿﺎت را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮاﺗﺐ زﻳﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ روﻧﺪ آﻣﻮزش ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم در ﺟﺎي ﺧﻮد اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻣﻬﺎرت را در ﺑﻬﺒﻮد واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ :‬زوجﻫﺎ ﻳﺎد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻏﺮق ﺷﺪن در ﻫﻴﺠﺎن و ﻋﻮاﻃﻒ ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﺗﻌﺎرض ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﺪﻟﻲ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻋﻮاﻃﻒ ﺷﺪﻳﺪ ﻫﻤﺴﺮ را ﺗﻌﻤﻴﻢ دﻫﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻫﻴﺠﺎن ﺷﺪﻳﺪ ﺧﻮد و ﺳﭙﺲ ﻣﺘﻌﺎدل ﻛﺮدن و ﺗﻨﻈﻴﻢ رﻓﺘﺎرﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن ﻫﻴﺠﺎن‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫آن‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ارﺿﺎي ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ و ﻟﺬت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻮﻳﮋه ﻣﻬﺎرت ﻫﻤﺪﻟﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻫﺮ ﻳﻚ از زوﺟﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ارﺿﺎي ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ و روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻫﻤﺴﺮش ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺑﺎز‪،‬‬
‫ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻲﺷﻮد )ﺳﻮﻛﺎ‪ .(2005 ،‬ﻣﻬﺎرت ﻫﻤﺪﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺸﺎرﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺮاي‬
‫ﻓﻬﻢ دﻟﺴﻮزاﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬از ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺮاﺟﻌﺎن در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻧﻴﺎزﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﻦ ﻓﺮدي و ﺗﻤﺎﻳﻼت دﻳﮕﺮان و ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮام و اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﺻﻤﻴﻤﻲ و ﻏﻴﺮه ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﺴﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﻣﻴﺰان ﺑﻴﺸﺘﺮ آﻣﺎده ﻣﻲﺳﺎزد و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﻬﺒﻮد رﺿﺎﻳﺖ از راﺑﻄﻪ در ﻫﻤﺴﺮان‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻋﺎﻃﻔﻲ و رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ ﻣﺎدران را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ و اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻲﺗﻮان از‬
‫ﻓﺮﺿﻴﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﻣﺪاﺧﻼت ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط در ﺑﻬﺒﻮد واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ )رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ( ﻣﺎدران داراي‬
‫ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ روي ﻣﺎدران داراي ﻛﻮدك ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن داون‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻌﻤﻴﻢدﻫﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ آن‬
‫ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ اﺣﺘﻴﺎط ﻻزم ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزﺷﻲ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ روي ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي ﮔﺮوهﻫﺎي دﻳﮕﺮ از ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ اﺟﺮا ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ وﻳﮋه ازﺳﻮي ﻧﻬﺎدﻫﺎي ذﻳﺮﺑﻂ در ﻗﺎﻟﺐ ﻛﻼسﻫﺎي آﻣﻮزش‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده در ﻣﺪارس‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺴﺘﻪ آﻣﻮزﺷﻲ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﻳﺖ راﺑﻄﻪ‬
‫ﻫﻤﺴﺮان داراي ﻓﺮزﻧﺪ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ و ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺑﻨﻴﺎن اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮادﻫﺎ ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮا ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
Archive of SID
543 //...‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﭘﻲﻧﻮﺷﺖﻫﺎ‬
1. Intimacy
2. Empathy
3. Edalate
4. Redzuan
5. Romantic relationship
6. Pair bonds
7. Hazan
8. Zeifman
9. Bowlby
10. Attachment
11. Caregiving
12. Johnson
13. Whiffen
14. Figures
15. Romantic dependency
16. Romantic insecurity
17. Berscheid
18. Attridge
19. Sprecher
20. Shaver
21. Hazan
22. Rubel
23. Cutrona
24. Troutman
25. Fincham
26. Beach
27. Dea
28. Badr Dnsc
29. Down syndrome
30. Roos
31. Morokoff
32. Gilliland
33. Hedda
34. Kogan
35. Hodge
36. Schieve
37. Mc Conkey
38. Upadhyay
39. Totsika
40. Fuller
41. Olson
42. Lian
43. Aloia
44. Turnbull
45. Floyd
46. Olderbak
47. Figueredo
48. Johnson
49. Hahlweg
50. Richter
51. Berger
52. Hannah
53. Guerney
54. Scuka
55. Accordino
56. Illness
57. Ryff
58. Carson
59. Murry
60. Brooks
61. Yalcin
62. Romantic Relationship Scale
63. Internal consistency
64. Test-retest reliability
65. Construct
66. Convergent
67. Discriminant
68. Adult Attachment Inventory
69. Rust
70. Mental Health Inventory
71. Veit
72. Ware
73. Exploratory factor analysis
74. Brooks
75. Murry
76. Carson
77. Yalcin
78. Victoria
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ‬.‫ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ زوجﻫﺎي ﻫﺮ دو ﺷﺎﻏﻞ‬.(1390) .‫ پ‬،‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‬
.‫ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻌﻠﻢ‬،‫ ﺗﻬﺮان‬،‫ ﭼﺎپ ﻧﺸﺪه‬،‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‬
www.SID.ir
‫‪Archive of SID‬‬
‫
‪%&
' /#$ !" / /‬‬
‫)*)(‪544 / /‬‬
‫اﺣﻤﺪﭘﻨﺎه‪ ،‬م‪ .(1380) .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﻢﺗﻮاﻧﻲ ذﻫﻨﻲ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺣﻴﻄﻪ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫‪.52-68 ،(1) 1‬‬
‫ارﺟﻤﻨﺪﻧﻴﺎ‪ ،‬ع‪ .‬ا‪.‬؛ اﻓﺮوز‪ ،‬غ‪ .‬ع‪ .‬و ﻧﺎﻣﻲ‪ ،‬م‪ .(1392) .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺰان ﻓﺸﺎر رواﻧﻲ و رﺿﺎﻳﺘﻤﻨﺪي زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و ﺣﻤﺎﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ادراك ﺷﺪه واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن ﻛﻢﺗﻮان ذﻫﻨﻲ وﻛﻮدﻛﺎن ﻋﺎدي‪ .‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪.5-15 ،(116) 13 ،‬‬
‫اﻓﺮوز‪ ،‬غ‪ .‬ع‪ .(1383) .‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ﺳﻨﺪروم داون‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫اﻓﺮوز‪ ،‬غ‪ .‬ع‪ .(1388) .‬روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮان ﺑﺮﺗﺮ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫اوﻟﻴﺎء‪ ،‬ن‪.‬؛ ﻓﺎﺗﺤﻲزاده‪ ،‬م‪ .‬و ﺑﻬﺮاﻣﻲ‪ ،‬ف‪ .(1385) .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ آﻣﻮزش ﻏﻨﻲﺳﺎزي زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ زوﺟﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﭘﮋوﻫﻲ‪.119-135 ،(6) 2 ،‬‬
‫ﺑﺸﺎرت‪ ،‬م‪ .‬ع‪ .(1384) .‬ﻫﻨﺠﺎرﻳﺎﺑﻲ ﻣﻘﻴﺎس دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﺰرﮔﺴﺎل‪ .‬ﮔﺰارشﭘﮋوﻫﺸﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ‪.‬‬
‫ﺑﺸﺎرت‪ ،‬م‪ .‬ع‪ .(1388) .‬ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ و رواﻳﻲ ﻓﺮم ‪ 28‬ﺳﻮاﻟﻲ ﻣﻘﻴﺎس ﺳﻼﻣﺖرواﻧﻲ در ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻳﺮاﻧﻲ‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﺰﺷﻜﻲ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ‪. 87-91 ،54 ،‬‬
‫ﺑﺸﺎرت‪ ،‬م‪ .‬ع‪ .(1389) .‬ﺑﺮرﺳﻲ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي روانﺳﻨﺠﻲ ﻣﻘﻴﺎس راﺑﻄﻪ رﻣﺎﻧﺘﻴﻚ‪ .‬ﮔﺰارشﭘﮋوﻫﺸﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ﺑﻨﻲ ﺟﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ش‪ .‬ا‪ .‬و ﻣﺤﻤﺪزاده‪ ،‬س‪ ،(1384) .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﻢﺗﻮاﻧﻲ ذﻫﻨﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺮ رﺿﺎﻣﻨﺪي زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ واﻟﺪﻳﻦ‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺸﻜﺪه روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه اﻟﺰﻫﺮا‪.74-61 ،(1) 1 ،‬‬
‫ﺑﻪﭘﮋوه‪ ،‬ا‪ .‬و رﻣﻀﺎﻧﻲ‪ ،‬ف‪ .(1384) .‬ﺑﺮرﺳﻲ رﺿﺎﻳﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻢﺗﻮان و ﻛﻮدﻛﺎن ﻋﺎدي‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺷﻴﺮاز‪.73-81 ،(4) 22 ،‬‬
‫ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﮕﺮد‪ ،‬ا‪ .(1389) .‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ دوران‪.‬‬
‫ﺗﺎﺟﺮي‪ ،‬ب‪ .‬و ﺑﺤﻴﺮاﻳﻲ‪ ،‬ا‪ .(1387) .‬ﺑﺮرﺳﻲ راﺑﻄﻪ اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﻧﮕﺮشﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬آﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎﭘﺬﻳﺮش ﻛﻮدﻛﺎن ﭘﺴﺮ ﻛﻢﺗﻮان‬
‫ذﻫﻨﻲ‪ ،‬در ﻣﺎدران‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶ در ﺣﻴﻄﻪ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪.205 – 224 ،(2) 8 ،‬‬
‫ﺟﺎﻧﺴﻮن‪ ،‬ﺳﻮزانام و وﻳﻔﻦ‪ ،‬واﻟﺮياي‪) .‬ﺑﻲﺗﺎ(‪ .‬ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ در زوجدرﻣﺎﻧﻲ و ﺧﺎﻧﻮادهدرﻣﺎﻧﻲ‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻬﺮاﻣﻲ‬
‫و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،(1388) .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ داﻧﮋه‪.‬‬
‫ﺟﻨﺎآﺑﺎدي‪ ،‬ح‪ .‬و ﻧﺎﺳﺘﻲزاﻳﻲ‪ ،‬ن‪ .(1389) .‬رﺿﺎﻳﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن ﻛﻢﺗﻮان ذﻫﻨﻲ‪ .‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ‬
‫داﻧﺸﻜﺪه ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻳﺰد‪2) 9 ،‬و‪.33-44 ،(3‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ب‪ .(1390) .‬زوجدرﻣﺎﻧﻲ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮﺟﻨﮕﻞ ﺟﺎوداﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻴﺎن‪ ،‬س‪.‬؛ ﻳﺰدي‪ ،‬س‪ .‬م‪ .‬و ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬م‪ .(1390) .‬اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺮ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ زﻧﺎن‬
‫ﻣﺘﺄﻫﻞ‪ .‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ زﻧﺎن و ﺧﺎﻧﻮاده‪.45-78 ،(18) 6 ،‬‬
‫ﺣﻮﻟﻪﻛﻴﺎن‪ ،‬ف‪ .‬و ﻏﻼﻣﻌﻠﻲ ﻟﻮاﺳﺎﻧﻲ‪ ،‬م‪ .(1393) .‬اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻣﺸﺎوره ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﻘﺶ در ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي داراي ﻛﻮدك دﻳﺮ آﻣﻮز‪ .‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﮋوﻫﻲ‪.197-215 ،(38) 10 ،‬‬
‫دﻻور‪ ،‬ع‪ .(1387) .‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ وﻳﺮاﻳﺶ‪.‬‬
‫رﺳﻮﻟﻲ‪ ،‬م‪ .(1380) .‬راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ زن ﻳﺎ ﺷﻮﻫﺮان داﻧﺸﺠﻮي داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺗﻬﺮان و اﻟﮕﻮﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ واﻟﺪﻳﻦ‬
‫آنﻫﺎ‪ .‬ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺎپ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻌﻠﻢ‪.‬‬
‫رﻣﻀﺎﻧﻲ‪ ،‬ف‪ .(1382) .‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ رﺿﺎﻳﺖزﻧﺎﺷﻮﻳﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻢﺗﻮان ذﻫﻨﻲ و ﻋﺎدي‪ .‬ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺎپ‬
‫ﻧﺸﺪه‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و روانﺷﻨﺎﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ژاﻧﺪا‪ ،‬ل‪ .(2001) .‬آزﻣﻮنﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ 24 :‬ﺗﺴﺖ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ و راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن‪ .‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺑﺸﺎرت و ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺒﻴﺐﻧﮋاد‪ ،(1388) .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺎﺷﺮ آﻳﻴﮋ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻣﺪ‪ ،‬ز‪.‬؛ ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ع‪ .‬و ﺣﺠﺎزي‪ ،‬ا‪ .(1387) .‬روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم رﻓﺘﺎري‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ آﮔﺎه‪.‬‬
‫‪www.SID.ir‬‬
Archive of SID
545//...‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
.‫ اﻧﺪﻳﺸﻪ آﻓﺎق‬:‫ ﻛﻮدﻛﻢ ﻛﻢﺗﻮان اﺳﺖ ﻣﻦ ﭼﻪ ﻛﻨﻢ؟ ﺗﻬﺮان‬.(1389) .‫ ف‬،‫ﺳﻼﻣﻲ‬
‫ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ‬.‫ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﺎﻣﻞ زوﺟﻴﻦ در ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻬﺎرتﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ‬.(1392) .‫ ف‬،‫ و ﻣﻮﺗﺎﺑﻲ‬.‫ ع‬.‫ م‬،‫؛ ﻣﻈﺎﻫﺮي‬.‫ ا‬.‫ م‬،‫ﺻﺎدﻗﻲ‬
.174-188 ،(34) 9 ،‫ﺧﺎﻧﻮادهﭘﮋوﻫﻲ‬
‫ ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ‬.‫ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط ﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺎزﮔﺎري زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ زوجﻫﺎ‬.(1388) .‫ م‬،‫ﻃﺎﻫﺮيراد‬
.‫ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻌﻠﻢ‬،‫ ﺗﻬﺮان‬،‫ ﭼﺎپ ﻧﺸﺪه‬،‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‬
‫ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات رﺿﺎﻳﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و اﺑﻌﺎد آن در ﻃﻮل ﭼﺮﺧﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬.(1389) .‫ ع‬.‫ م‬،‫ و ﻣﻈﺎﻫﺮي‬.‫ م‬،‫؛ دﻫﻘﺎﻧﻲ‬.‫ م‬،‫ﻋﺒﺎﺳﻲ‬
.6-22 ،(21) 6 ،‫ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﭘﮋوﻫﻲ‬.‫ ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻧﺪ‬:‫ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‬.‫ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ ﻏﻨﻲﺳﺎزي رواﺑﻂ ﺑﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ رواﺑﻂ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ زوﺟﻴﻦ‬.(1387) .‫ ا‬،‫ﻋﻴﺴﻲﻧﮋاد‬
.‫ داﻧﺸﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن‬،‫ ﭼﺎپ ﻧﺸﺪه اﺻﻔﻬﺎن‬،‫رﺷﺘﻪ ﻣﺸﺎوره ﺧﺎﻧﻮاده‬
.‫ ﻣﻬﺎرتﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺳﻨﺠﺶ ﺑﺮاي زوج درﻣﺎﻧﮕﺮان و ﻣﺸﺎوران ﺧﺎﻧﻮاده‬.(2011) .‫ ش‬،‫ و ﻟﺮي‬.‫ پ‬،‫؛ ﺟﻮﻟﻴﻦ‬.‫ ا‬،‫؛ ﻧﺎت‬.‫ و‬،‫ﻟﻲ‬
.‫ ﻧﺸﺮ روان‬:‫ ﺗﻬﺮان‬،(1392) .‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻴﺎﻧﻮش زﻫﺮاﻛﺎر و ﻓﺮﺷﺎد ﻟﻮافﭘﻮر ﻧﻮري‬
‫ رﺿﺎﻳﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ و اﺑﺮاز وﺟﻮد‬،‫ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﻲ‬.(1387) .‫ ص‬،‫ و ﻣﻠﻜﻲ‬.‫ ا‬،‫؛ ﻓﺘﺤﻲآذر‬.‫ ف‬،‫؛ ﺳﻬﺮاﺑﻲ‬.‫ م‬،‫ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ‬
‫ ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺶ و ﭘﮋوﻫﺶ در روانﺷﻨﺎﺳﻲ‬.‫واﻟﺪﻳﻦ داﻧﺶآﻣﻮزان ﻛﻢﺗﻮان ذﻫﻨﻲ و ﻋﺎدي در اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ‬
.123-152 .35 ،‫داﻧﺸﮕﺎه آزاد واﺣﺪ ﺧﻮراﺳﮕﺎن‬
.‫ ﺗﻬﺮان؛ ﻧﺸﺮ ﻋﻠﻢ‬.‫ ﻣﺒﺎﻧﻲ زوجدرﻣﺎﻧﻲ و ﺧﺎﻧﻮادهدرﻣﺎﻧﻲ‬.(1389) .‫ م‬.‫ ع‬،‫ﻧﻈﺮي‬
‫ ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط و ﻣﺸﺎوره راهﺣﻞﻣﺤﻮر ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖ زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ زوﺟﻴﻦ ﻫﺮ دو‬.(1383) .‫ م‬.‫ ع‬،‫ﻧﻈﺮي‬
.‫ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻌﻠﻢ‬،‫ ﺗﻬﺮان‬،‫ ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ دﻛﺘﺮي‬.‫ﺷﺎﻏﻞ‬
Accordino, M. P., & Guerney, B. G. (2003). The empirical validation of relationship
enhancement couple and family therapies. In: Cain DJ, Seeman J, editors.
Humanistic psychotherapies: Handbook of research and practice. Washington:
American Psychological Association.
Alizade H. (2002). Impact disabilities or disabling children on family. Except Educ;
(3),7-14.
Bayat, M., Salehi, M., Bozorgnezhad, A., & Asghari, A. (2011). The Comparison of
Psychological Problems Between Parents of Intellectual Disabilities Children and
Parents of Normal Children. World Applied Sciences Journal 12 (4), 471-475.
Berger, R., & Hannah, M. T. (1999). Preventive approaches in couple therapy.
Lillington: Taylor and Francis.
Berscheid, E., Attridge, M., & Sprecher, S. (1998). Dependency and insecurity in
romantic relationships: development and validation of Two Companion Scale.
Personal Relationships, 5, 31-58.
Besharat, M. A. (2011). Development and validation of Adult Attachment Inventory.
Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 475-479.
Brooks, L, W., Guerny, J. B., Mazza, N. (2001). Relationship Enhancement Couples
Group Therapy, Journal of Family Social Work, 6 (2), 25-42.
Carson, J. W., Carson, K. M., Gil, K. M., Baucom, D. H. (2004). Minndfulnessbased
Relationship Enhancement, Behavior Therapy, 35, 471-494.
Cutrona, C., & Troutman, B. (1986). Social support, infant temperament, and parenting
self-efficacy: A mediational model of postpartum depression. Child development, 57,
1507-1518.
www.SID.ir
Archive of SID
546/
/()*)
%&
' /#$ !" / / Dea, M. A., Badr Dnsc. (2010). Predictors of coping in parents of children with an
intellectual disability: Comparison between Lebanese mothers and fathers. Journal of
Pediatric Nursing, 25, 46-56.
Edalati, A., & Redzuan, M. (2010). Perception of women towards family values and
their maritalsatisfaction. Journal Of American Science, 6(4), 132-137.
Floyd, F., Gilliom, L. A., Costigan, C. L. (1998). Marriage and the Parenting Alliance:
Longitudinal Prediction of change in parenting perceptions and behaviors. Child
Development; 69 (5), 1461-1479.
Fincham, F. D., & Beach, S. R. H. (1999). Conflict in couples: Implications for working
with couple. Annual review of psychology, 50, 47-77.
Fuller, M. L., & Olson, G. (1998). Home-school relations: Working successfully with
parents and families. Boston: Allyn and Bacon.
Ginsberg, B. G. (1997). Relationship Enhancement Family Therapy. John wiley & Sons,
Inc. 2001. 2001; 6 (2), 25- 42. 2002; 83 (3), 556-73.
Guerney, B. G., & Scuka, R. F. (2004). Relationship enhancement program: Auxiliary
manual. 3nd ed. Bethesda: Ideals.
Hodge, D., Hoffman, C. D., & Sweeney, D. P. (2011). Increased Psycho- pathology in
Parents ofChildren with Autism: Genetic Liability or Burden of Caregiving? Journal
of Developmental and Physical Disabilities, 23, 227–239.
Hahlweg, K., & Richter, D. (2010). Prevention of marital instability and distress. J of
Behaviour Research Therapy; 48, 377-383.
Hazan, C. & Shaver, P. R. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment
process. Journal of personality and social psychology, 52, 511-524.
Hazan, C., zifman, D. (1999). Pair bonds as attachment: Evaluating the evidence. In J.
Cassidy & P. R. Shaver (Eds.), Handbook of attachment: Theory, research and
clinical applications (pp. 336-354). New York: Guilford Press.
Hedda, M., James Hallie, W., & Aaron Ebate, T. (2010). Families with children who
have autism sepecturm disorder. stress and support. social scince Journal,77(1), 7-12.
Johnson, S. M. (2002). The practice of emotionally focuses couple therapy. New York:
Brunner-Routledge.
Kogan, M. D., & Schieve, L. A. (2011). Parenting aggravation an autism spectrum
disorders; national survey of childerns health, 4(3), 143- 156.
Murry, S. M., Rose, P., Bellavia, G. M., & Holmes, J. G. (2002). When rejection stings:
How self-esteem constraints relationshipenhancement processes. J Pers Soc Psychol;
83(3), 556-73.
Lian, M. J., & Aloia, G. (1994). Parental rosponses, roles, and responsibilities. In S. k.
Alper, P. L. Schloss, & C., N. Schloss (Eds.), Families of students with disabilities
(PP, 51-94). Boston: Allyn and Bacon.
Mc Conkey, R., Truesdale-Kennedy, M., Chang, M. Y., Jarrah, S., & Shukri, R. (2008).
The impacton mothers of bringing up a child withintellectual disabilities: A crossculteral study. International Journal of Nursing Studies, 45, 65-74.
Morokoff, P. J., & Gilliland, R. (1993). Stress, Sexual Functioning, and marital
Satisfaction. Journal of Sexual Research, 30(1), 43-53.
Olderbak, S., & Figueredo, A. J. (2009). “Predicting Romantic Relationship Satisfaction
from Life History Strategy.” Personality and Individual Differences, 46(5-6), 604-610.
Peters-Scheffer, N., Didden, R., Korzilius, H. (2012). Maternal stress predicted by
characteristics of children with autism spectrum disorder and intellectuall disability.
Research in Autism Spectrum Disorders, 6, 696-706.
www.SID.ir
Archive of SID
547//...‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ آﻣﻮزش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ارﺗﺒﺎط زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
Roos, P. (2005). Trends in residential institutions for the mentally retarded, the
University Council for Educational Administration Columbus: Ohio.
Ruble, D., Fleming, A., Hackel, L., & Strangor, C. (1988). Change in the marital
relationship during the transition to first time motherhood: Effect of violated
expectations concerning the division of household labor. Journal of personality and
social psychology, 55, 78-87.
Ryff,C. D., & Singer, B. H, Love, G. D. (2004). Positivehcalth: Conection well-being
with biology. Philosophical Trancaction of the royal society of london, 359, 1383-1394.
Schieve, L. A., Blumberg, S. J., Rice, C., Visser, S. N., Boyle, C. (2007). The
relationship between autism and parenting stress. pediatric, 1, 114-121.
Scuka, R. F. (2005). Relationship enhancement therapy. Silver spring, MD: Relationship
press. With Permission of IDEALD, P: 99-260.
Shaver, P. R., & Hazan, C. (1993). Adult romantic relationship: Theory and evidence. In
D. Perlman & W. Jones (Eds.), Advances in personal relationships (Vol. 4, pp. 29-70).
London: Jessica Kingsley.
Totsika, V., Hastings, R. P., Emerson, E., Lancaster, G. A., & Berridge, D. M. (2011).
Apopulation-based investigation of behavioral and emotional problems and maternal
mental health: associations with autism spectrum disorder and intellectual disability.
Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52 (1), 91–99.
Turnbull, A., & Turnball, H. R. Ill. (1997). Families, Professionals, and exceptionality:
A Special partnership. Upper saddle River, NJ: Merrill/ Prentice Hall.
Upadhyay, S., & Singh, A. (2009). Psychosocial problems and need of parent in
Chhldren; The Impact of Level of Mental Retardation of children. jornal Social
Science Researches, 6(1), 103-112.
Vangelisti, A. L., Reis, H. T., & Fitzpatrick, M. A. (2002). Stability and change in
relationships. Cambridge: Cambridge University Press.
Whiffen, V. E., & Johnson, S. M. (1998). An attachment theory frame work for the
treatment of childbearing depression. Clinical psychology: science and practice, 5,
478-493.
Yalcin, Band, M, Karahan, & T. E. (2007). Effect o a Couple Communication Program
on Marital Adjustment of the American Boord. Family Medicine. 20, 36-44.
www.SID.ir