א - WordPress.com
• חודש כסלו
תשע"ב לפ"ק
#89
•
אידן
דערציילן!
בימים ההם בזמן הזה
כ"א כסלו תש"ה -
כ"א כסלו תשע"ב
א תקופה פון 67יאר...
4
3
א קאפיטל היסטאריע:
א שמועס מיטן
מנהל פון אונזער
תלמוד תורה
אין איסט סייד...
אונטערן פרייען
הימל ,אן א דאך
איבערן קאפ!
8
וואונדערליכע עפיזאדן איבער
דעם רבינ'ס הייליגע הבטחה
’איך וועל נישט שולדיג בלייבן'
24
א היסטארישער קאפיטל
28
דעם רבינ'ס
"גענעראל
ַ
רזאמלונג"
פא ַ
ַ
וועגן די בוטשער
פון די מוסדות
היסטארישע
בילדער פון די
תלמוד תורה אויף
בארום סטריט
ווערט פארעפנטליכט
אצינד צום ערשטן מאל
12
איבערבליק
און נאטיצן
מהנעשה והנשמע
במשך דעם פארגאנגענעם
יאר אין די מוסדות
13
פארגרעסערטער נומער
מיט גאר רייכע ארטיקלען ,מאמרים
היסטארישע בילדער ,דאקומענטן
לכבוד דעם דינער השנתי
וסעודת הודאה כ"א כסלו תשע"ב
בימים ההם בזמן הזה
פארווארט
כ""אא כסלו תש"ה
"א כסלו תשע"ב
כ"א
א תקופה פון 67יאר...
עס
ברויזן שוין די הערצער צום
געהויבענעם טאג וואס מען
גייט פייערן די זיבן און זעכציג'סטער יום ההצלה
והשחרור פון אונזער געטרייען פאסטוך רבינו
הקדוש והטהור רבן ומאורן של ישראל זי"ע,
ווען דער רבי איז ניצול געווארן מיט נסים גלויים
ורחמי שמים מרובים מגיא ההריגה ,פונעם
ביטערן חורבן ביי די צווייטע וועלט
קריג וואס האט ליידער פארשניטן רוב
מנין ובנין פון כלל ישראל ,האט אבער
דער בוכ"ע ברוב רחמיו וחסדיו אונז
איבערגעלאזט דעם צדיק אמת לשום לנו
שארית בארץ ולהחיות לפליטה גדולה.
פאר יעדן איד ,יונג און אלט,
וואס ציילט זיך צווישן תלמידי וחסידי
סאטמאר איז טיף איינגעקריצט אין מח
לעכטיגע זכרונות מימי קדם פון אט דעם
געהויבענעם טאג כ"א כסלו ,דער ליל
שימורים לכל בני ישראל וועלכע ווערט
שוין מוקדש נאנט צו זיבעציג יאר אלס
דער טאג ווען אידישע קינדער לויבן און
דאנקען דעם בוכ"ע אויף זיינע גרויסע
חסדים וואס ער האט געטון מיט אונז
לנו ולבנינו ולדורותינו.
א קליינע צאל אידן זענען נאך דא
מיט אונז לאוישט"א וואס געדענקען נאך
די לעכטיגע מסיבות ווען מרן רביה"ק
זי"ע דער בעל הנס פלעגט פראווען די
סעודת הודאה אין גרויסן ביהמ"ד אויף
בעדפארד עוו .וואס דאן איז דאס נאך
געווען בזעיר אנפין.
די אידן שרידי חרב אודים מוצלים
מאש וואס זענען געבליבן אחד מעיר
ושנים ממשפחה זענען זיך צוזאמגעקומען
זיך פרייען מיט די גרויסע שמחה אז זיי
זענען געבליבן אידישע קינדער און קענען זיך
ווייטער קלאמערן און זיך ווארעמען במחיצת
קדשו פונעם אור האמת ,יונג און אלט האבן
געטאנצן לאנגע שעה'ן ביז שפעט אין די נאכט
אריין זיך פרייענדיג אויף דעם טאג וואס עס איז
מקויים געווארן דעם הייליגן מאמד פונעם תנא
אלוקי רבי שמעון בר יוחאי ח"ו שלא תשתכח
תורה מישראל.
אבער דער גרויסער רוב פון מיטל יעריגע
בעלי בתים געדענקען כאטש די שפעטערע יארן
בערוב ימיו פון מרן רבינו הקוה"ט זי"ע .כמעט
יעדער איד געדענקט נאך אויף וועלכן ארט ער
איז געשטאנען אין די מינוט ווען די הייליגע
לעכטיגע צורה פון רבי'ן זי"ע האט זיך באוויזן
אינעם ריזיגן זאל אין צו איז דאס געווען אין
"האטעל סענדזשארש" הילטאן ,אדער אינעם
ריזיגן ארמארי געביידע.
אשרי עין ראתה אלה ,ווען טויזנטער
חסידים ואנשי מעשה האבן זיך אריינגעלאזט אין
א פלאמפייערדיגן טאנץ וואס האט אנגעהאלטן
א לענגערע צייט ,ווען די אויגן רינען הייסע
טרערן ,דמעות של שמחה ,און אלעמען'ס לעפצן
האט זיך געשעפשעט א הייסע תפלה אז רבינו
הקדוש דער רעיא מהימנא קדישא זאל אונז
אקעגן פירן דעם גואל צדיק בימינו במהרה.
אויך אין די שפעטערע יארן מעת חסרנו כל
אלה ליגט נאך טיף איינגעקריצט אין די ביינער
די לעכטיגע מאמענטן ווען מרן הגה"ק בעל ברך
משה זצוק"ל איז ערשינען צווישן די צענדליגער
טויזנטער נאספים וואס האט אדורכגענומען
יעדן איינעם מיט א עלעקטערישן שטראם,
וינועו אמות הספים לקול תרועת השמחה,
ווען אידן האבן זיך ווייטער געקלאמערט לאורו
הבהיר פונעם רועה נאמן ממשיך דרכו וממלא
מקומו דער געטרייער שומר אויפן הייליגן פקדון
– ווי דער רבי פלעגט זיך שטענדיג בענוות
קדשו אויסדרוקן – וואס תחת דגלו והדרכתו
זענען די הייליגע מוסדות הק' זיך צוואקסן
לארכה ולרחבה צו א מעכטיגע אימפעריע לשם
ולתפארת ולתהלה.
ווען מען קלערט אריין אז מיר שטייען
שוין אצינד ביים זיבן און זעכציג'סטער יאר
נאך דעם גרויסן נס ההצלה ווערט פון איין זייט
ביטער אויפן הארצן ,ווער האט זיך געגלייבט און
געחלומ'ט אז עס וועט אדורכגיין אזא לאנגע
תקופה נאך דעם גרויסן חורבן און מען
וועט נאך אלץ זיין בגולה ובשבי' ,און
מיר וועלן נאכנישט האבן זוכה געווען צו
ישועתן ושמחתן של ישראל בהתגלות
כבוד שמים ,ווי רבינו הקוה"ט זי"ע
פלעגט אייביג אויספירן זיינע פייערדיגע
דברות קודש מיט בכיות נוראות בגעגועין
וכיספון לגאולה שלימה ,אבער זאת
נחמתינו בענינו ,אז ואף גם זאת בהיותם
בארץ אוביהם לא מאסתים ולא געלתים
לכלותם ,מען קוקט אן די אומצאליגע
טויזנטער פרי קודש הילולים זרע ברך ד',
אזא ריזיגן ציבור פון רבבות אלפי ישראל
מכל רחבי תבל וואס שטרעבן ווייטער
זיך צו האלטן אין די הייליגע ארגינעלע
דרכים תחת דגלו והדרכתו פון כ"ק מרן
רבינו עט"ר שליט"א דער טרייער שומר
הגחלת וואס היט אפ מיט מסירת נפש
דעם הייליגן פקדון ,דעריבער שרייט די
שמחה ארויס פון די טיפענישן פון יעדנס
הארץ.
און מיר אלע ,רבבות תלמידי
וחסידי סאטמאר ,וועלן טאקע זען נישט
אדורכצולאזן דעם געהויבענעם טאג כ"א
כסלו "זה היום עשה ד' נגילה ונשמחה
בו" ,נאר מיט התרגשות וועלן מיר דאס
פייערן בקול רנה ותודה והמון חוגג,
און אויסנוצן צו לויבן און דאנקן דעם
אייבירשטן אויף דעם גרויסן הצלה והשיחרור
פון מרן רבינו הקוה"ט זי"ע ,און דאס זעלבע
וועלן מיר נישט פארגעסן צו לויבן דעם בוכ"ע,
בימים ההם בזמן הזה ,על כל החסד והטובה אשר
עשה ואשר עתיד לעשות עמנו אויף אלע נסים
ונפלאות וואס באגלייטן אונזער הייליגע קהלה
בכל דור ודור ,וואס איז באשיינפערליך א באווייז
אז כוחו וזכותו של אותו זקן איז מגין אויף אונז
מגנזי מרומים און היט אפ אויף זיין הייליגע
הארעוואניע אז דאס זאל ווייטער וואקסן און
בליען עד ביאת הגואל.
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
3
אידן
דערציילן!
וואונדערליכע עפיזאדן וואס אידן דערציילן וויאזוי זיי האבן
זעלבסט מיטגעלעבט ווי דעם רבינ'ס הייליגע הבטחה
’איך וועל נישט שולדיג בלייבן' איז וואונדערליך פארווירקליכט געווארן
עס איז פאר אלעמען באקאנט וואס דער
הייליגער נועם אלימלך אין פרשת קרח טייטשט אויפן
פסוק "לא חמור אחד נשאתי ולא הרעותי את אחד מהם",
אז זוכה צו זיין צו באקומען די השפעות און ברכות
פונעם צדיק דארף מען מהנה זיין דעם צדיק מנכסיו,
אזוי קען מען נהנה זיין פון זיינע ברכות און וואונטשן.
נישט ענטפערן אויפן ארט ,איך וועל אריינטראכטן
דערין" .מיט עטליכע טעג שפעטער האט דער רבי
זי"ע געלאזט רופן יענעם נגיד און האט מסכים געווען
אויפן געשעפט .דער איד האט איבערגעגעבן דעם
אויבענדערמאנטן סכום פארן רבי'ן זי"ע ,און עס האט
ב"ה גארנישט פאסירט אין זיינע געשעפטן.
דעם ענין האט מען באשיינפערלעך געזען ביי
מרן רבינו הקוה"ט זי"ע וואס כאטש בדרך כלל פלעגט
ער נישט צוזאגן קיין הבטחות פאר ישועות ורפואות,
איז אבער אנדערש געווען ווען מ'האט ארויסגעהאלפן
לטובת זיינע הייליגע מוסדות הק' וואס זענען אים
געגאנגען בנפשו און איז אים געווען נאנט צום הארצן,
און וועלנדיג משפיע זיין ישועות ורפואות פאר אידישע
קינדער בכלל און פאר זיינע געטרייע חסידים בפרט
פלעגט ער אסאך מאל פארלאנגען אז מ'זאל שטיצן
איינס פון זיינע פארצווייגטע מוסדות הק' איבער
דער וועלט כדי דורכדעם זאל ער קענען משפיע
זיין מברכותיו הק' ,און מ'האט טאקע דערביי געזען
וואונדערליכע ישועות ורפואות ברוחניות ובגשמיות.
ווי דער רבי האט זיך אליינס אמאל אויסגעדרוקט
"ווער עס וועט העלפן מיינע מוסדות וועל איך נישט
שולדיג בלייבן"...
מ'האט אינזין די הייליגע מוסדות
ַאז ָ
וועט זיכער קיין שלעכטס נישט ּפ ַאסירן
שטיצן די מוסדות
דער בעסטער פייער אינשורענס
א באקאנטער עפיזאד האט פאסירט מיט איינער
פון די בארימטע נגידים ונדיבים בקהלתינו הק' ,נאך
אין די בראשית יארן ווען די סאטמארע מוסדות אין
וויליאמסבורג האבן זיך זייער געמוטשעט .דער רבי
זי"ע האט דאן געלאזט רופן א ספעציעלע אסיפה
פון עטליכע נגידים מטכס עצה צו זיין וויאזוי צו
פארגרינגערן דעם מצב צו שטעלן די מוסדות אויף די
פוס.
אינמיטן די אסיפה האט דער איד געזאגט פארן
רבי'ן ,אז היות ער האט א פאבריק און באצאלט יעדעס
יאר פאר פייער אינשורענס בערך פופצן טויזנט
דאלאר ,אויב דער רבי וועט אים צוזאגן אז עס וועט
ביים אים אין פאבריק נישט געשעהן קיין שריפה אין
דעם קומענדיגן יאר ,דעמאלטס גיט ער די פופצן
טויזנט דאלאר פאר די ישיבה.
דער רבי זי"ע האט געענטפערט" :איך קען
4
אין די סעריע גייסטרייכע "זקינך ויאמרו לך"
ארטיקלן וואס לויפן וועכנטליך אין דער איד ,איז פאר
עטליכע וואכן צוריק געווען א שמועס מיט הרה"צ
פריעדמאן שליט"א אב"ד דק"ק
ַ
בנש"ק רבי יעקב פרץ
טענקא ירושלים ת"ו ,איבער די התקשרות פון זיין
פאטער הגה"צ אבד"ק טענקא זצ"ל מיט מרן רבינו
הקוה"ט זי"ע .צום שלוס פון זיינע גאר אינהאלטסרייכע
יזאד וואס ער
עפ ָ
עראינערונגען האט ער פארציילט אן ּ
האט אליין בייגעוואוינט ביים רבי'ן זי"ע:
האבן חושד
דאקטוירים ָ
דאס ווען די ָ
געווען איז ָ
געווען ַאז מיינ'ס ַא קינד ליידט פון ַא געוויסע מחלה
ריבערגעגאנגען
ַ
דערשראקענערהייט בין איך ַא
ָ
ל"ע.
מיט'ן קינד צום רבי'ן זיך מזכיר צו זיין אויף ַא ישועה.
האט מיין
ריבערגעגאנגען צום רבי'ן ָ
ַ
בעפאר איך בין ַא
ָ
פאר מיין
פאטער דער טענקער רב ז"ל איבערגעגעבן ַ
ָ
באדייטנדע
וואס איז געווען ַא ַ
דאלער — ָ
קינד פופציג ָ
נגעזאגט:
האט אים ָא ָ
סומע געלט אין יענע צייטן — און ָ
זאג אים ַאז
דאלער און ָ
פאר'ן רבי'ן די פופציג ָ
גיב איבער ַ
פאר זיינע מוסדות...
דאס ַ
דו גיסט ָ
האב איך איבערגעגעבן
זייענדיג ביים רבי'ןָ ,
פאר'ן רבי'ן ַא קוויטל מיט ַא פדיון ,און מיניה וביה
ַ
האט מיין יונגל אויסגעשטרעקט זיינע הענט צום רבי'ן
ָ
זאגנדיג
דאלערָ ,
פאר'ן רבי'ן די פופציג ָ
דערלאנגט ַ
ַ
און
האט
פאר'ן רבי'נס מוסדות .דער רבי ָ
דאס גיט ער ַ
ַאז ָ
האבנדיג דערפון ,און
שטארק צעשמייכלט הנאה ָ
ַ
זיך
האסטו פופציג
האט אים געפרעגט :יונגעלע פון וואו ָ
ָ
פאר'ן רבי'ן ַאז זיין זיידע
האט ער דערציילט ַ
דאלער? ָ
ָ
דאס
זאל ָ
דאס געגעבן ער ָ
האט אים ָ
דער טענקער רב ָ
פאר'ן רבי'ן לטובת זיינע מוסדות.
איבערגעבן ַ
שטארק אויפגעהייטערט
ַ
געווארן
ָ
דער רבי איז
האט
הערנדיג די ווערטער פונעם קינד ,און ָ
ַארויפגעלייגט זיינע ביידע הייליגע הענט אויף מיין
מ'האט אינזין די הייליגע מוסדות
ָ
"אז
זאגנדיגַ :
קינד ָ
וועט זיכער קיין שלעכטס נישט ּפ ַאסירן" ...און דער רבי
האט זיך ָאנגערופן צו מיר :קענסט זיין רואיג ,דיין קינד
ָ
נאך ַא צווייטע
שטארק .וכך הוהָ ,
וועט זיין געזונט און ַ
האט מען זיך איבערצייגט ַאז עס איז
אונטערזוכונג ָ
האט נישט
דאס קינד ָ
רדאכט ,און ָ
פא ַ
געווען בלויז ַא ַ
שפור פון קיין קרענק בחסדי ה'.
געהאט קיין ּ
ַ
קיינמאל נישט דערלייגט
ָ
פאר'ן רבי'ן
פון געבן געלט ַ
אינעם קאלום ’זקינך ויאמרו לך' אין דער איד
פארציילט הגה"ח רבי לייבוש שווארץ שליט"א ,וואס
ער האט געהערט מפי בעל העובדא הרבני הנגיד
המרומם ר' געציל בערגער ע"ה.
האט
אז אייניגע טעג איידער דער רבי זי"ע ָ
רויספארן קיין ארץ ישראל בשנת תשכ"ה,
ָ
געדארפט ַא
ַ
פאר זיינע שטוב
האט דער רבי זי"ע מודיע געווען ַ
ָ
האט
מענטשן ַאז ער וויל ָא ּפרופן די נסיעה .דער רבי ָ
גע'טענה'ט ַאז ער איז גענוג פאר'חובות'ט פון די היזיגע
צוועקן און ער קען זיך נישט יעצט אונטערנעמען ַא
דארפן
דאן וועט ער ַ
וואס ַ
נסיעה קיין ארץ ישראלָ ,
פאר ַאלע מוסדות התורה
פארטיילן אלפים ורבבות ַ
ַ
מ'האט ּפרובירט זיך איינצו'טענה'ן מיט'ן רבי'ן
ָ
א.ד.ג.
האט נישט
ַאז די נסיעה איז שוין גרייטָ ,אבער עס ָ
גאנץ
דאס ַ
מ'האט געזען ַאז דער רבי מיינט ָ
געהאלפןָ ,
ָ
ערנסט.
דאן איז ַאריבערגעקומען צום רבי'ן ר' געציל
ַ
האט אויך ּפרובירט איבערצורעדן דעם
ע"ה ,און ָ
רבי'ן טענה'נדיג ַאז עס איז אוממעגליך צו קענסלען
גאסן הענגען
די נסיעה ,אין די ארץ ישראל'דיגע ַ
קאטן איבער'ן רבי'נס קומעןָ .אבער דער
לא ַ
שוין ּפ ַ
האב גענוג חובות ביז
רבי האלט זיך ביי זיינעם" :איך ָ
קא ּפ ,איך קען מיך נישט אונטערנעמען ַא נסיעה
איבער'ן ָ
קיין ארץ ישראל".
האט ר' געציל ז"ל געפרעגט דעם רבי'ן :וויפיל
ָ
שאצט דער רבי ַאז די נסיעה אין ארץ ישראל
געלט ַ
האט דער רבי געענטפערט :צום
ריינשלעפןָ .
ּ
וועט ַא
באלד
האט ַ
לאר! ר' געציל ָ
דא ַ
מיליאן ָ
ָ
ווייניגסטנס ַא
פאר'ן
פאר'ן רבי'ן ַאז ער איז גרייט צו געבן ַ
געזאגט ַ
ָ
זאל נישט
גאנצע סומע געלטַ ,אבי דער רבי ָ
רבי'ן די ַ
צוריקציען פון די נסיעה.
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
האט
געפארן ָ
ָ
נאך איידער דער רבי איז
כך הוהָ ,
גאנצן סכום .און
פאר'ן רבי'ן דעם ַ
דערלאנגט ַ
ַ
ר' געציל
געמאכט די נסיעה קיין
ַ
האט דער רבי זי"ע
דאנק דעם ָ
ַא ַ
ארץ ישראל.
פארנדיג
נאך ָ
האט דערציילט ַאז ָ
און ר' געציל ָ
אויף די שיף מיט'ן רבי'ן זי"ע אויפ'ן וועג קיין ארץ
האט ער שוין געהערט די ידיעה ַאז זיינע
ישראלָ ,
סאך מער ווי
סאך ַא ַ
נכסים זענען געשטיגן מיט ַא ַ
האט
בעפאר ווען ער ָ
ָ
טאג
דאלער ווי איין ָ
מיליאן ָ
ָ
ַא
פאר'ן רבי'ן.
געגעבן די געלט ַ
האט מיר געענדיגט צו דערציילן
ווען ר' געציל ָ
קיינמאל
ָ
נאך
האב ָ
האט ער אויסגעפירט" :איך ָ
די מעשה ָ
פאר'ן רבי'ן"...
נישט דערלייגט פון געבן געלט ַ
להחיות נפש צדיק
אין קונטרס קורות חיים ,אן אויטאגראפיע
פון הרבני הנגיד המרומם ר' שלמה חיים הייזלער
הי"ו ,מגדולי תומכי מוסדותינו הק' ,שרייבט ער ווי
פאלגענד:
במשך אלע יארן ווען איך האב בסייעתא דשמיא
זוכה געווען צו זען הצלחה אין די געשעפטן ,האב איך
כסדר געשטיצט דעם רבי'ן ז"ל און זיינע מוסדות,
אלעס מיט איין ציהל להחיות נפש צדיק און כדי
אנצוהאלטן מיין קשר עליון אינעם אילנא דחיי.
איינמאל ווען איך בין אריין מיט א קוויטל אל
הקודש פנימה צום רבי'ן ז"ל ,איז דעמאלטס געווען
א צייט וואס מ'האט זיך זייער שווער געמוטשעט
מיט געלט אין די מוסדות .אינמיטן איז די רעביצין
אריינגעקומען און ווען זי האט מיך דערזעהן האט
זיך אנגערופן "דער רב זאל הייסן פאר שלמה זאל
געבן א שיינעם סכום פאר די מוסדות" .האט זיך דער
רבי אנגערופן "פאר שלמה דארף מען נישט הייסן ,ער
פארשטייט אליין וואס צו געבן"...
געזונט ,קומט מיר דען נישט אזויפיל אז פאר מיינע
מוסדות זאל מען זיך אנשטרענגען און געבן מער וויפיל
מ'קען"...
ר' שלמה חיים פירט אויס :עס איז ידוע אז דער
רבי האט זיך אויסגעדרוקט אז ווער עס וועט העלפן
זיינע מוסדות וועט ער נישט שולדיג בלייבן .דאס
קען איך מעיד זיין וואס איך האב געזען בחוש מערערע
מאל ווי דורכדעם וואס איך האב געשטיצט דעם רבי'נס
מוסדות האב איך זוכה געווען צו זען ווי די ברכה פון רבי'ן
ווערט מקויים אויף א ברייטן פארנעם.
מיינע מוסדות קומען פריער
עס קומט זיך מיר נאך אזויפיל
עס דערציילט הרה"ח רבי עזריאל גליק שליט"א
משב"ק אז איינמאל ווען ער איז ארומגעגאנגען נאך
געלט פאר די מוסדות צוזאמען מיט הרה"ח ר' אברהם
יעקב גלאנצער ז"ל איז ער ארויפגעגאנגען צו הרה"ח
ר' וואלף לעפקאוויטש ע"ה ,האט ער זיי דערציילט אז
אין די ערשטע יארן האט דער רבי געמאכט אן אסיפה
מיט די יונגעלייט און געבעטן דעם עולם זיך משתתף
צו זיין מיט סכומים פאר די מוסדות ,דער רבי פלעגט
נישט זאגן וויפיל יעדער זאל געבן נאר ער פלעגט
בעטן מ'זאל געבן כפי היכולת.
ווען ר' וואלף האט זיך פרובירט ארויסצודרייען
מיט א קליינעם סכום ,זאגענדיג אז ער איז נישט
ביכולת צו געבן מער ,האט אים דער רבי געזאגט אז
דו קענסט יא געבן מער .און דער רבי האט געזאגט
מיט וואונדער:
"איך געב מיך אוועק פון מיין צייט פאר ענק און
פאר ענקערע דורות ברוחניות ובגשמיות ,אז עטס האטס
א פראבלעם קומט עטס צו מיר ,ס'קאסט מיר כח און
למען הציל אותו מידם להשיבו אל אביו שבשמים
ווי באקאנט האט מרן רבינו הקוה"ט דער בעל הנס זי"ע בענוות קדשו
שטענדיג אנגעוויזן אז דער געוואלדיגער נס ההצלה איז נישט געווען בזכותו נאר
א בחינה פון בית יעקב אשר פדה את אברהם ,ער זאל קענען צוריק אויפשטעלן
ארגינאלע אידישקייט אזוי ווי אין דער אלטער היים ,ערליכע דורות נאמנים לה'
ולתורתו הק' ,וואס זאלן ווייטער ממשיך זיין מיט די הייליגע מסורה און המשכה
פון די פריערדיגע דורות .דער רבי פלעגט דאס כמעט יעדעס יאר דערמאנען ביי
זיינע פייערדיגע דברות קודש ביים מעמד סעודת הודאה.
הרה"ח ר' אברהם יעקב ז"ל ,וועלכער איז אין
די פריערדיגע יארן געווען פון די גרעסטע עסקנים
לטובת המוסדות ,פלעגט טאקע כסדר דערציילן אז
ער האט כמה פעמים געהערט פון רבי'ן ווי נאנט די
מוסדות הק' זענען אים צום הארצן ,און ווי שטארק
ער קוקט ארויס אויף זייער הצלחה און קיום .דער
רבי האט אים אמאל געזאגט ,אין א צייט וואס דער
עולם האט זיך נישט געהעריג ביישטייערט פאר די
מוסדות" ,איך הייס טאקע געבן צדקה פאר יעדן איינעם,
אבער מ'דארף אליינס האבן שכל מיינע מוסדות קומען
פריער"...
עשר בשביל שתתעשר
הרה"ח ר' סענדר דייטש ז"ל שרייבט אין זיין
ספר "בוצינא קדישא" אז איינמאל האבן די מקורבים
פון רבי'ן אים געבעטן ער זאל רעדן צו עטליכע
באקאנטע נגידים ,אז זיי זאלן ארויסהעלפן לטובת די
מוסדות הק' וועלכע זענען דאן געווען אין א שווערע
לאגע .האט דער רבי ז"ל זיך אפגעזאגט זאגענדיג אז ער
וויל אז די אייגענע מענטשן זאלן קומען יעדער לויט זיין
מעגליכקייט און אזוי וועט מקויים ווערן די ברכת התורה
"עשר בשביל שתתעשר" ,און ר' סענדר פירט אויס אז
דורכן שטיצן די מוסדןת האט דער רבי זי"ע משפיע
געווען עשירות פאר אסאך אידן מאנשי שלומינו.
זכותו הגדול יגן עלינו ועל כל ישראל אמן.
ארום פארוואס ער האט געגרינדעט די מוסדות ,זענדיג מיט זיינע הייליגע
אויגן דער שרעקליכע ירידת הדורות אין אמעריקא ,זאגט ער בתוך דבריו ,אז
ווען ער וואלט געוויסט ווי שווער עס וועט זיין אנצוהאלטן די מוסדות" :העיט
איך מיך ווען נישט געטרויעט אריין צו לאזן דערין -דער אייבירשטער האט
מיר געהאלפן אז כ'האב מיך נישט געריכט אז ס'זאל זיין אזוי אריינקומען אין
גרויסן".
אין די זעלבע דרשה ווען דער רבי רעדט ארום פונעם שווערן פינאנציעלן
בודזשעט ,זאגט ער בתו"ד" :איך דארף דאך נישט אויסצורעכענען וואס א
בודזשעט דאס האט ,ווי שווער ס'איז מ'זאל טראגן די לאסט נאר פון יודן
אליין ,נאר דער בוכ"ע העלפט ,איך וויל מיך נישט אויסדרוקן אז ס'איז נסים -
זאגט דער רבי ווייטער -ווייל אסור ליהנות ממעשה נסים ,נאר דער בוכ"ע איז
דאס מלביש אין דער טבע".
אין די הקדמה נפלאה אויפן ספר שו"ת דברי יואל פון מרן רבינו הגה"ק זי"ע
בעל ברך משה ,נאכן אראפברענגן דעם רעיון פון דודו מרן רבינו הקדוש זי"ע
בעל הנס ,דרוקט ער זיך אויס מיט התפעלות :אז דער רבי האט ברוב ענוותנותו
ושפלות רוחו נישט געטראפן קיין אנדערע סיבה אדער זכות פארוואס ער איז
ניצול געווארן מגיא ההריגה ,בלויז פאר דעם איינעם צוועק ,אפצוראטעווען די
קומענדיגע דורות און זיי דערנענטערן לאבינו שבשמים ,ווי דער רבי זי"ע פלעגט
אלס טייטשן אויפן פסוק ,למען הציל אותו מידם להשיבו אל אביו -שבשמים.
און דאס זעלבע איז היינט צוטאגס כאטש וואס די מוסדות הקדושים שטייט
ב"ה אויף א פעסטן יסוד אבער אנצוגיין רעגלמעסיג מיט די עבודת הקודש איז
ממש מעשה נסים ,עס איז נאר פארהוילן און מלובש בדרך הטבע.
עס איז כדי צו געבן א בליק אז פון די שווערע הארעוואניע פון רבי'ן זי"ע איז
ארויסגעוואקסן א מעכטיגע אימפעריע פון תורה ויראה .פון די צוועלף קינדער,
יא בלויז !12מיט וואס דער מוסד האט זיך אנגעהויבן ,האט זיך ב"ה אנטוויקלט א
ריזיגער נעץ פון צענדליגע בנינים און מוסדות איבער די גאנצע וועלט .דער גולת
הכותרת איז אין וויליאמסבורג מיט אירע נאנט צו ניין טויזנט קינדער בליעה"ר .עס
איז מקויים געווארן דער פסוק כי במקלי עברתי את הירדן הזה ועתה הייתי לשני
מחנות!
ביים דינער לטובת המוסדות מוצאי שבת וישב תשט"ו וואו דער רבי רעדט
דעריבער דארפן מיר אלע געדענקן דאס וואס דער רבי זי"ע זאגט אין די
דב"ק ביים דינער שנת תשכ"ג לפ"ק :מען ברויך צו האבן אינטערעסע פארן מוסד
און יעדער ברויך באצאלן דעם סכום וואס די הנהלת הישיבה האט ארויפגעלייגט
אויף אים ,כל אחד לפי דרגא דיליה ,און גלייכצייטיג ליגט א פליכט צו טאן
עסקנות פאר החזקת המוסדות וויבאלד עס איז יעדנס פריוואטע געשעפט,
ממילא ברויך מען ארבייטן דערפאר און פרובירן צו טאן מה שביכלתו צו שאפן
תמיכה און שטיצע פאר די מוסדות ,און אויב וועט מען אזוי טוען וועלן מיר
קענען ממשיך זיין ווייטער און די מוסדות וועלן זיך קענען דערהאלטן" ,עכל"ק.
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
5
אויסצוגן פון
דברות קודש פון כ"ק
מרן אדמו"ר שליט"א
ביי די לעצטיגע דינערס
ומסיבות לטובת מוסדותינו הק'
בשבח פון די מוסדות ,עבודת הקודש ,פון
די מלמדים ומרביצי תורה שיחי' ,אא"וו
ומצדיקי הרבים ככוכבים לעולם ועד אלו מלמדי תינוקות
דערמאנענדיג די מלמדים וכלי קודש איז דער פאסיגער פלאץ מעתיק צו זיין און
אראפברענגען תוכן דברות קודש וואס כ"ק מרן רבינו שליט"א האט משמיע געווען
במקהלות רבבות אלפי ישראל ביים דינער השנתי לטובת מוסדותינו הקדושים כ"א
כסלו תש"ע אין וועסטערן פלאזא .דער רבי שליט"א האט צווישן זיינע דברות קודש
ארויסגעברענגט בשבח פון די חשובע מלמדים וכלי קודש און שטארק ארויסגעהויבן
זייערע געוואלדיגע עבודת הקודש וואס זיי לייגן אריין אין די תשב"ר:
"ברוך ה' אז אונז הא'מיר א זכי' צו קענען ממשיך זיין די הייליגע מוסדות ,וואס
עס איז א בחי' פון אין בעל הנס מכיר בניסו צו קענען אין די היינטיגע זמנים ,מיט די
גרויסע נסיונות וואס עס איז דא אין די גאס ,אויפוואקסן ערליכע בחורים".
מען מיינט אז די תלמוד תורה קומט נאטורליך .עס גייט אריין א יונגל אין חדר
באלד ווי ער ווערט דריי יאר ,מען ברענגט אים אין חדר און מען מאכט פיאות און עס
גייט דורך פופצן יאר ער ווערט 19 – 18יאר און ער איז דורך געגאנגען און ב"ה ער
וואקסט אויס א ת"ח א ירא שמים .אבער באמת איז דאס נישט געשען פון זיך אליין,
עס ליגט אין דעם אסאך סייעתא דשמיא ,אבער א חלק פון די סייעתא דשמיא איז אז
עס איז דא מלמדים וואס געבן זיך אוועק מיט מסירת נפש ממש ,מען געט זיך אוועק
פאר יעדן תלמיד באזונדער ,עס קען זיך דאכטן אז עס איז דא טויזנטער קינדער ,אבער
אין אמת'ן איז יעדעס קינד א ליכט ,א נר פאר זיך אליין ,און אויף יעדן מלמד ליגט דער
עול פון זיינע 25קינדער וואס ער האט ביי זיך אין כתה ,ער טראגט דעם עול פאר
יעדן קינד עקסטער און ער איז גרייט צו הערן ווען א טאטע קומט אים עפעס זאגן.
"און איך וויל דא זאגן קלאר אז ער טוט דאס נישט פאר דעם געהאלט וואס ער
באקומט ,פאר דעם געהאלט וואס ער באקומט וואלט ער אסאך און אסאך ווייניגער
געדארפט ארבעטן לויט די שעות ,ער טוט דאס פארדעם ווייל עס איז מושרש ביי זיי
דער געוואלדיגער אחריות וואס זיי האבן".
)דינער השנתי ב' וישב שנת תש"ע לפ"ק אין וועסטערן פלאזא(
לחזות בנועם ה' ולבקר בהיכלו
...כ'האב אינזין געהאט ,עס קומט אויס אז מענטשן פארן למשל קיין ארץ ישראל,
און בשעת מ'איז דארט גייט יעדער באזוכן מוסדות ,דער גייט באזוכן דעם מוסד התורה
און דער צווייטער אן אנדערן מוסד .דא זעט מען אז מ'רעדט אזויפיל צום ציבור ,דער
מנהל ר' חיים יצחק האט פריער דא אראפּגעלייגט דעם געוואלדיגן געוואלדיגן עול
וואס עס ליגט אויף די הנהלה ,און ווי שטארק מ'פלאגט זיך צוזאמשטעלן דאס געלט
וואס פעלט זיך אויס פאר'ן מוסד.
איך מיין אז דער חסרון פארוואס עס קומט דא אן אזוי שווער איז ,ווייל דער עולם
האט באמת נישט קיין ידיעה וויאזוי די מוסדות זעען אויס .ווען יעדער איינער זאל
6
זיך נעמען די מיה - ,עס קאסט דאך נישט קיין געלט פאר טיקעטס אדער האטעלן ,עס
קאסט גארנישט -נאר אוועקצונעמען צוויי שעה צייט און גיין באזוכן די מוסדות,
גיין באזוכן די תלמוד תורה אויף טרופּ עוועניו ,צו די ת"ת ויואל משה אדער עטרת
יואל ,דאס זעלבע זאלן די נשים גיין באזוכן די מיידל שולע די בית רחל ,מ'זאל זען מיט די
אייגענע אויגן די הייליגע תשב"ר מיט די כוחות וואס מ'לייגט אריין.
ס'איז ביי מיר קיין שום ספק אז ווער עס גייט אריין אין תלמוד תורה און האלט
מיט וויאזוי די קינדער דאווענען יעדן אינדערפרי ,ער האלט מיט א בענטשן פון די
קינדער ,צי ער האלט מיט וויאזוי די קינדער לערנען ,דאס דרך ארץ און יראת שמים
וואס מ'לייגט אריין אין זיי ,וואלט עס נישט אזוי שווער געווען צו פארשטיין ,און מ'וועט
אסאך מער שפירן די זכי' אז מ'קען געבן געלט און צוהעלפן פאר די מוסדות...
)מוצש"ק פרשת וישב כ"א כסלו תשס"ח בביהמ"ד החדש(
והודעתי להם זה בית חייהם
...דער רבי ז"ל דערמאנט די וואך אויפן פסוק והודעתי להם את הדרך ילכו בה,
וואס די גמרא דרש'נט והודעתי להם זה בית חייהם ,און רש"י זאגט דערויף בית חייהם
זו תלמוד תורה .כ'האב אינזין געהאט אז די גמרא וויל מרמז זיין אז ס'זאל קענען זיין
בית חייהם זה תלמוד תורה מוז זיין את הדרך ילכו בה ,מוז מען גיין נאך געלט ,ווייל
דאס איז דער בית חייהם דאס גאנצע חיות וואס מ'האט...
"די וואך זעט מען אז יתרו האט געזאגט פאר משה רבינו ,ואתה תחזה מכל העם
אנשי חיל וכו' ושמת עליהם שרי אלפים שרי מאות שרי חמישים ווייל אויב נישט נבל
תבל ,מ'קען דאס טייטשטן אויף צוויי וועגן סיי אין ’עסקנות' און סיי פאר געבן ’געלט'.
ביי אלעם וואס מען טוט דארף מען האבן שרי אלפים און שרי מאות ,ווייל אויב נישט
נבל תבל ,און דאס זעט מען קלאר אז טאמער עס איז נישט דא ווער עס טוט צוהעלפן
איז נבל תבל ,און אז ס'איז יא דא מענטשן וואס העלפן צו דעמאלטס איז הכל על
מקומו יבוא בשלום.
דער אייבירשטער זאל העלפן פאר אלע אידן וואס העלפן ארויס פאר אונזערע
מוסדות -וואס מיר אלע האבן דא קינדער און אייניקלעך ,און מען טוט פאר זיך אליין
פאר די אייגענע מוסדות ,מען ארבייט נישט נאר פאר יענעם ,סיי די הנהלה סיי די
איינגעשטעלטע און די עסקנים אלעס ארבייטן פאר דעם וואס דער רבי זי"ע האט
אונז אויפגעשטעלט -דער זכות זאל מגין זיין פאר יעדן איינעם צו זעהן ברכה והצלחה
בכל אשר תעשו ,דער זכות פון קיום התורה זאל מגין זיין צו קענען אויפשטעלן ערליכע
אידישע דורות מיט נחת והרחבה ושפע ברכה והצלחה ,ביז דער אייבירשטער וועט
העלפן מיר וועלן זוכה זיין צו די גאולה שלימה במהרה בימינו אמן".
)ברכות הקודש אצל מסיבת תודה לעסקני המוסדות ,מוצש"ק פרשת יתרו תשס"ח(
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
אין בעל הנס מכיר בניסו
אין דער זעלבער צייט שפיר איך פאר א שטיקל חוב ארויסצוברענגען ,אז סיי די
חתן און סיי די כלה זענען נתגדל געווארן אין אונזערע הייליגע מוסדות .אמת טאקע
אלעס פאנגט זיך אין שטוב ,קינדער ווערן נתגדל דורך די טאטע און די מאמע וואס
זענען מחנך דעם שטוב ,און דאס האט א געוואלדיגע השפעה ,אבער עס פעלט זיך נאך
אויס אז די ישיבה האט אריינגעלייגט געוואלדיגע כוחות אינעם חתן ער זאל טאקע
אויסוואקסן א תלמיד חכם ירא שמים ,און דאס זעלבע דער בית רחל וואס געט זיך
אוועק ,און סיי די אלע וואס שטייען בראש פונעם חינוך ,וויל איך טאקע אנוואונטשן
פאר די אלע וואס געבן זיך אזויפיל אוועק מחנך צו זיין אידישע דורות.
אין די היינטיגע זמנים אז ס'וואקסן אויף אזעלכע ערליכע קינדער איז ממש א
בחינה פון אין בעל הנס מכיר בניסו ,עס איז נישט קיין דרך הטבע ,נאר וואס דען
דעם מסירת נפש וואס די אלע מחנכים האבן ממשיך צו זיין וואס דער רבי זי"ע האט
אוועקגעשטעלט ,דאס איז דער סייעתא דשמיא אז מ'קען זוכה צו אזא חתן און אזא
כלה ,ערליכע אידישע קינדער וואס דינען דעם אייבירשטן מיט א תמימות און ערליכקייט.
)מתוך דב"ק אצל מסיבת התנאים של נכדו הרב חיים צבי ראזענבערגער שליט"א מוצש"ק פרשת חיי
שרה בבית המדרש הגדול דקהלתינו הק'(
הרואה נר חנוכה מברך שעשה נסים לאבותינו
...מ'קומט זיך צוזאַם מחזק צו זיין די מוסדות הק' וואָס דער רבי זי"ע האָט
אַוועקגעשטעלט ,דאָס איז דער נר חנוכה ,דאָס איז דער נר וואָס דער רבי זי"ע האָט
אָנגעצינדן ,דער רבי זי"ע האָט כמה וכמה פעמים געזאָגט אַז ער איז ניצול געוואָרן פאַר
דעם ווייל ער האָט נאָך געדאַרפט אָנקומען אין דעם נסיון פון אַמעריקע וואו מ'האָט
געדאַרפט האָבן דעם כח ,מעשו ומלבן פון בלעם און פון עמלק ,די התגברות פון יצה"ר
פון ע"ז ,די התגברות פון יצה"ר פון בלעם ,וואָס דאָס איז געווען ד ָא אין אַמעריקע וואָס
רבים חללים הפילה ,מ'איז אַריינגעפאַלן אין די תאוות פון אַמעריקע ,און דער רבי זי"ע
איז געקומען ד ָא און ער האָט אויפגעשטעלט דעם לגיון של מלך ,אויפגעשטעלט אַז ַא
הייליגע תלמוד תורה ,קינדער וואָס ווערן נתחנך מיט ַא בחינה פון כינוסו וכינוס בניו,
ס'איז כינוסו מען דאַרף וויסן מען לעבט נאָר אַזוי טאַקע פאַר זיך אַליין נישט מיט דעם
וואָס מען איז מחובר מיט די גאַס.
איך האָב געוואָלט אַרויסברענגען איין נקודה! מ'דאַרף באמת טראַכטן וויפיל כוחות
מ'לייגט אַריין אין די תלמוד תורה און אין די מיידל שולע ,ס'איז נתפעל צו ווערן סיי פון
אַלע מלמדים און אַלע מנהלים ,מען לייגט אַריין געוואַלדיגע געוואַלדיגע כוחות ,מען
האַלט אין איין אַריינטראַכטן וויאַזוי מ'קען מער אַריינברענגען אין די קינדער יראת
שמים ,מער תורה ,מ'גייט אַרויס פון התפעלות ווי קינדער זענען קונה געוואַלדיגע
ידיעות אין לימודים מיט געוואַלדיגע יראת שמים ,מ'זעט בחורים קומען אַרויף אין די
ישיבה באמת יראי שמים ,מ'שטייט און מ'קוקט ווי מ'קען אין היינטיגן דור באַווייזן ב"ה
אַז ס'וואַקסן אויף אַזעלכע ערליכע קינדער .ס'איז ַא געוואַלדיגע סייעתא דשמיא .קיין
שום ספק בזכותו של אותו זקן ,וואָס אונז גייען מיר בעקבותיוַ ,א בחינה פון יעקב ,וואָס
מיר גייען און מיר פּרובירן צו גיין און צוזאַמנעמען דאָס וואָס ער האָט אַוועקגעשטעלט,
דאָס איז מגין אַז מען זאָל קענען מגדל זיין אַזעלכע דורות.
אָבער דער שטן טרעפט אייביג פּלעצער ווי ס'זאָל נישט זיין דער כינוסו וכינוס בניו.
דאָס זיין צוזאַמגענומען פאַר זיך און נישט האָבן דעם שייכות מיט די גאַס .איינע פון
די יצה"ר'ס איז דער ענין פון "נגינה" .ס'איז ליידער ַא געוואַלדיגע גרויסע מספחת דער
ענין פון ניגונים וואָס אויף פאַרשידענע אופנים ברענגט מען אַריין וואָס ס'איז ַא בחינה
פון זמר יוני ,ס'ליגט דערין שטיקער טומאה שטיקער גוי'אישקייט .און ס'דאַרף זיין ַא
זהירות ביי אונזערע אידן ,אידן וואָס ווילן מחנך זיין קינדער אויף דעם וועג ווי דער רבי
זי"ע האָט אַוועקגעשטעלט ...ס'ליגט ַא חוב אויף יעדן איד אַכטונג צו געבן ביי זיך אין
שטוב ,ווייל דער כח פון נגינה איז ַא מורא'דיגער שטאַרקער כח ,און אַכטונג צו געבן
וואָס ער ברענגט אַריין.
דאָס זעלבע לגבי לייען מאַטריאַל וואָס מ'ברענגט אַריין אין שטוב .מ'נעמט אַריין
פאַרשידענע זשורנאַלן פאַרשידענע צייטונגען .קען זיין אַז ס'שטייט דאָרטן גאַנץ שיינע
זאַכן ,ס'איז באַ'טעמ'ט צו לייענען ,ס'ליגט אָבער דאָרטן אַן ארס ווייל ס'שטאַמט פון
די וואָס האָבן נישט מקבל געווען דאָס וואָס דער רבי זי"ע האָט פון אונז פאַרלאַנגט
און וואָס ער האָט אַוועקגעשטעלט אַז מ'זאָל קענען זיך פירן בקדושה ,ס'ברענגט צו
אַז מ'זאָל נישט האָבן אָפּגעהאַקט און אָפּגעטיילט פון די וועלט ,אָפּגעהאַקט פון די וואָס
האָבן נישט די קבלה און זיי פירן זיך טאַקע נישט אַזוי און זיי האָבן נישט דעם כח עומד
צו זיין צוליב דעם אין די נסיונות .דאָס איז אונזער התחייבות אין דעם זעלבן זמן ווען
מיר קומען זיך צוזאַם מחזק זיין די מוסדות!
און מ'דאַרף וויסן אַז די מוסדות ,מ'לייגט אַריין געוואַלדיגע כוחות און מען שפּאָרט
נישט קיין געלט און קיין כח און קיין מיה ,די הנהלה גשמית גיט זיך אַוועק מיט די
גרעסטע מאָס איבערגעגעבנקייט ,מ'טראַכט און מ'זוכט .ווען מען קומט זאָגן וואָס
אימער מען דאַרף האָבן ,וואָס ס'פעלט זיך אויס פאַר'ן רוחניות איז מען גרייט צו טון.
ס'איז שווערע זמנים ,יעדער איינער ווייסט ,מען דאַרף נישט מסביר זיין ,אָבער מען דאַרף
געדענקען אַז אין דעם זכות וואָס מען וועט מחזיק זיין די תורה ,אפילו ווען ס'קומט
נישט אָן אַזוי גרינג ,אָבער מען וועט זיך אָנשטרענגען און דער אייבערשטער וועט זען
אַז אידן ווילן אויפהאַלטן דעם פך שמן טהור ,דער נר חנוכה ,מ'זאָל קענען זיין הרואה
נר חנוכה ,מ'זאָל קענען זען די נרות און קענען זאָגן דעם שעשה ניסים לאבותינו ,צו
קענען מאַכן די ברכה ,וועט דער אייבערשטער משפיע זיין פאַר יעדן איינעם אַלע
השפעות טובות ,מ'זאָל קענען טאַקע מחזיק זיין די תורה ,און יעדער איינער זאָל זוכה
זיין צו שפע ברכה והצלחה צו קענען מגדל זיין ערליכע אידישע דורות מתוך שמחה ונחת
והרחבה ,ביז דער אייבערשטער וועט העלפן אונז וועלן מיר זוכה בקרוב צו התרוממות
קרן התורה וישראל בהתגלות כבוד שמים עלינו במהרה בימינו אמן.
)סעודת הודאה מוצש"ק פ' וישב כ"א כסלו תשע"א באולם וועסטערן פּלאַזאַ(
המקבל עליו עול תורה מעבירין ממנו עול מלכות ועול דרך ארץ
...נא ,אז ס'קומט זיך צוזאם דא דער גאנצער ציבור וואס העלפט צו פאר די
מוסדות ,יעדער איינער וואס איז זיך משתתף איז דער מְעַשה וואס זעט אז די תורה הק'
זאל קענען האבן א קיום ,ממילא איז ער א חלק אין דעם מקבל עליו עול תורה ,ער נעמט
אויף זיך דעם עול פון די תורה ,דער עול וואס איז דא אויף די הנהלה וואס טראגן דעם
עול פון די געלט צו קענען דעקן דעם בודזשעט ,אז די תורה זאל האבן א קיום.
איז די אלע אידן וואס קומען זיך צוזאם יעדער איינער וויפיל ער לייגט אריין איז ער
א בחינה פון המקבל עליו עול תורה ,און ממילא מעבירין ממנו עול מלכות ועול דרך ארץ,
וויפיל ער איז מקבל אויף זיך דעם עול תורה אזויפיל וועט ער זוכה זיין אראפצונעמען
פון זיך דעם עול מלכות ועול דרך ארץ.
דער אמת איז ,געווענליך ווען מ'גייט ארויף צו א איד דארף מען אים מסביר
זיין וואס דער מוסד איז און פארוואס מ'דארף געלט ,די אלע אידן וואס זענען זיך דא
צוזאמגעקומען דארף מען נישט מסביר זיין וואס דער מוסד איז און וואס מ'טוט אויף מיט
גיין נאך געלט ,די אלע אידן גייען נאך געלט! עס איז נאר אזויפיל ,אז נדברו יראי ה' איש
אל רעהו ,און איש את רעהו יעזורו ולאחיו יאמר חזק.
דער אייבירשטער קוקט זיך צו וויאזוי אידן קומען זיך צוזאם ,ווייל דער תכלית
פארוואס מ'קומט זיך צוזאם איז טאקע מקבל צו זיין אויף זיך דעם עול תורה .דער
אייבירשטער זאל טאקע העלפן פאר יעדן איינעם עס זאל אנקומען גרינגערהייט ,און
מ'דארף געדענקן וויפיל עול תורה מ'נעמט אויף זיך ארויף לעומת זה נעמט מען פון זיך
אוועק אנדערע זאכן אויך ,עול דרך ארץ ,עס איז זה לעומת זה.
דער אייבירשטער זאל העלפן יעדן איינעם אז יעדער זאל מצליח זיין ביי וואס
מ'טוט ,דער זכות פון די תורה הק' זאל באגלייטן יעדן איינעם ,יעדער דארף האבן כל
ברכות האמורות בתורה ,יברכך ה' בממון ,יברכך ה' וישמרך בבנים ובבנות ,מ'דארף
האבן אלע השפעות טובות ,זאל דער אייבירשטער משפיע זיין פאר יעדן איינעם מצליח
צו זיין ביי אלעם וואס מ'דארף צו האבן ,דער זכות פון די תורה הקדושה זאל באגלייטן
יעדן איינעם אז מ'זאל זעהן אסאך נחת מיט הרחבת הדעת מיט אלע השפעות טובות,
און קענען מגדל זיין ערליכע אידישע דורות געזונטערהייט.
)אצל מסיבת העסקנים בבית הרבני המפואר מוה"ר בנציון לאנדא הי"ו חבר הנהלת המוסדות(
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
7
א קאפיטל היסטאריע:
אונטערן
פרייען
הימל
אן א דאך
איבערן קאפ!
אן אומבאקאנטע קאפיטל היסטאריע ווען הונדערטער בית רחל תלמידות האבן זיך פון איין מינוט אויף די אנדערע
געטראפן אן קיין דאך איבער'ן קאפ ,און זענען געווען געצווינגען צו לערנען עטליכע טעג אונטערן פרייען הימל ,אן אקט
וואס האט אויפגעשטורעמט די רעגירונגס אינסטאנצן און האט געברענגט דערצו אז די הנהלת המוסדות האט באקומען
פון די רעגירונג צוויי גרויסע בנינים ,דער בילדונג אויף דעגרוי סטריט פאר א תלמוד תורה פאר די יונגלעך ,און דער
גיגאנטישער פעטשען עוועניו בילדונג פאר א בית רחל פאר די מיידלעך.
מיר וועלן איבערגעבן דאס ווארט פאר הרבני החשוב המפואר איש חיל ורב פעלים מוה"ר הערץ פרענקל הי"ו,
דער לאנג-יעריגער ענגלישער מנהל אין די מיידל שולע ,לכבוד זיין זעלטענעם אויפטריט ביים היי-יאריגן דינער השנתי,
ווען ער וועט באעהרט ווערן פאר זיין געטרייע זעלטן-איבערגעגעבענע ארבייט לטובת מוסדותינו הק' וואו ער ארבעט
געטריי שוין העכער פופציג יאר כלן שוין לטובה ,וואס ער איז געווען דער הויפט שפילער אין דעם געלונגענעם קאמף
מיט די רעגירונגס ביוראקראטיע ,אדער ווי ער כאראקטעריזירט עס "די זיסע רעוואלוציע" ,און הערן וויאזוי ער שילדערט
גאר לעבעדיג און אינטערעסאנט יענעם היסטארישן געשעעניש ,וואס איז איין רינגעלע אינעם לאנגן קייט פון זיינע
פערזענליכע עראינערונגען פונעם אמאליגן גלאררייכן פארגאנגענהייט:
עס הערט זיך זייער סקעפטיש דער געדאנק
איינצוארדענען סקול פאר די מיידלעך אויף די גאס
אונטערן פרייען הימל תחת כיפת השמים ,אזוינס
איז אוממעגליך צו טאן! מ'קען טאקע נישט?! אבער
אין פאקט האט מען אבער יא אזוי געטאן! אט דער
אומדערהערבארער באשלוס ,באגלייט מיט די ברכה
פון מרן רבינו הקדוש זי"ע ,האט למעשה געפירט צו א
גרויסן געווינס פאר די סאטמארער מיידל שולע בפרט
און פאר אונזער גאנצע געמיינדע בכלל ווי איר וועט
ווייטער אויספירליך ליינען.
עס איז געווען א ווארעמער שיינער טאג ,א
זוניגער אפריל אינדערפרי ,ווען כ'האב ארויפגעקוקט
צום הימל ,און געקלערט צו מיר זעלבסט:
יא ,היינט קוקט אויס א פאסיגער טאג צו
אראנדזשירן די שולע קלאסן אינדרויסן אויף די
גאס!...
עס איז געווען א גאר דרייסטער שריט פון אונזער
זייט .מיר אלע זענען געווען אין א פארלעגענהייט צו
מ'זאל דאס טאקע טאן ,אפילו ר' ליפא פריעדמאן
ע"ה דער מנהל המוסדות איז לכתחילה געווען
סקעפטיש צו דעם געדאנק ,אבער איך האב מיך מיט
אים איינגעשפארט" :מיר האבן נישט קיין אנדערע
ברירה"...
8
לאמיר אבער שילדערן די אנטוויקלונגען פון
דעם געשעעניש פון גאנץ אנפאנג!
***
א טאג נאך פסח שנת תשכ"ג זענען מיר
צוריקגעקומען אין מיידל שולע און באגעגנט א גרויסן
שלאס אויפן טיר פונעם "בארום סטריט בילדונג" .די
רעגירונג האט פארזיגעלט די געביידע וועלכעס האט
ביז דאן געדינט אלס א לאקאל פאר די בית רחל און
פאר די תלמוד תורה .אויפן טיר האט געהאנגען א
מודעה אונטערגעשריבן פון די מארשאלס אז דער
בילדונג איז פארשלאסן געווארן דורך א פארלאנג פון
די ניו יארק סיטי מארשאל אפטיילונג.
נאך צוויי מאנאטען ,ביז די ענדע פונעם לערן-יאר ,און
אויפ'ן קומענדיגן יאר – האבן מיר געקלערט – וועלן
מיר זיך שוין אויף עפעס אן אופן אן עצה געבן.
אבער דאן האט צו אונזער שאק פאסירט דאס
איבערראשענדע .די שטאט איז געוואר געווארן אז
אום יו"ט פסח און חול המועד נוצן מיר נישט דעם
בילדונג האבן זיי אן קיין פריערדיגע ווארענונגען
באשלאסן אפצושפארן דעם בילדונג ,ארויסשטעלנדיג
מיט דעם אקט א סך הכל פון 1500תלמידים און
תלמידות אויף די גאס...
צום ערשט זענען מיר ארומגעלאפן אנקלאפן ביי
די הויכע פענסטערס פון די רעגירונג ,אין סיטי-האלל,
וכדומה ,מיר האבן פארפירט און זיך געבעטן ביי די
פאליטישאנס זיי זאלן אונז העלפן ,וואס
ָ
הויכראנגיגע
זאלן מיר טאן מיט 1500קינדער אויף די גאס ,זיבן
הונדערט יונגלעך און אכט הונדערט מיידלעך האבן
נישט קיין מקום מנוחה ,אבער מיר זענען אין ערגץ
נישט אנגעקומען .אלע אזוי גערופענע רעגירונגס
געהילפן האבן זיך ארויסגעדרייט מיט ווערטלאזע
אויסריידן און פארשפרעכונגען אז זיי וועלן פרובירן
צו טאן וואס מעגליך ,נישט אנגעבנדיג וואס און ווען
זיי האבן בדעה צו טאן און מיר זענען ביזדערווייל
געשטאנען אובד עצות.
מיר זענען דערפון געווארן שאקירט ביז גאר.
שוין א לענגערע צייט בעפאר דעם האבן מיר זיך
דערוויסט אז די אויטאריטעטן פלאנען איבערצונעמען
דעם בילדונג אין דער ארומיגער באדען אויפצובויען
דערויף א גראנדיעזער האוזינג פראיעקט .די שטאט
פירער האבן אונז עטליכע מאל געשריבן בריוו אז
זיי ענדיגן אונזער ליעס און מיר זאל זיך גיין זוכן אן
אנדערער לאקאל פאר די מוסדות .אבער הרה"ח
ר' ליפא פריעדמאן ע"ה דער מנהל המוסדות ,איז
געשטאנען מיט זיי אין קאנטאקט און אינטערווענירט
אז זיי זאלן אונז לאזן נוצן דעם בילדונג אויף לכה"פ
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
פאר די אלגעמיינע פרעמדע גאס וואס עס באדייט אז
800מיידלעך האבן נישט קיין דאך איבערן קאפ ,און
כ'האב געזאגט פארן רבי'ן זי"ע אז אויבאויף קוקט מיין
פלאן אויס דער איינציגסטער אויסוועג וויאזוי מ'קען
האפן צו באקומען א בילדונג פון די שטאט-ראט אויף
די קומענדיגע צוויי חדשים און דארטן צוענדיגן דעם
לערן יארן ביזן זומער.
די יונגלעך איז געווען פיל גרינגער צו פלאצירן.
מיר האבן איינגעארדענט די יונגלעך איבער די
וויליאמסבורגער בתי מדרשים און שולן ,דא א קלאס
און דארט א קלאס ,און אזוי האט מען מער ווייניגער
פריוויזאריש פלאצירט אלע יונגלעך ,פארשטייט
זיך אז עס איז נאר געווען גוט פאר א צייטווייליגער
לעזונג ,אבער עס איז פארט בעסער געווען פון
גארנישט .נאך אלעם איז דאך פאר יונגלעך בעיקר
גענוג א בית המדרש מיט ספרים...
אנדערש אבער איז געווען די געשיכטע מיט די
מיידלע ,וואס מיר האבן מיר נישט געקענט פלאצירן
אין קיין שולן .טראצדעם וואס מיר האבן למעשה
ערהאלטן א פארשפרעכונג פון די רעגירונג אז זיי
וועלן עפעס פרובירן צו טון מיר זאלן קענען פלאצירן
די מיידלעך ערגעצוואו ,אבער ביי די שטאטישע
ביוראקראטיע קען אזא ביטע דויערן א לענגערע
צייט ,א מאנאט אדער צוויי און צומאל אפילו א יאר,
און די הנהלה האט זיך קריטיש וויכטיג גענויטיגט אין
א פלאץ זאפארט.
איך האב גע'טענה'ט פאר די הנהלה :מיר
מוזן טאן עפעס גאר א דראסטישער אקט וואס זאל
אויפטרייסלן די שטאטישע פירער! און דאן האב איך
געמאלדן מיין אויבנדערמאנטן פלאן :מיר גייען מאכן
סקול אויף די גאס ,דאס וועט אן צווייפעל ברענגען
די ערווארטעטע רעזולטאטן! די גאנצע שולע מגדול
ועד קטן ,די עלעמענטרי און הויך שולע קלאסן ,וועלן
עטליכע טעג לערנען אויפן גאס תחת כיפת השמים
נעבן דעם אפגעשפארטן בילדונג.
טראץ די קעגנערשאפט פון א טייל הנהלת
הישיבה מיטגלידער האב איך מיך געהאלטן פעלזן
פעסט ביי מיין פלאן .כ'האב געפרעגט די הנהלת
הישיבה "אדרבה זאגטס מיר א בעסערן פארשלאג
וואו צו לייגן די מיידלעך"?! אין די בתי מדרשים איז
אוממעגליך! לאזן די מיידלעך אינדערהיים קומט
נישט אין באטראכט! אין רוב שטובער האבן אין
יענע צייט ביידע עלטערן געארבייט ביטער שווער
זיך מוטשענענדיג צו ברענגען חיונה אין שטוב ,און
ווייל די שטאטישע באהערדע האט אונז באשלאסן
ארויסצושטעלן אויף די גאס קען מען נאכנישט לאזן
קינדער אינדערהיים אגאנצן טאג!
ר' ליפא פריעדמאן ע"ה ,כאטש ער איז פון
אנפאנג נישט געווען אזוי ענטוזיאסטיש צו מיין
פארשלאג ,האט ער באשלאסן צו גיין צוזאמען מיט
מיר פרעגן דעם רבי'ן ז"ל כדת מה לעשות .איך האב
פארגעלייגט פאר'ן רבי'ן זי"ע מיין סטראטעגיע ,אז מיר
מוזן טאן גאר א דראמאטישער שריט אויפצושפילן
דער רבי זי"ע האט נאכן אריינטראכטן עטליכע
מינוט צוגעשטימט צום פלאן ,און געגעבן זיין ווארעמע
ברכה אז מיר זאלן מצליח זיין .און מיט אט די ברכה
און ערמוטיגונג פון רבי'ן זענען מיר פאראויסגעגאנגען
מיט'ן פלאן.
***
ר' הערץ הי"ו שילדערט ווייטער זיינע גאר
דראמאטישע זכרונות בטוב טעם ודעת:
צום ערשט האב איך זיך געוואנדן צו די פאליציי
דעפארטמענט פאר א פערמיט אפצושפארן די גאס.
כ'האב געזאגט פאר'ן סארדזשענט אז איך דארף אן
ערלויבעניש אפצושפארן די גאסן אויף בארום סטריט
צווישן לענארד און מאנהעטען עוועניו אויף א שטיק
צייט ,ווייל מיר ווילן דארטן האבן שולע פאר די
מיידלעך .פרעגט ער מיך ווי לאנג קלערסטו וועט די
גאס דארפן זיין בלאקירט? "אויף א טאג צוויי" האב
איך אים געענטפערט.
פרעגט ער מיר ביסטו נאריש עס איז א
פארנומענע גאס ,מיר קענען עס נישט אפשפארן
אפילו אויף אפאר שעה אפאר טעג קומט נישט אין
באטראכט! האב איך אים שיינערהייט ערקלערט אז
מיר גייען סיי ווי גיין לערנען אויף די גאס ,און אויב
וועט עטס נישט געבן קיין צושטימונג אפצושפארן די
גאס אויף בארום סטריט נעבן די שול געביידע ,וועלן
מיר קומען מאכן דעם סקול-פראטעסט פארענט
פונעם פאליציי דעפארטמענט ,דארטן וועלן אלע
מיידלעך לערנען אויף די גאס ,ערקלערנדיג דערביי
אונזער פארלעגנהייט אין וועלכן מיר געפינען זיך און
וואס אונזער ציל איז.
ער איז געווען אין א דילעמע וואס צו טון האט
ער מיר געזאגט גיי רעדט צום קעיפטען .כ'האב מיך
געוואנדן צום קעפטעין און אים ערקלערט אונזער
שווערע סיטואציע אין וואס מיר געפינען זיך ,זייענדיג
אויף דער גאס מיט א שולע פון 800מיידלעך ,און די
קינדער מוזן באקומען א געהעריגער חינוך ערציאונג
און קענען נישט בלייבן אליין אינדערהיים ,וויבאלד
מערסטענס טייל פון זייערע עלטערן זענען מלחמה
איבערלעבער און הארעווען שווער צו ברענגען אביסל
ברויט אין שטוב ,דעריבער קוקען מיר זייער ארויס
אז דער אקציע איינצוארדענען די שולע אויף די גאס
וועט ברענגען א לעזונג צום קריטישן פראבלעם ,אז די
שטאטישע אדמיניסטראציע וועט אונז אדרעסירן און
העלפן שאפן אן אנדערער בילדונג.
דרייען
זיך
אינדרויסן אויף
די גאס אן די
נויטיגע שוץ" .מיר דארפן האבן פאליציי אויף ביידע
זייטן פון די גאס ,צו באוואכן די גאנצע צייט אויף די
קלאסן פון די מיידלעך" ,האב איך אים געזאגט.
מיט'ן אייבערשטענס הילף האט ער אויך דעם
פארלאנג נאכגעגעבן און האט באפוילן צוצושטעלן די
נויטיגע פאליצייאישע שוץ.
דא האבן מיר זיך דערזען מיט נאך אן
ערנסטערע פראבלעם .צו האבן שולע אויף די גאס
פאר הונדערטער מיידלעך דארפן מיר האבן צוטריט
צו געוויסע איינריכטונגען אינעם בילדונג ,ווי
בית הכסא'ס ,נטילת ידים ,און צום קיך מיט אירע
צוגעהערן .דער פארלאנג איז שוין נישט געווען קיין
לייכטע זאך ווייל די מארשאלס האבן פארדעכטיגט
אז מיר פלאנען זיך אריינצוכאפן מיט געוואלד אינעם
בילדונג און דאס צוריק איבערנעמען .זיי האבן
געשטעלט מארשאלס צו באוואכן אלע אריינגענג אז
מיר זאלן זיך נישט פרובירן אריינצובאקומען אינעם
ליידיגן בילדונג.
בין איך געגאנגען צום הויפט מארשאל און כ'האב
אים קלאר געשטעלט אז ער האט נישט פארוואס
מורא צו האבן ווייל מיר פלאנען נישט אריינצוגיין
אינעם בילדונג מיט געוואלד" .מיר פלאנען נישט צו
רעוואלטירן קעגן די שטאטישע פארלאנגען מיר
ווילן בלויז נוצן די נויטיגע איינריכטונגען וואס פעלט
זיך אויס און מיר דארפן זיין באשטעטיגונג צו קענען
אריינגיין אינעם בילדונג" ,האב איך מיך געבעטן צו
אים מיט בארעמהארציגקייט.
איך האב אים געזאגט אז מיר האבן שוין
אנגעגרייט עטליכע טיטשערס וואס זאלן זיך
אפגעבן מיט'ן אריינפירן די מיידלעך אינעם בילדונג
איינגעטיילט אין קליינע גרופעס ,די קלענערע
מיידלעך מער אפטער און די גרעסערע איינמאל
יעדע שעה .די מארשאלס האבן דיסקוטירט אונזער
ביטע און איך האב זיי גאראנטירט און געגעבן מיין
עהרן ווארט אז מ'ען קען אונז געטרויען ,און כ'האב זיי
צוגעזאגט אז מיר פלאנען בשו"א נישט צו מאכן קיין
שום איבערקערענישן אדער פארכאפן די געביידע.
למעשה האבן זיי אונז נאכגעגעבן דעם פארלאנג.
האלטענדיג דא זענען מיר נאך געגאנגען א
דער קעפטעין האט באלד ארויסגעוויזן
פארשטענדעניש און מיטלייד מיט אונזער מצב און
האט געגעבן זיין איינשטימונג צו אונזער פלאן.
איך האב אים דערביי געבעטן ער זאל אויך
צושטעלן פאליצייאישע וואך פאר די הונדערטער
מיידלעך .מ'קען נישט לאזן קיין הונדערטער מיידלעך
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
9
די וועטער האט מיטגעשפילט און אלעס איז
געגאנגען כשורה .די ערשטע טאג שולע אויף דער
גאס איז אריבער און מיר האבן נישט צוריק געהערט
קיין שום רעאקציע פון די רעגירונגס באהערדע.
שטאפל פאראויס ,מיר האבן געדארפט אראנדזשירן
און איינטיילן די ’קלאס-צימערן' זעלבסט .איך בין
ארויס אויפ'ן גאדער און אנגעצייכענט די גאס מיט
א דיקע ווייסע קרייד ,איינטיילענדיג די גאס אין
קעסטעלעך לויט די צאל קלאסן וואס מיר האבן
דאן געהאט ,צוזאמען האבן מיר דאן פארמאגט
אומגעפער 30קלאסן .יעדע קלאס האט באקומען
א קרייד-אנגעצייכענטער קעסטל ,גענוג גרויס אז
די מיידלעך זאלן דארט קענען שטיין אגאנצן טאג,
און די קעסטעלעך זענען פארוואנדלט געווארן אין
פריוויזארישע לערן-צימערן...
***
די לערערינס און די מיידלעך זענען געקומען אין
שולע און עס איז אנגעגאנגען סקול ווי א געווענליכער
טאג .קיין טישן האט מען נישט געהאט האבן די
מיידלעך געשריבן זייערע לימודים ,האלטענדיג די
ביכער אויפ'ן רוקן פון די מיידלעך וועלכע זענען
געזעצן א שורה פאר זיי.
פארמיטאג האט מען געלערנט אידיש און
נאכמיטאג האט מען געלערנט די לימודי חול .די
וועטער האט ב"ה צוגעשפילט אז עס איז געווען א
ווארעמער טאג און אלעס איז ב"ה געגאנגען כשורה.
אויף צוצוגרייטן דאס עסן פאר לאנטש זענען
מיר יא ערלויבט געווארן צו נוצן דעם קיך ,און מיר
האבן אנגעגרייט סענדוויטשעס און געטראנקן ,און די
מיידלעך זענען אין קלענערע גרופעס אריינגעגאנגען
זיך וואשן די הענט.
וואו זענען די מיידלעך געזעצן? מ'קען דאך
נישט שטיין אגאנצן טאג? און קיין בענקלעך האבן מיר
נישט אנגעגרייט .זענען די מיידלעך געזעצן אויף די
סייד-וואלקס און אויפ'ן שטראז ,און אזוי אנגעשעפט
כוח ווייטער צו ’שטיין' אין זייערע ’קלאסן'.
אין די פרייע צייט האבן די מיידלעך פארברענגט
מיט שפילן ,זינגענדיג און טאנצענדיג לוסטיג און
לעבעדיג...
ווי געזאגט ,האבן די מארשאלס מיך און
להבחל"ח ר' ליפא פריעדמאן ע"ה ערלויבט צו ניצן
דעם אפיס אינעם בילדונג ,וויבאלד מיר האבן זיי
ערקלערט אז מען מוזן האבן א קאמאנד צענטער פון
וואו צו קאמיוניקירן אין פאל פון אן עמערדזשענסי.
נאכן איינזען אז מיר האבן טאקע נישט בדיעה צוריק
צו פארכאפן דעם בילדונג מיט געוואלד ,האבן זיי
אונז געגעבן ערלויבעניש צו נוצן דעם אפיס אלס
קאמאנד-צענטער.
10
אבער אינעם צווייטן טאג האט די נייעס
אנגעהויבן ציען אינטערעסע ביי די אלגעמיינע מידיא
און פרעסע ,וועלכע זענען אראפגעקומען דעקן די
אומגלויבליכע סצענע .דער ’טיימס' און סי.בי.עס.
קוואלן ,האבן אראפגעשיקט רעפארטערס זיי
נייעס ַ
זאלן גיין אנאליזירן דעקן די סענזאציע ,און זיי האבן
טאקע געגעבן א ברייטע דעקונג דערפאר אויף די
ּ’פריים-טיים' נייעס פון ביינאכט.
פארציילט ר' הערץ ווייטער :אינעם צווייטן טאג
האב איך מיך אויפגעשטעלט אויף א קאר און כ'האב
געגעבן א פייערדיגע ערמוטיגונגס רעדע פאר די
מיידלעך און אויסגעפירט מיט פאטאס:
"ענקערע עלטערן האבן איבערגעלעבט די
גרויזאמע מלחמה ,זיי זענען בייגעקומען הונגער און
קעלט ,אבער עטס מיידלעך האטס ב"ה וואס צו עסן
און וואו אהיימצוגיין שלאפן ,ממילא איז נישט אזוי
געפערליך אז מ'לערנט אפאר טאג אינדרויסן אויף די
גאס און דורכדעם וועלן מיר האפענטליך באקומען א
בילדונג וואו צו לערנען"...
די מיידלעך האבן אפלאדירט און געפאטשט מיט
די הענט און זענען געווארן שטארק אויפגעהייטערט
און ערמוטיגט פון מיינע פייערדיגע חיזוק רייד.
ארויסגעשטעלט האט זיך אז דאס לערנען אויף
די גאס איז געווען אן אינטערעסאנטער געשעעניש
פאר אלעמען .אפילו די רעביצין הרבנית הצדיקת מרת
אלטא פיגא ע"ה מיט א גרופע חשובע פרויען זענען
אראפגעקומען באזוכן די גאס-שולע .און זייער וויזיט
איז געווען א געוואלדיגער ערמוטיגונג פאר אלעמען.
אבער עס איז זייער גוט געווען אזא שולע אויף
דער גאס פאר צוויי דריי טאג ,עס האט נישט געטארט
געדויערן לענגער .אזא אונטערנעמונג דארף זיך
אנהייבן און ווי שנעלער ענדיגן...
***
נאך די ברייטע מידיא דעקונג האבן מיר שוין
נישט געדארפט פערזענליך אנרופן דעם מעיאר אדער
זיינע געהילפן ווייל עס איז געווען איבער גענוג מענטשן
וואס האבן אריינגערופן אין סיטי האלל אויסצודרוקן
זייער אומצופרידנהייט צו דעם איבערגעאיילטן אקט,
"וואספארא סארט געשעפטן טוט עטס? מ'שטעלט
ארויס הונדערטער מיידלעך אויף דער גאס?" האט זיי
די פרעסע און אויך אלגעמיינע מענטשן פארגעווארפן
מיט פארדרוס.
וואכן.
י
ד
שטאטישע
באאמטע האט אבער ווייטער פרובירט צו טענה'ן
אז זיי קענען אונז נישט געבן קיין בילדונג ווייל זיי
האבן נישט יעצט ליידיג קיין געביידעס .האב איך זיי
געענטפערט אז כ'בין זיכער אז צווישן אלע זייערע
בילדונגס קענען זיי טרעפן איין בילדונג וואס זאל אונז
ארייננעמען לכה"פ ביזן קומענדיגן יולי .ביני לביני
וועלן מיר פרובירן אפירצוזוכן א בילדונג ,צי דינגן
אדער קויפן ,פאר'ן קומענדיגן שול-יאר.
שפעטער אין טאג איז שוין דער בילדונג
דעפארטמענט און די באורד אף עדיוקעישן געקומען
פארהאנדלן מיט אונז און האבן אונז אנגעבאטן
עטליכע פארשלאגן .צום ערשט א פובליק שולע
געביידע אין קראון הייטס ,וואס א חלק דערפון איז
געווארן גענוצט דורך גויאי'שע קינדער פון פובליק
סקול .עס איז אבער נישט געווען געאייגנט פאר
אונז און מיר האבן אפגעווארפן זייער אנבאט .מיר
האבן זיך גענויטיגט אין פריוואטקייט צו קענען
פראטיקצירן אונזער ווירטשאפט און אידישע לימודים
אומגעשטערט.
דאן איז פאר עמיצען פון די באהערדע
איינגעפאלן אז זיי האבן א בילדונג אויף פלעטבוש
עוועניו נעבן די ברוקלין בריק ,וואס איז שוין נישט
געווארן גענוצט א לאנגע צייט ,און ער האט געבעטן
מיר זאלן דאס גיין קוקן .א חלק פונעם בילדונג איז
אמאל געווען א פאכשולע אנגעפילט מיט פילע אלט-
פארצייטישע מאשינעריי ,פלאמבינג און קארפענטרי
סופלייעס.
עס איז געווען א ריזן געביידע פון 15שטאקן,
און עס האט פארמאגט די צאל קלאסן וויפיל מיר
האבן זיך גענויטיגט ,אבער די קלאס-צימערן זענען
געווען אנגעפולט מיט אלע פארשטויבטע ראסטיגע
מאשינען וואס מ'האט שוין נישט גענוצט פאר
לאנגע יארן ,און עס איז אונז אוממעגליך געווען
אויסצורייניגן דעם גאנצן בילדונג ,בלויז צו רייניגן
צוויי שטאקן דערפון וואלט געדויערט עטליכע
חדשים .די רעגירונג האט דעריבער באאויפטראגט
די סאניטאציע דעפארטמענט אריינצוגיין אהין מיט
א ריזיגע גרופע ארבייטערס און זיי האבן געארבייט
ארום דעם זייגער פאר 72שטונדן אין אפשטעל ,אזוי
עס האט נישט גענומען לאנג און דער מעיארס
אפיס האט אונז אנגערופן זיך נאכפרעגן וואס ס'גייט
פאר? האב איך זיי געזאגט דעם גאנצן אמת אין פנים,
אז עס איז נישט קיין נייעס פאר זיי אז מיר זענען
געווארן אויסגעשפארט פון אונזער בילדונג און כאטש
מיר האבן זיך איינגעבעטן בתחנונים אז עטס זאלטס
אונז לאזן ביזן ענדע יאר ,אבער עס האט אונז ווייניג
געהאלפן .כ'האב אויסגעפירט אז מיר נויטיגן זיך
זאפארט אין א צייטווייליגער בילדונג אויף די פאר
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
דער אויסגאנג פון אונזער אקציע און
פארהאנדלונגען איז געווען אז די רעגירונג האט
אנגענומען נייע באציאונגן צו אונז ,זיי האבן אונז
פרובירט צו העלפן ווייל זיי זענען געווען טיף
איבערראשט פון אונזער רעאקציע נישט וויסענדיג
אויסצורעכענען וואס מיר פלאנען נאך צו טון
אויפצורודערן די גאס .און ווי דערמאנט איז אפילו
אונזער אייגענער עולם געווען פון אנפאנג קווענקלדיג
מורא האבנדיג פונעם אויסגאנג פון אונזער
רעוואלוציע ,אבער עס איז ב"ה אריבער בשלום ,עס
איז געווען א זיסע רעוואלוציע.
אז אויפ'ן קומענדיגן מאנטאג האבן מיר שוין געקענט
אהין אריינגיין.
אויך די פאליציי זענען געווען פון אונז שטארק
באאיינדרוקט .אנפאנג זענען געווען שאקירט
וואספארא מכה עס האט זיי באטראפן ,אבער אין די
ענדע האבן זיי זיך אויסגעדרוקט מיט שטוינונג איבער
אונז" :מיר וואלטן זיך געוואונטשן אז אונזערע שולעס
זאלן אינעווייניג קלאפן אזוי מוסטערהאפטיג און דרך
ארץ'דיג ווי ענקער שולע אינדרויסן"!...
***
מיר האבן ב"ה קיינמאל נישט געהאט קיין
דיסציפלין פראבלעם .דער רבי פלעגט רופן די בית
רחל תלמידות "מיינע מיידלעך" ,ער איז געווען
שטאלץ מיט זיי און ער האט געהאט פארוואס,
אפילו אויף די גאס האבן מיר געהאט זייער
פולשטענדיגע קאאפעראציע .די מיידלעך האבן
געהאט איינזעניש און באגריפן דעם מצב און ווען
מ'האט געהייסן זיצן זענען זיי געזעצן ,מ'האט
געהייסן אויפשטעלן זענען זיי געשטאנען מיט דרך
ארץ ,צי שרייבן האבן זיי געשריבן ,צי זיין שטיל איז
מען געווען שטיל ,אא"וו.
ביי דעם שטאפל האבן שוין אלע סקעפטיקער
צו מיין מאדנעם פלאן איינגעגעבן אז דאס איז געווען
דער אייניצגסטער מהלך וויאזוי צו עררייכן א בילדונג,
און מיר האבן דאס טאקע מיט'ן באשעפערס הילף
באוויזן.
אבער דאס נוצן דעם בילדונג איז אויך נישט
געווען אזוי איינפאך ,און עס האט זיך נאך אויסגעפעלט
אסאך פלאנירונגן .מיר האבן געדארפט איינארדענען
די קלאסן ,איינשטעלן מער טראנספארטאציע ,און
מסדר זיין אן עס-זאל מיט א קיך פון וואו צו סערווירן
מאלצייטן פאר די שולע .מיר האבן באקומען – דאכט
זיך – די אכטע און ניינטע שטאקן .די שטאט האט אויך
געהאט צוגעשטעלט טישן און בענקלעך ,וואס זיי
האבן געברענגט פון אנדערע פובליק שולעס .זיכער
צו מאכן אז זיי פארזארגן אונז מיט אלע אונזערע
באדערפענישן.
איך האב גלייכצייטיג פארלאנגט פון די שטאט
ספעציעלע זיכערהייטס מאסנאמען ווייל בלויז דאס
צושטעלן די נאטורליכע קלאס באדערפענישן און
איינריכטונגען איז געווען ווייט פון א לייכטע זאך און
האט זיך געגרעניצט מיט אסאך סעפטי פראבלעמען,
ספעציעלע וויבאלד דער בנין איז געווען זייער א
גרויסער האט מען צוליב פייער רעגולעשאנס געמוזט
האלטן אפען אלע טויערן.
אפגערעדט אז ווען א קינד האט פארשפעטיגט
די באס האט דאס באדייט א גאנצע קאמפליקאציע,
ווייל די עלעוועיטערס וואס מען האט גענוצט
ארויפצופארן האט אויך געהאט ערנסטע פראבלעמען.
דאס אליין אז דער גאנצער בנין איז האלב ליידיג ,און
דערצו האט די רעגירונג פארמאגט מענטשן אויף די
אנדערע שטאקן האט אנגעצויגן די אומשטענדן.
אבער ברוך השם די גאנצע צייט וואס מיר
זענען דארט געווען האבן מיר נישט געהאט קיין שום
אינצידענטן ,מ'האט יעדן טאג עקסטער געדאנקט
דעם באשעפער אז ס'איז דורך בשלום נאך א טאג,
איך לייג דאס אויך צי אויפ'ן חשבון פון רבי'נס ברכת
הקודש .עס איז געווען צוויי זייער שווערע מאנאטען,
און אין פאקט האבן מיר טאקע געענדיגט דעם לערן-
יאר מיט עטליכע טעג פריער ווי געפלאנט פשוט
ארויסצוגיין פון דארט זיכערערהייט ,פארט אבער איז
עס געווען "א דאך איבער'ן קאפ".
***
***
די ענדע פון די פרשה איז געווען אז ווען מיר
זענען אריינגעגאנגען צום רבי'ן זי"ע פארציילן אז
אונזער אקציע איז ב"ה גוט געלונגען מיטן גרעסטן
מאס הצלחה ,האט אונז דער רבי געבעטן איין זאך
אז ווען מ'זוכט אפיר פרישע בנינים זאל מען זען אז
דער תלמוד תורה און די מיידל שולע זאלן נישט
זיין צי נאנט איינער צום אנדערן ,עס זאל לכה"פ זיין
אפגערוקט אומגעפער 20גאסן .ווייל ווי באקאנט
איז פאר'ן רבי'ן קיינמאל נישט געווען ניחא אז די
יונגלעך געפינען זיך אין איין בנין מיט די מיידלעך,
טראצדעם וואס ס'איז געווען גענצליך אפגעטיילט און
באזונדערע אריינגענג פון צוויי אנדערע גאסן בארום
סטריט און דזשאנסאן עוועניו.
די רעגירונג איז שוין אין יענע געלעגנהייט
געווען קלאר איבערצייגט אז זיי האבן ווירקליך געטון
א גרויסן טעות מיט'ן אונז נישט לאזן צוריקגיין קיין
בארום סטריט ענדיגן דאס שול-יאר ,דעריבער האבן
זיי יעצט ווייטער געארבייט פאר אונזערע אינטערעסע,
און האבן אונז געהאלפן שאפן צוויי פרישע גרויסע
בילדונגס פאר'ן קומענדיגן יאר ,איין בילדונג איז
געווען אויף דעגרוי סטריט פאר די יונגלעך .און דאס
אנדערע איז געווען די ריזיגע געביידע אויף פעטשען
עוועניו פאר די מיידלעך ,וואו די תלמוד תורה און בית
רחל האבן זיך געפינען פאר לאנגע יארן.
די "ניו יארק טיימס"
מעלדעט דעם געשעעניש
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
11
ליכט צום
ט
שטן מאל
ער
ווערט פארעפנטארישע
היסבילדער
ד תורה
אין תלמו ם סטריט
יף בארו
או
12
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
איבערבליק נאטיצן
קורצע נייעסליך און נאטיצן פון רוחניות'דיגע אקטיוויטעטן און דערגרייכונגען ,וואס האט זיך
אפגעשפילט אינערהאלב די תלמוד תורה און בית רחל במשך פונעם פארלאפענעם יאר תשע"א ,פון
פארגאנגענעם חודש כסלו ביז חודש חשון דהאי שתא תשע"ב לפ"ק.
זעלבסט פארשטענדליך אז דאס איז נאר ממש א קליין טראפעלע פון וואס עס האט זיך ווירקליך
אפגעשפילט אין אלע אפטיילונגען און ברענטשעס אין ראמען פון די מוסדות ,מיר פארנאטירן בלויז
אן איבערבליק איבער די נייעסלעך וואס זענען אנגעקומען צום מערכת "קול תורה ויראה" ,און זענען
בשעתו פארעפנטליכט געווארן אין איד אדער אין די קול תורה ויראה נייעס בלעטער ,ליינט מיט
אינטערעסע.
יערליכע רונדע פון
"אסיפות ההורים ומלמדים"
אין די לעצטערע וואכן איז פארגעקומען
די יערליכע אסיפות ההורים ומלמדים אין בנין
הת"ת עטרת יואל ,וואו טויזנטער הורי התלמידים
שיחי' זענען זיך געקומען אדורכשמועסן און
אנהאלטן א נאענטן קאנטאקט מיט די חשובע
איבערגעגעבענע מלמדים ומנהלים שיחי ,וואס
ערציען אונזערע קינדער לתורה וליראת שמים
ומידות טובות ,אויפן אמאליגן
אור-אלטן גייסט ע"ד ישראל
סבא.
ההורים
דער אסיפת
ומלמדים איז שוין איינגעפירט
לאנגע יארן צוליב די וויכטיגקייט
און נחיצות וואס דאס ברענגט
וויבאלד
החינוך,
לתועלת
מען קען דורכדעם אנבינדן א
נאנטשאפט צווישן די מלמדים
העוסקים במלאכתם במסירות
נפלאה און די טאטעס פון די
קינדער ,און אזוי קענען די
מלמדים כסדר מודיע זיין פאר די
עלטערן איבערן אנטוויקלונג און
שטייגונג פון זייער קינד בתורה
ויראת שמים ,וואס איז איינס פון די וויכטיגסטע
יסודות פאר הצלחה אינעם פעלד פון חינוך ווייל
דאס העלפט זיך צו פארמעסטן אויב עס מאכט
זיך סיי וואסערן פראבלעם.
עלטערן פון ישיבה קטנה און צעירים איז דער
אסיפה פארגעקומען דאנערשטאג פרשת שמות,
און פאר די כיתות ו' ז' ח' ט' מאנטאג פרשת
וארא העעל"ט.
אין א מוסטערהאפטע סדר האט יעדע
טאטע באקומען א געלעגנהייט צו רעדן פריוואט
צו די מלמדים און מנהלים פון זייערע קינדער,
און אדורכצורעדן אלע פרטים וואס זענען נוגע
פארן הצלחה פונעם קינד ,און גלייכצייטיג שעפן
דערביי תענוג ונחת דקדושה
הערנדיג די לעבעדיגע גריסן
פון זייער קינדערס התנהגות אין
חדר.
ביי די גרעסערע קינדער
איז באותו מקום ובאותו זמן אויך
אפגעהאלטן געווארן די פי-טי-
עי פארן ענגליש דעפארטמענט,
וואס ווי באקאנט זענען היינט-
צוטאגס רובא דרובא טיטשערס
ביי די לימודי חול היימישע
יונגעלייט .דער גרויסער עטרת
אברהם זאל איז געווארן
אויסגעשטעלט עס זאל דינען די
אינטערעסן פון די אסיפה ,און
די עלטערן האבן זיך געקענט
טרעפן מיט זייערע קינדער'ס טיטשערס.
די חשובע מנהלים שיחי' האבן
אויסגעדרוקט זייער שטארקע צופרידנהייט
איבער די צאל עלטערן וואס האבן אנטייל
די פילע טויזנטער טאטעס האבן מיט א
שטארקן ערנסקייט און פאראנטווארטליכקייט
אנגענומען די מעלדונג פונעם אסיפת ההורים,
און זענען אין די מאסן געקומען צו די העכסט
וויכטיגער כינוס ההורים זיך דערביי איבערצורעדן
מיט די מלמדים און מגי"ש פון זייערע בחורים
און יונגלעך שיחי'.
כדי צו קענען דערשטרייטן דעם ריזיגען
צאל פון עלטערן בליעה"ר איז דער אסיפה
איינגעטיילט געווארן אין דריי טערמינען .פאר
די עלטערן פון כתה ג' ד' ה' איז דער אסיפה
פארגעקומען דאנערשטאג פרשת ויחי ,פאר די
דער פי-טי-עי פארן ענגליש דעפארטמענט
מהנעשה והנשמע...
גענומען ביי די אסיפה ,וואס דאס ווייזט אז די
עלטערן אנערקענען די ארבייט און הארעוואניע
פון די הנהלה גשמיות ורוחניות וואס טוען
אריינלייגן געוואלדיגע כוחות אין אלע געביטן
פארן הצלחה און וואוילזיין פון אונזערע קינדער,
און דער ציבור עלטערן זענען ב"ה שטארק
צופרידן פונעם הויכן ניווא פון אונזערע מוסדות
הק'.
•-אני מאמין באמונה שלימה
אין כתה ז' ח' ט'
אין די וואכן וואס די תורה הק' פארציילט
אונז איבער די מכות און פון יציאת מצרים און
קבלת התורה ,וואס איז דער יסוד האמונה אין
בוכ"ע ,ווי דער הייליגער רמב"ן ערקלערט דאס
באריכות אין סוף פרשת בא ,איז מען אינעם
אפטיילונג פון הרה"ג רבי משה פריעדמאן
שליט"א דער מנהל פון טרופ עוועניו ,געווען
אריינגעטאן איינצופרעגן אין די קינדער די
יסודות האמונה בהקב"ה און אין ביאת משיח,
דורכן זאגן ברוב עם די דרייצן אני מאמין'ס יעדן
טאג בעפאר תפילת מנחה.
דער חשובער מנהל הרב ר' משה שליט"א,
א פלאמפייערדיגער חסידי'שער איד ,א
לעבעדיגער מוסטער פאר די קינדער וואס
מיינט א איד מלא וגדוש בתורה וחסידות,
וביראתו הקודמת לחכמתו ,האט אין די לעצטע
פאר יאר איינגעפירט אז אין אזא צייט ווען דער
קריאה איז מעורר דעם זמן און מ'פארציילט פון
די וואונדערליכע אותות און מופתים וואס דער
באשעפער האט געטאן מיט כלל ישראל אין
מצרים ,איז דער זמן גרמא וואכן איבערצוחזר'ן
און איינפרעגן אמונה פשוטה אין די יונגע
הערצער פון די תשב"ר ,וואס דאס איז דער
יסוד פון די תורה הק' ,ווי דוד המלך זאגט אין
תהילים וכל מצותיך אמונה.
עס איז אן ערהאבן בילד אריינצוקומען אין
איינס פון די טעג אין היכל בית המדרש און זיך
צוצוקוקען צום וואונדערליכן בילד ,וואס קען
ממש בארירן ביז טרערן ,צו זען ווי די קינדער
זאגן אינאיינעם די דרייצן אני מאמין'ס .די הבל
פיהם של תשב"ר איז בוקע ועולה זאגענדיג
די אני מאמין'ס בקול רם המעורר את הלב,
וואוסענדיג די טייטש ,וואס דאס באדייט "איך
גלייב מיט מיין גאנצע הארץ" ,איינפרעגנדיג אין
זיך די יסודות האמונה אין הקב"ה.
דער מנהל הרב ר' משה שליט"א טוט
באזונדער באגלייטן דעם ענין און מעורר זיין
די קינדער מיט פלאמפייערדיגע דרשות ,וואו
ער איז מחזק די קינדער מיט דברים היוצאים
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
13
מן הלב וועלכע זענען נכנסים אל הלב פון די
טייערע תשב"ר ,ווערטער וועלכעס וועט זיי
בעז"ה באגלייטן אגאנצן לעבן.
אויסער דעם האט יעדעס קינד נאכאמאל
געדארפט זאגן אני מאמין אינדערהיים איידער'ן
זיך שלאפן לייגן ,ווי דער הייליגער צאנזער רב
זי"ע פלעגט זיך פירן יעדן טאג צו זאגן די אני
מאמין'ס צוויי מאל א טאג ,אזוי האט יעדעס
קינד געזאגט אני מאמין צוויי מאל יעדן טאג,
און ווער עס האט זיך צוגעשטעלט דערצו האט
באקומען א שיינע מתנה.
די קינדער ביי תפלת מנחה אין טרופ עוו.
•-לעולם ישלים אדם פרשיותיו
אין כתה ו'
יעדן זונטאג נעמט דער מנהל הרב ר' נטע
מארקאוויטש שליט"א אראפ די קינדער פון
כתה ו' אין בית המדרש ,און ער לערנט אויס די
קינדער די טראפן פון די תורה ,און וויאזוי מעביר
סדרה צו זיין ,וואס כידוע שטייט אין חז"ל אז א
מענטש זאל יעדע וואך משלים זיין די פרשה
שנים מקרא ואחד תרגום ,וואס איז א סגולה
פאר אריכת ימים.
עס איז איבריג ארויסצוברענגען דאס
וויכטיגקייט פון לערנען די טראפן מיט די
תשב"ר ,זיי זאלן קענען מעביר סדרה זיין מדי
שבוע בשבוע שנים מקרא ואחד תרגום ,און
גלייכצייטיג קענען זיין בעלי קורא צו ליינען אין
די תורה ,אזאך וואס פעלט זיך זייער וויכטיג אויס
אז יעדער חסידי'שער איד זאל קענען.
דער שיעור גייט אן במשך עטליכע חדשים
פונעם ווינטער .גלייכצייטיג לערנט מען פאר
פורים אויך אויס די טראפן פון די מגילה ,כדי די
בחורים זאלן קענען ליינען די מגילה פאר זייערע
בני המשפחה .סוף פונעם ווינטער ווערט דאס
פארהערט ביי א ספעציעל בחינה ,און פאר די
מצטיינים ווערט פארטיילט מתנות.
עס מוז ארויסגעברענגט ווערן אז מענטשן
וואס פאלן אמאל אריין ביי א תפילת שחרית אין
תלמוד תורה ,באוואונדערן דעם פאקט אז יונגע
בר מצוה בחורים'לעך זענען די בעלי קורא ביומי
הקריאה ,און ליינען מיט א דרייסקייט ממש כזקן
ורגיל ,דאס איז זיכער צו פארדאנקן די ארבייט
פונעם מנהל הרב ר' נטע מארקאוויטש הי"ו,
אליינס א בעל קורא מומחה ,וואס לייגט אריין
14
אן אומגעהויערע הארעוואניע אויף דעם הינזיכט.
עלטערן דערציילן טאקע ,אז זייערע יונגלעך
בעטן זיי אז אפילו אויב דארפן זיי צומאל גיין
עפעס ארלעדיגן ,זאל דאס נישט זיין די צייט פון
לימוד טעמי המקרא ,ווייל דאס איז מינוטן וואס
זיי ווילן בשו"א נישט פארפאסן.
•-פירוש המילות פראגראם
אין כתה ז'-ח'
ווי אלע יארן איז אויך היי-יאר
פארגעקומען אין תלמוד תורה אין
טרופ עוועניו ,דער פירוש המילות
פראגראם ,וועלכע הייבט שטארק
אויף דעם ניווא פונעם עבודת
התפילה צווישן די תשב"ר ,אז די
קינדער זאלן דאווענען מיט מער
כוונה און התבוננות.
פונקט אינמיטן דעם סדר
פירוש המילות סעזאן איז נפטר
געווארן דער חשובער איניציאטאר
פונעם פירוש המילות פראגראם ,הרה"ח ר' חיים
אביגדור קאהן ז"ל ,דער בארימטער ראש הקהל
פון מאנטריאל און דער זעלטענער איש חי ורב
פעלים לג' עמודי עולם ,דעריבער האבן די חשובע
מנהלים הרב ר' משה פריעדמאן הי"ו און הרב ר'
זונדל שפיטצער הי"ו אויפגעטרעטן אינמיטן די
שבעה בשבחו פונעם חשובן נדיב ע"ה ,וואס ער
איז געווען דער ערשטער וואס האט געפאדערט
איינצופירן די סדרי פירוש המילות און פלעגט
באצאלן די קאסטן פון די מתנות.
די מנהלים שיחי' האבן ארויסגעהויבן פאר
די תשב"ר ווער עס איז געווען דער איד ר' חיים
אביגדור קאהן ,און וואס אזא פארלוסט באדייט
פאר ערליכע אידן יראי ה' וחושבי שמו אומעטום,
און באזונדער פאר אונז תלמידי וחסידי סאטמאר,
וואס ער איז געווען א מוסטער וויאזוי א איד א
בעל הבית א חסיד פון מרן רבינו הקדוש זי"ע
דארף זיך צו פירן בכל דרכיו ,בינו לבין קונו ובין
אדם לחבירו.
•-חזרה אויפן ניגון פון די גמרא
אין כתה ד'
די קינדער אין כתה ד' האבן די וואך פון
פרשת תרומה געהאט א גאר אינטערעסאנטע
חזרה ,אויף די אומגעפער א בלאט גמרא
אין מסכתא ביצה ,וואס זיי האבן געלערנט
במשך די פארלאפענע דריי מאנאטען,
פון חודש כסלו ביז אדר .אנדערש ווי א
נארמאלע חזרה ווען מען גייט איבער די
גמרא און די טייטש ,האבן די קינדער בלויז
גע'חזר'ט די עברי ,און די דיקדוקי תיבות,
און אפצוטיילן די פעלער פון די גמרא ,א
קושיא מיט א תירוץ ,אויפן ניגון וויאזוי מען
לערנט דאס.
דער תכלית דערפון איז ,אז די קינדער
זאלן זיך צוגעוואוינען אליין צו פארשטיין די
פשט פון די גמרא און נישט סתם נאכזונגען
וואס דער מלמד לערנט ,נאר אליינס מיט'ן
אייגענעם פארשטאנד מדייק זיין און די פשט
פון די גמרא אין די טייטש פון די ווערטער ,אזוי
וועלן זיי קענען לערנען אסאך מער ווען זיי וועלן
עלטער ווערן ,און שפטער אפילו קענען פאר זיך
אליינס אפלערנען א שטיקל גמרא תוספות.
די מלמדים האבן געבעטן אז די טאטעס
זאלן אום שב"ק פארהערן די קינדער אויף דעם
אופן ,כדי צו זען אויב
די קינדער קענען
טאקע דער גמרא
ניגון ,די קושיות און
תירוצים ,די הוא
אמינא'ס און די
סברות ,אא"וו.
נחת
וויפיל
דקדושה האבן די
געשעפט
טאטעס
שבת קודש ביים
זייערע
פארהערן
קינדער ,זעענדיג אז
כאטש מ'האט קוים אנגעהויבן לערנען גמרא
מיט זייער יונגעל ,דאך קענען זיי שוין גרינטליך
אפלערנען א שטיקל גמרא ,און אזוי וועלן זיי
קענען ווייטער פארזעצן מיט זייערע לימודים,
און שטייגן מעלה מעלה על דרכי התורה ויראה.
•-דרשה פון הרה"ג רבי ישעי' ווייס
שליט"א בגודל ימי השובבי"ם
צום שלוס פון די ימי השובבי"ם וואס
ווערט אויסגענוצט פאר התעלות בתורה ועבודה,
ובתיקון המידות והמעשים ,האט מען אין תלמוד
תורה טרופ עוועניו איינגעלאדענט הרה"ג
המפורסם מגיד משרים רבי ישעי' אשר אנשיל
ווייס שליט"א ,ער זאל מעורר זיין די קינדער
פון כתה ט' ,פון ביידע אפטיילונגען ,איבער
די גרויסקייט פון זיין אפגעהיטן און זיך פירן
בקדושה וטהרה ,און איבער די ימי השובבי"ם.
דער חשובער משפיע האט אין זיינע דברים
כדרבונות אויפגעשטורעמט די יונגע הערצער פון
די קינדער און בחורים ,איבער דעם באדייט פון
די ימי השובבים בכלל וואס איז א זמן תשובה
ותיקון המעשים ,און ספעציעל וואס ס'פארלאנגט
זיך פון קינדער אויף וועלכן די וועלט שטייט,
מוסיף צו זיין אין קדושה וטהרה ,און פארמערן
בלימוד והתמדת התורה.
די קינדער תלמידי ח' ט' ביי א דרשת התעוררות
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
בתוך דבריו האט ער דערמאנט די הייליגע
עבודה וואס דער רבי זי"ע האט אראפגעלייגט
בימי השובבים בעת רעוא דרעוין ,זאגענדיג די
פלאמפייערדיגע שלש סעודות תורות ,וואו ער
האט אויסגעוואשן טויזנטער אידישע הערצער און
זיי מקרב געווען לאבינו שבשמים ,און וואספארא
רישומא דקדושה דאס פלעגט איבערלאזן אויף
זקנים ונערים אויף א לענגערע צייט.
העכער א שעה צייט האט דער מגיד מישרים
שליט"א געהאלטן געשפאנט די קינדער מיט
טיפזיניגע רעיונות וואס זענען געווען געפלאכטן
מיט דברי חיזוק ,אז מ'זאל זען זיך צו האלטן
דבוק און נאנט צום הייליגן באשעפער און אין
די הייליגע תורה וואס דאס זענען די איינציגסטע
זאך מיט וואס מ'קען זיך דערהאלטן אינעם
ביטערן גלות ,אין לנו שיור רק התורה הזאת.
די קינדער האבן שטארק הנאה געהאט
פון זיינע ווארעמע טרעפליכע התעוררות רייד
פון וואס זיי האבן זיך קונה געווען יראת שמים
ותיקון המידות ,און עס האט איבערגעלאזט די
ריכטיגע השפעה אויף די קינדער ווי עס האט זיך
גוט אנגעמערקט אויף זייער לערנען און דאווענען
אין די קומענדיגע טעג.
•-אויסשטעלונג פונעם משכן
אין קינדערגארטן
אין קינדערגארטן האט מען די וואכן וואס
מ'לערנט די פרשה פון מלאכת המשכן געברענגט
א הערליכע אויסשטעלונג פונעם משכן,
מייסטערהאפטיג אויפגעשטעלט פון האלץ
געפארבט מיט גאלד ,כדי עס צו ווייזן לעבעדיג
פאר די תשב"ר ,אזוי ווי מ'טוט בדרך כלל ביי
יעדע סדרה וואס איז מעגליך.
אלע קלאסן פון קינדערגארטן האבן
געהאט די געלעגנהייט צו באטראכטן דעם
איינדרוקספולן משכן סעמפל ,די מלמדים האבן
פונקטליך געוויזן פאר די קינדער ,אלע כלי
המשכן ,דער ארון ,שולחן די מנורה און מזבח
הקטורת ,און אזוי ווייטער.
בשם הנהלת המוסדות דארף מען זיך
באדאנקן פארן מנהל פון ת"ת אהבת ישראל
וויזניץ הרב ר' חיים מאיר פוקס שליט"א,
וועלכער האט אויפגעשטעלט דעם משכן ,און
האט דאס געבארגט פאר מוסדותינו הק' מהנה
צו זיין אונזערע צאן קדשים.
-•-
דורך די בחינה קויפן זיי זיך איין
אינטערעסאנטע ענינים און ידיעות פון די
מדרשים איבער די פרשה ,און דאס געט פאר
די קינדער א
געוואלדיגער
התחזקות און
חשק צו אהבת
וקנין התורה.
און אפילו
אויף די זאכן
וואס דאס קינד
ווייסט נישט צו
ענטפערן און
פרעגט דעם
איז
טאטען,
אויך א גוטער
התעוררות
וואס דערמאנט
עלטערן
די
דאס וויכטיגקיט צו לערנען און משלים זיין די
פרשיות השבוע חומש ורש"י מיט די מפרשי
התורה ,כדי צו קענען מקיים זיין דעם ולמדתם
את בניכם לדבר בם.
במשך די צוויי וואכן האבן די קינדער
אהיימגעטראגן ספעציעלע אויפפירונג צעטל
וואס האט געדארפט ווערן אויסגעפולט ,וויאזוי
דאס קינד האט זיך אויפגעפירט פון ווען מ'איז
אהיימגעגאנגן פרייטאג פון חדר ביז זונטאג
אינדערפרי.
אלע קינדער וואס האבן צוריק געברענגט
זייערע אויסגעפילטע צעטלעך זענען אריין אין
גאר טייערע גורלות אויף הערליכע ווערטפולע
מתנות ,אלס א באלוינונג פאר זייערע גוטע
התנהגות.
עס איז איבעריג ארויסצוברענגן אז דער
שבת פראגראם האט געברענגט אויסטערלישע
רעזולטאטן צווישן די טייערע קינדער שיחי',
וואס האבן אין זיך איינגעזאפט א ליבשאפט און
חביבות צום הייליגן שבת.
-•-
אן אייגענע בחינה אויף די פרשה פול
מיט ידיעות און וואוסענשאפט
אין כתה ד'-ה'-ו' איז שוין די לעצטע פאר
יאר איינגעפירט א שיינעם איינפיר ,אז מען שיקט
אהיים יעדע וואך א גאר אינהאלטרייכער קונטרס
מיט פארשידענע פראגען פון די סדרה ,מיט וואס
די קינדער טוען זיך זעלבסט פארהערן ,דורכאויס
די פרייע צייט פרייטאג און מוצאי שבת ,צו זיי
קענען גוט די סדרה וואס זיי לערנען אין חדר און
אלעס וואס דער מלמד האט פארציילט פון די
מדרשים במשך די וואך.
פאר די קינדער הערליכע ניגונים לכבוד שבת
קודש ,צווישן זיי אמאליגע הארציגע שבת'דיגע
מעלאדיעס פון דער אלטער היים פול מיט
כיסופין און בענקשאפט צום שבת קודש און צום
באשעפער ,וואס די קינדערלעך האבן געזינגן
אינדערהיים און דערפרייט די הערצער פון
זייערע עלטערן.
השבת נועם הנשמות פראגראם
אין ת"ת עטרת יואל
אויך אין ת"ת עטרת יואל קומט פאר
יעדעס יאר אן ענליכע פראגראם אונטערן
נאמען "השבת נועם הנשמות" דורך די דארטיגע
מנהלים הרב ר' מאיר שווארץ שליט"א און הרב
ר' יעקב שטערן שליט"א.
די צאן קדשים באטראכטן דעם משכן אויסשטעלונג
•-יערליכער שבת פראגראם
אין בניני זופניק
דער מנהל פון תלמוד תורה בניני
זופניק הרב ר' בנציון יאקאבאוויטש
הי"ו האט אין די וואכן פון פרשת כי
תשא און ויקהל ווען מען לערנט אין די
סדרה איבער שבת קודש אונטערגענומען
דעם יערליכן פראגראם ביי די כתה ב'
און ג' אריינצוברענגן אין די קינדער א
ליבשאפט צום הייליגן שבת.
אין לויף פון דריי וואכן פון פ' תצוה ביז
פרשת פקודי האבן די קינדער געפילעוועט
אין עניני שב"ק ,סעודות שבת ,מאכלי שבת,
תפלה בשבת ,וואס איז געלערנט געווארן מיט
די ריכטיגע טעמים און מנהגים וואס מיר האבן
מקובל פון אונזערע רבי'ס און עלטערן.
די קינדער האבן אהיימגעטראגן ספעציעלע
בויגנס וואס די עלטערן האבן געדארפט
אויספולן איבער זייער קינד'ס התנהגות ,פאר
וועלכן מען האט נאך די דריי וואכן פארטיילט
שיינע מתנות פאר די קינדער וואס האבן זיך
דערין אויסגעצייכנט.
-•-
געווען
איז
דער פראגראם
איינגעטיילט אין צווייען ,די ערשטע וואך
האט דער מנהל און די מלמדים געהאלטן
דרשות פאר די קינדער מגודל קדושת
וסגולות יום השב"ק ,אויך האט מען
געגעבן פאר אלע קינדער א ספעציעלן קונטרס
מיט הערליכע טעמים און ווערטלעך אויף אלע
עניני שב"ק.
די צווייטע וואך האט מען אויסגעלערנט
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
15
שיינע מאורעות פאר די קינדער
פון כיתה א' ב' ג'
מאנטאג פרשת ויקרא ראש חודש אדר ב'
איז אפגעראכטן געווארן שיינע איבערלעבענישן
אין אלע כיתות פון תלמוד תורה בניני זופניק
און אין עטרת יואל ,פון כתה א' ב' ג' .די קינדער
זענען לכבוד דעם גרויסן טאג געקומען אנגעטאן
מיט ווייסע העמדער און זיך געפרייט בשמחת
התורה ,פאלגענד וועלן מיר דאס באריכטן אין
קורצן:
כיתה א' -סיום אויף אל"ף בי"ת :די כתה
א' קלאסן וולכע האבן אנהייב דעם ווינטער
אנגעפאנגען לערנען די עברי כללים האבן שוין
זוכה געווען צו מאכן א סיום אויף די אל"ף
בי"ת און פרשת ויקרא ,אויף וואס די חז"ל זאגן
יבואו טהורים ויתעסקו בטהורים ,האבן זיי שוין
אנגעהויבן צו זאגן פסוקי תהלים אין א הערליכן
ספר תהלים מיט קלארע אותיות ,וואס די קינדער
האבן באקומען פון תלמוד תורה.
כיתה ג' -סיום אויפן ערשטן פרק משניות :די
קינדער פון כתה ג' האבן בו ביום געפראוועט א
שיינעם סיום אויפן ערשטן פרק משניות וואס זיי
האבן געלערנט ,פרק תפלת השחר אין מסכתא
ברכות ,די ערשטע פרק וואס די קינדער האבן
געענדיגט פון ווען זיי האבן אנגעהויבן צו לערנען
משניות פאר קארגע צוויי חדשים צוריק ביום
חמשה עשר בשבט העעל"ט.
מערסטנסטייל קינדער האבן זיך ב"ה
פארהערט דעם ערשטן פרק אויף אויסענווייניג
און האבן ב"ה ארויסגעוויזן ווי ווייט זיי זענען
געשטיגן העכער אויפן לייטער און האבן זיך
איינגעקויפט די משניות בעל פה .צום סוף יאר
וועט – ווי אלע יארן – בעזהשי"ת פארקומען א
גרויסער מעמד סיום משניות אויף אלע פרקים
וואס זיי וועלן אי"ה זוכה זיין מסיים צו זיין פון
מס' ברכות.
יעדע חדר באזונדער האט געפראוועט
א סיום וואו אלע קינדער האבן געברענגט
נאשערייען און האבן דאס פארטיילט פאר די
חברים ,דערנאך האבן זיי צוזאמען געזינגן און
געטאנצן און זיך געפרייט מיט גרויס שמחה זיך
שפירנדיג דערהויבן ארויפצוגיין נאך א שטאפל
אויפן לייטער פון עבודת השי"ת.
כיתה ב' -אנגעהויבן צו לערנען רש"י :אזוי
ווי דער מנהג איז ,האבן די קינדער פון כתה ב'
פארגאנגענע וואך פרשת ויקרא אנגעהויבן צו
לערנען דעם הייליגן פירוש רש"י יבואו טהורים
ויתעסקו בטהורים.
יעדעס קינד האט צו דער געלעגנהייט
באקומען א הערליכער קונטרס וואו עס איז
גאר שיין באשריבן געווארן -מיט רש"י
אותיות -די באקאנטע מעשה מיטן בריליאנט
שטיין ,וויאזוי רש"י הק' איז געבוירן געווארן.
די קינדערלעך האבן דאס געקענט לייענען
און אהיימטראגן זיך איינ'חזר'נדיג דערביי די
הייליגע רש"י אותיות.
און לכבוד דעם גרויסן געלעגנהייט האט
יעדע חדר באזונדער געפראוועט א שיינע סעודת
התחלת לימוד רש"י מיט מעדנים ,כדי זיס צו
מאכן דאס לערנען און אריינברענגן אין זיי א
חשק צו ווילן לערנען די תורה הקדושה.
•-ערשטע קלאס תלמידות פרעזענטירן
הערליכע סידור מסיבות
ווי אין די לעצטערע יארן ,איז אויך היי-יאר
פארגעקומען גאר שיינע סידור מסיבה'ס אין אלע
ערשטע קלאסן ,צו דער געלעגנהייט וואס זיי
האבן געענדיגט לערנען די אלף בית ,עברי כללים
און נקודות ,און גייען פון היינט און ווייטער
אנהייבן צו דאווענען אינעווייניג אין א סידור.
די חשובע לערערינס האבן אריינגעלייגט
אומגעהויערע כוחות אין זייערע תלמידות אז די
סידור שפילן זאלן געקרוינט ווערן מיטן גרעסטן
מאס ערפאלג ,און האבן צוגעשטעלט גאר א
הערליכע אינהאלטרייכע שפיל איבערן חשיבות
פונעם כח תפילה וואס איז געווען באגלייט
מיט הערליכע לידער ,וועלכעס די קינדער האבן
פרעזענטירט פאר זייערע חשובע מאמעס שתחי',
וואס זענען געזעצן דערביי און געקוואלן פילע
הויפענס אידיש נחת זענדיג וויאזוי זייערע זיסע
קינדערלעך שיינען פון פרייד.
דער שפיל איז אפגעשפילט געווארן דורך
יעדע קלאס באזונדער ,כדי צו קענען געבן א
געלעגנהייט פאר יעדעס קינד ארויסצוברענגען
אירע אייגנארטיגע טאלאנטן און כשרונות צו
באקומען די נויטיגע אויפמערקזאמקייט ,די
סידור מסיבות האבן אריינגעבלאזן א פרישן
גייסט אין די קליינע מיידעלעך פארצוזעצן צו
שטייגן און אנהייבן דאווענען אינעווייניג אין א
סידור.
•-עלטערן-פארזאמלונג פארגעקומען
זונטאג ויקרא
זונטאג פרשת ויקרא איז פארגעקומען דער
צווייטער עלטערן און לערערינס פארזאמלונג
)פי.טי.עי (.פאר אלע מאמעס פון די עלעמענטרי
קלאסן ,פון ביידע דעפארטמענטס אידיש און
ענגליש ,האלטנדיג אצינד דעם נאכן צווייטן
טערמין אין שולע )א לערן-יאר איז צוזאמגעשטעלט
פון דריי טערמינען( ,און די מיידלעך האבן באקומען
זייער צווייטע רעפארט קארד.
עס מוז באטאנט ווערן אז דער פי .טי .עי.
גיבט פיל חיזוק פאר די לערערינס ,זעענדיג
וויאזוי די עלטערן זענען פאראינטערעסירט אויפן
הצלחה פון זייערע קינדער ,און טוען אנערקענען
די שווערע הארעוואניע וואס דער בית חינוך
לבנות לייגט אריין אין זייערע טעכטער.
מערסטנסטייל פון די מאמעס זענען
געקומען אנטייל נעמען ביי די פארזאמלונג ,און
די – ווי די בית רחל פרינציפעלס זאגן – זענען
די רעזולטאטן דערפון געווען מיט גרויס הצלחה,
סיי פונעם עלטערן'ס שטאנדפונקט ,דאס הייסט
די אויסטערלישע צופרידנהייט וואס די מאמעס
האבן אויסגעדרוקט פאר די לערערינס ,און סיי
דער חיזוק וואס די לערערינס האבן באקומען פון
די עלטערן אנצוגיין ווייטער מיט זייער שווערע
הייליגע ארבייט מחנך צו זיין אונזערע טעכטער
אויפן אלטן אויסגעטרעטענעם וועג.
•-כ"ק מרן רבינו שליט"א
פארהערט תלמידי כתה ט'
דעם גאנצן פרק המפקיד
עטליכע טעג בעפאר פסח האט כ"ק מרן
רבינו שליט"א פארהערט די קינדער פון כתה
ט' ,פון ביידע חלקים ,אויפן גאנצן פרק המפקיד
וואס זיי האבן געלערנט במשך דעם ווינטער
העעל"ט.
דער רבי שליט"א האט טראץ די הכנות
און טירדות החג אראפגעריסן צייט פון זיין
פארנומענעם סדר היום ,און האט פארהערט די
קינדער במשך פון עטליכע שעה בחדרו הפרטי
בבית מדרשינו הגדול אויף ראדני סטריט.
די קינדער פון ת"ת בניני זופניק ביי א סיום
16
דער פרדס פיגא זאל צוגעגרייט פאר א שפיל
דער פארהער האט זיך אריינגעצויגן אין
לאנגע שעות ,און דער רבי שליט"א איז שטארק
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
נתפעל געווארן פון
די ברייטע ידיעות
וואס די קינדער האבן
ארויסגעוויזן אין דעם
פרק .ער האט נישט
באהאלטן זיין קורת
רוח וואס ער האט
דערפון ,זאגנדיג פאר
די מנהלים אז פונעם
פארהער דערקענט זיך
גוט די התמדת התורה
פון די קינדער ,און די
הארעוואניע וואס די
מלמדים לייגן אריין.
פארהערן
נאכן
האט דער רבי שליט"א
אננגעוואונטשן פאר די מנהלים און די מלמדים,
אז דער אייבירשטער זאל העלפן זיי זאלן ווייטער
קענען ממשיך זיין מיט זייער עבודת הקודש
אריינצוברענגן אין די קינדער אהבת התורה
ויראת שמים.
•-תלמידי כתה ט' ח"ב
זענען מסיים גאנץ מסכתא מגילה
די תלמידי כתה ט' חלק ב' בהנהלת הרה"ג
ר' זונדל שפיצער שליט"א האבן דורכאויס דעם
ווינטער זמן דורכגעלערנט ביים ביינאכט סדר,
גאנץ מסכתא מגילה און האבן זיך געשטעלט
דערויף צום פארהער ,האבנדיג קונה געווען א
מסכתא שלימה ,וואס כידוע זענען די ספרים הק'
מאריך איבער'ן חשיבות דערפון.
פארגאנגענעם דאנערשטאג פרשת אמור,
ב' דראש חודש אייר ,האבן די קינדער לכבוד דעם
מאורע אפגעראכטן א גאר הערליכער סיום אין
זאל פון ויואל משה ,די מסיבה איז צוגעשטעלט
געווארן דורכן געטרייען מענעדזשער פונעם בנין
הת"ת אויף טרופ עוו .מוה"ר מיכל וויינגארטן
הי"ו מנאמני בית רבינו הגה"ק בעל ברך
משה זי"ע ,וואס האט מיט גרויס געניטשאפט
מייסטערהאפטיג איינגעארדענט דעם זאל ,און
צוגעשטעלט א זעלטן שיינעם מעמד אז די
קינדער זאלן קענען דאס מערסטע הנאה האבן.
א סיום ביים אפטיילונג
פון הרה"ג ר' זונדל שפיטצער שליט"א
צום באשטימטן זמן זענען אלע
תלמידים זיך צוזאמגעקומען מיט
זייערע מלמדים אין זאל פון ויואל משה,
וואו מען האט געמאכט דעם הדרן אויף
די מסכתא און דערנאך זיך געוואשן צו
א סעודת מצוה לרגל דעם סיום .בשעת
די סעודה האבן די קינדער אינאיינעם
געזינגן ניגוני שמחה און פארברענגט
אין א געהויבענער אטמאספער.
דערנאך האט דער מנהל רוחני
הרב ר' יוסף זונדל שליט"א באגריסט
דעם מעמד מיט טרעפליכע ווערטער
וואספארא
ארויסגעברענגט
און
געוואלדיגע זכי' דאס איז מסיים צו זיין
א מסכתא אין ש"ס.
מיט א באזונדערע אינטערעסע האבן די
קינדער זיך צוגעהערט צו די דרשה פון הרב
הגאון רבי יצחק כ"ץ שליט"א ר"מ בישיבת
שאפראן יצ"ו .צווישן זיינע ווערטער האט ער
ארויסגעברענגט אז דער ציהל פון מאכן א סיום
איז כדי זיך אנצושעפן חיזוק און חשק ווייטער
ממשיך צו זיין מיט די התמדת התורה ,און קענען
מסיים זיין איין מסכתא נאך די אנדערע .און
אויב וועלן זיי אזוי ממשיך זיין וועלן זיי קענען
אויסוואקסן ערליכע אידן נאמנים לה' ולתורתו
הק'.
•-כתה ז' ח"א פארהערט זיך "המניח"
ביי הגה"צ אבד"ק מיהאלדא שליט"א
אין כתה ז' חלק א' האבן די קינדער במשך
פונעם ווינטער אפגעלערנט דעם גאנצן פרק
"המניח" אין מסכתא בבא קמא ,און האבן זיך
געשטעלט דערויף צום פארהער ביי הגה"צ
אבד"ק מיהאלדא שליט"א ,וועלכער האט
פארהערט די "יונגע תלמידי חכמים" במשך פון
עטליכע שעה.
ווי א מלמד געט אונז איבער איז דער
פארהער געווען למעלה מן המשוער .דער
מיהאלדער רב וואס איז גוט אויסגעקאכט אין
די דיני ממונות ,האט גאר פעסט פארהערט די
קינדער ,און דערביי אויסגעשמועסט מיט די
קינדער די סברות אויף יעדע זאך.
"מיר הערן צוריק פון רבנים
און דיינים ,וועלכע
וויאזוי
שטוינען
מ'האט מיט יונגע
קינדער געקענט אזוי
גרינטליך דורכלערנען
אזא שווערער פרק,
וואס אפילו אין די
וועלט
לומדישע
איז דאס אויך אן
אויסערגעווענליכע
אינטערעסאנטע
און
מציאות
קאסט
עס
אבנארמאלע כוחות
מלמדים
פונעם
שטאנדפונקט ...אבער אז די יונגלעך האבן דאס
גוט געקענט איז דאס געווען א געוואלדיגער חיזוק
פאר אונז" ,פירט אויס דער אויבענדערמאנטער
מלמד מיט א קענטיגע התרגשות.
נאכן פאהערן האט דער מיהאלדער רב
שליט"א געטיילט כתבים פאר אלע קינדער ,וואו
ער דרוקט אויס זיין קענטיגער התפעלות און
באגייסטערונג.
•-קבלה אין ת"ת נישט צו הערן
קיין שום נייעס האט-ליין
אויפן רוף פון רבינו שליט"א וועלכער איז
כסדר מעורר איבער דאס זיין אפגעזונדערט און
מובדל פון די גוי'אישע גאס ,וואס דער נייער יצר
הרע קעגן דעם זענען די פילע טעלעפאן האט-
ליינס פון נייעס ,וועלכעס שטערט די קינדער
עררייכן
פון
זייער הויפט ציל
וואס דאס איז
לימוד התורה
ב ה ת מ ד ה
און
וחשקות
עבודת התפילה
כוונה
מיט
ודביקות ,האבן
די מנהלים אין
תלמוד תורה
אונטערגענומען
א מעכטיגער
קאמפיין אז די יונגלעך זאלן זיך אונטערנעמען
מיט א פעסטע קבלה מער נישט צו הערן קיין
שום האט-ליין.
נאך פאר צוויי יאר צוריק ראש חודש אדר
האט דער רבי שליט"א מעורר געווען די תלמידי
ישיבה קטנה איבער דעם ווייטאגליכן ענין,
און אויסגעדרוקט זיין צער איבער דעם פרישן
פגע ונסיון היצר’ .ווי איז מעגליך אז א בחור
וואס הערט זיך אן מיט אלע זייערע נייעס און
גוי'אישקייטן וואס ווערן דארט געהערט ,ער זאל
קענען האבן א קלארן קאפ צום לערנען?! עס
איז אוממעגליך! און עס זיכער אז א בחור וואס
וויל די תורה זאל אין אים אריינגיין דארף זען
זיך נישט צוצוהערן צו די אלע טעלעפאנען וואס
נעמען אינגאנצן אוועק דעם קאפ פון לערנען'.
האט דער רבי שליט"א
געפייערט אין זיינע דברי
מוסר.
שווער צו שילדערן
וואס עס שפילט זיך אפ אין
די טעג בין כותלי התלמוד
תורה אין כתה ז' ח' און ט',
וואו עס פאראן א גרויס
התעוררות צווישן די תשב"ר
זיך מקבל צו זיין מער נישט
צו רופן די אלע טעלעפאן
האט-ליינס ,וואס ברענגט
אריין אינעם קאפ דעם גאנצן
גוי'אישקייט ,און דאס וועט
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
17
זיי זיכער העלפן צו לערנען מיט מער התמדה
ויגיעה און קענען אפרעכטן דאס דאווענען מיט
מער התלהבות און השתפכות הנפש ווי עס
פארלאנגט זיך פון תשב"ר.
•-לימוד התורה אין די בין הזמנים טעג פון
פסח באגלייט מיט ווערטפולע גורלות
די מנהלים רוחניים פון טרופ עוועניו ,האבן
פאר פסח געמאכט א ספעציעלן פראגראם
פאר די קינדער פון כתה ז' ח' און ט' ,אז די
קינדער זאלן אליינס האבן א שיעבוד עפעס
צו לערנען יעדן טאג במשך פונעם יו"ט און
חוה"מ ווען ס'איז נישטא קיין חדר ,צי זייערע
אייגענע שיעורים אדער איבער'חזר'ן די גמרא
וואס מ'האט געלערנט דורכאויס דעם ווינטער,
כדי די געהויבענע יום טוב'דיגע טעג זאלן נישט
אריבערגיין אן קיין לימוד התורה .אין כתה ז'
האבן די קינדער געדארפט לערנען לכה"פ זעקס
שעה ,אין כתה ח' אכט שעה ,און אזוי ווייטער.
די קינדער האבן זיך געדארפט אליין
צייכענען און אוספילן א "חשבון השעות" צעטל
יעדן טאג וויפיל שעה זיי האבן געלערנט.
נאך יו"ט האט מען אויסגעראפעלט טייערע
גורלות אין וועלכן אלע קינדער וואס האבן
אויסגעפאלגט דעם פארלאנג פון די מנהלים
האבן געהאט א שאנס אינעם גורל .די קינדער
וואס האבן פון זייער אייגענעם ווילן מוסיף געווען
מערערע שעות וויפיל מ'האט פון זיי פארלאנגט,
אדער האבן זיך געשטעלט צום פארהער אויף
וואס זיי האבן געלערנט ,האבן באקומען עטליכע
שאנסן אינעם גורל.
-•-
תשב"ר הערן דרשות דורך זייערע
מנהלים ביים יום תפילה אינעם יום
המר ה' אייר
אינעם ביטערן טאג ה' אייר ה' אייר ,ווען
ס'איז פאר העכער דריי און זעכציג יאר צוריק
געגרינדעט געווארן די ממשלת הציונות און
אויפגעהויבן געווארן דעם פאן פון מרידה
במלכות שמים ,איז פארגעקומען א יום תפילה
פאר די כיתות ז' ח' ט' אין תלמוד תורה טרופ
עוועניו ,וואו די קינדער האבן מיט גרויס
התעוררות געזאגט תהלים ,כדי להעביר רוע
הגזירה ,אראפצונעמען דעם חרון אף פון הקב"ה
אויף די מרידה במלכותו יתברך און צער השכינה.
18
דערנאך האבן די קינדער זיך איינגעהערט צו
דרשות פון זייערע חשובע מנהלים שיחיו ,וועלכע
געשטורעמט מיט פלאמפייערדיגע ווערטער
איבער דעם געפערליכן נגע הציונות ,און איבער
די כפירה בהקב"ה ובתורתו הק' ובביאת משיח,
וואס ווערט ליידער פראטיקצירט טאג טעגליך
בארצינו הק' אויף אן אופן נורא ומבהיל.
די קינדער האבן מיט א קענטיגע ערענסקייט
מיטגעהאלטן דעם מעמד און זיך איינגעהערט צו
די דרשות וועלכע האבן אריינגעדרינגען טיף אין
זייערע הערצער.
•-משנה ברורה און באר היטב יעדן טאג
אין כתה ט' חלק ב'
אין כתה ט' אין אפטיילונג האט דער מנהל
הרב ר' זונדל שפיטצער שליט"א אין די וואכן
פאר חג הפסח איינגעפירט א נייעם איינפיר
וואס איז ווערט צום באגריסן ,אז די קינדער
לערנען יעדן טאג נאך פרישטאג ,במשך פון א
האלבע שעה ,עטליכע סימנים אין משנה ברורה
און באר היטב ,זייענדיג מקיים דעמיט דעם ’כל
השונה הלכות בכל יום'.
פאר פסח איז דער שיעור געווען אין הל'
פסח ,און אצינד לערנט מען הלכות שבת סימן
ר"ס .די תלמידי כיתה ט' איילן זיך צי מיט'ן עסן
זייער פרישטאג ,און גייען תיכף דערנאך צוריק
אין בית המדרש וואו זיי לערנען זיך אליינס אפ
דעם שיעור .דאס בלאזט אריין אין זיי חשק און
פרישקייט צו לערנען זייערע שיעורים קבועים
פונעם טאג מיט גרויס התמדה.
•-הערליכע "שבת התוועדות"
אפגעראכטן פאר תלמידי
ישיבה קטנה חלק ב'
מיט אן אויסערגעווענליכע הצלחה און
סייעתא דשמיא האט זיך אנגעפאנגען דער
זמן הקיץ אין די ישיבה קטנה חלק ב' בהנהלת
הרה"ג רבי יעקב יצחק טייטלבוים שליט"א,
וואו עס הארעווען על התורה ועל העבודה
נאנט צו הונדערט פופציג בחורים ,וועלכע
זענען זיך משלים בתורה ויראת שמים ומידות
טובות און זייער כתר שם טוב האט א מעכטיגן
אפקלאנג צווישן די פילע טויזנטער אנ"ש בעיר
וויליאמסבורג יצ"ו.
מענענדזשער פונעם ויואל משה בילדונג מוה"ר
נטע שלום פירטה הי"ו .דער זאל איז געוארן
צוטיילט אין צוויי .איין חלק האט געדינט פאר
די תפילות שבת קודש ,און דער אנדערער פאר
די באטע און פאר של"ס ,וואס די בחורים האבן
אפגעראכטן ברוב עם הדרך מלך.
די הנהלה רוחניות האט במשך די וואך
מפרסם געווען א ספעציעלער ליקוט מספרי
חסידות איבער דעם ענין פון זיך צוזאמקומען
בשבת אחים ,איבער די גרויסקייט און קדושה
פונעם יום השב"ק ,און איבער'ן געוואלדיגן כוח
האחדות ,וואס שטייענדיג פאר קבלת התורה
שטייט דעם ענין פון ויחן שם ישראל ,כאיש אחד
בלב אחד.
פרייטאג צונאכטס האבן די בחורים
געדאווענט צוזאמען מיט די חשובע מגידי
שיעור און מנהלים רוחניים .פאר קבלת
התורה האבן די בחורים זיך צוגעהערט צו
א הערליכע דרשה פון הרה"ג רבי יחזקאל
הורוויץ שליט"א בן כ"ק אדמו"ר מתולדות צבי
ד'ספינקא שליט"א ,וואס האט בלשון לימודים
ארומגערעדט איבער די גרויסקייט פון מידות
טובות בין אדם לחבירו ,און האט גאר טרעפליך
ארויסגעברענגט דעם ציל פון אפרעכטן דעם
שב"ק באחדות ובדיבוק חברים.
דאס דאווענען איז אפגעראכטן געווארן
מיט א שטארקע דערהויבנקייט .עס האט זיך
דערקענט די הארעוואניע און דגוש וואס דער
מנהל און מגידי שיעור לייגן אריין במשך דעם
גאנצן זמן אינעם ענין פון "עבודה שבלב זו
תפלה" וואס איז אן עבודה לפני עצמה מדי יום
ביומו.
נאך די סעודת שב"ק זענען זיך די בחורים
נאכאמאל צוזאמגעקומען צום באטע ,וואו די
בחורים האבן עטליכע שעה פארברענגט בזמירות
ודברי תורה ,באהבה ואחוה ודיבוק חברים.
אינמיטן די סעודה האבן די בחורים געהאט א
געלעגנהייט צו הערן דברי תורה פון איינער פון
די חשובע רמ"י הישיבה שליט"א.
כמעשהו בראשונה איז די תפילות שבת
צופרי אויך אפגעראכטן געווארן דארט אין
זאל אויפן זעלבן פארנעם .נאכן דאווענען איז
פארגעקומען א גרויסן קידוש לרגל המאורע.
נאכמיטאג האט הרה"ג ר' ישעי' מייזעלס שליט"א
ר"מ בישיבה גדולה פארגעלערנט פרקי אבות
היות די בחורים זענען זיך ב"ה שטארק
מצטיין בהתנהגותם האט די הנהלה רוחניות
באשלאסן אויף שבת פ' בהר אפצורעכטן א
שבת התוועדות ,וואו די תלמידי הישיבה זאלן
זיך צאמקומען דאווענען בשבת אחים און
פראווענען בצוותא חדא מיט זייער מגי"ש און
רמ"י הישיבה ,זיך אנצושעפן הויפענעס חיזוק
אויף ווייטער ,צו גיין אויף די וועגן פון מרן
רביה"ק זי"ע און שטייגן בתורה ויראת שמים
במידה גדושה.
דער שבת איז איינגעארדענט געווארן
אין זאל פון ת"ת ויואל משה ,דורכן געטרייען
דער ויואל משה זאל אנגעגרייט פאר'ן שבת התוועדות
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
מתובל מיט הערליכע דברי מוסר מיוחד לבחורי
חמד.
דער של"ס איז בלי ספק געווען דער
הויכפונקט ווען די בחורים האבן זיך אינאיינעם
דערווארעמט מיט די התעוררות'דיגע זמירות
בעידן רעווא דרעוין ,און דערנאך זיך צוגעהערט
צו די דברי תורה פון הרה"ג רבי שמואל דוד
טויב שליט"א אבד"ק בריד ור"מ בישיבתינו
הק' ,וועלכער האט מעורר געווען די בחורים
דברי התעוררות בעניני תיקון המידות והמעשים
שטייענדיג אין די ימי הספירה פאר קבלת
התורה.
פיל בחורים האבן זיך אויסגעדרוקט נאכן
שבת ,אז זיי געדענקן נישט דאס לעצטע מאל
ווען זיי זאלן האבן געזינגען אזוי ווארעם די
זמירות שב"ק ...און דאס איז אויסער די באגאזשן
מוסר און התחזקות וואס מ'האט אריינגעבלאזן
אין זיי ,וואס די השפעה דערפון איז געווען
שטארק מערקבאר אין לעצטערע וואכן אויף
זייער התמדת ואהבת התורה
עס איז טאקע דא דער ארט צו דערמאנען
לשבחם פון עטליכע געטרייע בחורים וואס האבן
אוועקגעגעבן אסאך מי און צייט אהערצושטעלן
אלע דעטאלן פונעם שבת התוועדות עס זאל
קלאפן על צד היותר טוב.
•-מתנות און אויסצייכענונגן
פארן שיין-שרייבן
אינעם אפטיילונג פון הרב ר' נטע
מארקאוויטש הי"ו אין בנין הת"ת טרופ עוועניו,
האט דער מנהל פארטיילט מתנות פאר די
קינדער וואס האבן זיך אנגעשטרענגט ביים
שיין-שרייבן א גאנץ יאר און האבן באקומען
דערויף גוטע אויסצייכענונגן.
פאר כתה ד' און כתה ה' האט דער מנהל
ארויסגעוויזן אנערקענונג מיט'ן פארטיילן פאר
די קינדער א הערליכער ’תיקון ליל שבועות'.
און פאר די קינדער פון כתה ו' וועלכע האבן
אריינגעלייגט מער יגיעה אינעם צייט וואס
איז באשטימט פאר שיין-שרייבן ,האט מען
פארטיילט אנדערע ספרים מיט שיינע ענינים און
פנינים יקרים על פרשת השבוע.
-•-
גורל אויפן ספר שו"ת דברי חיים פאר
די קינדער וואס האבן געלערנט אום
חג השבועות
אין כתה ז' אפטיילונג פון הרה"ג רבי משה
פריעדמאן שליט"א האט מען אויך אויפן חג
השבועות געמאכט א ספעציעלן פראגראם ,אז
די קינדער זאלן האבן אליין א שיעבוד דורכאויס
דעם יו"ט צו לערנען זייערע אייגענע שיעורים
אדער איבער'חזר'ן די גמרא וואס מ'האט
געלערנט במשך דעם יאר ,כדי די געהויבענע
יום טוב'דיגע טעג זאלן נישט אריבערגיין אן קיין
לימוד התורה.
אלע קינדער וואס האבן אויסגעפילט די יום
טוב'דיגע טעג מיט לימוד התורה ,זענען אריין אין
א גורל אויף א סעט שו"ת דברי חיים .די קינדער
וואס האבן פון אייגענעם ווילן מוסיף געווען
שעות מער וויפיל מ'האט פארלאנגט ,האבן
באקומען עטליכע שאנסן אינעם גורל.
די תלמידי ישיבה קטנה האבן אויסגענוצט
דעם פרישן אטמאספער אויף צו לערנען און
הארעווען אויף די בלעטער גמרא תוס' בהתמדה
רבה וביגיעה עצומה ,אונטער'ן גייסט פונעם
התחדשות און זענען גאר אסאך אנגעקומען אין
זייערע שיעורי חזרה יענעם טאג.
דערנאך זענען די בחורים ארויף אינעם
חדר הספרים פונעם מעלבוירנער רב שליט"א,
וועלכער האט זיי געזאגט א גאר ווארעמער
מוסר שמועס באגלייט מיט דברי חיזוק וואס
האט אריינגעבלאזן אין זיי א טל של תחי' אויף
א לענגערע צייט.
•-פרייוויליגע חזרה אויף גאנץ פרק לולב
הגזול אין כתה ו'
אין כתה ו' אינעם ת"ת עטרת יואל
בהנהלת הרב ר' מאיר שווארץ שליט"א ,אין
איז די פארגאנגענע וואכן פארגעקומען א חזרה
אויפן גאנצן פרק לולב הגזול ,וואס קומט אויס
14בלאט ,וואס די קינדער חזר'ן און שטעלן זיך
פרייוויליג צום פארהער ,צו שניידן די פירות פון
זייער הארעוואניע פון אנפאנג יאר אן.
אין א שמועס מיט'ן מנהל הרב ר' מאיר הי"ו
פארציילט ער אונז מיט פרייד ,אז ביזדערווייל
האבן שוין העכער אכציג יונגלעך בליעה"ר
פארהערט דעם גאנצן פרק .יעדן טאג מעלדן זיך
א אנדערע גרופע קינדער אז זיי זענען גרייט צום
פארהער .גאר רירענד איז צו זען וויאזוי די יונגע
תלמידי חכמים וואס האבן קוים פאר דריי יאר
צוריק אנגעפאנגען לערנען גמרא ,פארהערן זיך
שוין אצינד אויסענווייניג אגאנצער פרק.
אלס מפרסמין עושי מצוה איז א ספעציעלע
ליסטע ארויסגעהאנגען געווארן אויפן וואנט
מיט די נעמען פון אלע קינדער וואס האבן זיך
פארהערט ,וויבאלד דאס חזר'ן און קונה זיין
תורה גייט אריין לכל הדיעות אין די מצוה פון
והגית בו יומם ולילה .אלע קינדער וואס האבן
זיך פארהערט די פערצן בלאט גמרא רש"י קענען
זיך אויסוועלן אדער דעם ספה"ק תפארת שלמה
אדער דעם ספה"ק מאור ושמש ,אלס באלוינונג.
•-תלמידי ישיבה קטנה ח"ג
אויף א באזוך אין סי-געיט
די מתנות פאר די מצטיינים ביים שיין שרייבן
בית המדרש בנשיאות כ"ק הגה"צ הישיש רבי
אלימלך אשכנזי שליט"א גאב"ד מעלבוירן.
עטליכע וואכן איידער מ'איז ארויסגעפארן
אין קעמפ ,האבן די תלמידי ישיבה קטנה חלק
ג' אפגעראכטן א גאר גייסטרייכער טאג אין
די שטאט סי-געיט ,וואו זיי זענען אהינגעפארן
אינאיינעם מיט זייערע מגי"ש און מנהל הרה"ג
ר' שמעון ישראל מייזליש שליט"א ,און האבן
געלערנט עטליכע שעה רצופות אין מעלבוירנער
דער געוועזענער בנין הישיבה קטנה אויף פרענקלין
•-"מאורי-אור" גראדועישן צערעמאניע
פון אכטע קלאס געלונגענסטער אין
לאַנגע יאָרן
יעדע תלמידה האט געשפילט אן אקטיווע
ראלע אינעם גראדואירונג פראגראם
טראצדעם וואס עס איז שוין אריבער נאנט
צו צוויי חדשים זינט דער גרויסער גראדועישן
צווישן די מיידלעך פון די אכטע קלאס ,וועלכע
האבן געענדיגט די עלעמענטרי קלאסן ,און האבן
אפגעראכטן א הערליכער גראדועישן ,פארט
איז כדאי עס צו באשרייבן וויבאלד ס'האט
אפגעקלינגען אין די גאנצע שטאט אלס דער
סאמע געלונגענסטער גראדואירונג צערעמאניע
פון אלע היימישע בתי חינוך לבנות" .עס איז
געווען א חלום"" ,אזאנס האב איך נאך קיינמאל
נישט מיטגעלעבט"" ,וואס בית רחל באווייזט
קען קיינער נישט" ,און נאך אזעלכע ענליכע
אויסדרוקן האבן זיך פילע עלטערן אויסגעדרוקט
זייענדיג טיף באגייסטערט פון דעם גראדועישן.
כאטש מיר וואלטן געדארפט ווידמען
א לענגערער שילדערונג איבער אלע דריי
גראדועישאנס אינערהאלב די בית רחל שולע,
פון פרי-וואן-עי ,פון אכטע קלאס ,און פון די
צוועלעפטע קלאס ,פארט וועלן מיר זיך אין דעם
ארטיקל קאנצעטרירן איבער דעם צענטראלן
גראדועישן פון די אכטע קלאסן ,וואו העכער 250
מיידלעך האבן גראדואירט פון די עלעמענטרי
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
19
סקול און גייען דעם קומענדיגן לערן-יאר
אריבערגיין אין די הויעך-שולע.
שווער איז אנצוכאפן די ריכטיגע אויסדרוקן
אויף אזא הערליכער געשעעניש ,אבער נאך
שווערער איז צו שרייבן דערפון נאכן רעדן מיט'ן
באגאאבטן מנהל פון בית רחל הרב ר' בנציון
פייערווערגער שליט"א ,וועלכער באטאנט עס
אלס אן "איינדרוקספולער" מעמד "קידוש השם"
וואס האט ארויסגעברענגט כבוד שמים און
המשכת חינוך הבנות לצניעות ולאמונה טהורה
ולמידות טובות ע"ד ישראל סבא.
איין טאג פאר'ן גראדועישן האט דער מנהל
הרב ר' בנציון פייערווערגער שליט"א געהאלטן
א פלאם-פייער'דיגע דרשה פאר די מיידלעך ,פול
מיט חיזוק און ערמוטיגונג רייד .דער מנהל האט
דערביי שטארק ארויסגעהויבן דער געוואלדיגער
חינוך און ערציאונג סיסטעם פונעם בית רחל
שול ,וואס האט נישט קיין גלייכן איבער די גאנצע
וועלט צוליב פילע טעמים ,און איבערהויפט ווייל
מיר האבן אויף אלעמען פונקטליכע אנווייזונגען
פונעם רבי'ן זי"ע ,וועלכער אויף יעדן פון חינוך
הבנות געזאגט דעת קדשו.
צווישן זיינע ווערטער האט דער מנהל
אבער דער הויכפונקט פון דעם
אויך ארומגערעדט מיט התרגשות איבער די זכי'
גראדועישן איז אן צווייפעל די אומגעהויערע
אז די מיידלעך גייען צום גראדועישן אנטון די
כוחות וואס די
צניעות'דיגע "פאלם
טאלאנטפולע
כרצון
שטרימפ"
לערערינס
שטאב
קדשו פון אונזער
און מחנכות לייגן
הייליגן רבי'ן זי"ע,
אריין ,אז יעדעס
און די מיידלעך
מיידל אן אויסנאם
דארפן זיך פארנעמען
א
שפילן
זאל
מיט א פעסטע קבלה
פראמינענטע ראלע
אז מ'וועט דאס ,און
אין דעם געשעעניש,
די אנדערע בגדי
קיינער זאל ח"ו
קיינמאל
צניעות,
ארויספאלן
נישט
נישט אויסטון פאר
צוליב דעם פאקט
קיין שום פרייז אויף
אז מיר פארמאגן
דער וועלט .דער
בליעה"ר אזא צאל
די הערליכע אויפשטעלונגן פאר די אכטע קלאס גראדואירונג
עצם אונטערנעמונג
תלמידות בליעה"ר
פון די מיידלעך אויף
אין קאנטראסט צו אנדערע שולעס .יעדעס
צניעות איז זיכער א געוואלדיגער נחת רוח פאר'ן
מיידל האט א חלק אינעם גראדועישן;
רבי'ן זי"ע בגנזי מרומים אז די מיידלעך שטרעבן
איינער שרייבט ,רעדט ,נעמט צוזאם געלט,
צו גיין אין זיינע הייליגע וועגן.
אראנדזשירט דעם צערעמאניע זעלבסט,
דער יאר-בוך ,די גייסטרייכע "פארטי" נאכן
גראדועישן אין ויואל משה זאל ,אא"וו.
דאס איז א זעלטענער קונץ און איבערווייז
אויף די זעלטענע דערגרייכונגען פונעם בית רחל
שול ,וואס איז שוין באוויזן געווארן עטליכע יארן,
און איז באגריסנסווערט צווישן די צופרידענע
עלטערן בכלל און ביי די מאמעס פון בית רחל
בפרט.
וואכן לאנג האבן די אכטע קלאס תלמידות
געארבייט אויף דעם גליקליכן מאמענט ווען זיי
זענען מסיים די עלעמענטארע קלאסן ,וועלכעס
איז דער גרונד-פרינציפ אויפ'ן צוקונפטיגן לעבן
און איז דער דורכגאנג צום ביך רחל הויך-
שולע וואו די מיידלעך ווערן שוין ערצויגן אלס
דערוואקסענע וועלכע גייען אט אט ווערן די
מאמעס פונעם צוקונפטיגן דור.
באזונדערע כוחות האבן די מיידלעך
אריינגעלייגט אינעם בארימטן "יאר-בוך" וואס
איז אין די לעצטע פאר יאר אויך ארויפגעברענגט
געווארן אויף גאר א הויכן ניווא .דער בוך איז
רייך ,אינפארמאטיוו און זייער באלערנד ,און איז
א קוואל פון וואו אנצושעפן וואוסענשאפט און
ידיעות איבער אידישקייט ,איבער די היסטאריע
פון כלל ישראל ,און גלייכצייטיג ערציילונגען
פון רבי'ן זי"ע און פון די מוסדות הק' וואס די
מיידלעך האבן געהערט פון זייערע עלטערן און
זיידעס און באבעס שיחיו.
20
צו רעדן איבערן גייסטרייכן גראדועישן
זעלבסט איז ממש אוממעגליך ווי אנצוהייבן
זאל איז
און ווי צו ענדיגן .דער "פרדס פיגא" ַ
געווארן גאר מייסטערהאפטיג איינגעארדענט
פאר די היסטארישע צערעמאניע מיט טויזנטער
בענקלעך .גלייכצייטיג איז אויפגעשטעלט
פרא ּפס פון
געווארן הערליכע דעקאראציעס און ַ
א ליכט טורעם ,אונטערן נאמען "מאורי אור",
וויבאלד דער גאנצער גראדועישן איז געווען
אויסגעשטעלט אויפ'ן געדאנק אז דער בית רחל
שול איז דער ליכט טורעם און וועג-וייזער פאר
אירע תלמידות אויפ'ן גאנצן לעבן.
דער זעלטענער פראגראם פאדערט
ווירקליך א גאר לאנגע שילדערונג .די
אינהאלטרייכע פארשטעלונגען און לידער וואס
זענען פרעזענטירט געווארן דורך אלע מיידלעך;
די טרעפליכע דרשות אין שפיץ פון די חיזוק רייד
פון הרבנית הצדיקת תליט"א; די מתנות וואס
זענען געגעבן געווארן פאר די מנהלות שתחי',
אד"ג ,איז געווען איין לאנגע ציענדע קייט וואס
האט ארויסגעברענגט טרערן ביי פילע באבעס
און מאמעס וואס האבן געשפרודלט פון נחת און
גליק זעענדיג די פרייליכע שיינענדיגע פנים'ער
פון זייערע באליבטע משפחה מיטגלידער.
נאכן גראדועישן האט די רעביצין תחי'
פארטיילט מתנות פאר אלע מיידלעך ,שיינע
סידורים און דער בארימטער "צניעות בריוו"
פון רבי'ן זי"ע ,אין אידישן איבערזעצונג.
באגלייט מיט הייס שעפשענדע געבעטן,
אז די מיידלעך זאלן אויסוואקסן ערליך און
צניעות'דיג מיט אלע מעלות ,האט זיך דער
גראדואירונג צערעמאניע געשלאסן און איז
געבליבן דער געשפרעך ביי די מאמעס אויף גאר
א לאנגע צייט.
•-פארלענגערטע שעות אינעם זומער
חדר אויפ'ן פארלאנג פון די עלטערן
היות שוין די לעצטע פאר געווען א
שטארקער פארלאנג פון פילע עלטערן וואס
בלייבן וויילן אין וויליאמסבורג אין די ימי הקיץ,
צו האלטן די קינדער אינעם זומער חדר אביסל
לענגער ווי אגאנץ יאר כדי די קינדער זאלן מער
קענען געניסן פון די רייכע באלערנדע זומער-
חדר פראגראמען ,האט די הנהלת הישיבה היי-
יאר צום ערשטן מאל פארלענגערט דעם זומער
חדר מיט נאך א האלבע שעה ,אזוי איז מעגליך
צו פארלענגערן די צייט פון שווימען און די
צייט פון שפילן ,און דאס זעלבע איז דא מער
צייט פאר טריפס און פארשטעלונגען ,אא"וו .די
קינדער באקומען גלייכצייטיג יעדן טאג "א סנעק
מיט קאלטע געטראנקן" ,אזוי אז די קינדער האבן
שטארק הנאה פון דעם.
אבער היות דאס פארלענגערן די שעות
איז מיטגעקומען מיט א מינאמאלע קאסט פאר
די עלטערן צו באצאלן פאר די מלמדים נאך
אהאלבע שעה געהאלט ,האט די הנהלת הישיבה
ארויסגעשיקט א פראגע בויגן אנצופרעגן די
עלטערן דעם דעת הציבור.
נאכן אנפרעגן די עלטערן האט זיך
ארויסגעשטעלט אז רוב עלטערן האבן
געענטפערט אז זיי ווילן יא דעם טויש ,דעריבער
האט די הנהלת הישיבה נאכגעקומען דעם
פארלאנג פון די עלטערן און פארלענגערט דעם
זומער חדר מיט נאך א האלבע שעה.
אנשטאט ווי ביז היינט ווען די נורסערי
קינדערגארטן קלאסן זענען אהיימגעגאנגען 3:00
אזייגער ,קומען זיי היי-יאר אהיים אום 3:30
נאכמיטאג .די גרעסערע קינדער פון ת"ת בניני
זופניק קומען אויך אהיים בערך אהאלבע שעה
שפעטער אומגעפער 4אזייגער.
צאן קדשים פון נורסערי קינדערגארטן
מיטהאלטנדיג אן אינטרעסאנטן שפיל
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
•-ספעציעלע שווים-זעקלעך פאר די
נורסערי קינדערגארטן
אין א גאר געלונגענער שריט אויף דעם
זומער סעזאן ,האט דער חשובער מנהל פון
נורסערי קינדערגארטן הרב ר' יושע אלימלך
לאנדא הי"ו ,געלאזט באשטעלן ספעציעלע רוקן
שווים-זעקלעך ,מיט וואס די קליינע קינדער
ברענגען זייערע שווים זאכן פון און צום זומער
חדר.
די סיבה פארוואס דער מנהל האט
באשלאסן צו באשטעלן די אייגנארטיגע
שווים זעקלעך ,איז געווען וויבאלד שוין לאנגע
יארן וואס די פיל-ערליי שווים זעקלעך האט
געברענגט מיט זיך זיכערהייט פראבלעמען ,ווייל
נישט אלע זענען געווען גענוג סעפטי פאר'ן
באנוץ פון די קליינווארג ,גלייכצייטיג פלעגן די
קינדער פיל מאל פארלירן די זעקלעך און דער
אינהאלט דערפון ווייל די זעקלעך זענען נישט
געווען געאייגנט צו טראגן פאר קליינע קינדער.
אלזא האט ר' יושע אלימלך באשלאסן צו
באשטעלן אן אייגנארטיגן סארט שווים-זעקל,
מיט'ן סימבאל פון די תלמוד תורה ויואל משה,
וואס איז סיי פראקטיש און גוט פארמאכט ,און
סיי גרינג צו שלעפן אויפ'ן אקסל ,מיט וועלכן די
קינדער ברענגען און טראגן אהיים זייערע שווים
בגדים רואיגערהייט.
די מאמעס האבן אויסגעדרוקט די גרעסטע
מאס צופרידנהייט פון דעם גוטן בייפאל.
שליט"א אונטערגענומען אן ענליכער פירוש
המילות פראגראם צווישן די קינדער פון כתה ט'.
יעדע וואך נאכן זמן פון לעכט-צינדן
און דאס זעלבע שבת צופרי פאר'ן
דאווענען לערנען די קינדער עטליכע
קאפיטלעך און מזמורי התפילה ,און
זונטאג צופרי פאר תפילת דאווענען
קומט פאר די בחינה אויף דעם וואס
מ'האט געלערנט אום שב"ק.
די קינדער לערנען די פירוש
המילות אויף די מזמורים אין דעם
סידור
טייטש
אינהאלטרייכער
"כוונת התפילה" וואס הרבני הנגיד
ר' אברהם ישעי' קאהן הי"ו האט
מנדב געווען פאר דעם צוועק ,לע"נ
אביו הבלתי נשכח דער בארימטער
תורה פילאנטראפ הרה"ח מוה"ר חיים אביגדור
ב"ר מרדכי צבי הכהן ע"ה ,מוציא לאור פון דעם
סידור און איניציאטאר פונעם "פירוש המילות"
פראגראם אין תלמוד תורה.
דער פראגראם הייבט שטארק אויף דעם
ניווא פונעם עבודת התפילה צווישן די תשב"ר
אז די קינדער זאלן דאווענען מיט מער כוונה
און התבוננות .יעדעס יאר נאכן פירוש המילות
פראגראם זעט זיך אן דראסטישע שינויים לטובה
ביים דאווענען ,די קינדער דאווענען פיל ערליכער
און מיט פיל מער כוונה און מיט א העכער קול
וויסנדיג דער באדייט און טייטש פון די תפילות
וואס מען זאגט.
•-'13טע קלאס תלמידות האבן שטארק
הנאה פון די "חיזוק שיעורים"
יעדן דינסטאג
די קינדער מיט די אייגנארטיגע שווים-זעקלעך
•-"פירוש המילות" פראגראם ערב און
שבת קודש אין כתה ט' חלק ב'
ווי געמאלדן קומט יעדעס יאר אינמיטן
ווינטער פאר דער "פירוש המילות" פראגראם
אויסצולערנען די קינדער די טייטש פונעם
דאווענען .אין משך פון עטליכע טעג לערנען די
קינדער די טייטש אויף א חלק דאווענען ,דערנאך
ווערן די קינדער פארהערט דערויף בכתב און עס
ווערט פארטיילט מתנות פאר אלע קינדער וואס
צייכענען זיך אויס מיט זייערע קענטעניסן.
אצינד אין די וואכן וואס מ'געפינט זיך אין
קעמפ האט דער מנהל הרה"ג ר' זונדל שפיטצער
אין די זומער וואכן ווען א צאל גרעסערע
מיידלעך ארבייטן אין שטאט ,וואו מען ברויך
האבן אסאך סייעתא דשמיא און שטארקייט
זיך צו האלטן אויף די ערליכע צניעות'דיגע
וועגן ,ווערט אראנדזשירט א ספעציעלער
שיעורים פראגראם יעדן דינסטאג אווענט,
וואו די מיידלעך קומען זיך צוזאם און הערן
אויס שיעורים פון חשובע רעדנערינס איבער א
געוויסע יסודות'דיגע טעמע ,כדי צו ערמוטיגן די
מיידלעך און זיי מחזק זיין בצניעות אמונה און
בטחון ,אא"וו.
דער פראגראם ווערט געספאנסארט דורך
די הנהלת הישיבה וואס דעקט די קאסטן פון די
שיעורים ,און ווערט אנגעפירט דורך די חשובע
מרת גרינוואלד תחי' ,פון די חשובע לערערינס
אין די '12טע קלאס וואס ארדענט איין די
רייכע השקפה שיעורים ,פון וועלכן די מיידלעך
באקומען א ערנסטערן בליק איבערן צוקונפטיגן
לעבן ,כדי זיי זאלן אויסוואקסן ערליכע אידישע
מאמעס פונעם קומענדיגן דור.
דער שיעור קומט פאר יעדן דינסטאג
אווענט אין בנין עסטרייכער ,וואו עס באטייליגן
זיך א חשבון פון לערך הונדערט פופציג און צוויי
הונדערט גראדואירטע בית רחל תלמידות .דאס
זיך צאמקומען זעלבסט פון אזא צאל מיידלעך
בליעה"ר און זיך טרעפן אינאיינע איז א שטארקע
חיזוק פאר די מיידלעך זיך צו האלטן ערליך
און צניעות'דיג ,ווי עס פאסט
פאר א בת מלך א תלמידה פון
אונזער בארימטע בית רחל שול.
לויט ווי עס ווערט
איבערגעגעבן זענען אויך היי-
יאר די אינהאלטפולע שיעורים
א קוואל און דערפרישונג
פאר די מיידלעך ,וועלכע
זענען שטארק דאנקבאר פאר
די הנהלת הישיבה בכלל און
איבערהויפט פאר די חשובע
מרת גרינוואלד שתחי' פאר'ן
אראנדזשירן דעם נאבעלן
פראגראם.
•-אלפי תלמידי מוסדותינו הק' רעכטן אפ
יומא דהילולא קדישא פון מרן רבינו
הקדוש זי"ע מיט גרויס התעוררות
די פילע טויזנטער תלמידים ותלמידות
בליעה"ר אין אלע אפטיילונגן אינערהאלב
מוסדותינו הק' ,האבן מיט גרויס התעוררות
אפגעהאלטן געווארן דער יומא דהילולא קדישא
פון אבינו רועינו מרן הקדוש והטהור רבינו
יואל בן הגה"ק רבי חנני' יו"ט זי"ע ,וואס האט
מיט גרויס סייעתא דשמיא אויפגעשטעלט דעם
ברייט-פארצווייגטן נעץ פון מוסדות להרבצת
תורה ויראה לנו ולבנינו עד ביאת הגואל.
עטליכע טעג בעפאר די יארצייט האט מען
שוין אנגעהויבן צו פארציילן פאר די קינדער
איבער די גרויסקייט ,קדושה וטהרה ,פון דעם
רועה נאמן רבינו הקוה"ט זי"ע .די מלמדים האבן
ערקלערט פאר די קינדער וואס מיר אלץ תלמידי
תלמידיו דארפן זיך אפלערנען פון רבי'ן זי"ע
פאר אונזער התנהגות טאג טעגליך ,ספעציעל
האט מען ארויסגעברענגט פאר די קינדער זיינע
געוואלדיגע מידות טובות וואס ער האט זיך
דערמיט אויסגעצייכענט פון אלס קליין קינד.
דער רושם דערפון איז געווען אויסטערליש גרויס
צווישן אלע קינדער.
ביי די תלמידי ישיבות קטנות אין בחורים
קעמפ איז א מוצש"ק בעפאר די יארצייט
געפראוועט געווארן סעודות מלוה מלכה'ס לרגל
ההילולא קדישא אין יעדן ברענטש באזונדער.
די בחורים האבן זיך דערביי צוגעהערט צו
טרעפליכע דרשות פון זייערע חשובע מרביצי
תורה און פון געלאדענטע בעלי דרשנים ,וועלכע
האבן אויפגעטרעטן מיט גאר שטארקע דיבורים
מלא תוכן ומוסר והתבוננות בדרכיו של אותו
צדיק .די סעודות האבן זיך געצויגן ביז אין די
שפעטע נאכט שעה'ן און איז געווען די ריכטיגע
הכנה צום יארצייט וואס איז אויסגעפאלן
פרייטאג פ' ראה.
דאנערשטאג פארנאכטס זענען די קרוב צו
זעקס הונדערט תלמידי ישיבה קטנה וצעירים
געפארן קיין קרית יואל ,צו די סעודת הילולא
רבתי ושולחנו של כ"ק מרן רבינו שליט"א וואס
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
21
איז אפגעראכטן געווארן במעמד אלופי אלפי
ישראל אינעם זאל פונעם בנין התלמוד תורה
החדש אין קרית יואל ,וואו זיי האבן מיטגעהאלטן
די סעודה שגדולי הדור מסובין בו ,און די דרשות
ודברות קודש פון רבינו שליט"א.
נאך די סעודה זענען די הונדערטער בחורים
ארויף זיך משתטח זיין ביים ציון המצויינת
צוזאמען רבינו שליט"א ,וואו מ'האט מיט גרויס
התעוררות מעורר רחמים געווען להזכר ולהפקד
בדבר ישועה ורחמים ,און ישועות ורפואות
לטובת הכלל והפרט.
•-קינדער פון זומער חדר זאגן קאפיטלעך
תהלים לעילוי נשמת מרן רבינו זי"ע
אינעם זומער חדר דאהי אין וויליאמסבורג
אין ת"ת בניני זופניק האט מען דעם יארצייט
טאג פארוואנדלט פאר אן התעוררות'דיגער טאג
ווען די קינדער זענען זיך צוזאמגעקומען אין עס-
זאל און א לענגערע צייט געזאגט תהלים מיט
גרויס התעוררות ,אין ספעציעלע קונטרסים וואס
די הנהלת התלמוד תורה האט צוגעשטעלט.
דערנאך האבן זיי געזאגט די אותיות פון קאפיטל
קי"ט יואל בן חנני' יו"ט – נשמה כנהוג ביי א
יארצייט.
צוליב די
קורצע צייט איז
נישט ערלויבט
געווארן צו לאנג
ארומצורעדן
יום
איבער'ן
ההילולא,
במשך
אבער
די וואך האט
מען נאכאנאנד
ארומגערעדט
צו די קינדער
איבער די גרויסקייט פון א יומא דהילולא פון א
צדיק ,וואס די קינדער האבן אויסגעהערט מיט
גרויס אינטערעסע.
זכותו הגדול והקדוש יגן עלינו ועל כל
ישראל.
•-פארהערן צום סוף זמן אין אלע
אפטיילונגען פון תלמוד תורה
אין אלע אפטיילונגען אין די מוסדות
איז צום סוף יאר פארגעקומען גרויסארטיגע
פארהערן ,וואו די קינדער און בחורים האבן זיך
פארהערט ביי גדולי רבנים און בארימטע בוחנים,
און די חשובע מלמדים וואס האבן זיך אפגעגעבן
אגאנץ יאר אנצוזייען און אנצובויען דעם כרם
בית ישראל ,דורכן אריינלייגן די מאקסימאלסטע
כוחות אין די תשב"ר ובחורי חמד שיחי' ,האבן
ב"ה זוכה געווען צו שניידן די פרוכטן וואס זיי
האבן אנגעפלאנצט אגאנצן יאר ,הזורעים בדמעה
ברינה יקצורו .אלזא איז א דבר בעתו ,דאס צו
באריכטן פאר די עלטערן:
22
געלערנט מסכתא ביצה אונטערן אויפזיכט פונעם
מנהל המתמידים הרה"ג ר' חיים אלי' פאללאק
שליט"א מוציא לאור גליוני מבאר השבת .און
אינעם חלק ב' האבן די קינדער געענדיגט גאנץ
מסכתא מגילה און חגיגה אונטערן אויפזיכט
פונעם מלמד מומחה הרה"ג רבי נחמן קלאר
שליט"א.
•-רבינו שליט"א פארהערן תלמידי כתה
ח' חלק א' גאנץ פרק האיש מקדש
כ"ק מרן רבינו שליט"א האט פארהערט
די קינדער פון כתה ח' חלק א' בהנהלת הרה"ג
רבי משה פריעדמאן שליט"א ,אויפן גאנצן פרק
האיש מקדש פון מסכתא קידושין וואס די כתה
ח' האט אפגעלערנט און איבערגע'חזר'ט במשך
דעם גאנצן יאר תשע"א העעל"ט.
לכבוד דאס ענדיגן די מסכתא האבן די
קינדער סוף פונעם יאר אפגעראכטן הערליכע
סיום'ס ,וואו מ'האט זיך לאנגע שעות געפרייט
בשמחת התורה בתופים ובמחולות .עס אזי
געווען גאר איינדרוקספולע מסיבות וואס די
קינדער וועלן נישט אזוי שנעל פארגעסן.
די קידנער זענען געקומען צופארן פון
בחורים קעמפ קיין מחנה דברי יואל אין סוואן
לעיק ,און דער רבי שליט"א האט טראץ זיינע
פילע טירדות אוועקגעגעבן צייט צו פארהערן
די קינדער במשך פון עטליכע
¸ ¼¸²¸½É½³É°¸È
שעה בביתו נאוה קודש ,כדי
ǯ½·¯À½»¯´¸´¿¸°Ç²³¯Ç¸´³Ç´ÉÉɸÁÈ
צו ערמוטיגן די קינדער ווייטער
´´ÁôǷ¸¿À
ממשיך צו זיין בלימודם מיט
qprnx
חשק און התמדה.
¿ ¯·¸»ÈÇ´½²¯¾Ç½ÆºÉ´¯¸È¿°Á¸µÆ³¸°Ç¾Ç½Æº¸Á³²À¸¸É
q|u~rsosur
wrs~wqw|zqwo
wnz
sw~33333333333333333333|y
•-כתה ז' האט געענדיגט
פרק המניח
און החובל פון בבא קמא
אין כתה ז' האבן די קינדער
במשך פונעם פארגאנגענעם יאר
אפגעלערנט דעם פרק "המניח"
און "החובל" אין מסכתא
בבא קמא ,אנדערש ווי אין די
לעצטערע יארן וואס מ'לעגט
לערנען מסכת מכות.
דער רבי שליט"א איז
שטארק נתפעל געווארן פון די
w~y|zy
ברייטע ידיעות וואס די קינדער
rytv
m
האבן ארויסגעוויזן אין דעם פרק
און האט נישט באהאלטן זיין
קורת רוח און הנאה ,זאגנדיג
פארן מנהל הרב ר' משה
די קינדער פון חלק א' האבן
שליט"א אז פונעם פארהער
זיך פארהערט דעם פרק ’המניח' ביי הגה"צ
דערקענט זיך גוט זייער שטארקער התמדת
ממיהאלדא שליט"א ווי אויבנדערמאנט ,און פרק
התורה פונעם גאנצן יאר .און דערנאך זענען די
’החובל' האט מען פארהערט די קינדער דורך א
קינדער צוריקגעפארן קיין בחורים קעמפ.
גאר גרינטליכע כתב פארהער.
x|rnz~srorq|ror|sq
{w|nwopwsz|n
~ vzrn
qs{vosvor~sy~r~oro{wwzsqs|zzsozss|pzsqworzs
rnz~rwqwsr~orosznrzyzs~znwzrs
|snwsws
rsoqw|rzxw|w{nwrtos~uvos|s
znwwo{yonoon~zwnzqwowrq|rorsrqs|wzo
~q|zzsqs|zz{wsy|{wwzss|pz}qws}|tzyosqonrwwrsr}s
noospworsq
qu~os|sowswuwsws|sswsrs{ww
zsszss|z
zowqsuourosrwu~sozzyo{wyo|r
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
|~ w~uszr
כתה ח' פון הרה"ג ר' זונדל שפיטצער
שליט"א האבן זיך פארהערט ביי הרה"ג רבי
אלטר גלאנץ שליט"א בשליחות חותנו רבינו
שליט"א ,וויבאלד דער רבי איז געווען צו
פארנומען אין די ימי הרחמים והרצון ,זיי האבן
באקומען א שיינעם כתב אונטערגעשריבן דורכן
רבי'ן שליט"א.
DDDDDDDDDDDDDDDDDDDD
}|n~rxo
אויך האבן רובא דרובא קינדער מצויינים
פון כתה ז' חלק ב' האבן זיך געשטעלט דערויף
צום פארהער ביי הרה"ג רבי יעקב דוב טייטלבוים
שליט"א אבד"ק סיגוט יצ"ו .וואו דער סיגוטער
רב שליט"א האט אין קעגנווארט פונעם מנהל
פארהערט די "יונגע תלמידי חכמים" במשך פון
עטליכע שעה.
•-סוף פונעם יאר האבן די קינדער פון ביידע
אפטיילונגן אפגעראכטן באזונדערע סיום'ס
תלמידי כתה ט' באקומען א ידיעה אין
אינעם עס-זאל בבנין התלמוד תורה אויף טרופ
עטליכע מסכתות הש"ס :בבא מציעא,
עוועניו ,וואו די קינדער האבן זיך צוגעהערט צו
ביצה ,מגילה ,חגיגה
די דברי חיזוק פון זייערע מנהלים און זיך דערנאך
די בחורים פון כתה ט' האבן געלערנט גאר
געפרייעט בשמחת התורה ,גלייכצייטיג האט מען
פלייסיג און אויסגענוצט דעם
פארטיילט גאר שיינע פרסים
יאר זיך קונה צו זיין בלעטער
פאר אלע קינדער ,דער ספה"ק
]]][CQKCTQOCHLHSLD[FGC[LHG[H
גמרא ,מידות טובות און אהבת
’ישמח ישראל' און ’תפארת
התורה ויראת שמים ,אויף א
GFHU]D]N
שמואל' פון די אלכסנדער'ער
הערליכן פארנעם.
רבי'ס נבג"מ.
HLS\KLHHCZ\[UGOCHL[IUOC[QN
ביידע אפטיילונגען אין
תם ולא נשלם ,דאס איז
פונעם
כתה ט' האבן במשך
נאר א טיפה מן הים וואס עס
GYLD]NTQQGFOHS\GYLDZ[W
אדורכגעלערנט
יאר גרינטליך
האט זיך ווירקליך אפגעשפילט
מסכתא
פון
פרקים
עטליכע
דעם געוועזנעם בלויז אין די
המפקיד
פרק
מציעא,
בבא
תלמוד תורה אפטיילונגען ,און
פרק
זומער
און
ווינטער
די
אין
מיר האבן בכלל נישט אנגערירט
השואל.
די אומצאליגע נייעס און
GD
CKLO\[HQFCR[QZN]HCL\SDULIZGLD[R[QZNLUGFTLL]S
RH[NI]HCOHFUO]CIGG[H\GG]SUH
[ZLGHSLFLQO]FUD
\ CU\]]S\DKH\W[HUL\FHQLOD
LHC[GGFQ]GDFQO
OURHLTSOFQUHLHGLQOLUDFNPLFHQLOG][IJDRLLKYGH
CHG\FUHFLQO]RSL\\]UFOHSJNHSH]H[H[DGHL]HDH\]UHQ\OESHUOHSO
LGH
\ H]FLQLFNCYQ\GDHHFLDPLLZ]QHFHQO]CGL\UELHJ[K\HHLWDG[HE
HFLDHFLQO]HRCNOCD\LQL[\C
GOHOTGFUPHLGONP\G]C[LDHZGH]DGOUQGOUQ]HOUOGNIL\GZIJHSL]HHZ]HGOW]HSCH
]HJQ\UDH\H]JSD[HL[HQHHL[HGHSQQHH[LHHFLOUDGC]QPLQ\P\CGLHULIZGLD[ZNQHSO
CDDHSL\C[DCKLO\[HQFCZNHHSLZLFYJL\Q]CLDDG[H]GR[Z]HQQH[]GOGNISLFU
ZWODU\]]S\[H\UOGTNRLDJGUCD
ÑÂÐÅÔËÚÖÏËËÉÑÂÐÅÔËÚÖÆÛÐ
OLUHGOFQOQLSJH[OGSQ
KH\W[HUL\OGSQÙÂÎÎÂÖ
ËÎÂÏËËÉ
און באזונדער האבן זיי
מסיים געווען ביים "סדר המתמידים" עטליכע
מסכתות .אינעם חלק א' האבן די תשב"ר אדורך
אנטוויקלונגען אין ישיבה קטנה
וצעירים און אין בית רחל ,וואס דאס וועלן מיר
לאזן בעזהשי"ת אויף א קומענדיגער געלעגנהייט.
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
פארגאנגענעם
אין
איז א
שרה א
אג פ' חיי ש
אנטא
מא
ארער
סאטמא
אפיס פון די ס
אויף א
מוסדדות ,געוווען א
טונג א פרעמדעער מעענטש
מיט
קריייז,
אוננזעער ק
פון א
שט פ
ניש
סדר צצוהילף
שטייט כס
וועלכעער ש
און
ק' א
סדותיינו הק
לטובת מוס
ספעצייעל איינעם געעביט
אונגען מיט
פן בבאציא
קניפ
אנצצוק
אך די
אס .נא
די דרוויסענדדיגע גא
פון די
אסיפה האט ער געבבעטן פ
הערט
בבאטיייליגטע אז הייות עער ה
פוו
מוסדדות ,פ
אזוויפייל פוון די מ
און
אוקס א
שן ווא
טעררליש
איר אוויסט
חות וואס
פון די געווואללדיגע ככוח
מ'ללייגגט ארריין דעריין ברווחניות,
אגער צו
האט עער א בא
ע"כ ה
פון
אזוכן ככאטש איינע פ
גגיין בא
חינוך
ארצצווויייגטע ח
אוננזעררע פא
אפטייילונגעען.
שע אאיבבעררזעעצונגג:
אאין איידיש
איך מיך
צום עררשט וויל א
אט
אס הא
קן פאר יעדדן ווא
אנק
אדא
בא
אוועקגעעגעעבן פון זזייעער ציייט
א
טיגן
מיך אררומצצופיירן דעעם נעעכט
מ
אג.
טא
יהללוך זר...
א
בליק
פון
עטטליכע ננקודדות ווואס האט
ממיך ספפעצציעעל גגאר שטטארק
באאאיינדדרוקטט:
טעררלישע
אויסט
א
דדי
•
פון די
ארעמקיייט אוון עננערגיע פ
ווא
אין
טאבב .א
ם ,מנהל אוון שט
מללמדים
אס ררום ווואו מייר האבן
יעדדן קלא
מיר געזען
אבן מ
ט ,הא
ארריינגעעבליקט
און
די מללמדיים גוט אוייפגעליייגגט א
אין סייי וועלכע
אן ,א
אריינגעטא
טיף א
טי זייי האבבן גגעמאככט
קטיווויט
אק
אס
קינדער איין זזייער קלא
אר דדי ק
פא
ה ,אדער
– לערנעענדייג די פררשה
זיינגגענדייג און טאנצעענדיג ביי א
פיללציייט,
ה ,שפ
תונה
פילטע חת
נאככגעשפ
ת'דדיג טייער
אמת
א"וו .איך וועעל א
אא
מעננט וועען די
מאמ
אלטן דדעם מ
הא
אוננז געעגעבן א
אבן א
קיננדעערלעעך הא
אין אוונזערע
אר הצלחה א
מע ברככה פא
ווארעמ
איז
שיבבה ,עס א
מיאוונגעען צו העעלפן דדי יש
בבאמ
שייןן.
פול און ש
אייננדרווקספ
גגעוועען זזייער א
א פרעמדן...
זזייעננדייג נאנט צום
משה,
אל מ
בבנין הת"ת וייוא
איצט די
או עס לעערנעען א
ווא
און --ז ע ככצי ג
ט -א
הו ננדער ט
זי בבן -ה
ארטן
קינדעררגא
ק
נורסעערי
סן צצו גייין
הפועל באשללאס
קיננדעער ,האט דדער וועד ה
בבאזוכן דעם ויואל משה גגעבביידדע .דדער יוננגעערמאן
איבעערן בניין,
אנגעען א
מגעעגא
ארומ
איז לעערך א שעה א
פון
אייין קלאס צצום אננדעערן און פ
פון א
גגייעענדדיג פ
און
שם א
און דדער רוש
טייילונג צוום צווויייטןן ,א
אפט
איין א
אויף איים אייז גגעווען
אט געללאזט א
ס'הא
אס ס
איינדררוק ווא
טליכע
פארצצייכנט עט
אך פ
אט דעררנא
מגעעהויעער .ער הא
אומ
און
איינדדרווקן א
טן פון זייינע אוויסערגגעוועענלליכע א
פוננקט
אלגגענדד:
פאר די ישייבה .וווי פא
שיקט פ
דאס געש
•
ארדדעננונג
אז דדי א
קלאר אנגעעזעען א
עעס האט זזיך ק
פן .דעער בילדדונג
איז אוויפ'ן בעעסטן אופ
א
און
שפאגלל-רייןן ,די קללאס-צצימעערן גררויס א
ש
ארגאנניזירט,
אלעס אייז רוואיג און א
לליכטייג ,א
און
טון א
יעדער ווייסט וואו צו גייין ,וואס צצו ט
ווען צצו טוןן.
•
אויך
האט זיך א
פון די קינדעער ה
מידדות פ
דדי מ
קינדער
ש .דדי ק
ארוייסגעזזען ביי ללאנטש
שטארק א
ש
זענעען געזעצצן אוייף זייערע פלעעצעער ,גגעמאככט
שעת זזייערע
שייין ,בש
סן ש
בברכות און געגעס
אויך
אדינעען .א
מלמדדים גגייעען אררום זזיי צו בא
מ
שפיללט
פילל-הוויף האט מען זייך געש
אינעם שפ
א
און רוואיגג.
זייער איינגעענעם א
Firstt, I would like
e to thank
k everyon
ne who ga
ave
e th
heir tim
me to show me
aro
ound the otherr da
ay.
Sev
veral thin
ngs in partticula
ar struck me:
• Th
he increediible warm
mth an
nd en
nergyy off th
he reb
bbeim
m, th
he prin
ncipaal and
d thee
sttaff. Everyy classsroom thaat wee peeekeed in, we saw
w Reebb
beim
m exccitted and
co
ompleteelyy enggageed in whaateever fun
n ac vitty theey weree doing with
h thee
ch
hildreen in theiir claass – leaarn
ning thee parsh
ha, sin
ngingg and
d dan
ncing in a
mock wed
dding, plaay me, ettc. I will trrulyy treaasu
ure the mo
oment when
n thee
ch
hildreen gave us a brachaa for succcesss in our effo
ort to
o help
p thee yesh
hiva.
In
ncrediblyy speciial and beaau fu
ul.
• It wass clleaar th
hat the orgganiza on is veryy well ru
…un
…th
he bu
uildin
ng iss
sp
potless, th
he claassroo
oms largge and briight, eveeryything calm
m and orgganized,,
evveryb
bod
dy know
ws where to go
o, wh
hat to do and
d when to do
o it.
• Th
he mido
os of th
he children alsso staand
ds out – Durring lun
nch
h, thee children
were si ng in theeir placees, makkingg brachoss, ea ng niccely whilee thee
reebbeiim walked
d arround in orrder to asssist theem. In thee playro
oom, theyy
were playyin
ng niccelyy.
Overa
all,, I was gla
ad to be ab
ble to
o walk
k the
e halls and see
e it firs
stha
and.
In
n the
e bus
siness office,, we talk
ked
d abou
ut all the
e big
g, im
mpres
ssive
e
numbers
s – 33 bu
uses, 20,,00
00 mea
als, 500
0 sta
aff – bu
ut it's rea
ally
y the
e
kiids thatt bring
gs home the warm
mth
h and im
mporrtanc
ce off UTA
A.
בבכללליות ביין איך געעוווען זיייער צצופררידדן צו
אין די קאררידאררן און אלעעס
מגייין א
ארומ
קענען א
טיג .איינעם צעננטרראלן אפייס
אנט
זען עערשט--הא
אלע גגרויסע
ארומגעערעעדט אייבעער די א
האבן מיר א
טויזננט
ס 20 ,ט
ספוולע ננומערן – 33בבאסעס
איינדררוקס
טעגליךך 5000 ,אייינגגעשטעעלטעע ,אבער
אלציייטן ט
מא
עס איז זיכער אז די קינדעער זזענעען דדי וואס בררענגען
טיגגקייט פון די
קייט און ווויכט
אהיים דאס ווארעעמק
מוסדדות.
דוכט זזיך אז קקאמעננטאררן זענען אאיברייג.
וווי די ווועללט זאגגט
א גאסט אאוייף א וווייל
זעעט א מיייל....
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
23
מיטן מנהל תורה
מועס תלמוד
אש
ר
ע
ר
א
סייד...
מ
פון די סאט איסט
אין
הרה"צ
ישעי'
רבי
קערעסטיר בערבעשטער רב
מיר פארעפענטליכן א שמועס וואס מיר האבן געהאט מיטן קערעסטיר
בערבעשטער רב הרה"צ רבי ישעי' גרויס שליט"א ה' יאריך ימיו ושנותיו
בנעימים ,וועלכער איז געווען דער רוח החיים אין די סאטמארער קהילה
און תלמוד תורה אין די איסט-סייד ,זייענדיג עטליכע יאר דער מנהל
רוחני און גשמי אין תלמוד תורה ,און אויך דער דרייווער וואס האט
געברענגט און אהיימגעטראגן די קינדער פון און צום חדר.
דער היסטארישער שמועס מיטן רב שליט"א איז זייער אינהאלטסרייך
און תוכנ'דיג ,פול מיט זכרונות פונעם גלאררייכן עבר ,און עס וועט זיין
זייער אינטערעסאנט פארן ציבור זיך צו באקענען מיט אומבאוואוסטע
פאקטן פון יענע תקופה פאר העכער זעכציג יאר צוריק ,ווען די געציילטע
אודים מוצלים מאש האבן פונדאסניי אנגעהויבן איבערצופלאנצען דאס
אידישקייט אויפן אמעריקאנער באדען בכוחו ובזכותו של מרן רבינו
הקדוש רשכבה"ג מסאטמאר זי"ע.
גלייכצייטיג וועט זיין אינטערעסאנט צו ליינען ווי ווייט די סאטמארע
קהילה און מוסדות הק' ,וואס זענען דעמאלטס געווען אזוי
פארהעלטניסמעסיג קליין ,האבן זיך בסייעתא דשמיא אנטוויקלט פאר
אזא מעכטיגע אימפעריע מיט טויזנטער אנשי שלומינו בליעה"ר און
רבבות תינוקות של בית רבן כ"י.
גרויס שליט"א
חומש
מלמד .דדיי
למד
דער ממלמ
געווען דער
געווווען
ען
איך גע
בין איך
גמרא ,בין
גמרא
רא
שטיקלל גמ
שטיק
יק
ביזז א שט
ש בי
פון חחומ
ומ
כתה ,פון
צווייטעע כתה
צוויוייט
יט
חומש .דדיי צו
ומש
בביזיז חחומ
נעקסטע כיתה איז געווען דער מלמד הרה"ח ר' אברהם יצחק זיכערמאן ע"ה ער האט שוין
געלערנט גמרא מיט די קינדער ,און נאכדעם איז געווען הרה"ח ר' חיים ארי' בראווער ע"ה,
ער איז געווען מלמד אין די העכסטע כיתה וואו מ'האט געלערנט גמרא מיט תוס'.
אלע קינדער און מלמדים זענען געווען פון די איסט סייד אדער עס זענען
געקומען קינדער פון אנדערע געגענטער אויך?
א שטיק צייט איז געווען קינדער וואס זענען געקומען פון וויליאמסבורג ,ווייל זיי
האבן נישט געוואלט לערנען קיין ענגליש .יענע צייט האט מען אין די וויליאמסבורגער
תלמוד תורה געדארפט לערנען יעדן טאג צוויי שעה ענגליש ,איז געווען אזעלכע עלטערן
ווי הרה"ח ר' לייבעלע גליק ע"ה ,הרה"ח ר' נפתלי אינדיג ע"ה ,און יבלח"ט הרה"ח ר'
אפרים שמואל פעלדמאן הי"ו ,וואס האבן געשיקט די קינדער לערנען קיין איסט סייד וואו
עס איז געווען לייכטער דער ענין .און און אויך די קינדער פון וויליאמסבורג האב איך יעדן
טאג געטראגן און אהיימגעפירט קיין וויליאמסבורג.
ווער זענען געווען די תלמידים דארטן?
דער ערשטער תלמיד אין די איסט סייד תלמוד תורה איז געווען הרה"ג ר' יחזקאל
גאלד שליט"א ,זיין טאטע הרה"ג ר' שמואל זאנוויל גאלד ז"ל איז געווען דער מלמד און
פלעגט אים פון אנהייב נאך ברענגען מיט א קערידזש אין חדר.
טיילווייזע ליסטע פון אנשי שלומינו וועלכע האבן יענע צייט געוואוינט אין איסט-
סייד
הגה"צ רבי הערשעלע מספינקא זצ"ל ,הגה"צ אשויער רב ז"ל ,הרה"ח ר' אהרן
טייטלבוים ע"ה ,ר' מדרכי לייב טירנויער ,ר' משה שפיצער ,ר' חיים וויטריאל ,ר' גבריאל
זעלצער ,ר' מרדכי לענעראוויטש ,ר' יושע דוד באכנער ,ר' לעמל לאנדא ,ר' אלטר שלמה
ווען איז דער רב שליט"א ארויסגעקומען קיין אמעריקא?
מערמלשטיין ,ר' ליפא יאקאבאוויטש ,ר' בערל זילבערשטיין ,ר' אברהם יוסף ציק ,ר'
איך בין געקומען פון איטאליע אין חודש תמוז שנת תש"ח לפ"ק ,דער טאטע ז"ל
יוסף זינגער ,ר' חיים ארי' בראווער ,ר' מרדכי פעלבערמאן ,ר' אברהם יאקאבאוויטש,
)הרה"צ רבי נפתלי גרויס זצ"ל( איז אויך בערך יענע צייט אהערגעקומען ,אבער מיט אפאר
ר' שמואל דוב יאקאבאוויטש ,ר' מיכל ניימאן ,ר' יוסף סאקס ,ר' אברהם קאהן ,ר' יודא
וואכן פריער.
עזריאל קעסלער ,ר' מנחם גליק ,ר' אהרן יעקב רייכמאן ,ר' משה יוסף קליינמאן ,און נאך.
ווען איז דער רב געווארן דער מנהל אין תלמוד
ליידער זענען רוב פון די זקני חסידים ואנשי מעשה
תורה אין די איסט-סייד?
שוין בגנזי מרומים ,תהא נשמתם צרורה בצרור החיים,
אהיימגעקומען
בין
איך
וואס
נאכדעם
אין יאר תשט"ו,
און מיר ווילן דערביי אנוואונטשן א ברכה פאר די זקנים
דער
געווארן
איך
בין
ישראל
ארץ
קיין
פון רבינ'ס נסיעה
וישישים אשר אתנו חיים ,ה' יאריך ימיו ושנותיו בנעימים.
מנהל גשמי און רוחני אין תלמוד תורה .איך בין אויך געווען
איך האב נאך די ליסטעס מיט די נעמען פון
דער דרייווער וואס האט געברענגט און אהיימגעפירט
תלמידים און זייערע עלטערן ,און די חשבונות וויפיל
די קינדער פון און צום חדר .עס איז געווען דארט א איד
מ'האט זיי געבעטן שכר לימוד ,די נדבות וויפיל יעדער
הרה"ח ר' אלטר שלמה מערמעלשטיין ע"ה וואס פון אים
האט געגעבן ,וויפיל מ'האט געצאלט די מלמדים ,וכדומה.
האט מען אפגעקויפט אן אלטן סטעישן-וועגאן ,און מיט
פאלגענד איז אן אנגעצייכענטע ליסטע פון די
דעם קאר פלעג איך אויפפיקן די קינדער פון איסט-סייד
קינדער וואס האבן געלערנט אין ת"ת אין די איסט-סייד
יעדן טאג.
בשנת תשי"ט:
יענע צייט איז נאכנישט געווען באזונדערע כיתות פון
האחים ר' יצחק און ר' אלי'ש באכנער ,ר' דוד גליק,
א' ביז כתה ט' ווי היינט ,עס איז בלויז געווען פיר כיתות אין
האחים הרב ר' בעריש ז"ל און הרב ר' מאיר אביש הורוויץ,
די איסט סייד .הרה"ח ר' ליפא יאקאבאוויטש ע"ה איז געווען
האחים ר' מתתי' און ר' אליעזר מאיר וויטריאל ,האחים
דער מלמד פון די ערשטע כיתה וואו מ'האט געלערנט א' ב'
בילד פון א קלאס פון רב שליט"א שנת תשט"ז
ר' לייב ,ר' הערשל און ר' בנציון ישעי' זילבערשטיין ,האחים
24
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
ר' לייב און ר' פנחס און ר' חיים זעלצער ,ר' ליפא טייטלבוים ,האחים ר' משה בנציון
און ר' יצחק טירנויער ,ר' ישראל יעקב טערקלטויב ,האחים ר' יעקב און ר' חיים מרדכי
יאקאבאוויטש ,האחים ר' גדלי' און ר' נפתלי ,ר' מענדל ,ר' שמואל יונה לענעראוויטש,
)וועלכע האבן זיך שוין אריבערגעצויגן קיין וויליאמסבורג אינמיטן דעם יאר תשי"ט(
האחים ר' דוד אהרן און ר' שלמה זאב לאנדא ,ר' שלום יעקב מערמלשטיין ,ר' שלום
זושא קעסלער ,ר' אברהם חיים קליינמאן ,און נאך.
וואו איז געווען דער תלמוד תורה אין איסט סייד?
ווען איך בין געווען מנהל איז די תלמוד תורה געווען אויף די פינפטע סטריט
העכער דאס בית המדרש דקהל חרדים ,וואו דער סאטמארער חסידים פלעגן דעמאלטס
דאווענען.
דער סאטמארער עולם האט די ערשטע צייט געדאווענט אין א בית המדרש אויף
לואיס סטריט ,וואס איז פאר דעם געווען א סטרעטינער שטובל ,און א חלק עולם האט
געדאווענט אין בית המדרש דקהל חרדים ,וואס איז געווען א היימישער בית המדרש ,און
האט זיך געפינען אויף די '3טע סטריט .דארט אינעם בית המדרש אויף לואיס סטריט
האט מען איינגעארדענט די תלמוד תורה קלאסן.
איך פלעג אויך דאווענען אין חרדים בית המדרש און איך בין גראדע אויך געווען
א מעמבער דארט ,ווייל הרה"ח ר' משה פריעד ע"ה )ער איז געקומען פון קליינווארדיין(
וואס איז געווען פון די קהילה פארשטאנד ,האט מיר געבעטן איך זאל ווערן א מעמבער
דארטן אין די קהילה.
בערך אין יאר תשי"א-י"ב ווען די קהילה האט זיך פארגרעסערט און דאס בית
המדרש אויף די '3טע סטריט איז געווארן צו קליין ,האבן די ראשי הקהילה באשלאסן
זיך אריבערצוציען צו א גרעסערן בנין ,און מ'האט דאן אפגעקויפט דעם בנין אויף די '5טע
סטריט .אבער די ראשי הקהלה האבן געקווענקלט צו מ'זאל לאזן דעם סאטמארן עולם
אריבערקומען אינעם נייעם בית המדרש.
עס איז דעמאלטס פארגעקומען א מיטונג פון די חברי הקהלה און מען האט
געמאכט וואלן אין די קהילה ,רוב עולם האט געוועלט אז דער סאטמארער עולם קען
מיטקומען דאווענען אינעם נייעם בית המדרש ,אבער קיינער האט נישט אונטערגעשריבן
דעם דאקומענט און אן קיין אונטערשריפט האט דער באשלוס פון קהל נישט געהאט קיין
שום תוקף .אזוי ווי איך בין אבער דארט געווען א מעמבער ,ווי פריער דערמאנט ,האב איך
אונטערגעשריבן דעם דאקומענט וואס האט באשטעטיגט דעם באשלוס ,און אזוי איז
דער חרדים בית המדרש געווארן א באזע פאר אנשי שלומינו אין די איסט סייד.
למעשה סאטמאר האט אויך געהאט אן אייגענעם שטובל אין די איסט סייד?
ניין! דאס בית המדרש חרדים אויף די 632איסט '5טע סטריט געווען דער
אפיציעלער סאטמארער בית המדרש אין די איסט סייד ,און אויף די העכערע שטאקן איז
געווען די פיר קלאסן פון די סאטמארער תלמוד תורה.
ביז אין די ל' יארן ווען רוב פונעם היימישן עולם האט זיך אוועקגעצויגן פון דארטן,
און די קהילה האט זיך אויפגעלעזט .די תלמוד תורה האט זיך שוין אפגעשפארט אביסל
פריער בערך שנת תשכ"ה.
ווער איז געווען רב אין די קהילה?
וועסט נישט גלייבן ווער ,דער רבי ז"ל! ער איז געווען דער אפיציעלער רב דארטן.
די חרדים קהילה האט דורכדעם געהאלפן אז דער רבי ז"ל זאל קענען ארויסקומען אויף
אמעריקא .יענע צייט האט מען נישט געקענט ארויסקומען אויף אמעריקא סתם אזוי,
האט מען דעם רבי'ן געדארפט ערגעץ אויפנעמען אפיציעל פאר רב .די ראשי קהילה פון
חרדים ,האבן אריבערגעשיקט פארן רבי'ן אין ארץ ישראל די נויטיגע דאקומענטן און
סערטיפיקעטן ,וואו עס איז געשטאנען אז זיי נעמען אים אויף פאר'ן אפיציעלן רב אין קהל
חרדים ,און אזוי האט דער רבי באקומען די סערטיפיקאטן אהערצוקומען אין אמעריקא.
די סאטמארער חסידים ווייסן אלע אז דער רבי איז געווען רב אין ארשיווא ,קראלי
אין סאטמאר ,אא"וו ,אבער ווייניג ווייסן אז דער רבי איז אין א קורצע תקופה געווען אן
אפיציעלער רב אין די חרדים קהילה אין די איסט-סייד.
ווי לאנג איז דער רבי ז"ל געווען דארטן רב?
בערך ביז אנהייב ווינטער שנת תש"ח ,דעמאלטס האט די אמעריקאנער רעגירונג
געוואלט נעמען יונגעלייט און בחורים דינען אין מיליטער צוליב די מלחמה אומשטענדן.
איינער פון זיי איז געווען דער זון פון הרה"ח ר' משה ברייער ע"ה )ר' משה איז נאכדעם
געווען דער פרעזידענט פון די סאטמארע קהילה אין בארא פארק( ר' יוסף ע"ה וועלכער
האט זיך געדארפט שטעלן צו די מיליטער ,האט מען באשלאסן אויפצונעמען זיין זון
פאר א רב אין די קהילה,
אלס א מיטל זיך צו
ארויסדרייען
קענען
און נישט דארפן דינען
אין מיליטער .נו ,צוויי
רבנים קענען נישט זיין
רב אין איין קהילה ,האט
דער רבי ז"ל דעמאלטס
געדאנקט פון די חרדים
רבנות ,און ר' יוסף ברייער
האט מען אויפגענומען
פאר רב...
איך האב דעם
ענגלישן
ארגינאלן
וואס
דאקומענט
דער רבי זי"ע האט
וואו
אונטערגעשריבן
ער זאגט זיך אויף פון די
חרדים רבנות.
דער דאקומענט
איז אין ענגליש ,האט
דער רבי ז"ל געקענט די
ענגלישע שפראך?
בילד פונעם בנין הת"ת אין איסט סייד
לכאורה ווייניג! איך געדענק אז ווען ווען דער רבי האט געדארפט ווערן אן
אמעריקאנער סיטיזען זענען געקומען צום רבי'ן עטליכע שטאטישע באאמטע אויספרעגן
דעם רבי'ן געוויסע פראגעס ,און ווען זיי האבן געפרעגט דעם רבי'ן צו ער קען ענגליש,
האט דער רבי געוויזן אויפן ספרים שטוב און געזאגט :ווען כ'וועל אדורכלערנען די אלע
ספרים ,דעמאלטס וועל איך זיך לערנען ענגליש...
)איך דערמאן מיך יעצט א קאמישער עפיזאד ,וואס מ'האט דעמאלטס פארציילט
אויף א היימישן איד וואס איז געגאנגען מאכן סיטיזן פעיפערס ,און ווען מ'האט אים
געפרעגט ווער עס איז דער העכסטער מענטש אין אמעריקא ,אנשטאט צו ענטפערן דער
אמעריקאנער פרעזידענט האט ער געענטפערט ר' יושע ארוך ,וואס איז דעמאלטס געווען
דער ’העכסטער' היימישער מענטש(...
ווער איז געווען דער רב דארטן ביז דער רבי ז"ל איז געווארן רב?
עס האט נישט געהאט קיין רב ,אבער א פרעזידענט האט דאס אייביג געהאט .אבער
ווען איך בין אנגעקומען אהין אין די איסט סייד בשנת תש"ח איז דארט געווען פיר רבנים.
דער שארמאשער רב זצ"ל ,דער עטשעדער רב זצ"ל ,לאנדסבערגער רב זצ"ל ,און דער
אשויער רב זצ"ל .די פיר רבנים האבן דארט געדאווענט אין חרדים ביהמ"ד .זיי זענען נישט
געווען די אפיציעלע רבנים אבער מ'פלעגט זיי פון צייט צו צייט מכבד זיין מיט רבני'שע
כיבודים.
וואו האט דער רב געוואוינט אין איסט סייד?
איך וועל דיר פארציילן וויאזוי דער מצב האט דאן אויסגעקוקט אין קאנטראסט
צו היינטיגע צייטן .איך האב געוואוינט אויף די דריטע סטריט .רענט האב איך געצאלט
ניינצן דאלאר מיט 25סענט א חודש ,פארדינט האב איך א וואך בערך פינעף און דרייסיג
דאלאר.
דער דירה איז באשטאנען פון פיר קליינע שטובער ,און מ'איז אריין פון איין צימער
צום אנדערן .קיין הייצונג אין די דירה האבן מיר נישט געהאט ,אבער עס איז געווען א
גאז-רענטש אינדערהיים און מ'האט דורכדעם אנגעהייצט א ציגל ,און דאס פלעגט מען
אריינטראגן אין שלאף שטוב אנצואווארעמען דעם צימער .אויך קיין בית הכסא האבן מיר
נישט געהאט אן אייגענס ,עס איז געווען בשותפות מיטן נעקסטן שכן ,אן אמעריקאנער
איד ,און א וואנע האבן מיר געהאט איך די קאך.
אזוי האב איך געוואוינט אכט יאר פון תש"ט ביזן יאר תשי"ז ,דעמאלטס בין איך
אהערגעקומען וואוינען קיין וויליאמסבורג) .עס לאזט זיך נישט גלייבן אז מיט יארן צוריק
איז געווען דער רענט אזוי נידעריג ,ווען היינט צאלט א יונגערמאן מינימום פופצן זעכצן
הונדערט דאלאר רענט(...
אונטן אין הויף איז געווען אן אלטער דזשאבנער בית המדרש'ל ,וואס רבי הערשעלע
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
25
עס זעט אויס אז אין יענע יארן איז געווען א שיינער קיבוץ היימישע אידן
אין איסט-סייד?
אין יענע יארן איז דארט געווען דער גרעסטער קיבוץ פון ערליכע אידן און דארט
האט זיך געגרינדעט סאטמאר! עס איז געווען דארטן אסאך היימישע אידן וואס זענען
נאך ארויסגעקומען פון די שטאט סאטמאר פאר די קריג ,הרה"ח ר' ברוך רייז ,וועמען
איך האב שוין פריער דערמאנט ,און הרה"ח ר' שמעלקא דעוויד ע"ה ,אא"וו .אויך האט
דארט הרה"ח ר' שמואל שלמה דאווידאוויטש ע"ה וואס איז אויך געווען פון די שטאט
סאטמאר ,וואס איז א שטיק צייט אויך געווען דער פרעזידענט פון קהל חרדים.
ר' שמואל שלמה ,וואס איז שוין אינדערהיים געווען א בעל בתי'שער מענטש,
האט מיר פארציילט אז ווען דער רבי ז"ל האט געדארפט ווערן רב אין די שטאט
סאטמאר ,איז ער אריין צום רבי'ן פרעגן פארוואס עס פעלט אויס פארן רבי'ן דאס
קומען קיין סאטמאר ,עס איז א אשכנזי'שע שטאט און דער רבי וועט זיך מוזן צושטעלן
צו זייערע זמנים און מנהגים ,האט אים דער רבי געענטפערט" :הארך אויס ,ווען ערב
פסח געפאלט אום שבת ,בין איך שוין ניין אזייגער פארטיג מיט שלש סעודות ,ווייל אז
מ'דארף קען איך"...
למעשה איז טאקע אזוי געווען ,ווען דער רבי ז"ל פלעגט גיין דאווענען צו די
אשכנזי'שע קהילה האט ער זיך טאקע צוגעשטעלט צו זייערע מנהגים.
דער רב שליט"א טיילט מתנות פאר די קינדער אין זיין חדר
וואס ער האט מנציח געווען בבנין עטרת יואל
זצ"ל מספינקא) ,וועמען מ'האט שוין דעמאלטס געהאלטן פאר א געהויבענער יונגערמאן(
האט אפגעדינגען און האט דארט געהאט זיין בית המדרש .אבער גערופן האט מען דאס
דער דזשאבנער בית המדרש.
אזוי ווי כ'האב געוואוינט אינעם זעלבן הויף פלעג איך אין די ערשטע צייטן דארט
דאווענען ,און איך פארזארגן דאס בית המדרש מיט אלע נויטיגע באדערפענישן ,איך
פלעג טראגן פיש פאר שלש סעודות ,און אזוי ווייטער .שפעטער בשנת תשי"א ווען
מ'האט מיך געוועלט אלס גבאי אין בית המדרש חרדים צוזאמען מיט הרה"ח ר' ישראל
אלימלך ווערטהיימער הי"ו ,בין איך אוועקגעגאנגען דאווענען פונעם דזשאבנער קלויז ,און
מאז והלאה האב איך מער ווייניגער אייביג געדאווענט אין חרדים.
אונז זעמיר נישט נאר געווען אין חרדים די גבאים און שמשים ,נאר אלעס האבן מיר
דארטן געטאן פאר די קהילה .מיט די הילף פון הרה"ח ר' יונתן פייערווערגער ע"ה האבן
מיר אויך געבויעט א מקוה טהרה פארן ציבור וויבאלד דער ציבור איז נישט געווען אזוי
צופרידן פון די ארטיגע מקוה ,האט מען באשלאסן צו בויען אן אייגענער מקוה .די מקוה
איז געווען אביסל אהינצו פונעם בית המדרש אין אן אנדערן בנין אויף 529די פינפטע
סטריט.
דער רבי ז"ל פלעגט אמאל קומען באזוכן אין תלמוד תורה?
ניין! אבער צוויי מאל איז ער געקומען אויף שבתים אין די איסט סייד ,איינמאל איז ער
איינגעשטאנען ביים עטשעדער רב זצ"ל ,און איינמאל ביי הרה"ח ר' ברוך רייז ע"ה פון די
ראשי קהילה פון חרדים ,ער איז ארויסגעקומען קיין אמעריקא פאר די מלחמה ,ער האט
זיך זייער נאנט געהאלטן מיטן רבי'ן און ער פלעגט כסדר שיקן שיינע נתינות פארן רבי'ן
ז"ל נאך פאר די קריג.
ווען דער רבי פלעגט קומען אויף שבת קיין איסט סייד פלעגן מיטקומען אסאך
חסידים פון וויליאמסבורג ,ביי מיר איז איינגעשטאנען הרה"ח ר' משה אלי' עסטרייכער
ע"ה וועמען מיר האבן גוט געקענט פון דעברעצין.
צו די תפילות און טישן פלעגן זיך צוזאמלויפן א גרויסער עולם ,אויך פלעגן אסאך
היימישע אידן אריבערשפאצירן דעם בריק קיין איסט סייד דורכאויס דעם שב"ק .די
עליות פלעגט מען איינטיילן צווישן דעם בעלי בתי'שן עולם וועלכע פלעגן שנדר'ן שיינע
סכומים לטובת די סאטמארער מוסדות.
דער רבי האט יעדן אינזין געהאט מיט אן אויסטערלישע ליבשאפט .איך דערמאן
זיך אז ביי איינס פון די באזוכן האט מיר דער רבי נאך שלש סעודות מכבד געווען צו
דאווענען מעריב פארן עמוד ,זאגענדיג :דו ביסט דאך אויך געווען פון די וואס האבן היינט
נישט באקומען קיין עליה וועסטו דאווענען מעריב...
אויך איז דארט אין איסט סייד פארגעקומען די צווייטע סעודת הודאה כ"א כסלו
תשי"א אין שפיץ פון רבי'ן זי"ע אין בית המדרש אויף לואיס סטריט ,וואס איז אויך
אויסגענוצט געווארן צו שאפן פאנדן פאר החזקת הישיבה) .הרה"ח ר' סענדר דייטש
ע"ה שרייבט אין זיינע זכרונות אז ביי יענעם אפיעל איז אריינגעקומען דער סכום פון 850
דאלאר(...
26
דער רב פלעגט אמאל שב"ק אריינשפאצירן קיין וויליאמסבורג צום רבי'ן?
יעדער שבת וואס האט געהאט א צי נאמען ,א שם לויה ,פלעג איך איינס אדער
צוויי מאל אריבערגיין דעם בריק קיין וויליאמסבורג .געווענטליך פרייטאג צונאכטס
צום טיש און שבת צופרי צום דאווענען .איך פלעג גיין אינאיינעם מיט הרה"ח ר' ליפא
יאקאבאוויטש ,הרה"ח ר' מרדכי לייב טירנויער ע"ה ,אא"וו.
כ'געדענק אז איינמאל שבת שירה בין איך אריבערגעגאנגן דעם בריק מיט הרה"ח
ר' הירצקא יאקאבאוויטש ע"ה ,עס איז געווען זייער א שווערער וועטער ,עס איז געפאלן
א גרויסער שניי מיט א שטארקער ווינט און מ'האט געדארפט די גאנצע צייט אנכאפן
דעם שטריימעל עס זאל נישט אריינפליען אין וואסער אריין .דער וועטער איז געווען אזוי
געפערליך אז מיר זענען קוים אנגעקומען אהיים ,האט מיר ר' הירצקא געזאגט אינמיטן
וועג ,אז ס'וועט אמאל צוניץ קומען דאס גיין אין אזא וועטער...
דער רב איז נאך געווען ביים רבי'ן ז"ל פאר די מלחמה אין סאטמאר?
דריי מאל בין איך געווען ביים רבי'ן אין די שטאט סאטמאר! איין מאל אויף שבועות
שנת תרצ"ז ,און צוויי מאל אויך שמחת תורה שנת תש"ב און תש"ג.
עס איז נישט געווען אזוי לייכט צו פארן פון דעברעצין וואס איז געווען אין אונגארן,
קיין סאטמאר וואס איז דעמאלטס געווען אין ראמעניע ,און מיר האבן געדארפט מאכן
שריפטן צו קענען אריבערגיין די גרעניץ .איך בין געפארן מיטן טאטען ז"ל אינאיינעם
מיט א גאנצע גרופע ,צווישן זיי הרה"ח ר' אהרן טייטלבוים ע"ה און הרה"ח ר' יחזקאל
לעווי ע"ה ,און נאך) .איך וויל באטאנען אז אינדערהיים איז דאס פארן צו רבי'ס זייער
דער טאוועל אויפן חדר וואס דער קערעסטירער רבי האט מנדב געווען
לע"נ זקינו הגה"ק רבי ישעי'עלע מקערעסטיר זי"ע
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
א לעצטיגן בילד פון דעם שטאטישן בית המדרש אין די שטאט סאטמאר
שווער אנגעקומען ,פשוט ווייל מ'האט נישט געהאט
קיין געלט אויף שפעזן און בכלל איז זייער שווער געווען
דאס אריבערפארן די גרעניצן ,ממילא איז א גרויסער
עולם געגאנגען צו די צדיקים וועמען מ'האט געקענט
גיין גרינגערהייט .פון דעברעצין זענען געציילטע חסידים
געפארן אויף סאטמאר צום רבי'ן ז"ל ,צו אויך מונקאטש
צו הגה"ק בעל מנחת אלעזר זצ"ל ,קיין בעלזא צו הגה"ק
רבי ישכר דוב זצ"ל(.
וואס קען דער רב פארציילן פון יענעם שבועות
תרצ"ז אין סאטמאר?
ווען איך בין אריינגעקומען אפנעמען שלום פון רבי'ן
האט מיר דער רבי געפרעגט וואס איך לערן ,האב איך
געענטפערט הל' מליחה ,האט מיך דער רבי דעמאלטס
פארהערט א שטיק צייט.
ביים טיש פון רבי'ן תיקון ליל שבועות איז דער
טאטע ז"ל געזעצן דער דריטער נעבן רבי'ן ,און איך
בין געזעצן אויף זיין שויס .ביים געבן לחיים אינמיטן די
סעודה האב איך געוואלט געבן א קוש פארן רבי'ן ,אבער
ווי באוויסט האט דער רבי נישט געלאזט קושן די האנט
בתוך הסעודה ,האט זיך דער רבי אנגערופן צו מיר מיט א
שמייכל :ס'דערקענט זיך ביסט אן אונגארישער...
איך געדענק אז אויף יענעם שבועות האט מען
געענדיגט דעם ארון הקודש אינעם נייעם בית המדרש אין
די שטאט סאטמאר .ווען מ'האט אנגעהויבן צו בויען דעם
בית המדרש אין די שטאט סאטמאר אין יאר
תרצ"ה איז דער רבי ז"ל געפארן אויף שבת
ראש חודש אלול אין די שטאט באניע ,און
דער טאטע ז"ל איז דעמאלטס געפארן פון
אונגארן קיין ראמעניע און האט מיך אויך
געוואלט מיטנעמען ,אבער דער טאטע האט
דעמאלטס פונקט נישט געהאט קיין פאס
האט ער געבארגט דעם פאס פון הרה"ח ר'
אהרן טייטלבוים ע"ה ,וואס אינעם פאס איז
אויך געווען אריינגעשריבן זיין זון ר' לייבוש
הי"ו וועלכעס איז דעמאלטס געווען א יונגל
פון בערך זיבן יאר ,אבער אזוי ווי איך בין
געווען אסאך העכער ווי אים איז נישט געווען
מעגליך מיטצופארן מיט מיין טאטען ,האט
דער טאטע מיטגענומען מיין יונגערע ברודער
פון זעקס יאר רפאל ע"ה) .אהיימקומענדיג
האט מיר מיין טאטע פאררציילט אז ווען
דער רבי ז"ל האט געדאווענט מוסף פארן עמוד לכבוד
שבת ראש חודש ,און כדרכו בקודש האט ער זייער
געוויינט מיט א געוואלדיגע השתפכות הנפש ,האט
מיין ברודער רפאל וואס איז נאך געווען א קליין יונגעל
געפרעגט דעם טאטען ז"ל מיט פארוואונדערונג :טאטע
פארוואס וויינט דער רבי אזוי( ...
וואס קען דער רב דערציילן פון יענעם שבת אין
באניע?
דער טאטע האט מיך פארציילט אז ער איז
פונקט געווען ביים רבי'ן ז"ל אין שטוב ווען עס זענען
אריינגעקומען עטליכע חסידים וואס זענען מיטגעקומען
מיטן רבי'ן פון סאטמאר ,צווישן זיי הרה"ח ר' קלמן ווייס
ע"ה ,און האבן געבעטן דעם רבי'ן אז היות מ'מוטשעט
זיך זייער מיט געלט צו בויען דעם נייעם בית המדרש אין
סאטמאר זאל מען פארקויפן די זיצן פון בית המדרש ,אזוי
וועט מען האבן גענוג געלט צו קענען פארענדיגן דעם שול,
אבער דער רבי האט בשו"א נישט מסכים געווען דערצו.
ווען זיי זענען ארויסגעגאנגען האט דער רבי ז"ל
געזאגט פארן טאטען ז"ל איצט וועל איך דיר זאגן
פארוואס איך וויל נישט :איך וויל נישט אז נאכדעם זאלן
מענטשן קומען זאגן ,אז זיי זענען בעל הבית ווייל זיי האבן
דאך געקויפט א שטאט )א זיץ( אין ביהמ"ד ,איך בין דער
בעל הבית...
און יענעם שבועות תרצ"ז איז שוין געווען אינגאנצן
דעם רבינ'ס ביהמ"ד אין די שטאט סאטמאר
דער היכל הביהמ"ד פון אינעווייניג היינט צו טאג
פערטיג דאס בית המדרש און אויך דער נייער ארון
הקודש .עס איז געווען א שיינער גרויסער ביהמ"ד מיט
לאנגע רייעס זיצן .בלויז אויף מזרח אליין זענען געווען
באלד פערציג זיצן.
שבועות איז יענעם יאר אויסגעפאלן מיטוואך און
דאנערשטאג ,מוצאי יו"ט זענען מיר געפארן קיין סיגוט,
וואו די באבע דעם טאטענס מאמע האט געוואוינט ,אזוי
האב איך אויך אריינגעכאפט א שבת קודש אין די שטאט
סיגוט ,און ערשט מאנטאג זענען מיר צוריק אהיימגעפארן
קיין דעברעצין.
וואס קען דער רב פארציילן פון די צווייטע טעג
סוכות אין סאטמאר?
איך געדענק אז כ'האב מיך אויפגעשטעלט אויף א
טיש אינמיטן די זעקסטע הקפה ,און כ'האב געזען ווי דער
גאנצער עולם טאנצט ארויף און ארפ אין דער לופטן מיט
א געוואלדיגע עקסטאז און התלהבות ,דאס בילד קען איך
נישט פארגעסן...
א צייטונג שרייבער פון סאטמאר האט א שטיק
צייט פאר דעם געשריבן אז ער האט אויסגעמאסטן
וויפיל מאל דער רבי איז ארומגעלאפן דאס בית המדרש
ביי די הקפות ,אז עס האט אויסגעמאכט דריי און פערציג
קילאמעטער ...דעריבער ווען איך בין געווען אין סאטמאר
האב איך אויך געוואלט ציילן וויפיל דער מאל רבי לויפט
ארום ,אבער כ'האב נישט געקענט...
***
אסאך האבן מיר נאך געקענט
שמועסן מיטן רב שליט"א וואס האט
פאר אונז געעפענט זיין אוצר מיט
וואונדערליכע דערציילונגען ,אבער
מיר האבן זיך געמוזט געזעגענען פון
רב שליט"א נישט וועלנדיג אים מער
מטריח זיין נאכן שמועסן העכער צוויי
שעה.
עס בלייבט נאר איבער צו
וואונטשן פארן רב שליט"א אז דער
אייבישטער זאל אים העלפן ער זאל
זיין געזונט און שטארק ,ועוד ינובון
בשיבה טובה דשנים ורעננים ,עד
ביאת גואל צדק אמן.
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
27
קא ּפיטל
היסטארישער ַ
ָ
ַא
דעם רבינ'ס
רזאמלונג"
פא ַ
"גענעראל ַ
ַ
וועגן די בוטשער
פון די מוסדות
באגעגנט אייך מיט
פאלגענדן ַארטיקל ַ
אין ָ
גלאררייכע
ָ
קא ּפיטל אין די
היסטארישע ַ
ָ
ַא
געשיכטע פון אונזערע הייליגע מוסדות
וואס דינט
בוטשער-סטאר ָ
ָ
און וועגן דעם
פאר דער
שטארקער מקור הכנסה ַ
ַ
ַאלס
אויפהאלטונג פון דעם ריזיגן מבצר החינוך פון
ַ
אונזערע קינדער און אייניקלעך.
באוואוסט
קאנט און זייער ַ
בא ַ
עס איז גוט ַ
געהאט
ַ
האט
אז מרן רבינו הקוה"ט זי"ע ָ
ַא דירעקטע קפידא זיינע
זאלן קויפן פלייש נאר
מענטשן ָ
אין זיינע פלייש-געשעפטן ,און
אין דעם ַארטיקל וועט איר זיך
פאקטן און
באקענען מיט די ַ
ַ
יזאדן ווי ווייט
עפ ָ
פארשידענע ּ
ַ
מ'זאל
ָ
געוואלט
ָ
האט
דער רבי ָ
אויפשטעלן דעם בוטשער און
איינקויפן די פלייש ָארדערס
דארט.
נאר ָ
ָ
דער רבי זי"ע האט עס
מאל און
ָ
געבעטן מערערע
ספעציעלן בריוו
ּ
געשריבן ַא
צו אויפפאדערן אנשי שלומינו
נאר קויפן פלייש ביי
מ'זאל ָ
ָ
די פלייש געשעפט וואס ער
האט אוועקגעשטעלט מיט די
חומרות והידורים ,און ווי אויך
עס זאל זיין א הכנסה פאר
די הייליגע מוסדות הקדושים,
וואס אזוי קומט אויס אז
מיט יעדעס שטיקל פלייש
וואס מ'נעמט אריין אין שטוב ,שטיצט מען
גלייכצייטיג די הייליגע מוסדות.
אויך מרן רבינו הגה"ק בעל ברך משה
האט געשריבן ַא בריוו צו אנשי
זצוקללה"ה ָ
פאדערט פון דעם
שלומינו ,אין וועלכן ער ָ
רלאנג
פא ַ
גאנצן ציבור זיך צו האלטן טריי צו די ַ
נאר ביי די אייגענע
פון רבי'ן זי"ע ,און איינקויפן ָ
פאר יעדן
קהלה'ס פלייש באנק .און ס'איז ַ
יאטקע
פארשטענדליך ַאז די פלייש פון אונזער ַ
ַ
איז די מערסטע מהודר בתכלית הכשרות לויט
וואס ערליכע אידן זענען מהדר.
די חומרות ָ
28
טאקע
רגאנגענהייט האט זיך שוין ַ
פא ַ
אין דער ַ
געוואלדיגע
ַ
מאל איבערגעוויזן די
ָ
עטליכע
באנק
באגלייט דעם פלייש ַ
וואס ַ
סייעתא דשמיא ָ
דקהלתינו הק' ,בכוחו ובזכותו של אותו זקן מרן
דאנק די שטרענגע
המייסד רביה"ק זי"ע ,און ַא ַ
וואס שטייט אונטער די
מהדור'דיגע השגחהָ ,
ּפערזענליכע אויפזיכט פון כ"ק הגה"צ הראב"ד
שליט"א און הרבנים הגאוה"צ דייני קהלתינו הק'
קלאר אז אנ"ש
ָ
שליט"א ,און ס'איז דעריבער
מכתב קודש פון רבינו הקדוש זי"ע בשנת תשט"ו
נאר ביי אונזער פלייש-באנק ,און נעמען
קויפן ָ
אויפהאלטונג
ַ
גלייכצייטיג ַא גלייכן טייל אין דער
פון די אייגענע מוסדות הק' מיט אירע קרוב צו
9000תלמידים ותלמידות כ"י.
דער ַארטיקל איז גענומען פון די רייכע סעריע
וואס לויפט אין
טמארער רבי אין ַאמעריקא" ָ
"סא ַ
ַ
"די צייטונג" .געדרוקט מיט די ערלויבעניש פון
רעדאקציע .ותשח"ח להם.
ַ
דער
שנת תשי"ז
אין די ערשטע יארן פון ווען דער רבי זי"ע
האט געגרינדעט זיינע הייליגע מוסדות אין
ניו יארק ,די תלמוד תורה און די ישיבה ,איז
פינאנציעלער מצב געווען זייער שווער.
ַ
דער
די חובות פון דעקן די גרויסע הוצאות וואס
געווארן
ָ
האבן געהאלטן אין איין וואקסן ,איז
זייער שווער .קיין שטיצע פון די אויסערליכע
וועלט האט סאטמאר דאן נישט געקענט
באקומען ,צוליב די שנאה פון
די ַאלגעמיינע אידישע וועלט
צום רבי'ן און זיין עדה .דער
היימישער עולם איז דאן נאך
געווען זייער ָארים ,רוב עולם
האט זיך זייער געמוטשעט
ָ
אויף פרנסה און דער רבי האט
נישט געוואלט לאזן ארויפלייגן
צאלונגען פון
בא ָ
קיין גרעסערע ַ
שכר לימוד אויף די ּפלייצעס
פונעם ָארימען ציבור .דעריבער
האט די הנהלת הישיבה אלץ
געזוכט פרישע הכנסות פאר
די מוסדות החינוך וועלכע
האבן געהאלטן אין איין וואקסן
און שטייגן.
האט די
אין שנת תשי"ז ָ
געהאט קרוב צו
ַ
ישיבה שוין
2000תלמידים און תלמידות,
צאלן
געדארפט ָ
ַ
מ'האט
ָ
און
פאר העכער 100
ַ
געהאלט
ַ
ָאנגעשטעלטע .דער דעפיציט
טאג.
טאג צו ָ
געוואקסן פון ָ
ַ
פון די ישיבה איז
בלויז ָאנהויב ווינטער פון יענעם יאר אליין איז
דער דעפיציט געוואקסן מיט העכער .$100,000
די הנהלת הישיבה האט זיך זייער
געמוטשעט צו דעקן די גרויסע אומגעהויערע
הוצאות ,און דער רבי האט געהאט דערפון
א געוואלדיגן צער .ער האט טאג-טעגליך
קאנפערירט מיט'ן מנהל הישיבה ,הרב ר'
ליפא פריעדמאן ז"ל ,צו טראכטן עצות ווי
אריינצוברענגען פרישע הכנסות פאר די ישיבה.
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
ביי איינע פון די אסיפות איז דער רבי
אויפגעקומען מיט א פרישן פלאן ווי אזוי
אריינצוברענגען א פארגרעסערטע הכנסה
פאר די ישיבה:
יאר פריער ,אין שנת תשט"ו,
מיט צוויי ָ
האט דער רבי געגרינדעט דעם ’פלייש
ָ
געשעפט' פון קהל יטב לב .דער בוטשער
סטאר האט געזאלט אריינברענגען א גרויסע
הכנסה פאר די ישיבה ,וויבאלד די געשעפט
איז נישט געווען פאר ביזנעס פון יחידים ,און די
גאנצע הכנסה און די ריוח איז געגאנגען פאר
די ישיבה ,האט דאס אריינגעברענגט שיינע
הכנסות פאר די ישיבה.
דער רבי האט בשעתו בשנת תשט"ו,
פארעפענטליכט א בריוו פאר די בני הקהלה,
וואו ער האט אויפגעקלערט זיין ציל מיט
גרינדן דעם פלייש געשעפט ,אז דאס וועט
זיין א גרויסע הילף פאר די החזקת הישיבה,
ווי עס פלעגט זיין אין אייראפע אז רוב
הכנסת הקהלה איז געקומען פון די פלייש
גאבעלע וואס די קהלה האט איינקאסירט
פון די הכנסות פון פלייש פון עופות און
גסות .דא אין אמעריקע איז נישטא קיין
גאבעלא ,אבער וויבאלד מיר דארפן דא נאך
מער חיזוק ווי אין די אלטע היים ,עס איז
אין דעם אפהענגיג די החזקת הישיבה ,כי
הם חיינו ,ליגט א פליכט אויף די בני הקהלה
זיי זאלן איינקויפן פלייש אין אונזער פלייש
געשעפט ,וואס וועט זיין החזקת התורה.
דער רבי האט געשריבן ,אז ער האט אין
דעם אויך אנדערע טעמים ,צוליב כשרות,
אז די בני הקהלה זאלן קויפן פלייש בלויז
פון דעם פלייש געשעפט וואס איז אונטער
די קהלה ,כדי עס זאל נישט זיין תורת כל
אחד ואחד בידו ,איינצוקויפן פלייש דארט
וואו ער זעט אליין איין ,וואס דאס קען
ברענגען גרויסע מכשולות .דער רבי האט
געשריבן אז מיט דעם וועט מען דינען דעם
באשעפער אויך ווען מ'קויפט דאס פלייש,
און מ'איז מקיים בכל דרכיך דעהו נאך פאר'ן
עסן ,וויבאלד דורכ'ן קויפן דאס פלייש איז מען
מקיים די תוה"ק ,פון לימוד תורה פון תשב"ר
הבל פיהם שאין בהם חטא) .דער בריוו איז
געדרוקט אין דברי יואל מכתבים ח"א ,סי' ל"ט,.
קא ּפי איז בייגעלייגט(.
טא ַ
פא ָ
ַא ָ
למעשה האט זיך אבער ארויסגעשטעלט
אז כאטש א גרויס חלק פון די בני הקהלה
האבן טאקע איינגעקויפט אין דעם סאטמארער
פלייש געשעפט ,איז אבער געווען א גרויסער
ציבור פון די בני הקהלה וועלכע האבן ווייטער
געקויפט פלייש אין אנדערע געשעפטן צוליב
פארשידענע טעמים ,אדער ווייל זיי האבן
געוואלט איינקויפן ביי זייערע קרובים וועלכע
האבן פארמאגט א בוטשער סטאר ,אדער ווייל
זיי האבן געוואלט שטיצן זייערע באקאנטע,
א.ד.ג.
דאס האט דעם רבי'ן זייער וויי געטאן ,ווייל
אויב אלע בני הקהלה וועלן איינקויפן פלייש
בלויז אין דעם סאטמארער פלייש געשעפט,
וועט דאס אריינברענגען פיל גרעסערע
הכנסות פאר די ישיבה וועלכע האט זיך דאן
געפונען אין סכנה פאר איר עקזיסטענץ צוליב
די אומגעהויערע פארגרעסערע הוצאות.
פאררופט
דער רבי ַ
רזאמלונג
פא ַ
גענעראל ַ
ַ
ַא
צוליב דעם איז דער רבי אויפגעקומען מיט
א פלאן אויפצופאדערן די בני הקהלה אז די
מעמבערס פון די קהלה זאלן נישט קויפן קיין
פלייש אין אנדערע געשעפטן .פונקט ווי עס
איז געווען אין די קהילות אין אייראפע אין די
פריערדיגע דורות אן איסור אויף "שחוטי חוץ",
איינגעקויפט אזעלכע אומפארלעסליכע פלייש
און האבן מיט דעם מכשיל געווען את הרבים.
דעריבער האט דער רבי געטענה'ט אז
מ'דארף גודר גדר זיין ,אז אין זיין קהילה מוזן
די בני הקהלה איינקויפן פלייש דוקא אין
דעם פלייש געשעפט פון די קהלה ,וואו די
ארבייטער האבן נישט קיין ביזנעס אינטערעסן,
וויבאלד זיי פארדינען נישט פון דעם קיין
אייגענע ביזנעס ,נאר די גאנצע הכנסה גייט
פאר די ישיבה .דער רבי האט געטענה'ט אז
דאס איז דער גרעסטער הידור אין כשרות.
דער רבי פערזענליך פלעגט אין יענע יארן
זייער אפט גיין באזוכן דעם בוטשער סטאר
צו קאנטראלירן די כשרות ,און ער האט
באשטימט אלס שטענדיגער בעל מכשיר
הגה"צ משאפראן זצ"ל וועלכער האט
געהאט די רעגלמעסיגע השגחה אויף דעם
פלייש געשעפט.
אין יענע תקופה האבן די שוחטים און די
טמארער פלייש געשעפטן
סא ַ
קצבים פון די ַ
קאסע פון
געהאלט פון די ַ
ַ
באקומען זייער
ַ
קהל ,אזוי ווי עס איז געווען ַא ָ
מאל ,וויבאלד
דער רבי האט געהאלטן אז דאס איז דער
וויכטיגסטער הידור אז די שוחטים און
קצבים זאלן נישט האבן קיין אייגענע ביזנעס
אינטערעסן.
דעריבער איז באשטימט געווארן צו
פאררופן א גענעראל פארזאמלונג פון אלע
בני הקהלה ,וואו דער רבי האט געהאלטן א
פייערדיגע דרשה פאר די בני הקהלה איבער
זייער פליכט צו קויפן פלייש בלויז אין דעם
פלייש געשעפט פון די קהלה.
"דעריבער ליגט א פליכט
אויף יעדן מבני קהלתינו צו
קויפן פלייש דווקא אינעם
בוטשער פון די ישיבה"
לוחות שניות פון רבי'ן זי"ע בשנת תשכ"ט
אז פלייש וואס מ'האט געשחט'ן אין אנדערע
שטעט האט מען נישט געטארט אריינברענגען
אין די שטאט ,דאס זעלבע דא ,כאטש עס איז
נישט שייך ארויסצוגעבן אן איסור אויף שחוטי
חוץ ,איז אבער מעגליך צו מאכן א תקנה
אז אלע בני הקהלה מוזן איינקויפן אין דעם
בוטשער סטאר פון די קהלה.
דער רבי האט געטענה'ט אז די תקנה איז
וויכטיג אויך צוליב כשרות ,אזוי ווי עס איז אין
יענע תקופה פארגעקומען א סאך מכשולות
וויבאלד רוב היימישע פלייש געשעפטן האבן
גענומען פלייש פון פארשידענע שלאכט
הייזער אויך פון אומפארלעסליכע שוחטים,
און עס איז פארגעקומען ערנסטע שאלות פון
כשרות .צוליב זייערע אינטערעסן צו באקומען
ביליגערע פלייש ,האבן א סאך בוטשערס
ביי די גענעראל פארזאמלונג האבן זיך
צונויפגעזאמעלט די הונדערטער בני הקהלה
זונטאג פר' מקץ תשי"ז ,אין גרויסן ביהמ"ד
אויף 500בעדפארד עוו) .נעפ מענשאן(.
דער רבי ז"ל האט געזאגט בזה"ל:
מורי ורבותי ,דער מסילת ישרים אין
זיין הקדמה שרייבט ,אז ער שרייבט נישט
אין זיין ספר קיין נייע זאכן וועלכע זענען
אומבאוואוסט ,נאר זאכן וואס איז פאר
יעדן באוואוסט ,נאר צוליב זייער פשיטות
אין יעדנ'ס אויגן ווערט דאס פארגעסן
פון הארץ און מ'איז מסיח דעת דערפון.
דעריבער איז ער דאס מסדר אין א ספר
כדי עס זאל זיין שטענדיג פאר די אויגן
פונעם מענטש ,אז ער זאל דאס שטענדיג
געדענקען.
דאס זעלבע זאג איך אויך היינט פאר
אייך .איך קום דא נישט מחדש זיין נייע
זאכן וועלכע זענען אומבאוואוסט .איך
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
29
וויל נאר מעורר זיין איבער אן ענין וואס
איז ידוע פאר יעדן ,און מיר האבן שוין
גערעדט דערפון עטליכע מאל ,נאר ווייל די
זאך איז אזוי באוואוסט און אזוי פשוט און
פארשטענדליך פאר יעדן ,איז מען מסיח
דעת דערפון ,מ'איז נישט דערצו משים לב
ווי עס ברויך צו זיין.
בעזה"י האבן מיר געגרינדעט און
אויפגעשטעלט די ישיבה .אונז זעמיר
אריין אונטער א שווערן עול פון גרויסע
הוצאות .די ישיבה וואקסט און איז מצליח,
עס קומען ארויס פירות בעזה"י .נתרבה
גבולינו בתלמידים .פון טאג צו טאג קומען
צו פרישע קינדער בלע"ה כ"י ,עס ווערן
נסתוסף ספסלי ביהמ"ד .אונז זעען מיר
א גוטן תכלית פון אונזער פלאג .אונזער
האפענונג איז ,אז עס זאלן אויסוואקסן און
אויסשפראצן ערליכע דורות נאמנים
לה' ולתורתו הק'.
צוזאמען מיט'ן אויסטערלישן
וואוקס פון די ישיבה וואקסן אבער
מיט די הוצאות הישיבה .וויבאלד
עס איז אוממעגליך אפצוזאגן פרישע
קינדער צוריקצושיקן ליידיג נפשות
ישראל וועלכע בעטן זיך אנגענומען
צו ווערן אין אונזער ישיבה,
ממילא וואקסט דער דעפיציט פון
די ישיבה פון טאג צו טאג .בלויז
אין ווינטער פון דעם יאר ,תשי"ז,
איז דער דעפיציט שוין געוואקסן
מיט $100,000ביז פר' מקץ .אלע
הוצאות זענען זייער וויכטיג ,וואס
עס איז אוממעגליך צו עקזיסטירן
אן דעם .אונז דארף מיר אויפהאלטן
די בנינים ,מ'מוז באצאלן די
געהאלט פון די מלמדים און
אנדערע ארבייטער פון די ישיבה,
די הוצאות פון טראנספארטאציע,
די הוצאות פון אויסהאלטן די קוך,
און נאך א סאך ענינים וואס מ'קען
נישט אלעס אויסרעכענען .די אלע
הוצאות דערגרייכן א סכום עצום,
און דאקעגן איז שווער פאר די עלטערן צו
באצאלן גרויסע שכר לימוד אז עס זאל זיין
גענוג צו דעקן אלע הוצאות.
דעריבער בין איך געבליבן שטיין מיט
זארג אז מ'זאל נישט חלילה שטעקן בלייבן
אינדערמיט צוליב דעם שווערן עול .אונז
דארף מיר טראכטן פלענער און זוכן עצות
וואס צו טאן ,ווייל מ'דארף ארייננעמען
אין חשבון אז די הוצאות וועלן בע"ה נאך
מער וואקסן און גרעסער ווערן שטענדיג
פון יאר צו יאר .עס איז אוממעגליך
ארויפצואווארפן א גרעסערן עול אויפ'ן
ציבור .דער עולם באטייליגט זיך דאך
ביים יערליכן דינער ,מ'קען אויף זיי נישט
ארויפלייגן מער פון דעם.
30
איין זאך איז אבער דא וואס קען א
סאך העלפן לטובת הכנסת הישיבה .דאס
איז דער בוטשער סטאר וואס אונז האמיר
געגרינדעט .אמאל אין די אייראפעאישע
לענדער ,אין די אלטע היים פון וואו אונז
קום מיר ,איז געווען איינגעפירט איבעראל
וואו עס האט עקזיסטירט א קהלה מיט
א ת"ת ,איז כאטש ס'איז איבעראל געווען
יחידים פון ציבור וועלכע האבן זיך געדונגען
פאר זייערע קינדער פריוואטע מלמדים
וואס האט זיי אפגעקאסט טייערער ,דאך
איז געווען איינגעפירט אז מ'פלעגט פון
צייט צו צייט מאכן א סעודה צו שטיצן די
אלגעמיינע ת"ת פון די שטאט ,אין וועלכע
דער גאנצער ציבור האט זיך משתתף
געווען און אנטיילגענומען מיט שיינע
סכומים ,יעדער לויט נדבת לבו .אבער
מכתב חיזוק פון מרן הגה"ק בעל ברך משה זצ"ל
אויסער דעם האט די הנהלת הקהלה פון
די שטאט געשטיצט די ת"ת פון די קאסע
פון קהל .די עיקר הכנסת הקהלה איז
געווען פון די "גאבעלע" געלט וואס מ'האט
ארויפגעלייגט אויף יעדן וואס איז געקומען
צום שוחט שעכטן עופות ,אדער פון וואס
דער קצב ,דער בוטשער האט געמוזט צאלן
שטייער פון יעדן שטיקל פלייש פאר קהל.
פון דעם איז אריינגעקומען די עיקר הכנסות
פאר די קהלה.
אין רוב קהלות איז געווען אן איסור
אויף "שחוטי חוץ" ,עס איז געווען
פארבאטן אריינצוברענגען פלייש פון
אנדערע ערטער ,כנודע .באמת קומט פון
דעם ארויס מכשולות אויב יעדער איז בונה
במה לעצמו ,מ'שעכט זיך אליין פאר זיך,
בפרט שחוטי חוץ כנודע .דאס איז אויסער
דעם גרויסן שאדן וואס מ'טוט אפ פאר די
קהלה .איך האב אויך אין מיינע קהלות
וואו איך האב משמש געווען ברבנות,
מזהיר געווען באזהרה חמורה קעגן שחוטי
חוץ ,אפילו אויב מ'האט באצאלט פאר די
קהלה גאבעלע געלט.
דאהי ,אבער ,אין די מדינה אמעריקע,
קען מען נישט ארויסגעבן אזא איסור,
אבער יעדער דארף ביי זיך אליין פארשטיין
אז בשעת די קהלה האט געגרינדעט א
פלייש געשעפט וועלכע פארקויפט פלייש
פאר'ן זעלבן אייניגן פרייז ווי אנדערע
פלייש געשעפטן ,ליגט א חיוב אויף יעדן
פון די בני הקהלה צו קויפן פלייש
דווקא אין דעם פלייש געשעפט פון
די קהלה .ווייל אויב נישט ,איז ער
בבחי' גוזל את הרבים ,וויבאַלד עס
קומט פון דעם ארויס א הכנסה פאר
די ישיבה ,גזל'ט מען דאך מיט דעם
אוועק פון די הכנסה פון די ישיבה.
איך זעה נישט אויף דעם קיין שום
תירוץ .אויב וואלט יעדער מדקדק
געווען צו קויפן דווקא פונעם פלייש
געשעפט פון די קהלה ,וואלט פון
דעם אריינגעקומען א הכנסה פאר די
ישיבה ,מער ווי די הכנסות וואס קומט
אריין פון 2דינערס.
דאס איז אן דעם וואס איינער זאל
עפעס שאדן האבן פון דעם .וויבאלד די
פרייזן פון אונזערע פלייש זענען גלייך
צו די פרייזן פון אנדערע בוטשערס.
דעריבער איז יעדער מחויב איינצוקויפן
דווקא פון אונזער בוטשער סטאר כדי
עס זאל פון דעם אריינקומען א הכנסה
פאר די ת"ת און די ישיבה.
אויסערדעם ,איז דא נאך אנדערע
טעמים פון כשרות פארוואס יעדער
דארף איינקויפן דווקא פון דעם
בוטשער פון אונזער קהלה ,וואס דא איז
איצט נישט דאס ארט עס אויסצורעכענען.
דער אמת איז ,אז אויב איז יעדער
זיך בונה במה לעצמו קען ארויסקומען
פון דעם גרויסע מכשולות .איך ווייס
פערזענליך פון עטליכע מכשולות וואס
זענען פארגעקומען ביי די וואס האבן
געקויפט פלייש פון געוויסע בוטשערס,
נאר איך וויל איצט נישט רעדן פון דעם,
נאר בעיקר פון דעם פרט וואס איך האב
דערמאנט ,אז אויף דעם אופן איז מעגליך
צו פארגרעסערן די הכנסות פון די ישיבה.
ווער עס טוט דאס נישט ,איז גורם א
שאדן פאר די הכנסת הישיבה.
זעלבסטפארשטענדליך ,אז יחידים קענען
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
ארומגיין זוכן צו טרעפן פאר זיך אן אנדערע
פרנסה .די ישיבה האט אבער נאכנישט
קיין מקור פאר ענליכע הכנסות .די הכנסה
פון דעם פלייש געשעפט קען זיין א יסוד
צו דעקן לכל הפחות דעם דעפיציט וואס
אונז האמיר ביז היינט ,און אויף להביא
האף מיר אונז אויך אז דער אויבערשטער
וועט אונז העלפן .עס איז נישטא קיין וואך
וואס די הוצאות דערגרייכן נישט אין די
טויזענטער ,בכללם צו צאלן דעם געהאלט
פון העכער 100אנגעשטעלטע )דעמאלט
אין שנת תשי"ז( ,וואס מ'מוז רעגלמעסיג
באצאלן זייער געהאלט.
איך ווייס אז ס'איז דא א סאך
מענטשן וועלכע האבן טענות און תירוצים,
אבער דאס איז נאר אן אויסרייד זיך
ארויסצודרייען און זיך מוציא זיין מן הכלל.
אויב האט איינער עפעס אן אמת'ע טענה,
קען מען דאך יעדע זאך מעגליך פאררעכטן.
עס איז דא וועלכע זענען זיך מתנצל אז
זיי האבן קרובים וועלכע האבן בוטשערס,
אבער דאס איז אויך נישט קיין תירוץ,
ווייל זיינע אייגענע קינדער,
די זין און טעכטער פונעם
מענטש זענען עצמו ובשרו,
זיי זענען נענטערע קרובים ווי
יענער סוחר וואס איז אויך
זיין קרוב .מיט די שטיצע
פאר'ן בוטשער פון די קהלה
שטיצט ער זיינע אייגענע
קינדער ,דעם חינוך פון זיינע
זין און טעכטער וועלכע זענען
זיינע נאענטסטע קרובים.
דעריבער ליגט א פליכט
אויף יעדן מבני קהלתינו צו
קויפן פלייש דווקא אינעם
בוטשער פון די ישיבה,
און נישט קויפן ביי זייטיגע
סוחרים .דאָס זעלבע מוזן בעלי שמחה
זיך שטעלן אויף דעם אַז די קעיטערערס
זאָלן נעמען דאָס פלייש דווקא פון
אונזער בוטשער .מיט דעם זענען זיי
מחזיק די ישיבה בעת שמחתם.
די ישיבה איז ב"ה ברום המעלה .עס
איז חלילה מיר זאלן גורם זיין עפעס א
שאדן און מידקייט און נאכלאזיגקייט פאר
די ישיבה ,ווייל דאס איז דער יסוד פון
אונזער קיום .אונז דארף מיר צו טאן
אלעס וואס נאר מעגליך מחזק צו זיין די
ישיבה מיט וואס מ'קען ,און זיכער נישט
גורם זיין קיין שום היזק פאר די ישיבה,
אפילו בעקיפין .יעדער זאל דאס משים זיין
אל הלב ,ווייל דאס איז נוגע לחיזוק התורה
פאר אים און פאר זיינע קינדער.
דאס איז וואס איך האב געוואלט
זאגן ביי די געלעגענהייט ,פון אנדערע
פרטים וועלן מיר שוין רעדן ביי אנדערע
דער רבי האט זיי מסביר געווען ,אז הגם
געלעגענהייטן .ובזכות החזקת התורה וועלן
אלע אנדערע בוטשער סטארס האבן אויך
מיר זוכה זיין צו שפע ברכה והצלחה וכל
פיינע בעה"ב יראים ושלימים וואס נעמען
טוב.
פלייש פון פיינע שוחטים .איך וועל קיינמאל
די דרשה איז בשעתו פארצייכענט געווארן
נישט זאגן אז ביי זיי איז חלילה נישט כשר,
דורך הרה"ח ר' סענדר דייטש ע"ה ,און איז
דאך האט אבער מיין בוטשער א גרעסערע
קוואל" אין שנת
ַ
געווען געדרוקט אין "אידישן
מעלה ווי אלע אנדערע בוטשער סטארס.
תשכ"ט ,און לעצטענס איבערגעדרוקט אין
ביי מיר איז נישטא קיין אייגענע בעלי בתים
ספר חידו"ת למסיבות )ח"א ,השמטות ,דף
אויפ'ן געשעפט .כידוע ,קען אין א בוטשער
תקכ"ט(.
סטאר אייביג פארקומען פארשידענע שאלות,
און מ'זוכט זיך פארשידענע היתרים מתיר צו
"דאס איז דיין זונ'ס
ָ
זיין דאס פלייש ,צוליב הפסד מרובה ,וכדו',
ר"...
סטא
ָ
בוטשער
ווייל אין דעם איז אפהענגיג די גאנצע פרנסה
רזאמלונג ,האט מען
פא ַ
ביי יענע גענעראל ַ
פונעם בוטשער .אנדערש איז אבער אויב
אויסגעפרעגט געוויסע בעה"ב פון די קהלה
מ'ארבייט פאר יענעם ,זוכט מען זיך נישט קיין
פארוואס זיי קויפן נישט אין סאטמארער
היתרים .ביי די מינדסטע שאלה נעמט מען אן
בוטשער סטאר .יעדער האט געזאגט אן
אלע חומרות ,דער עיקר איז עס זאל זיין גלאט
אנדערן תירוץ .איינער האט זיך פארענטפערט
שבגלאט.
אז וויבאלד ער האט א קרוב וועלכער האט
עס דערציילט הרה"ח ר' משה אייזענבערג
ביי
אויך א בוטשער סטאר ,מוז ער קויפן
נ"י ,אז אין די תקופה ווען ער האט געארבייט
יענעם כדי אים מחזק צו זיין.
אין די הנהלת הישיבה ,איז ער געוואויר געווארן
אויף דעם האט זיך דער רבי אנגערופן
אז איינער פון די חשוב'ע בעה"ב קויפט נישט
איין פלייש אין סאטמארער בוטשער
סטאר ,איז ער געגאנגען זיך טענה'ן
מיט יענעם ,אבער יענער האט אים
אלץ מדחה געווען מיט פארשידענע
תירוצים.
ווען ער האט עס איינמאל
דערציילט פאר'ן רבי'ן ,האט דער רבי
זאג
אים געזאגט מיט א קאך :גיי און ָ
נאמעןַ ,אז איך נעם
יענעם אין מיין ָ
נישט קיין אחריות אויפ'ן כשרות פון
זיין פלייש! פון די ווערטער האט זיך
יענער דערשראקן.
ענליך האט דערציילט דער
געוועזענער אנפירער פונעם פלייש
געשעפט ,הרה"ח ר' יחיאל שלמה
א בילד פונעם אלטן בוטשער סטאר אויף וויליאמסבורג סטריט
גאלדשטיין ע"ה ,אז איינמאל איז דער
אויפ'ן ארט מיט א הויך קול און געזאגט:
רבי געוואויר געווארן פון א געוויסן היימישן
ווען דיין זון אליין וואלט געהאט א בוטשער
איד אז ער האט נישט געקויפט קיין פלייש
געזאגט ,אז דו
ָ
וואלסטו אויך אזוי
סטארָ ,
אין סאטמארער פלייש געשעפט ,האט דער
מוזט פריער שטיצן דיין קרוב? וויסן זאלסטו
רבי ,וויסנדיג וועמענ'ס פלייש יענער נוצט ,אים
אז דאס איז דיין זונ'ס בוטשער סטאר ,ווייל
געשיקט א שליח זאגן ,אז ער מיינט אז ער
פון דא האלט מען אויס דיין זונ'ס חדר און
דארף כשר'ן די כלים פון זיין שטוב.
מלמד.
***
דער איד איז ערשטוינט געווארן צו הערן
ביי ַא קומענדיגע געלעגנהייט וועלן מיר
דעם רבינ'ס קלוגן ענטפער אויפ'ן ארט ,און
יזאדן פון יענער
עפ ָ
נעקדאטן און ּ
ַ
נאך ַא
ברענגן ָ
ער האט נישט געהאט וואס צו ענטפערן .ער
געגאנגען
ַ
צייט ווי ווייט עס איז דעם רבי'ן זי"ע
קויפן
האט זיך פארגענומען אז ער וועט קומען
זאל איינקויפן
בנפשו ַאז דער היימישער ציבור ָ
אינעם סאטמארער בוטשער סטאר.
דאס פלייש דייקא נאר אין אייגענעם פלייש-
ָ
עס איז געווען עטליכע אידן וואס האבן
באנק.
ַ
געטענה'ט אז עס איז פאר זיי שווער צו טוישן
געדענקט ַאז איר קענט דורכאויס דעם
זייער געוואוינהייט צו קויפן ביי זייער אלטן
יאר דירעקט שטיצן אונזער ריזיגער
גאנצן ָ
ַ
בוטשער .דער רבי האט צו זיי אליין פערזענליך
חינוך-נעץ ,דורכ'ן איינקויפן אייער פלייש
גערעדט .ער האט זיי געזאגט ,אז זיי זאלן זיך
קאלן
לא ַ
ראכטפולע ָ
ָארדערס אין איינע פון די ּפ ַ
נישט איינרעדן אז איבעראל איז כשר ,דאס איז
טמאר פלייש' .דערמיט זייט מקיים
’סא ַ
ַ
פון
אלץ די זעלבע ווי ביי אונז.
רצון צדיק.
נייעס פון די מוסדות
קול תורה ויראה לתומכים ונדבנים
31
© Copyright 2024