1. No category

‫‪äëåðçå äìéâî úåëìä‬‬
‫‪äîã÷ä‬‬
‫הלכות מגילה וחנוכה ‪1 .............................................................................................................................................................................‬‬
‫הקדמה ‪1 .................................................................................................................................................................................................‬‬
‫הלכות חנוכה פרק ג ‪ :‬חנוכה ימי שמחה והלל ‪1 ................................................................................................................................................‬‬
‫הרקע )א‪-‬ב( ‪1 .....................................................................................................................................................................................‬‬
‫שמחה הלל ונרות )ג‪-‬ה( ‪3 ......................................................................................................................................................................‬‬
‫מצוות ההלל )ו‪-‬ט( ‪5 .............................................................................................................................................................................‬‬
‫אופן קריאת ההלל )י‪-‬טו( ‪7 ....................................................................................................................................................................‬‬
‫הלכות חנוכה פרק ד ‪ :‬הדלקת נר חנוכה ‪10 .....................................................................................................................................................‬‬
‫הנרות )א‪-‬ד( ‪10 ..................................................................................................................................................................................‬‬
‫זמן ומקום )ה‪-‬ח( ‪10 .............................................................................................................................................................................‬‬
‫החיוב )ט‪-‬יא( ‪12 .................................................................................................................................................................................‬‬
‫חשיבות המצווה )יב‪-‬יד( ‪13 ...................................................................................................................................................................‬‬
‫תודה מיוחדת לרב הראל שפירא‪ ,‬לרב אליקי צדוק‪ ,‬לר' איתמר כה‪ ,‬לר' אליהו יונתי – יצ"ו על תרומת בהגהת הדברי‪.‬‬
‫מקרא‪:‬‬
‫ח"ה = חילופי הגיה )תודה לר' יונת ס‪– .‬יצ"ו על עבודתו(‪.‬‬
‫אותיות קטנות עליונות – הפניות להערות בסו‪.#‬‬
‫מספרי קטני עליוני – הפניות להערות שוליי‪.‬‬
‫אותיות קטנות תחתונות – )מ( מארי קאפח זצ"ל‪) .‬יד"פ( – ספר יד פשוטה‪ .‬וכד'‪.‬‬
‫‪ïëåúå äðáî‬‬
‫ב‬
‫ד‬
‫חנוכה‬
‫ג‬
‫מגילה‬
‫א‬
‫חנוכה ימי שמחה והלל‬
‫הרקע )אב(‪ ,‬שמחה הלל ונרות )גה(‪ ,‬מצוות ההלל )וט(‪ ,‬אופ קריאת ההלל )יטו(‪.‬‬
‫הדלקת נר חנוכה‬
‫הנרות )אד(‪ ,‬זמ ומקו )הח(‪ ,‬החיוב )טיא(‪ ,‬חשיבות המצווה )יביד(‪.‬‬
‫‪,íéøÄ ôÉÀ åñ éøÅ áÀ cÄ îÄ äNÂ‬‬
‫‪Å ò úÉååöÀ îÄ ézÅ LÀ ïìÈ ìÈ ëÀ aÄ LÅé‬‬
‫‪elàÅ úÉååöÀ îÄ ézÅ LÀ øeàáe‬‬
‫‪Å .ïÈéðÀ nÄ äÇ ïîÄ ïÈðéàÀ‬‬
‫‪Åå‬‬
‫‪.elàÅ íé÷Ä øÈ ôÀ aÄ‬‬
‫‪ – íéøôåñ éøáãî äùò úååöî éúù ïììëá ùé‬אחת‬
‫עניינה הלכות קריאת המגילה ופורי והשניה הלכות‬
‫חנוכה‪ – ïééðîä ïî ïðéàå .‬אינ ממני תרי"ג מצוות של‬
‫תורה‪ ,‬אלא קבעוה חכמי ונתקבלו בכל ישראל)‪äîã÷ä‬‬
‫‪ .(úååöîä ïéðî øçà ,äøåú äðùîì‬המסר בקביעת קריאת המגילה‬
‫ובחנוכה הוא "‪àåä êåøá ùåã÷ä ìù åéçáù øéëæäì éãë‬‬
‫‪] åðì äùòù úåòåùúå‬יחד ע גבורתינו[‪äî úîàù íéàáä úåøåãì òéãåäì éãëå ,åììäìå åëøáì éãë åðòååùì áåø÷ äéäå ,‬‬
‫‪íé÷øôá åìà úååöî éúù øåàéáå .(äøåú äðùîì äîã÷ää óåñ)" "åéìà íéáåø÷ íéäåìà åì øùà ,ìåãâ éåâ éîå" ,äøåúá åðçéèáäù‬‬
‫‪.åìà‬‬
‫‪â ÷øô äëåðç úåëìä‬‬
‫‪(á-à) ò÷øä‬‬
‫‪ììäå äçîù éîé äëåðç :‬‬
‫© ‪úééåñéð äøåãäî‬‬
‫‪ 067-766551 .î.é‬כ"ג‪/‬כסלו‪/‬תשס"ד‬
‫‪ìòÇ úÉåøÅæbÀ eøÀæbÈ ,ïÈåéÈ eëìÀ nÈ LÆ kÀ éðÄ LÅ úÄéáÇ aÀ à‬‬
‫‪íúÉ‬‬
‫‪È åà *eçéðÄ äÅ àÉìåÀ ,íúÈ ãÈ eìhÀ áe‬‬
‫‪Ä ,ìàÅ øÈ NÄ‬‬
‫‪Àé‬‬
‫‪íãÈ‬‬
‫‪È é eèLÀ ôe‬‬
‫‪È ;úÉååöÀ nÄ áe‬‬
‫‪Ç äøÉÈ åzaÇ *÷Éñò ìÇ‬‬
‫ספר זמני ‪.‬ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬
‫‪2/ 15‬‬
‫‪ãåàî ìàøùéì íäì øöå .úåøäèä åàîéèå‬‬
‫‪íäéìò íçéøù ãò ,ìåãâ õçì íåöçìå ,íäéðôî‬‬
‫‪éðá åøáâå .íãéî íòéùåäå ,åðéúåáà éäåì-à‬‬
‫‪åòéùåäå íåâøäå ,íéìåãâä íéðäåëä éàpÇ îË ùÀ çÇ‬‬
‫‪ íãéî ìàøùé‬נשי לבב ללשו הכפולה "‪éäåì-à 'ä‬‬
‫‪,ìëé‬‬
‫‪È äÅ ìÇ eñðÀ ëÀ ðÀÄ å ;íäé‬‬
‫‪Æ úÉ‬‬
‫‪Å åðáÀ áe‬‬
‫‪Ä ,íÈðÉåîîÈ aÀ‬‬
‫‪éàðåîùç éðá... íãéî ìàøùé úà òéùåä åðéúåáà‬‬
‫‪ ."íãéî ìàøùé úà åòéùåä‬הנצחו הצבאי היה נס‬
‫וישועה משמי‪– íéðäåëä ïî êìî åãéîòäå .‬‬
‫"‪äøæçå .4"åéðáå éàðåîùç ìåãâ ïäåë ïðçåé ïá äéúúî‬‬
‫‪ – ìàøùéì úåëìî‬וזו משמעות "‪ìåãâ íù êì úéùòå‬‬
‫‪ "êîìåòá‬הנאמרת בעל הניסי‪íééúàî ìò øúé .‬‬
‫‪éÅðaÀ *eøáÈ‬‬
‫‪À âåÀ‬‬
‫‪ – äðù‬א& שבהמש‪ %‬תקופה זו רבי מ המלכי היו‬
‫רשעי‪ ,‬הרי אי שעבוד מלכויות הריהי מעלה‬
‫לישראל‪úåîéì äæä íìåòä ïéá ïéà ,íéîëç åøîà" .‬‬
‫‪ãò .(á ,áé íéëìî) "ãáìá úåééëìî ãåáòéù àìà ,çéùîä‬‬
‫‪ éðùä ïáøåçä‬לפי מסורת ישראל בשנת ‪3828‬‬
‫ליצירה‪ 68 ,‬למניי הגויי‪.5‬‬
‫‪øöÀ‬‬
‫‪Ç å .úÉåøäÈ hÀ äÇ eànÀ èÀ‬‬
‫‪Ä å ,úÉåöøÈ tÀ Éåa eöøÀ ôe‬‬
‫‪È‬‬
‫‪íeöçÈ ìe‬‬
‫‪À ,íäéÅ‬‬
‫‪Æ ðtÀ îÄ ãÉàîÀ ìàÅ øÈ NÄ‬‬
‫‪À éìÀ íäÆ ìÈ‬‬
‫‪éäÉ‬‬
‫‪Å ìàÁ íäé‬‬
‫‪Æ ìÂ‬‬
‫‪Å ò *íçÅ øÄ LÆ ãòÇ ,ìÉåãÈb õçÇ ìÇ‬‬
‫‪.íãÈ‬‬
‫‪È iîÄ íòé‬‬
‫‪È LÉ‬‬
‫‪Ä åäÀå ,eðéúÉ‬‬
‫‪Å åáÂà‬‬
‫‪,íeâøÂ‬‬
‫‪È äåÇ ,íéìÉÄ åãbÀ äÇ íéðÂ‬‬
‫‪Ä äÉkäÇ *éàÇðÉåîLÀ çÇ‬‬
‫‪ïîÄ êÀ ìÆ îÆ *eãéîÁ‬‬
‫‪Ä òäÀ‬‬
‫‪Æ å ;íãÈ‬‬
‫‪È iîÄ ìàÅ øÈ NÄ‬‬
‫‪À é eòéLÉ‬‬
‫‪Ä åäÀå‬‬
‫‪*øúÆ‬‬
‫‪Æ é ìàÅ øÈ NÄ‬‬
‫‪À éìÀ úeëìÀ îÇ äøÀ‬‬
‫‪È æçÀ‬‬
‫‪È å ,íéðÂ‬‬
‫‪Ä äÉkäÇ‬‬
‫‪.éðÄ MÅ äÇ ïaÈ øÀ çË äÇ ãòÇ - äÈðLÈ íÄéúà‬‬
‫‪Ç îÈ ìòÇ‬‬
‫ָבר‪ַ ,‬ח ְשמַאי‪,‬‬
‫ח"ה‪ִ :‬ה ְל
ת‪ִ ,‬הִ יח‪ַ ,‬ל ְעסֹק‪ֶ ,‬ש ִר ַּח‪ ,‬וְ ְ‬
‫י
תר‪.‬‬
‫וְ ִה ְע ִמיד‪ֵ ,‬‬
‫‪ éðù úéáá à‬בית המקדש השני‪ .‬מזמ עליית עזרא‬
‫ועד לחורב הבית‪ìò úåøéæâ åøæâ ïååé åëìîùë .‬‬
‫‪ – íúã åìèéáå ,ìàøùé‬השתדלו לסתור את התורה‬
‫ולמחות זכרה‪ ,‬בניתוק הקשר בי ע ישראל לקב"ה‪.1‬‬
‫‪ úååöîáå äøåúá ÷åñòì íúåà åçéðä àìå‬על‬
‫גזירות שבת‪ ,‬חודש ]=חגי‪ ,‬הנקבעי עפ"י קביעת‬
‫ראש החודש ‪ [î‬ומילה‪,íðåîîá íãé åèùôå .2‬‬
‫‪ íäéúåðááå‬שהיו גוזרי על כל בתולה הנישאת‬
‫שתבעל להגמו )שר צבא( תחילה‪ ìëéäì åñðëðå .à‬‬
‫המבנה העיקרי בבית המקדש‪,úåöøô åá åöøôå .3‬‬
‫‪1‬השקפה‪ .‬ראה איגרת תימ עמ' כ‪" :‬אבל הסוג השני‬
‫]המנסי לבטל תורתינו‪ ,‬והראשו הוא ע"י כוח וחרב[‬
‫ה פקחי העמי וחכמיה כגו‪ ..‬היוני‪ .‬כי ג אלה‬
‫זוממי לסתור תורתינו ולבטלה בהוכחות שמטעי‬
‫בה ובויכוחי שה מחברי‪ ,‬וזוממי לבטל את‬
‫התורה ולמחות עקבותיה בחיבורי‪ ,‬כמו שזוממי‬
‫האלמי ]באלימות[ בחרב ולא זה יצלח ולא זה‬
‫יצלח" וש עמ' כד‪" :‬וכ‪ %‬בבית שני כאשר נצחה‬
‫מלכות יו הרשעה גזרו שמדות חמורי וקשי על‬
‫ישראל כדי להכחיד את התורה לפי דמיונ‪ ,‬וחייבו‬
‫לחלל שבת ודלא ימולו את בניה‪ ,‬ושיכתוב כל אחד‬
‫על בגדו אי לו חלק בה' אלוהי ישראל‪ ,‬ושיחרוט על‬
‫קר שורו כ‪ %‬ואח"כ יחרוש בו‪.".‬‬
‫‪2‬מנהג‪ .‬למקור הדברי ראה מגילת אנטיוכס )כ‪%‬‬
‫הגייתה במסורת תימ‪ ,‬לא אנטיוכוס( מצורפת לספר‬
‫דניאל ע תרגו רס"ג למארי‪ .‬וש בהקדמה כותב‬
‫מארי‪" :‬ובכל סידורי התפילה העתיקי נוסח תימ‬
‫המקורי כלומר "בלדי"‪ ,‬הנקרא "תכלאל"‪ ,‬רבי‬
‫"תכאליל"‪ ,‬כתבו מגילה זו כחלק מסדר תפילת חנוכה‬
‫ומנהגיה‪ .‬כי לפני היו נוהגי ללמדה לתינוקות בבתי‬
‫הספר בימי החנוכה‪ ,‬אלא שבמאתיי וחמישי‬
‫השנה האחרונות כאשר פשטה פשתה ורבתה‬
‫השטחיות בכל פינות התורה ולימודה בשל סיבות‬
‫שהזמ גרמ‪ ,‬חדלו מלמדי התינוקות ללמדה כי רוב‬
‫לא ידעו מה היא‪ ...‬בר זכור לטוב סבי זצ"ל אשר‬
‫החזיר עטרה ליושנה ולימד אותה לתלמידיו בימי‬
‫החנוכה‪....‬וכ‪ %‬נהגו אחריו תלמידיו ושומעי דברו‬
‫שבימי החנוכה שננוה לתלמידי‪."...‬‬
‫‪ 3‬מושג‪ .‬ההיכל "‪ïééðáá ø÷éò ïäù íéøáãä ïä åìàå‬‬
‫‪éðôì äéäéå ,íéùãå÷ä ùãå÷å ,ùãå÷ åá ïéùåò :úéáä‬‬
‫‪ïéàø÷ð ïúùåìùå ;íìåà àø÷ðä àåäå ãçà íå÷î ùãå÷ä‬‬
‫‪(ä,à äøéçáä úéá) "ìëéä‬‬
‫‪,íeãaÀ àÀ‬‬
‫‪Ä å íäé‬‬
‫‪Æ áÀ‬‬
‫‪Å éÉåà ìòÇ ìàÅ øÈ NÄ‬‬
‫‪À é eøáÈ‬‬
‫‪À bLÆ ëe‬‬
‫‪À á‬‬
‫‪ùãÉÆ çaÀ íéøÄ NÀ òÀ‬‬
‫‪Æ å äMÈ îÂ‬‬
‫‪Ä çaÇ‬‬
‫‪.äÈéäÈ åìÅ ñÀ kÄ‬‬
‫‪øÉåäèÈ ïîÆ LÆ eàöÀ îÈ àÉìåÀ ,ìëé‬‬
‫‪È äÅ ìÇ eñðÀ ëÀ ðÀÄ å‬‬
‫‪÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ Éåa äÈéäÈ àÉìåÀ ;ãçÈ àÆ êÀ tÇ *àlÈ àÆ‬‬
‫‪epnÆ îÄ e÷éìÄ ãÀ äÀ‬‬
‫‪Ä å ,*ãáÇ ìÀ aÄ ãçÈ àÆ íÉåé *àlÈ àÆ‬‬
‫‪ãòÇ - íéîÈ‬‬
‫‪Ä é *äÈðÉåîLÀ äëÈ øÂ‬‬
‫‪È ònÇ äÇ úÉåøÅð‬‬
‫‪.øÉåäèÈ ïîÆ LÆ eàéöÉÄ åäÀå ,íéúéÅ‬‬
‫‪Ä æ eLúÀ kÈ LÆ‬‬
‫ח"ה‪ֵ :‬א ָלא‪ְ #ִ ,‬ל ָבד‪.‬וי"ג‪ְ :‬שמ
נֶה‪.‬‬
‫‪,íåãáéàå íäéáéåà ìò ìàøùé åøáâùëå á‬‬
‫‪ äéä åìñë ùãåçá íéøùòå äùéîçá‬תארי‪ %‬זה‬
‫הוא ג ערב ייסוד הבית השני‪àìå ,ìëéäì åñðëðå .6‬‬
‫‪åá äéä àìå ;ãçà êô àìà øåäè ïîù åàöî‬‬
‫‪ åðîî å÷éìãäå .ãáìá ãçà íåé àìà ÷éìãäì‬בי‬
‫‪4‬מושג‪ .‬מלכות ויעד העמדת המל‪ %‬מבואר‪ìåëáå" :‬‬
‫‪åúîâîå åúáùçî äéäúå ,íééîù íùì åéùòî åéäé‬‬
‫‪øåáùìå ,÷ãö íìåòä úåàìîìå ,úîàä úã íéøäì‬‬
‫‪ïéëéìîî ïéàù - 'ä úåîçìî íçìéäìå ,íéòùøä òåøæ‬‬
‫‪øîàðù :äîçìîå èôùî úåùòì àìà ,äìéçú êìî‬‬
‫"‪"åðéúåîçìî úà íçìðå ,åðéðôì àöéå åðëìî åðèôùå‬‬
‫)‪.(è,ã íéëìî) "(ë,ç à ìàåîù‬‬
‫‪ 5‬מסורת‪ .‬יש הבדל לכאורה‪ ,‬בשנה אחת בי מניית‬
‫השני שחלפו מאז חורב הבית כפי שמוני יהודי‬
‫תימ )ראה למשל "שיח ירושלי"‪ ,‬בסו& ערבית של‬
‫תשעה באב‪ ,‬וקטע זה אינו בכל הסידורי התימני‬
‫העתיקי( שלכאורה לפי תיארו‪ %‬זה החורב היה‬
‫בשנת ‪ 3829‬לבי תיארו‪ %‬של חלק מלוחות הזמני‬
‫באר‪ ,‬ישראל של שאר העדות )‪ .(3828‬א‪ %‬כבר עמדו‬
‫על כ‪ %‬שההבדל נובע הא המניי לשנת בריאה או‬
‫לשנת יצירה‪ ,‬שהייתה שנה לאחר מכ ]הארה שהאיר‬
‫לי ד"ר אורי מלמד‪ ,‬שהפנה לספר "הלוח ושמושו‬
‫בכרונולוגיא" של א‪.‬א‪ .‬עקביא [‪ .‬וההיסטוריוני‬
‫נוקטי ב ‪) 3830‬שנת ‪ 70‬למני הגויי(‪.‬‬
‫‪ 6‬זמ‪ .‬ערב יסוד הבית הראשו כמתואר בנביא‪:‬‬
‫‪íéøÄ NÀ òÆ íÉåiîÄ ;äìÈ òÀ îÈ‬‬
‫" ‪È å äÆfäÇ íÉåiäÇ ïîÄ ,íëÆ áÀ áÇ ìÀ àÈð eîéNÄ‬‬
‫‪eîéNÄ ,'ä ìëé‬‬
‫‪Ç äÅ ãqË‬‬
‫‪Ç é øLÆ à‬‬
‫‪ íÉåiäÇ ïîÄ ìÀ ,éòé‬‬
‫‪Ä LÄ zÀ ìÇ äòÈ aÈ øÀ àÀ‬‬
‫‪Çå‬‬
‫‪) "íëÆ áÀ áÇ ìÀ‬חגי ב‪,‬יח(‪ .‬וזמ חנוכה הוא ג סיו עונה‬
‫חקלאית לעניי ביכורי )‪ (å,á íéøåëéá‬ושביעית‬
‫‪.([é]è,æ ;[ä]å,ã‬‬
‫)‪ìáåéå äèéîù‬‬
3/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
úééåñéð äøåãäî ©
‫ אמירת‬ììäå äçîù éîé ,åìñëá íéøùòå äùéîç
‫פרקי תהילי )פרקי קיגקיח( כפי שיתואר בהלכה‬
‫( שבו נאמר "זה היו‬î)‫ה והלאה; והשמחה היא בהלל‬
.‫ ולא בסעודות כביו טוב‬,"‫נגילה ונשמחה בו‬
– íéúáä éçúô ìò áøòá úåøðä ïäá ïé÷éìãîå
äìéìå äìéì ìëá .‫ז‬,‫ ראה ד‬.‫כדי להודיע את הנס‬
äëåðç ïéàø÷ðä ïä ,åìà íéîéå .úåìéìä úðåîùî
‫– שהרי חנכו – התחילו את העבודה במקדש מחדש‬
ïéøåñà ïäå .10,(é,æ øáãîá) "‫מלשו "חנוכת המזבח‬
:‫ אמירת דברי כבוד על הנפטר‬,‫ – הספד‬ãôñá
‫ – זהו‬úéðòúå 11.(à,áé ìáà) "àåä úîä ãåáë ,ãôñää"
‫ וא& נפילת פני ותחנו לאחר תפילת‬.12‫איסור צו‬
ìëá [‫ ]מנהג שהתפשט‬èåùô âäðî..." :‫העמידה‬
.7‫ של מנורת המקדש‬äëøòîä úåøð ‫הערביי‬
ïîù åàéöåäå ,íéúéæ åùúëù ãò - íéîé äðåîù
‫ שמקו שהביאו ממנו שמ טהור היה‬øåäè
‫ נמצא שעצמו של‬.‫במרחק שמונה ימי הליכה וחזרהג‬
‫ החג שמונה ימי‬%‫ ומש‬,‫חנוכה הוא מפני נס הנצחו‬
‫ השמ לא נזכר ב"על‬%‫ ולכ פ‬.‫מפני ההדלקה‬
‫ד‬8
."‫הניסי‬
(‫י‬,‫ חנוכה – ראה "חנוכת המזבח" )במדבר ז‬.‫ לשו‬10
‫ והתבונ‬.‫ואלו הפסוקי שקוראי בתורה בחנוכה‬
‫את‬...‫ "אי מחנכי‬:‫ד‬,‫בפירוש המשנה על מנחות ד‬
‫המנורה אלא בשבעה נרותיה בי הערביי" ודברי‬
‫ "ועניי‬:‫ ש מפליאי ומעמיקי‬,"‫ הרמב‬,‫רבנו‬
‫ בדברי אלה‬%‫והושאלה מלת חינו‬...‫ ההרגל‬%‫החינו‬
‫ כאילו מרגילי כלי זה לעבודה זו‬,‫להתחלת העשייה‬
‫ הדמיו לאד בתחילת לימודו מדע מסוי או‬%‫על דר‬
‫מידות מסוימות שיתרגל בה עד שיקלטו בו‬
‫ ראוי לציי כי המילה "חנוכה" משותפת‬.‫כתכונה‬
‫ והיו נתייחדה המילה‬.‫ ולמנורת הנרות‬,‫לש החג‬
‫ ]ומילה זו אינה נמצאת במילו‬."‫המחודשת "חנוכיה‬
.‫ והומצאה ע"י האקדמיה ללשו העברית‬,‫אב"י‬
.[‫ ראה הערה יד‬,‫הארת הר' אהרו קאפח‬
‫ הספד בחנוכה ורבנו מבאר עניי זה‬.‫הלכה‬11
äëåðçá úîä úà ïéãéôñî ïéà ïëå" :‫בהלכות אבל‬
äìÀ
È éìÇ ìëÈ aÀ ,íézÄ aÈ äÇ éçÅ úÀ tÄ ìòÇ áøÆ òÆ aÈ
éøáã ìë ,ïäá ïéâäåð ìáà ;íéùãåç éùàøá àìå ,íéøåôå
.ïäéøçàìå ,íéøåôå äëåðç éðôì ãåôñì øúåîå .úåìéáà
úåðòî ,íéøåôå äëåðçå íéùãåç éùàøá... íéùðä
àì ,úåððå÷î ïéà ìáà .[&‫ ]מכות כ& אל כ‬úåçôèîå
.úåçôèî àìå úåðòî àì ,úîä øá÷ð .äæá àìå äæá
úçàù - äðé÷ .úçàë úåðåò ïìåëù ,éåðÂò àåä äæéà
,íéøåîà íéøáã äîá ...äéøçà úåðåò ïìåëå ,úøîåà
ïéãôåñ - úîù íéîëç ãéîìú ìáà .åúîù íòä øàùá
éùàøå íéøåôå äëåðçá øîåì êéøö ïéàå ,ãòåîá åúåà
åéðôá àìà ,åìà íéîéá åúåà ïéãôåñ ïéàå ...íéùãåç
‫]כשמיטת המת מונחת טר הקבורה ובשעת‬
‫ ]שרק‬åúòåîù íåéå .ãôñá ïéøåñà ,øá÷ð [‫ההלוויה‬
&‫ א‬,‫ הרי הוא כיו קבורתו‬,‫עתה שמע שמת לו מת‬
óà ,åúåà ïéãôåñå ;àåä åéðôë ,[á-à,æ ìáà äàø ‫שכבר נקבר‬
"[‫ ]מעל שלושי יו מיו מיתתו‬ä÷åçø àéäù éô ìò
‫[ ; וג יו ליקוט‬ãë-áë] âë-àë,å áåè íåé úúéáù íâ äàøå å-ã ,àé ìáà)
.([è] âé,å çñô ïáø÷ ;é,á ùã÷îä úàéá äàø .‫עצמות‬
:‫ תענית בחנוכה בי תחילת תענית ציבור‬.‫הלכה‬12
‫ ]אי מתחילי את‬äìéçúá úéðòú ïéøæåâ ïéà ïëå"
,íéùãåç éùàøá [‫התענית הראשונה בסדרת תעניות‬
åìéçúä íàå ;ãòåî ìù åìåçá åà ,íéøåôå äëåðçá åà
åìàî íåé ïäá òâôå ,ãçà íåé åìéôà äøöä ìò úåðòúäì
‫ ובחוצה‬.(æ,à úéðòú) "úéðòúá íåéä ïéîéìùîå ,ïéðòúî .([é]àé,â íù äàø) ‫ תעניות‬%‫ מפסיקי א& על המש‬,‫לאר‬
êë ,ïúøö ìò íéðòúî øåáéöù íùë" :‫ובי תענית יחיד‬
åà ,äìåç åì äéäù éøä :ãöéë .åúøö ìò äðòúî ãéçéä
åì ùé - ïéøåñàä úéáá øåñà åà ,øáãîá äòåú
,åððò øîåàå ;åúìéôúá íéîçø ù÷áìå ,åéìò úåðòúäì
äëåðçá ...á äðòúé àìå .ììôúîù äìéôú ìëá
‫ ואיסור הצו מחוזק א& מול‬.(è,à úéðòú) "íéøåôå
éøáãî ïäá íåöä øåñéàå ìéàåä" ‫נדר של צו תקופתי‬
úøéæâ éðôî ,åøãð äçãééå ;÷åæéç ïéëéøö ïä éøä ,íéøôåñ
.(è,â íéøãð äàø) "íéîëç
(ä-â) úåøðå ììä äçîù
ÉåúÉåàaÀ LÆ íéîÄ ëÂ
È ç eðé÷Ä úÀ äÄ äÆæ éÅðtÀ îe
Ä â
elàÅ äÈ
íéîÈ
Ä iäÇ -úÇðÉåîùÀ
eéäÄ
À iLÆ
,øÉåcäÇ
,åìÅ ñÀ ëÄ aÀ íéøÄ NÀ òÀ
Æ å äMÈ îÂ
Ä ç éìé
Å lÅ îÄ ïúÈ lÈ çÄ zÀ LÆ
úÉåøÅpäÇ ïäÆ aÈ ïé÷é
Ä ìÄ ãÀ îe
Ç ;ìlÅ äÀ
Ç å äçÈ îÀ NÄ éîÀ
Åé
,elàÅ íéîÈ
Ä éåÀ
.úÉåìélÅ äÇ -úÇðÉåîyÀ îÄ äìÀ
È éìÀ
Çå
*ãôÆ ñÆ aÀ ïéøeñÂ
Ä à ïäÀ
Å å .äkË
È ðç ïéàÄ øÈ ÷À pÄ äÇ *ïäÅ
úÉåøÅpäÇ ú÷Ç ìÈ ãÀ äÀ
Ç å ;íéøet
Ä äÇ éîé
Å kÄ ,*úéðÂ
Ä òúÀ
Çå
úàÇ éøÄ ÷À kÄ íéøÄ ôÉÀ åñ éøÅ áÀ cÄ îÄ äÈåöÀ îÄ ,ïäÆ aÈ
.älÈ âÄ nÀ äÇ
.‫ ְ ֵס ֶפד‬:‫וי"ג‬.‫ וְ ַת ְענִ ית‬,‫ ֶה‬:‫ח"ה‬
– øåãä åúåàáù íéîëç åðé÷úä äæ éðôîå â
.(ã,à íéøîî) "íìåòä ï÷úìå úãä ÷æçì" ‫ הוא‬9‫שתפקיד‬
éìéìî ïúìéçúù åìàä íéîéä úðåîù åéäéù
,‫ א הטומאה היתה משו טומאת מת‬.‫ הלכה‬7
‫הדורשת שבעה ימי טהרה ההדלקה בשמ טהור לא‬
"‫היתה מחויבת ולעניי זה "טומאה דחויה בציבור‬
úáùä úà äçåã úåøðä ú÷ìãä" ‫( שהרי‬ã ùã÷îä úàéá)
øîàðù - ïîæ ïäì òåá÷ù úåðáø÷ë ,äàîåèä úàå
([àé]é,â ïéôñåîå ïéãéîú) "(á,ãë àø÷éå ;ë,æë úåîù) "ãéîú ,øð úåìòäì"
‫ אלא נס‬,‫ השמ – עיקר בחנוכה‬%‫ אי פ‬,‫ על כל פני‬.
("íéèòî ãéá íéáøå ,íéùìç ãéá íéøåáéâ") ‫הנצחו‬
‫ ועל כמות‬.("êîìåòá ìåãâ íù êì úéùòå") ‫ומשמעותו‬
‫ ]לוג‬âåì éöç :øð ìëì ïúåð àåä ïîù äîëå" :‫השמ‬
- [‫ ראה נספח מידות ושיעורי‬.‫=ארבע רביעיות‬
åì ïú ,(â,ãë àø÷éå ;àë,æë úåîù) "ø÷åá ãò áøòî" øîàðù
‫ ]ועני‬ïéëðçî ïéàå .ø÷åá ãò áøòî ÷ìåã äéäéù äãéîë
ú÷ìãäá àìà ,äøåðîä [‫ התחלת עשיה‬.‫ ההרגל‬%‫החינו‬
.(íù) "íééáøòä ïéá äéúåøð äòáù
‫ המבקש לעמוד על סיפור המעשה‬.‫הלכה והשקפה‬8
,‫ועל עיקרי משמעותו כפי שבקשו חכמי למסור לנו‬
‫יעיי בנוסח "על הניסי" הנקרא בחג החנוכה‬
.(äë ,äáäà øôñ óåñá äìéôúä øãñ) ‫בתפילה ובברכת המזו‬
‫ הביטוי ולתק העול נזכר בשני‬:‫הלכה והשקפה‬9
øîåà àåä éøä" :‫ בתפקיד הסנהדרי‬,‫מקומות בלבד‬
úåð÷úäå úåøéæâä åìà ,"êåøåé øùà äøåúä éô ìò"
ï÷úìå úãä ÷æçì éãë íéáøì íäá åøåéù úåâäðîäå
‫ בתפקידי‬,&‫( ובמקו אחד נוס‬ã,à íéøîî) "íìåòä
åà ,äøåøá äéàøá àìù úåùôð ïéâøåää ìë" :‫המלוכה‬
äââùá âøäù àðåù åà ,ãçà ãòá åìéôà ,äàøúä àìá
êìîì ùé [‫]שאינ יכולי להיהרג בדי ובמשפט‬
äòùäù äî éôë íìåòä ï÷úìå ,íúåà âåøäì úåùø
íééåìú ïçéðîå äìåúå ,ãçà íåéá íéáø âøåäå .äëéøö
"íìåòä éòùø ãé øåáùìå ,äîéà ìéèäì ,íéáø íéîé
,‫ מתקני יחד החומר והרוח‬%‫ ובכ‬.([é]àé,â íéëìî)
.‫ את העול‬,‫המלוכה והסנהדרי את המציאות‬
4/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
‫ כיוו‬,êøá àì‫ וא שכח ו‬,‫ – טר ההדלקה‬êøáî
"êøáî åðéà -(è,ã) äåöîä àéä ä÷ìãääù"
êìî åðéäåìà 'ä äúà êåøá :úåëøá ùåìù .([ä]æ,àé
úåëøá äàø)
øð ÷éìãäì åðååéöå åéúååöîá åðùãé÷ øùà ,íìåòä
‫ וא כבר יצא‬.‫ –ברכה על עצ ההדלקה‬äëåðç ìù
"‫ "על הדלקת הנר‬%‫ידי חובתו ומדליק לאחרי מבר‬
'ä äúà êåøá :‫ והברכה השניה‬.([ãé] æè,[àé]âé ,íù)
åðéúåáàì íéñéð äùòù ,íìåòä êìî åðéäåìà
‫ – זו ברכה על ראיית הנרות‬äæä ïîæá íää íéîéá
ìò åì äéãåäå ìàä çáùá" ‫ והוספה‬,‫בהודעת הנס‬
íäîéò úéùòù íùë" :‫ משמעותו‬.(áé,ã) "äùòù íéñéðä
úòá úåøåáâå íéñéð åðîéò äùò êë ,úåøåáâå íéñéð
êåøá :‫ והברכה השלישית‬.(íéñéðä ìò) "úàæä äðåòáå
‫ – כדי‬åðééçäù íìåòä êìî åðéäåìà 'ä äúà
‫ שהחיינו‬%‫ ואי אד מבר‬,‫מצוה הבאה מזמ לזמ‬
åðòéâäå åðîéé÷å .15‫ בעצמו‬%‫אלא א הוא יוצא בכ‬
ïúåà ïéëøáîù úåëøá" .‫ –ומייד מדליק‬äæä ïîæì
úàéø÷ éðôì ïéëøáîù úåëøá ïåâë ,øáãì äìéçú
ïéá ïîàá ÷éñôé àì - äëåðç øð ú÷ìãäå ,äìéâîä
äàåøä ìëå .(æé,à úåëøá) "åéìò êøéáù øáãä ïéáå ,äëøáä
‫ה( ואפילו א‬,‫ ראה ד‬,‫ זמ ההדלקה‬%‫ – רק בתו‬äúåà
.ø ‫ אלא שלא התכוו על מה שיזדמ לו‬,%‫כבר ביר‬
,åðéúåáàì íéñéð äùòù - íééúù êøáî
êøáî ÷éìãîä ,úåìéìä øàùáå .åðééçäùå
ïéëøáî ïéàù - úçà êøáî äàåøäå ,íééúù
,‫ חנוכה‬%‫ – ובמהל‬ïåùàøä äìéìá àìà ,åðééçäù
.‫רק פע אחת מברכי שהחיינו על הדלקת הנרות‬
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
äìôú)
úééåñéð äøåãäî ©
"...íéøåôå äëåðç...á íéðô úìéôð ïéàù ,ìàøùé
äåöî ,ïäá úåøðä ú÷ìãäå ;íéøåôä éîéë .([åè]æé,ä
‫ – ותוקפו של‬äìéâîä úàéø÷ë íéøôåñ éøáãî
.13‫תקנת חכמי – גדול הוא מאוד‬
áÈiçÇ
,älÈ âÄ nÀ äÇ
úàé
Ç øÄ ÷À aÄ
áÈiçÇ LÆ
ìkÈ ã
dúÉ
È åà ÷éìÄ ãÀ nÇ äÀ
Ç å ;äkË
È ðç øÅð ú÷Ç ìÈ ãÀ äÇ aÀ
:úÉåëøÈ aÀ LÉìLÈ êÀ øÅ áÈ îÀ ,ïÉåLàøÄ äÈ äìÀ
È élÇ aÇ
,íìÉÈ åòäÈ êÀ ìÆ îÆ eðéäÉ
Å ìàÁ 'ä äzÈ àÇ êeø
À aÈ "
øÅð ÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ eðÈeöÀ
Ä å åéúÉ
È ååöÀ îÄ aÀ eðLÈ cÀ ÷Ä øLÆ àÂ
êÀ ìÆ îÆ eðéäÉ
Å ìàÁ 'ä äzÈ àÇ êeø
À aÈ " ;"äkË
È ðç *ìLÆ
íéîÈ
Ä iaÇ eðéúÉ
Å åáÂàìÇ íéqÄ ðÄ äNÈ òÈ LÆ ,íìÉ
È åòäÈ
eðéäÉ
Å ìàÁ 'ä äzÈ àÇ êeø
À aÈ " ;"äÆfäÇ *ïîÀ
Ç faÇ íäÅ äÈ
eðòé
È bÄ äÀ
Ä å eðîÀ
È i÷À
Ä å eðÈéçÁ äÆ LÆ ,íìÉ
È åòäÈ êÀ ìÆ îÆ
êÀ øÅ áÈ îÀ ,dúÉ
È åà äàÉ
Æ åøäÈ ìëÀ
È å ."äÆfäÇ *ïîÀ
Ç fìÇ
,eðéúÉ
Å åáÂàìÇ
÷éìÄ ãÀ nÇ äÇ
íéqÄ ðÄ
,úÉåìélÅ äÇ
äNÈ òÈ LÆ
øàÈ LÀ áe
Ä
-
íÄézÇ LÀ
.eðÈéçÁ äÆ LÀ
Æå
- úçÇ àÇ êÀ øÅ áÈ îÀ äàÉ
Æ åøäÀ
È å ,íÄézÇ LÀ êÀ øÅ áÈ îÀ
äìÀ
È élÇ aÇ *àlÈ àÆ ,eðÈéçÁ äÆ LÆ ïéëÄ øÀ áÈ îÀ *ïéàÅ LÆ
.ïÉåLàøÄ äÈ
.‫ ֵא ָלא‬,‫ ְש ֵאי‬,‫ ַ ְז ָּמ! ַל ְז ָּמ‬,‫ה‬
ָ ‫ ֶש ֶל ֲּחנ‬:‫ח"ה‬
øð ú÷ìãäá áééç äìéâîä úàéø÷á áééçù ìë ã
‫ קטני‬%‫ ועל חינו‬.14‫ –כל איש ואשה מישראל‬äëåðç
,ïåùàøä äìéìá äúåà ÷éìãîäå .‫א‬,‫ראה ביאור ד‬
‫ תוק& חנוכה ראה למשל בהערה הקודמת ובמקור‬13
‫ עוד בטלו חכמי‬.‫על נדר צו תקופתי שנופל בחנוכה‬
‫את המעמד בבית המקדש כדי לחזק את תוק& ימי‬
äëåðç éîé úðåîù" ø ,‫ לפי שה מדברי סופרי‬,‫חנוכה‬
ùã÷îä éìë) "úéøçùá ,ãîòî ïéùåò ãîòî éùðà åéä àì êëéôì..." :‫ וראה הגדרת המעמד ותוק& תקנתו‬.(î [ç]è,å
éàøéå íéøùë ìàøùéî åøøáéù íéðåùàøä íéàéáð åð÷éú
íäå ;úåðáø÷ä ìò ãåîòì ìàøùé ìë éçåìù åéäé ,àèç
.(à,íù) "ãîòî éùðà íéàø÷ðä
íéáééç ìåëäå" :‫ על החייבי בקריאת המגילה‬14
;íéøøçåùî íéãáòå ,íéøâå ,íéùðå ,íéùðà - äúàéø÷á
‫ ונשי חייבות‬.(à ,à) "äúåø÷ì íéðè÷ä úà ïéëðçîå
"‫משו שא& ה היו באותו הנס )ראה "בבנותיה‬
‫ ]חובת‬ïîæì ïîæî àéäù äùò úåöî ìëå" :(‫בהלכה א‬
úåøåèô íéùð - äøéãú äðéàå ,[‫עשייתה בזמ מסוי‬
,íåéä ùåãé÷î [:‫ ]במצוות התורה‬õåç :[‫ כלל‬%‫]בדר‬
,ïîæì ïîæî àéäù äåöî ìë" :‫ השל‬.‫ ברכת שהחיינו‬15
...ïëå ,äëåðç øðå äìéâî àø÷îå áìåìå äëåñå øôåù ïåâë
êøéá àì íàå .åðééçäù ,äééùò úòùá äéìò êøáî ,äééùò úòùá åðééçäù ïäá àöåéëå áìåìå äëåñ ìò
‫ ]בנר‬ïäá åúáåç éãé àöééù äòùá åðééçäù ïäéìò êøáî
ìë ïëå [‫ כשדולקי ובזמ המוקצב להדלקת‬:‫חנוכה‬
äåöî ìò àìà ,åðééçäù êøáî åðéà ìáà ...ïäá àöåéë
([é-è]áé-àé,àé úåëøá) "åîöòì äùòù
,åúèéçùå çñôä úìéëàå ,çñôä éìéìá äöî úìéëàå
íéùðäù - [î [á] à,à äìéôú äàø ,‫ ]ותפילה‬äçîùå ,ìä÷äå
‫ יתומי‬%‫ וא& לעניי חינו‬.(î [â]ã,áé äøæ äãåáò) "úåáééç
ïéôåøèéôàä" :‫נחשבת זו מצוה שיש בה הוצאה קצובה‬
‫]נקראי כיו אפוטרופוסי אלו האחראי על‬
,øôåùå ,úéöéöå ,áìåìå äëåñ íéðè÷ì ïéùåò [‫היתומי‬
ìë :øáã ìù åììë .äìéâîå ,äæåæîå ïéìéôú äøåú øôñå
ïéá äøåú éøáãî àéäù ïéá ,äáö÷ äì ùéù äùò úååöî
ïðéàù éô ìò óà ,íäì ïéùåò - íéøôåñ éøáãî àéäù
úåìçð) " ...ïëðçì éãë àìà úååöîä ìëî äåöîá ïéáééç
.([é]åè,àé
5/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
‫כד(; עירובי תבשילי‬,‫ ו‬:‫ וברכתו‬,‫העירוב )עירובי וח‬
‫ תקנה ליו טוב המקדי שבת והמאפשרת להכי‬
‫ השבת )ראה שביתת יו טוב‬%‫אוכל ביו טוב לצור‬
,íäéøáã ìù éàãå ìëù .(‫ח‬,‫ ו‬:‫איד וברכתו‬,‫ו‬
ø÷éòå íäéøáãî àåäù øáã ìáà .äåéìò ïéëøáî
éîéá" - éàîã øùòî ïåâë ,÷ôñä éðôî åì ïúééùò
ïéã úéá åçìù ,÷éãöä ïåòîù øçà äéäù ìåãâ ïäåë ïðçåé
íéøéäæ ìåëäù åàöîå ,ìàøùé ìåáâ ìëá å÷ãáå ìåãâä
,ïåùàø øùòî ìáà ;äúåà ïéùéøôîå ,äìåãâ äîåøúá
ìàøùéî õøàä éîò åéä - éðò øùòî åà ,éðù øùòîå
åøæâ êëéôì .ïúåà ïéùéøôî åéä àìå ,ïîöò ìò ïéìé÷î
íéðîàð íéùðà àìà ,úåøùòîä ìò ïîàð äéäé àìù
ïéðîàð ïðéàå ,÷ôñ ïäéúåøéô - õøàä éîò ìáà ;íéøùë
- .(à,è øùòî) "éàîã àø÷ðä àåä äæå .ïä ïéøùåòî øîåì
éðù áåè íåé ìò ïéëøáî äîìå ;åéìò ïéëøáî ïéà
áåè íåé ìë ,õøàì äöåçá ïéùåò åðàù äæ" :‫ראה ביאורו‬
éðù áåè íåéå ;àåä [‫ ]ותקנה‬âäðî - íéîé éðù ,åìàî
ïéàå .úåìâá åùãçúðù íéøáãîå ,àåä íéøôåñ éøáãî
äðùä ùàøá àìà ,íéîé éðù ìàøùé õøà éðá ïéùåò
‫ ולמשל מקדשי בברכה בליל‬.([àë]áë,à áåè íåé) "...ãáìá
åäåð÷éú àì íäå .‫ כמו בליל ט"ו בניס‬,‫ט"ז בניס‬
‫÷ – תקנת יו טוב שני נבעה‬ôñä éðôî àìà
ùãåçä ùåãé÷ ‫ממציאות של תקשורת שליחי )ראה‬
,‫ הדבר נשמר בשל תקנת חכמי‬,‫ וכיו‬.(ã,ä
[‫ ]= שאי במציאות‬íù ïéàù äæä ïîæá" :‫כמבואר‬
ìù ïéã úéáå ,[‫ ]שקידוש החודש מסור רק לה‬ïéøãäðñ
‫ ]קובעי את הלוח‬äæ ïåáùç ìò ïéòáå÷ ìàøùé õøà
ìëá åéäéù ïéãä ïî äéä [‫עפ"י חישוב אסטרונומי‬
úå÷åçøä úåîå÷îä åìéôà ,ãçà áåè íåé ïéùåò úåîå÷îä
ìò ìåëäù - ìàøùé õøà éðá åîë õøàì äöåçáù
,àéä íéîëç úð÷ú ìáà ;ïéòáå÷å ïéëîåñ ãçà ïåáùç
àìù éãë .(ä ,íù) "íäéãéáù íäéúåáà âäðîá åøäæééù
.åá åìæìæé
(è-å) ììää úååöî
éøÅ áÀ cÄ nÄ LÆ àeä ,*ãáÇ ìÀ aÄ äkË
È ðç ìlÅ äÇ àÉìåÀ å
íìÉåò
È ìÀ ìlÅ äÇ äÇ úàé
Ç øÄ ÷À *àlÈ àÆ ,íéøÄ ôÉÀ åñ
ïäÆ aÈ ïéøÄ îÉÀ åbLÆ íéîÈ
Ä iäÇ ìëÈ aÀ ,íéøÄ ôÉÀ åñ éøÅ áÀ cÄ îÄ
,äÈðMÈ aÇ íÉåé øNÈ òÈ *äÈðÉåîLe
À .ìlÅ äÇ äÇ úàÆ
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
úééåñéð äøåãäî ©
,elàÅ äÈ íéîÈ
Ä iäÇ -úÇðÉåîyÀ îÄ íÉåéÈå íÉåé ìëÈ aÀ ä
êeø
À aÈ " ,åéÈðôÈ ìÀ êÀ øÅ áÈ îe
À ;ìlÅ äÇ äÇ úàÆ ïéøÄ îÉÀ åb
øLÆ à ,íìÉÈ åòäÈ êÀ ìÆ îÆ eðéäÉ
Å ìàÁ 'ä äzÈ àÇ
"ìlÅ äÇ äÇ úàÆ øÉîâÀ ìÄ eðÈeöÀ
Ä å åéúÉ
È ååöÀ îÄ aÀ eðLÈ cÀ ÷Ä
*étÄ ìòÇ óàÇ
:øeaöÄ ïéaÅ ,ãéçÈ
Ä é ïéaÅ -
,íéøÄ ôÉÀ åñ éøÅ áÀ cÄ îÄ äÈåöÀ îÄ ìlÅ äÇ äÇ úàé
Ç øÄ wÀ LÆ
,eðÈeöÀ
Ä å åéúÉ
È ååöÀ îÄ aÀ eðLÈ cÀ ÷Ä øLÆ à äé
È ìÆ òÈ êÀ øÅ áÈ îÀ
- áeøòÅ äÈ ìòÀ
Ç å älÈ âÄ nÀ äÇ ìòÇ êÀ øÅ áÈ nÀ LÆ êÀ øÆ ãÆ kÀ
.åéìÈ òÈ ïéëÄ øÀ áÈ îÀ ,íäé
Æ øÅ áÀ cÄ *ìLÆ éàcÇ
Ç å ìkÈ LÆ
ïúÈ
È iNÂ
Ä ò *øwÇ òÀ
Ä å íäé
Æ øÅ áÀ cÄ îÄ *àeäLÆ øáÈ cÈ ìáÂ
Èà
Å òîÇ ïÉåâkÀ ,÷ôÅ qÈ äÇ éÅðtÀ îÄ Éåì
- *éàîÇ cÀ *øNÂ
íÉåé ìòÇ ïéëÄ øÀ áÈ îÀ änÈ ìÀ
È å ;åéìÈ òÈ ïéëÄ øÀ áÈ îÀ ïéàÅ
éÅðtÀ îÄ *àlÈ àÆ eäeðwÀ zÄ àÉì *íäÀ
Å å ,éðÄ LÅ áÉåè
.Éåa eìÀæìÇ
À æéÀ àÉlLÆ éãÅ kÀ - ÷ôÅ qÈ äÇ
,‫ֳמאי‬
ַ - ,‫ ַמ ְע ַשֹר‬,‫ וְ ִע ַקר‬,‫ ְשה)א‬,%‫יה‬
ֶ ‫ ֶש ְ( ִד ְב ֵר‬,‫ ַעל ִפי‬#$:‫ח"ה‬
.‫ ֵא ָלא‬,%‫וְ ֶה‬
úà ïéøîåâ ,åìàä íéîéä úðåîùî íåéå íåé ìëá ä
êøáîå .‫ – קוראי את פרקי ההלל ללא דילוג‬ììää
øùà ,íìåòä êìî åðéäåìà 'ä äúà êåøá åéðôì
ïéá - ììää úà øåîâì åðååéöå åéúååöîá åðùãé÷
äåöî ììää úàéø÷ù éô ìò óà :øåáéö ïéá ,ãéçé
åðùãé÷ øùà äéìò êøáî ,íéøôåñ éøáãî
‫ – כלומר למרות שהמצווה היא‬åðååéöå åéúååöîá
‫ עניינה שהקב"ה ציונו לשמוע‬,‫מחכמי ולא מהקב"ה‬
ìò êøáîù êøãë .16‫לחכמי בכל אשר יורונו‬
‫ ש‬áåøéòä ìòå .‫ג‬,‫ ראה א‬äìéâîä ‫קריאת‬
:‫משות& למספר ענייני שחובת מדברי סופרי‬
‫עירוב חצרות הוא שיתו& במאכל בי דיירי על מנת‬
‫שמקו הדיור יחשב כרשות היחיד לעניי טלטול‬
‫טז(; עירוב‬,‫ א‬:‫ וברכתו‬,‫בשבת )ראה ערובי אה‬
‫תחומי – הנחת מאכל במקו מסוי המסמנת‬
‫שביתת מקו על מנת לאפשר לאד המערב ללכת‬
‫מרחק אלפיי אמה לכל כוו בשבת ממקו הנחת‬
- *ïäÅ elàÀ
Å å ;ìlÅ äÇ äÇ úàÆ ïäÆ aÈ øÉîâÀ ìÄ äÈåöÀ îÄ
,äkË
È ðç éîÀ
Å é *úÈðÉåîLe
À ,âçÈ äÆ éîÀ
Å é *úÈðÉåîLÀ
ìáÈ à .úøÆ öÂ
Æ ò íÉåéÀå ,çñÇ tÆ *ìLÆ ïÉåLàøÀ
Äå
,ìlÅ äÇ ïäÆ aÈ ïéàÅ ,íéøet
Ä kÄ äÇ íÉåéÀå äÈðMÈ äÇ LàÉø
àÉì ,*ãçÇ ôÈ
Ç å äàÈ øÄ
À éåÀ äáeL
È zÀ éîÀ
Å é *ïäÅ LÆ éôÄ ìÀ
ìlÅ äÇ eðwÀ zÄ àÉìåÀ ;äøÈ úÀ
Å é äçÈ îÀ NÄ éîÀ
Åé
.ìlÅ äÇ äÇ àéäÄ älÈ âÄ nÀ äÇ úàé
Ç øÄ wÀ LÆ ,íéøet
Ä aÇ
.‫)פ ַחד‬
ַ ,‫ ַסח‬/ֶ (ַ ‫ ֶש‬,‫נַת‬.‫)שמ‬
ְ !‫נַת‬.‫ ְשמ‬,‫ ֶה! ְש ֶה‬,‫ ֵא ָלא‬,‫ל ָבד‬
ְ :‫ח"ה‬
.‫נֶה‬.‫)שמ‬
ְ :‫וי"ג‬
– íéøôåñ éøáãîù àåä ,ãáìá äëåðç ììä àìå å
:‫הביטוי "מדברי סופרי" בכל משנה תורה משמעו‬
éøáãî íìåòì ììää úàéø÷ àìà .î ‫מחכמי‬
úà ïäá ïéøîåâù íéîéä ìëá ,íéøôåñ
ïäá øåîâì äåöî ,äðùá íåé øùò äðåîùå .ììää
ìë ïëå" :‫ השל והשווה‬.‫ברכה על מצות חכמי‬16
äáåç ïäù úååöî ïéá - íéøôåñ éøáãî ïäù úååöîä
ú÷ìãäå úáù øð ú÷ìãäå äìéâî àø÷î ïåâë íäéøáãî
úìéèðå áåøéò ïåâë äáåç ïðéàù úååöî ïéá ,äëåðç øð
åðùãé÷ øùà ,ïúééùòì íãå÷ ìåëä ìò êøáî - íééãé
áåúëù äøåúá ,åðååéö ïëéäå .úåùòì åðååéöå åéúååöîá
‫ ]וזהו צווי‬. (àé,æé íéøáã) "äùòú - êì åøîàé øùà" äá
‫ משל האב צווה‬,‫באופ כללי לשמוע לדברי חכמי‬
‫ והאח‬.‫ הגדול‬%‫ אחי‬%‫לבנו צעיר עשה כל אשר יאמר ל‬
‫ אי אפשר לצעיר לומר‬.‫הגדול צוה לעלות לירושלי‬
‫ ואינו ציווי‬,î‫בשו אופ אבי צווני לעלות לירושלי‬
‫ שהעובר על פרטי המצווה אינו‬%‫ כ‬,‫על פרטי המצוה‬
ïééðò àöîð [‫ אלא על די חכמי‬,‫עובר על די התורה‬
,åéúååöîá åðùãé÷ øùà - àåä êë ,ïòöéäå íéøáãä
ìù øð ÷éìãäì åðååéöù åìàî òåîùì ïäá äååéöù
úååöîä ìë øàù ïëå ;äìéâîä úà úåø÷ì åà ,äëåðç
.([â]ä,àé úåëøá) "íéøôåñ éøáãîù
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
6/ 15
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
úééåñéð äøåãäî ©
àì ,ãéçéå .17 æâäðîä ìò ïéëøáî ïéàù ,åéìò
íéìùé ,ìéçúä íàå .‫ את ההלל המדולג‬ììë àø÷é
éîé øàùá ïëå .øåáéöä ïéàøå÷ù êøãë âåìéãá
‫ – משו‬íéùãåç éùàøë âåìéãá ïéàøå÷ çñôä
‫שימי חול המועד של פסח אינ חלוקי בקרבנותיה‬
-è,è íù) ‫( שלא כמו במועד של חג הסוכות‬â,æ ïéôñåîå ïéãéîú)
.18([áé]æé
‫ חג סוכות‬âçä éîé úðåîù - ïä åìàå ;ììää úà
‫ ישראל חל בו ג יו‬,‫ושמיני עצרת )היו באר‬
‫ שבו מסיימי מחזור של קריאת כל‬,‫שמחת תורה‬
íåéå,çñô ìù ïåùàøå ,äëåðç éîé úðåîùå .(‫התורה‬
‫ שהוא‬äðùä ùàø ìáà .‫ חג השבועות‬úøöò
,ììä ïäá ïéà ,íéøåôéëä íåéå (à,à áåè íåé) ‫יו טוב‬
‫ – ראש השנה‬ãçôå äàøéå äáåùú éîé ïäù éôì
,åéúåééëæå íãà úåðååò ïéì÷åùù íùë" :‫הוא יו הדי‬
úlÇ çÄ zÀ îÄ
ìë úåðååò ïéì÷åù ,äðùå äðù ìëá êë - åúúéî úòùá
ùàø ìù áåè íåéá åéúåééëæ íò íìåòä éàáî ãçàå ãçà
àöîðù éîå ;íééçì íúçð ,÷éãö àöîðù éî :äðùä
íåé ãò åì ïéìåú ,éðåðéáäå .äúéîì íúçð ,òùø
,åàì íàå ;íééçì íúçð ,äáåùú äùò íà :íéøåôéëä
ïîæ àåä - íéøåôéëä íåé" .(å,â äáåùú) "äúéîì íúçð
äçéìñå äìéçî õ÷ àåäå ,íéáøìå ãéçéì ,ìåëì äáåùú
‫ – אומנ‬äøúé äçîù éîé àì .([æ]è,á äáåùú) "ìàøùéì
"íÄéîÈ
ïéìé
Ä çÄ úÀ îÇ
ÉåðÀéòÀ îÇ ìÀ
:ïéâÄ lÀ ãÇ îÀ
,LéîÄ lÈ çÇ "
ãòÇ
ãöé
Ç kÅ ç
,ìlÅ äÇ äÇ
eðøÈ ëÀ
È æ ,'ä" øîÉ
Å åàÀå âìÉÅ åãÀå ;('ç ,ãé÷ íéìäú)
ãòÇ (áé ,åè÷ íéìäú ) ". . . êÀ øÅ áÀ
Èé
âlÅ ãÇ îe
À ;(çé ,åè÷ íéìäú) "dÈéeììÀ äÇ "
,æè÷ íéìäú)" 'äìÇ ,áéLÄ àÈ äîÈ " øîÉ
Å åàÀå
(èé ,æè÷ íéìäú) "dÈéeììÀ äÇ " ãòÇ ,(áé
dÈi éúà
Ä øÈ ÷È ,*øöÇ nÅ äÇ ïîÄ " øîÉ
Å åàÀå âlÅ ãÇ îe
À
äÆæåÀ .ìlÅ äÇ äÇ óÉåñ ãòÇ ,(ä ,çé÷ íéìäú)
âelcÄ ïéâÄ lÀ ãÇ îÀ LÅéåÀ ;èeLtÈ äÇ âäÈ ðÀ nÄ äÇ àeä
.øçÅ àÇ
.‫ – שהתפשטח‬èåùôä âäðîä ç
‫ יש חובת שמחה בראש השנה‬%‫לא שמחה יתרה א‬
àìå .(é,ç äéîçð äàøå ,[æé] æè,å íù) ‫ככל שאר ימי טובי‬
ììää àéä äìéâîä úàéø÷ù ,íéøåôá ììä åð÷éú
äìéâîä úåø÷ì ååéöå åð÷éú ïéã úéá íò íéàéáðäù" –
àåä êåøá ùåã÷ä ìù åéçáù øéëæäì éãë äúðåòá
áåø÷ äéäå ,[‫ ]יחד ע גבורתינו‬åðì äùòù úåòåùúå
úåøåãì òéãåäì éãëå ,åììäìå åëøáì éãë åðòååùì
,ìåãâ éåâ éîå" ,äøåúá åðçéèáäù äî úîàù íéàáä
äàøå ,äøåú äðùîì äîã÷ää óåñ) "åéìà íéáåø÷ íéäåìà åì øùà
‫ ובקריאת המגילה – נתאחדו‬.å(åìà úåëìäì äçéúôá èåèéöä
‫ השבח בהלל והפרסו‬, ‫ בחנוכה‬.‫השבח והפרסו‬
.(ô"ãé) ‫בהדלקה‬
éÅðLÀ íéáÉÄ åè íéîÈ
Ä é ïéNÉ
Ä åòLÆ úÉåîÉå÷îÀ æ
íéøÄ NÀ òÀ
Æ å ãçÈ àÆ aÀ ìlÅ äÇ äÇ úàÆ ïéøÄ îÉÀ åb ,íéîÈ
Äé
éîÀ
Å é úÇðÉåîùe
À ,âçÈ äÆ éîÀ
Å é úòÇ ùÀ úÄ aÀ
- íÉåé
íéîÈ
Ä é éÅðLe
À ,çñÇ tÆ *ìLÆ íéîÈ
Ä é éÅðLe
À ,äkË
È ðçÂ
,íéLÄ ãÃ
Èç
éLà
Å øÈ aÀ
ìáÂ
Èà
.úøÆ öÂ
Æò
*ìLÆ
âäÈ ðÀ îe
Ä ;äÈåöÀ îÄ dÈðéàÀ
Å å ,âäÈ ðÀ îÄ ìlÅ äÇ äÇ úàé
Ç øÄ ÷À
âäðîù éô ìò óà - âäðî àåäù øáã ìë" :‫ השל‬-17
âç ìù éòéáùá äáøò úìéèð ïåâë ,àåä íéàéáð
âäðî øîåì êéøö ïéàå ,(î [‫כא]כב‬,‫ ראה לולב ז‬,‫]הסוכות‬
ìù åìåçáå íéùãåç éùàøá ììää úàéø÷ ïåâë ,íéîëç
øáã ìë ïëå .åéìò ïéëøáî ïéà - çñô ìù ãòåî
àìá åúåà ïéùåò ,åàì íà äëøá ïåòè íà êì ÷ôúñéù
‫ ]ראה‬äëéøö äðéàù äëøáî íãà øäæéé íìåòìå .äëøá
äæ éøä ,äëéøö äðéàù äëøá êøáîä ìë" ‫טו‬,‫ברכות א‬
øåñàå ,àåùì òáùðë àåä éøäå ;àåùì íééîù íù àùåð
úåëéøöä úåëøáá äáøéå ,["ïîà åéøçà úåðòì
%‫ ומבר‬,‫ על פרי זה‬%‫]ולכתחילה יכול להתכוי לבר‬
‫ על אותו המי תחילה‬%‫ וחוזר ומבר‬,&‫עליו תחילה וסו‬
17
"(á,äî÷ íéìéäú) "êëøáà ,íåé ìëá" øîåà ãéåã ïëå ;[ &‫וסו‬
.([æè] çé,àé,úåëøá)
‫ והביטוי‬.‫א‬,‫ הטע מוזכר בתלמוד ערכי י‬.‫ מחשבה‬18
"!?‫ ואת אומרי שירה‬,‫"מעשה ידי טובעי בי‬
.‫ – אינו עניי לכא‬.(‫ וראה ש‬.‫ב‬,‫)סנהדרי לט‬
‫ "טובעי" – עומדי‬.‫ו"מעשה ידי" – ה בני ישראל‬
– "‫ "אומרי שירה‬.‫ "ואת" – מלאכי השרת‬.‫לטבוע‬
‫ וראה מאמרו של מו"ר הרב ד"ר אליהו‬.‫כבכל יו‬
‫ בחוברת "ענייני פסח בהלכה‬,‫ ירבו שנותיו‬,‫זייני‬
.(‫ובהגות" )תשנ"א‬
ïéàÀ
Å å ;âelãÄ aÀ ïéàÄ øÉÀ å÷ *êÀ ëé
È ôÄ ìÀ .øeavÄ aÇ ,äÆæ
.âäÈ ðÀ nÄ äÇ ìòÇ ïéëÄ øÀ áÈ îÀ *ïéàÅ LÆ ,åéìÈ òÈ ïéëÄ øÀ áÈ îÀ
,ìéçÄ úÀ äÄ íàÀ
Ä å ;ììÈ kÀ àøÈ ÷Ä
À é àÉì ,ãéçÈ
Ä éåÀ
ïëÀ
Å å .øeavÄ äÇ ïéàÄ øÉÀ å÷LÆ êÀ øÆ ãÆ kÀ âelãÄ aÀ íéìÄ LÇ
Àé
éLà
Å øÈ kÀ âelãÄ aÀ ïéàÄ øÉÀ å÷ ,çñÇ tÆ äÇ éîÀ
Å é øàÈ LÀ aÄ
.íéLÄ ãÃ
Èç
.‫ ְש ֵאי‬,‫י‬
ָ ‫ ְל ִפ‬,‫ֲצ ֶרת‬
ֶ ‫ ֶש ַע‬,‫ ֶש ַ ֶ ַסח‬:‫ח"ה‬
,‫ בחו‬íéîé éðù íéáåè íéîé ïéùåòù úåîå÷î æ
- íåé íéøùòå ãçàá ììää úà ïéøîåâ.,‫לאר‬
íéîé éðùå ,äëåðç éîé úðåîùå ,âçä éîé úòùúá
éùàøá ìáà .úøöò ìù íéîé éðùå ,çñô ìù
âäðîå ;äåöî äðéàå ,âäðî ììää úàéø÷ ,íéùãåç
ïéëøáî ïéàå ;âåìéãá ïéàøå÷ êëéôì .øåáéöá ,äæ
‫© ‪úééåñéð äøåãäî‬‬
‫‪ìkÈ è‬‬
‫‪íÉåiäÇ‬‬
‫‪øLÅ kÈ‬‬
‫‪ 067-766551 .î.é‬כ"ג‪/‬כסלו‪/‬תשס"ד‬
‫‪úàé‬‬
‫‪Ç øÄ ÷À ìÄ‬‬
‫‪.ìlÅ äÇ äÇ‬‬
‫‪;àöÈ‬‬
‫‪È é àÉì ,*òÇ øÅ ôÀ îÇ ìÀ ìlÅ äÇ äÇ úàÆ *àøÉÅ åwäÀ‬‬
‫‪Çå‬‬
‫‪*étÄ ìòÇ óàÇ - àøÈ ÷À‬‬
‫‪È å øÇæçÀ‬‬
‫‪È å ,ääÈ LÀ‬‬
‫‪È å àøÈ ÷È‬‬
‫‪íéîÈ‬‬
‫‪Ä é .àöÈ‬‬
‫‪È é ,ÉålkË úàÆ øÉîâÀ ìÄ éãÅ kÀ ääÈ MÈ LÆ‬‬
‫‪÷éñÄ ôÀ äÇ ìÀ Éåì *LÅé ,ìlÅ äÇ äÇ úàÆ ïäÆ aÈ ïéøÄ îÉÀ åbLÆ‬‬
‫‪,*÷øÆ tÆ äÇ òöÇ îÀ àÆ aÀ ìáÂ‬‬
‫‪È à ;*÷øÆ ôÆ ìÀ *÷øÆ tÆ ïéaÅ‬‬
‫‪,âelãÄ aÀ ïäÆ aÈ ïéàÄ øÉÀ å÷LÆ íéîÈ‬‬
‫‪Ä éåÀ .÷éñÄ ôÇ‬‬
‫‪À é àÉì‬‬
‫‪.÷ñÉ‬‬
‫‪Å åt ,*÷øÆ tÆ äÇ òöÇ îÀ àÆ aÀ *elôÂ‬‬
‫‪Äà‬‬
‫‪12‬רא‪ְ ,‬ל ַמ ְפ ֵרע‪ַ *3 ,‬על ִפי‪ ,‬יֶש‪ֶ ֵ ,‬רק ְל ֵפ ֶרק ַה ֵ ֶרק‪,‬‬
‫ח"ה‪:‬וְ ַה ֶ‬
‫‪3‬פ‪.4‬‬
‫ִ‬
‫‪ – íåéä ìë è‬היו הוא מעלות השחר עד לצאת‬
‫הכוכבי )וראה נספח שעות היממה(‪úàéø÷ì øùë .‬‬
‫‪) òøôîì ììää úà àøå÷äå .ììää‬לאחור( שלא‬
‫כסדר‪ ,‬מהפסוקי המאוחרי למוקדמי‪;àöé àì .‬‬
‫÷‪éãë ääùù éô ìò óà - àø÷å øæçå ,ääùå àø‬‬
‫‪úà ïäá ïéøîåâù íéîé .àöé ,åìåë úà øåîâì‬‬
‫‪ åì ùé ,ììää‬יכול ‪– ÷øôì ÷øô ïéá ÷éñôäì‬‬
‫להשיב שלו ולתת שלו‪ ÷øôì ÷øô ïéá .19‬בי‬
‫‪19‬הפסקה בהלל ולא יותר חמור מקרית שמע שבה‬
‫הדי‪] àøå÷ äéä" :‬קרית שמע וברכותיה[ ‪] òâôå‬פגש[‬
‫‪] ÷øôì ÷øô ïéá äéä íà - åá åòâô åà ,íéøçàá‬ראה‬
‫ש הגדרת[ ‪àåäù éî íåìùá ìàåùå ìéçúîå ÷ñåô-‬‬
‫‪àåäù éî åà ,åáø åà åéáàá òâôù ïåâë ,åãåáëá áééç‬‬
‫‪åì ïúðù íãà ìëì ,íåìù áéùîå ;äîëçá åðîî ìåãâ‬‬
‫‪ìéçúîå ÷ñåô åðéà - ÷øôä òöîàá àøå÷ äéä .íåìù‬‬
‫‪êìî ïåâë ,åðîî àøééúî àåäù éî íåìùá àìà ìåàùì‬‬
‫‪ïåâë ,åãåáëá áééç àåäù éî ìáà ;ïäá àöåéëå ñðà åà‬‬
‫‪åì áéùîå ÷ñåô ,äìéçú íåìù åì ïúð íà - åáø åà åéáà‬‬
‫‪áéùäìå ,äàøéä éðôî ìåàùì àìà ÷éñôé àìå .íåìù‬‬
‫‪ .(î æè-åè,á òîù úéø÷) "ãåáëä éðôî‬א‪ %‬לעניי לענות לקדיש‬
‫ולקדושה ולענות אמ לברכה‪ ,‬נראה בדעת רבנו לא‬
‫רק שאינו חייב לענות משו "‪ïî øåèô äåöîá ÷ñåòä‬‬
‫‪ ,(á,åè úåùéà) "äåöîä‬אלא א& אינו רשאי לענות ואסור‬
‫לענות‪ ,‬וא& להפסיק ולשתוק ולשמוע אינו רשאי ‪,î‬‬
‫משו "אי מעבירי על המצוות" ‪ ,ø‬כלומר "‪åì øåñà‬‬
‫‪àìà - úøçà äåöîì äðîî øåáòìå ,äåöî çéðäì íãàì‬‬
‫‪"÷ñòúî àåä äá ,äìéçúá íãà ìù åãéì àåáúù äåöî‬‬
‫)‪ .(î ç,ã ïéìéôú‬מארי ‪" :‬וברור נראה כי לדעת רבנו העוסק‬
‫במצוה פטור מ המצוה בשעה שהוא עוסק במצוה שבידו‪.‬‬
‫אבל א' יש לפניו מצוה שא' יתחיל בה תגרו' לו ביטול‬
‫מצוה שעדיי לא חל ולא הגיע זמנה‪ ,‬אי זה בגדר העוסק‬
‫במצוה פטור מ המצוה‪ ,‬כיו שטר' הגיע זמ חלותה א*‬
‫שהיא צפויה‪ .‬ודלא כפירוש רש"י‪...‬ומתשובת רבנו נראה‬
‫ברור שא' שכח להניח תפילי‪ ,‬או להתעט* בציצית ונזכר‬
‫בתו קרית שמע‪ ,‬אינו רשאי להניח בי הפרקי' א* בלי‬
‫לבר שהרי הוא מעביר על המצוות‪ ,‬ובוודאי שאינו רשאי‬
‫לבר‪....‬עוד כתב רבנו תפילה י‪,‬טז בדי הנכנס לבית הכנסת‬
‫ומצא ציבור מתפללי‪ ,‬והתחיל להתפלל מתו הנחה‬
‫שיספיק לסיי' עד שלא יגיע שליח ציבור לקדושה‪ ,‬ולא‬
‫הספיק‪ ,‬דבר שנחלקו בו ראשוני' א' יענה‪ ,‬או רק ישתוק‬
‫וישמע‪ .‬ש' פסק רבנו‪ " :‬וא' התחיל להתפלל קוד' שליח‬
‫ציבור‪ ,‬והגיע שליח ציבור לקדושה לא יפסיק‪ ,‬ולא יענה‬
‫קדושה עימה; וכ לא יענה אמ יהא שמיה רבה מבר‪,‬‬
‫והוא באמצע התפילה‪ ,‬ואי צרי לומר‪ ,‬בשאר ברכות"‪ .‬הרי‬
‫ברור שכוונתו באומרו לא יפסיק – לא יפסיק וישתוק‬
‫וישמע‪ ,‬וא* שאינו אומר כלו'‪ .‬ואי צרי לומר שלא יענה‬
‫קדושה ולא אמ יהא שמיה רבא‪ .‬וטעמו ברור – א*‬
‫שהמפרשי' התעלמו ממנו – משו' שהעוסק במצוה פטור‬
‫מ המצוה‪ ,‬לא שנה א' עוסק במצוה קלה או חמורה‪...‬‬
‫ושונה שאילת שלו' והשבת שלו' בתו קרית שמע‪ ,‬ובי‬
‫ספר זמני ‪.‬ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬
‫‪7/ 15‬‬
‫פרק קיג לקיד‪ ,‬קיד לקטז‪ ,20‬קטז לקיז וקיז לקיח‪.‬‬
‫וראה בביאור הלכה יג‪àì ,÷øôä òöîàá ìáà .‬‬
‫‪ – ÷éñôé‬השווה בקרית שמע‪ïäá ïéàøå÷ù íéîéå .‬‬
‫‪. ÷ñåô ,÷øôä òöîàá åìéôà ,âåìéãá‬‬
‫‪(åè-é) ììää úàéø÷ ïôåà‬‬
‫‪êÀ øÅ áÈ îÀ ,ìlÅ äÇ äÇ úàÆ Éåa ïéøÄ îÉÀ åbLÆ íÉåé ìkÈ é‬‬
‫‪,åéøÈ ç àÇ *êÀ øÅ áÈ ìÀ eâÂäpÈ LÆ *íÉå÷îe‬‬
‫‪È ;åéÈðôÈ ìÀ‬‬
‫‪eðéäÉìÁ‬‬
‫‪Å à 'ä êeì‬‬
‫‪È ìÀ äÀ‬‬
‫‪Ç é :êÀ øÅ áÈ îÀ ãöé‬‬
‫‪Ç kÅ .êÀ øÅ áÈ îÀ‬‬
‫‪éNÉåò‬‬
‫‪Å‬‬
‫‪íé÷é‬‬
‫‪Ä cÄ öÀ‬‬
‫‪Ç å êé‬‬
‫‪È ãé‬‬
‫‪Æ ñÂ‬‬
‫‪Ä çåÇ ,êé‬‬
‫‪È NÂ‬‬
‫‪Æ òîÇ ìkÈ‬‬
‫‪eãÉåé äÈpøÄ aÀ ,ìàÅ øÈ NÄ‬‬
‫‪À é úéaÅ êÈ nÀ òÇ ìëÀ‬‬
‫‪È å ,êÈ ðÆ ÉåöøÀ‬‬
‫‪úÉåãÉåäìÀ áÉåè êÈ ìÀ ,'ä äzÈ àÇ ékÄ - êÈ îÆ LÀ ìÄ‬‬
‫‪,íìÉåò‬‬
‫‪È‬‬
‫‪ãòÀ‬‬
‫‪Ç å íìÉÈ åòîe‬‬
‫‪Å ,ønÇ‬‬
‫‪Å æìÀ íéòÈ‬‬
‫‪Ä ð êÈ îÀ LÄ ìe‬‬
‫‪À‬‬
‫‪.ìàÅ äÈ äzÈ àÇ‬‬
‫‪êÀ ìÆ nÆ äÇ ,'ä äzÈ àÇ êeø‬‬
‫‪À aÈ‬‬
‫‪êÉì‬‬
‫‪À îÄ‬‬
‫‪À é ãéîÄ zÈ ,íÈi÷À‬‬
‫‪Ç å éçÇ ,øàÉ‬‬
‫‪È ônÀ äÇ çaÈ LË nÀ äÇ‬‬
‫‪.ãòÈ‬‬
‫‪Æ å íìÉÈ åòìÀ‬‬
‫ח"ה‪ְ 4:‬מק‪ְ ,'1‬ל ָב ַר ְ‪.‬‬
‫‪ é‬פשוט‪ .‬ראה הערות‬
‫‪21 è‬‬
‫פרקיה‪ ,‬כל דבר כדינו‪ ,‬שמותר‪ ,‬משו' שגדול כבוד הבריות‬
‫שדוחה לא תעשה שבתורה )ברכות יט‪,‬ב( ]ראה כלאי'‬
‫י‪,‬כה כו ]כט[(‪"...‬‬
‫‪20‬מסורת‪ .‬מארי על חלוקת ספר תהילי ל ‪147‬‬
‫מזמורי‪ ,‬וכ‪ %‬הוא ג בכתר אר צובא ועליו אומר‬
‫רבנו "וספר שסמכנו עליו בדברי אלו‪ ,‬הוא הספר‬
‫הידוע במצריי‪ ,‬שהוא כולל ארבעה ועשרי ספרי‪,‬‬
‫שהיה בירושלי מכמה שני להגיה ממנו הספרי;‬
‫ועליו‪ ,‬היו הכול סומכי‪ ,‬לפי שהגיהו ב אשר ודיקדק‬
‫בו שני הרבה‪ ,‬והגיהו פעמי רבות כמו שהעתיקו‪.‬‬
‫ועליו‪ ,‬סמכתי בספר תורה שכתבתי כהלכתו" )ספר‬
‫תורה ח‪,‬ה( וראה ג ביד"פ מסורות נוספות‪ .‬מארי‪:‬‬
‫"מניי מזמורי תהילי קמ"ז‪ ,‬כ‪ %‬הוא בכל כתבי היד‬
‫העתיקי שלנו‪ ,‬וכ‪ %‬הוא בנוסחת רס"ג כי "אשרי"‬
‫]פרק א[ ו"למה רגשו" ]פרק ב[ ה מזמור אחד‪.‬‬
‫"למנצח לדוד להזכיר" ]פרק ע[ "ב‪ %‬ה' חסיתי" ]פרק‬
‫עא[ ה מזמור אחד‪ .‬מזמור קטו "לא לנו" אינו ראש‬
‫פרק אלא מ "בצאת ישראל" עד "אהבתי" – מזמור‬
‫אחד‪ ,‬וכ‪ %‬כתב רבנו בהלכה יג ש"בצאת ישראל" ראש‬
‫פרק וראש פרק הבא אחריו הוא "אהבתי"‪ .‬וכ‬
‫מנהגינו שאי כופלי לא לנו‪ .‬ובכ‪ %‬נשארו מזמורות‬
‫תהילי קמ"ז ולא ק"נ כבדפוסי‪ ...‬וכבר העירותי‬
‫חמ‪ ,‬ומצה ח‪,‬ה שעניי "לא לנו" א הוא ראש פרק‬
‫או לא תלוי במסורות עתיקות ובשיטות בית שמאי‬
‫ובית הלל‪ ,‬שלבית הלל הוא ראש פרק שהרי אנו‬
‫קוראי את ההלל בליל הפסח לפני הסעודה עד‬
‫"חלמיש למעיינו מי" ומתחילי אחר הסעודה "לא‬
‫לנו" ולא יתכ שיפסיקו בית הלל באמצע פרק‪...‬ואנו‬
‫בהגדה עושי כבית הלל‪ ,‬אבל במסורת חלוקת‬
‫התהילי מקובלי כבית שמאי"‪.‬‬
‫‪21‬הגדרת צדיק וחסיד‪ .‬על הגדרת חסיד‪ ,‬וההבדל בינו‬
‫לחכ‪úåééðåðéá úåòã íìåë åéúåòãù íãà ìë" :‬‬
‫‪åîöò ìò ÷ã÷ãî àåäù éîå .íëç àø÷ð ,úåòöåîî‬‬
‫‪,äæ ãöì åà äæ ãöì èòî úéðåðéá äòãî ÷çøúéå øúåéá‬‬
‫‪ – íé÷éãöå .([ä-ã] ç,à úåòã) "ãéñç àø÷ð‬על הגדרת צדיק‪:‬‬
‫"‪úååöî äùåòù äîëç ìòá àìà øåîâ ÷éãö íù ïéàùå‬‬
‫‪.([â] ã,ãé äàéá éøåñéà) "ïòãåéå åìà‬‬
8/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
úééåñéð äøåãäî ©
*÷øÆ tÆ ìkÈ LàÉøìÀ *òé
Ç bÄ îÇ *àøÉÅ åwäÇ LÆ kÀ ïëÀ
Å å âé
ékÄ ,êÈ ãÉÀ åà"îÅ ìÉtëÀ ìÄ eâÂäpÈ LÆ úÉåîÉå÷îÀ LéÅ àé
.øîÇ àÈ ùÉ
Æ äîÇ ïéøÄ îÉÀ åàÀå ïéøÀ
Ä æÉåç *ïäÅ ,*÷øÆ ôÆ e
óÉåñ ãòÇ (àë ,çé÷ íéìäú) "éðÄ úé
È ðÂ
Äò
ìàÅ øÈ NÄ
À é úàöÅ aÀ " øîÉ
Å åà *àeäLÆ kÀ :ãöé
Ç kÅ
ézÅ LÀ øáÈ ãÀ
È å øáÈ cÈ ìkÈ ïéìÄ ôÉÀ åk ,ìlÅ äÇ äÇ
ïéøÄ îÉåàÀ
À å ïéøÀ
Ä æÉåç íòÈ äÈ ìkÈ ,"íÄéøÈ öÀ nÄ îÄ
;*ìÉtëÄ
À é ,*ìÉtëÀ ìÄ eâÂäÈpLÆ *íÉå÷îe
È .íéîÄ òÈ ôÀ
*àøÉåw
Å äÀ
Çå
;"íÄéøÈ öÀ nÄ îÄ
ìàÅ øÈ NÄ
Àé
úàöÅ aÀ "
.ïéìÄ ôÉÀ åk ïéàÅ ,*ìÉtëÀ ìÄ àÉlLÆ eâÂäÈpLÆ íÉå÷îe
È
íòÈ äÈ ìëÀ
È å ,"æòÉÅ åì íòÇ îÅ áÉ÷ò éÇ úéaÅ " øîÉ
Å åà
.‫ ִל ְכפֹל יִ ְכפֹל‬,'1‫ ְמק‬4 :‫ח"ה‬
ékÄ ézÄ áÀ äÇ àÈ " øîàÉ
Ç iLÆ ãòÇ ;"dÈéeììÀ äÇ " ïéðÄ Éåò
íòÈ äÈ ìëÀ
È å ,"éðÈ eðÂçzÇ éìÉÄ å÷ úàÆ 'ä òîÇ LÄ
Àé
úàÆ 'ä òîÇ LÄ
À é ékÄ ézÄ áÀ äÇ àÈ " ïéøÄ îÉÀ åàÀå ïéøÀ
Ä æÉåç
*àøÉåw
Å äÇ øîàÉ
Ç iLÆ kÀ ïëÀ
Åå
."éðÈ eðÂçzÇ éìÉÄ å÷
ïéøÀ
Ä æÉåç íòÈ äÈ ìkÈ ,"íÄéÉåb ìkÈ 'ä úàÆ eììÀ äÇ "
."íÄéÉåb ìkÈ 'ä úàÆ eììÀ äÇ " ïéøÄ îÉÀ åàÀå
,‫ ֶה‬,‫ ֵפ ֶרק‬4 ‫ ֵפ ֶרק‬,‫יַע‬8ִ ‫ ַמ‬,‫רא‬12
ֶ ‫רא ַה‬12
ֶ ‫רא וְ ַה‬12
ֶ ‫ ְ ֶֹש ַה‬:‫ח"ה‬
.‫א‬4‫ִ ְשה‬
,íééåâ ìë 'ä úà åììä àøå÷ä øîàéùë ïëå âé
íééåâ ìë 'ä úà åììä ïéøîåàå ïéøæåç íòä ìë
‫ואומר ראש פרק הנשאר "הודו לה' כי טוב כי לעול‬
."‫חסדו‬
"éðúéðò éë ,êãåà"î ìåôëì åâäðù úåîå÷î ùé àé
øáã ìë ïéìôåë ,ììää óåñ ãò (àë,çé÷ íéìéäú)
;ìåôëé ,ìåôëì åâäðù íå÷îå .íéîòô éúù øáãå
‫ ומנהג רבנו היה שאי‬ìåôëì àìù åâäðù íå÷îå
‫ שא לא כ לא היה זקוק‬,‫ ומטה‬%‫כופלי מאוד‬
'ä àðà øîåà àøå÷ä" :‫ בהלכה יד‬%‫לכתוב בהמש‬
%‫" וכ‬àð äòéùåä 'ä àðà åéøçà íéðåò ïäå ,àð äòéùåä
%‫ כי כבר החלו לכפול כל דבר מאוד‬,‫בהצליחה נא‬
‫ יחיד הקורא את ההלל בימי‬ïéìôåë ïéà .é ‫ולמטה‬
‫שגומרי בה את ההלל אינו כופל כלל בשו מקו‬
.î ‫ ולא נרמז זה בדברי רבנו‬,‫בכל ההלל‬
íéîÄ ëÂ
È ç éîé
Å aÄ ìlÅ äÇ äÇ úàé
Ç øÄ ÷À âäÇ ðÀ îÄ áé
êÀ øÅ áÈ nÀ LÆ øçÇ àÇ
:äÈéäÈ êÀ kÈ ,íéðÉÄ åLàøÄ äÈ
ìéçÄ úÀ îÇ ,ìlÅ äÇ äÇ úàÆ *àøÅ ÷À nÇ LÆ ìÉåãÈbäÇ
,"àÈp äòé
È LÉ
Ä åä 'ä àÈpàÈ " øîÉ
Å åà *àøÉÅ åwäÇ ãé
;dÈéeììÀ äÇ ïéðÄ Éåò íòÈ äÈ ìëÀ
È å ,dÈéeììÀ äÇ øîÉ
Å åàÀå
- "àÈp äòé
È LÉ
Ä åä 'ä àÈpàÈ " åéøÂ
È çàÇ ïéðÄ Éåò *ïäÀ
Åå
íòÈ äÈ ìëÀ
È å ,'ä éãÅ áÀ òÇ eììÀ äÇ øîÉ
Å åàÀå øÅæÉåçÀå
àeä .*÷øÆ tÆ LàÉø *ÉåðéàÅ LÆ *étÄ ìòÇ óàÇ
íLÅ úàÆ eììÀ äÇ øîÉ
Å åàÀå øÅæÉåçÀå ;dÈéeììÀ äÇ ïéðÄ Éåò
ïéðÄ Éåò *ïäÀ
Å å ,"àÈð äçé
È ìÄ öÀ äÇ 'ä àÈpàÈ " øîÉ
Å åà
øîÉ
Å åàÀå øÅæÉåçÀå ;dÈéeììÀ äÇ ïéðÄ Éåò íòÈ äÈ ìëÀ
È å ,'ä
êeø
À aÈ " øîÉ
Å åà àeä ;"*àÈð äçé
È ìÄ öÀ äÇ 'ä àÈpàÈ "
ìëÀ
È å ,íìÉÈ åò ãòÀ
Ç å äzÈ òÇ îÅ êÀ øÉÈ áîÀ 'ä íLÅ éäÀ
Äé
íàÀ
Ä å ."'ä íLÅ aÀ " íéøÄ îÉÀ åà íòÈ äÈ ìëÀ
È å ,"àaÈ äÇ
ãòÇ ,øáÈ cÈ ìkÈ ìòÇ ïëÀ
Å å .dÈéeììÀ äÇ ïéðÄ Éåò íòÈ äÈ
,ãáÆ òÆ Éåà ,ïèÈ ÷È ìlÅ äÇ äÇ úàÆ *àøÅ ÷À nÇ äÇ äÈéäÈ
äàÈ îÅ dÈéeììÀ äÇ ,ìlÅ äÇ äÇ ìëÈ aÀ ïéðÄ Éåò eàöÀ îÀ pÄ LÆ
*ïäÅ MÆ äîÇ íäé
Æ øÂ
Å çàÇ äÆðÉåò - äMÈ àÄ Éåà
,íäÆ ìÈ ïîé
È ñÄ - íéîÄ òÈ tÀ íéøÄ NÀ òÀ
Æ å LÉìLÀ
Èå
.ìlÅ äÇ äÇ ìëÈ aÀ älÈ îÄ älÈ îÄ ,ïéøÄ îÉÀ åà
.ïÉøä àÇ *ìLÆ åéúÉ
È åðLÀ
. ‫א‬9ָ ,‫א‬7ֶ ‫ ַק‬6ְ ‫ ַה‬,‫ ֵפ ֶרק‬,4‫ ְש ֵאינ‬,‫* ַעל ִפי‬3 ,‫ וְ ֶה ְש ֶה‬,‫רא‬12
ֶ ‫ ַה‬:‫ח"ה‬
.ֹ‫הר‬3
ֲ ְ ‫ ֶש‬,‫א‬7ֶ ‫ ַק‬6ְ ‫ ֶש‬:‫ח"ה‬
ïéðåò ïäå ,àð äòéùåä 'ä àðà øîåà àøå÷ä ãé
åðéàù éô ìò óà - àð äòéùåä 'ä àðà åéøçà
ïäå ,àð äçéìöä 'ä àðà øîåà àåä .÷øô ùàø
,àáä êåøá øîåà àåä ;àð äçéìöä 'ä àðà ïéðåò
úà àø÷îä äéä íàå .'ä íùá íéøîåà íòä ìëå
‫ – אשה ועבד פטורי‬äùéà åà ,ãáò åà ,ïè÷ ììää
‫ ולכ אינ‬.‫לגמרי ואי בה חיוב אפילו מדרבנ‬
‫ ואומנ קט חייב מחכמי‬.‫יכולי להוציא מי שחייב‬
‫ בהלל אי עוני אמ אלא הללויה ולא‬%‫ א‬,%‫מדי חינו‬
äæ éøä ,êøáîä øçà ïîà äðåòä ìë" ‫חל כא די‬
,íéðåùàøä íéîëç éîéá ììää úàéø÷ âäðî áé
‫ בסו& הלכה יד‬ìåãâä êøáîù øçà :äéä êë
úà àø÷îù ."äùà åà ãáò åà ïè÷" ‫מובא לגבי‬
ïéðåò íòä ìëå ,äé åììä øîåàå ìéçúî ,ììää
íòä ìëå ,'ä éãáò åììä øîåàå øæåçå ;äé åììä
ìëå ,'ä íù úà åììä øîåàå øæåçå ;äé åììä ïéðåò
'ä íù éäé øîåàå øæåçå ;äé åììä ïéðåò íòä
åììä ïéðåò íòä ìëå ,íìåò ãòå äúòî êøåáî
ìëá ïéðåò åàöîðù ãò ,øáã ìë ìò ïëå .äé
- íéîòô íéøùòå ùåìùå äàî äé åììä ,ììää
ùåìù ïá ïåøäàå" – ïåøäà ìù åéúåðù,íäì ïîéñ
"äëøá äúåàá áééç êøáîä äéäéù ,àåäå - êøáîë
ïäù äî íäéøçà äðåò - .(î æè,ä äàøå àé,à úåëøá)
.ììää ìëá äìéî äìéî ,ïéøîåà
.(èì,âì øáãîá) "øää øäá åúåîá ,äðù úàîå íéøùòå
9/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
éåàø åáå .‫ – הקדו‬ïåùàøä âäðîä àåä äæ åè
ìëá éúéàø ,åìà íéðîæá ìáà .êìéì
.àé‫ מנהגי שוני‬úåðåùî úåâäðî,úåîå÷îä
äîåã íäî ãçà ïéàå ,íòä úééðòáå åúàéø÷á
.øçàì
úééåñéð äøåãäî ©
éeàøÈ Éåáe ,ïÉåLàøÄ äÈ âäÈ ðÀ nÄ äÇ àeä äÆæ åè
ìëÈ aÀ éúé
Ä àÄ øÈ ,elàÅ íépÄ îÀ
Ç æaÄ ìáÂ
È à ;*êÀ ìé
Å ìÅ
Éåúàé
È øÄ ÷À aÄ úÉåpLË îÀ úÉåâäÈ ðÀ îÄ ,úÉåîÉå÷nÀ äÇ
äîÉ
Æ åc íäÆ îÅ ãçÈ àÆ ïéàÀ
Å å ,íòÈ äÈ úÇiðÂ
Ä òáe
Ç
.‫וראיתי להביא כא דיני תפילה המיוחדי לחנוכה‬
ïéôéñåî ,íéøåôå äëåðçá" :‫מוסיפי על הניסי בתפילה‬
.*øçÅ àÇ ìÀ
.‫חר‬3
ֵ ‫ ָל‬,‫יל‬
ַ ‫ ֵל‬:‫ח"ה‬
øéëæî ,íéøåôå äëåðçá úåéäì äìçù úáù ;íéñéðä ìò äéãåäá
øæåç åðéà ...íéøåôáå äëåðçá íéñéðä ìò øéëæä àìù éî" .([âé]åè,á äìôú) "úåìéôú øàùá øéëæîù åîë ,óñåîá íéñéðä ìò
úëøá òöîàá óéñåî ,íéøåôå äëåðçá" :‫ ומוסיפי על הניסי בברכת המזו‬.(ãé,é äìôú) "øåáéö ãçàå ãéçé ãçà :ììôúîå
,úáùá úåéäì ìçù úáè ùãåç ùàø ïëå ...äìéôúá óéñåîù êøãë ,íéñéðä ìò [‫ ]הברכה השניה בברכת המזו‬õøàä
ïééðòä øéëæä àìå çëù ,íéøåôáå äëåðçá" .(å,á úåëøá) "äîçðá àåáéå äìòéå åðöéìçäå äöøå ,õøàä úëøáá íéñéðä ìò øéëæî
,úéøçùá úáùá - ïéàøå÷ä ïä äîë" :(á,áé äìôú) ‫ ובכל יו בחנוכה קוראי בתורה‬.(âé,íù) "øæåç åðéà - ïåæîä úëøáá
éðùáå ,äçðîá ...úáùá ;äòáøà ïéàøå÷ ...íéùãåç éùàøá .ïäéìò ïéôéñåî ìáà ,äæ ïééðîî ïéúçåô ïéà ...äòáù ïéàøå÷
,äæ ïééðîî ïéúçåô ïéà :äùåìù ïéàøå÷ ,äçðîáå úéøçùá úåééðòúä éîéáå ,úéøçùá íéøåôå äëåðçáå òåáù ìëáù éùéîçáå
‫ ]במדבר‬ïåùàøä íåéá áéø÷îä ïáø÷ óåñ ãò íéðäåë úëøáî ïéøå÷ ,ïåùàø íåéá - äëåðçá" .(æè,áé äìôú) "åéìò ïéôéñåî ïéàå
ìë óåñ ãò éðéîùä íåéî ïéøå÷ ,éðéîùä íåé ãò ïëå ;[‫יחכג‬, ‫ ]ש‬éðùá áéø÷äù àéùð ïáø÷ ïéøå÷ ,éðù íåéáå ;[‫יז‬,‫כב ז‬,‫ו‬
;(‫ אכג‬,‫ )זכריה ב‬äéøëæ úåøðá ,äëåðç ìù úáùá ïéøéèôîå .(î ‫ )סו& פרשת נשא‬øãñä óåñ ãò ,[‫נדפט‬,‫ ]ש ז‬úåðáø÷ä
ïééðòá àøå÷äå . [‫ איא‬,‫ ]מלכי א ז‬äîìù úåøðá äééðùáå ,äéøëæ úåøðá äðåùàø úáùá ïéøéèôî ,úåúáù éúù åéä íàå
,ïåùàøä - íéøôñ äùåìù ïéàéöåî ,úáùá úåéäì ìçù úáè ùãåç ùàø" .(æé,âé äìôú) "àéáðá øéèôîù àåä ,äëåðç
,úáùä òöîàá úåéäì ìç .äëåðç ïééðò åá ïéàøå÷ ,éùéìùäå ;ùãåç ùàø ïééðò åá ïéàøå÷ ,éðùäå ;íåéä øãñ åá ïéàøå÷
.(ãë,âé äìôú) "äëåðç ïééðò àøå÷ éòéáøäå ,ùãåç ùàø ïééðòá ïéøå÷ äùåìù
10/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
äëåðç øð ú÷ìãä :
ìéìá ÷éìãî àöîðù ãò ,äìéìå äìéì ìëá øð
úéáä éùðà åéäù ïéá .úåøð äðåîù éðéîù
‫ ואומנ אי זה‬. ãçà íãà äéäù ïéá ,íéáåøî
‫ אינו מנהג טעות כיו‬%‫ א‬,‫באופ ההידור כבהלכה א‬
‫שמהדי מספיק נר אחד לכל הבית בכל יו מימי‬
.‫החנוכה‬
úééåñéð äøåãäî ©
ã ÷øô äëåðç úåëìä
(ã-à) úåøðä
- äkË
È ðç aÇ ÷éìÄ ãÀ îÇ àeä úÉåøÅð änÈ kÇ à
øÅð ÷éìÄ ãÀ îÇ úÄéáe
Ç úÄéaÇ ìkÈ äÆéäÄ
À iLÆ dúÈ
È åöÀ îÄ
ïéaÅ ,ïéaÄ øË îÀ úÄéaÇ äÇ éLÅ ðÀ àÇ eéäÈ LÆ ïéaÅ ,ãçÈ àÆ
øcÅ äÇ nÀ äÀ
Ç å .ãçÈ àÆ íãÈ àÈ *àlÈ àÆ Éåa äÈéäÈ àÉlLÆ
éÅðaÀ éÅðLÀ ìÄ äìÉÆ åò ,*úÉåiôÄ éÅðLÀ Éåì LÅiLÆ øÅð ã
úÉåìéúÄ tÀ dôé
È wÄ äÀ
Ä å ïîÆ LÆ äøÈ òÈ ÷À *àlÅ îÄ .íãÈ àÈ
äìé
È úÄ ôe
À äìé
È úÄ tÀ ìkÈ ,éìÄ kÀ äé
È ìÆ òÈ äôÈ kÈ íàÄ - éìÄ kÀ äé
È ìÆ òÈ äôÈ kÈ àÉì ;ãçÈ àÆ øÅðkÀ úáÆ LÆ çÆ
Àð
dÈðéàÅ ãçÈ àÆ øÅðkÀ *elôÂ
Ä àÇå ,*äøeã
È îÀ kÄ úéNÂ
Å òðÇ
éLÅ ðÀ àÇ *ïÈéðÀ îÄ kÀ úÉåøÅð ÷éìÄ ãÀ îÇ ,äÈåöÀ nÄ äÇ úàÆ
ïéaÅ íéLÈ
Ä ðà ïéaÅ ,ãçÈ àÀ
Æ å ãçÈ àÆ ìëÈ ìÀ øÅð ,úÄéaÇ äÇ
äÈåöÀ îÄ äNÉ
Æ åòÀå äÆæ ìòÇ øúÉ
Å åé øcÅ äÇ nÀ äÀ
Ç å .íéLÈ
Äð
ãçÈ àÀ
Æ å ãçÈ àÆ ìëÈ ìÀ øÅð ÷éìÄ ãÀ îÇ ,øçÈ áÀ nË äÇ ïîÄ
ìëÈ aÀ êÀ ìÉ
Å åäÀå óéñÉÄ åîe ,ïÉåLàøÄ äÈ äìÀ
È élÇ aÇ
.úáÆ LÆ çÆ
Àð
.ãçÈ àÆ ,äìÀ
È éìÀ
Ç å äìÀ
È éìÇ
.4‫פ‬3
ִ ְ‫ ו‬,‫רה‬4‫ד‬
ָ 6ַ ַ ,‫ ִמ ָא‬,‫ת‬1‫ ֵפי‬:‫ח"ה‬
.‫ נר הוא הכלי בו שמי שמ ופתילות‬,‫ בלשו משנה‬ã
‫לנר היה ג מיפתח או נקב קט שנקרא פייה שבה‬
‫ היו נקבעה המילה החדשה‬.‫הכניסו פתילות‬
,‫ש‬5ָ ‫"חנוכיה" שבה שמונה קני )הקנה התשיעי ַל ַש‬
,(‫ ראה הלכה ח‬,‫ולפי רבנו אי שמש חלק מהחנוכייה‬
‫ או שבכל‬,‫בכל קנה )מקביל לפייה( שמי נר שעווה‬
åì ùéù øð .‫קנה יש כוסית בה שמי שמ ופתילה‬
‫ מצות חנוכה‬%‫כול לשמש לצור‬é äìåò ,úÉåéôÅ éðù
‫ כגו‬.‫ כעיקר הדי‬,‫ לכל משפחה נר‬íãà éðá éðùì
‫שתי משפחות הגרי בחדרי נפרדי בדירה אחת או‬
‫ אלא שהכניסה לכול‬,‫בדירות נפרדות בבניי אחד‬
‫ להדליק בפתח‬%‫ והרי צרי‬,‫מרשות הרבי אחת‬
‫ אפשרויות‬.î (‫החיצוני הפונה לרשות הרבי )הלכה ז‬
‫ או לשני‬.‫ כמהדרי‬,‫אחרות למשל ה לכל אד נר‬
‫ שאינ מתפרנסי ביחד וכל‬, ‫דיירי באותה דירה‬
äôé÷äå ïîù äøò÷ àìéî .‫ להדליק‬%‫אחד צרי‬
‫ כיסה אותה‬éìë äéìò äôë íà - úåìéúô
.‫ שכל פתיל נראה בנפרד‬%‫ כ‬,‫במכסה לפני ההדלקה‬
‫ מעיקר הדי‬ãçà øðë úáùçð äìéúôå äìéúô ìë
,‫אפשר להדליק בכוסיות שמ מופרדות אחת מרעותה‬
‫ המנהג כידוע להדליק‬%‫ א‬.‫מבלי חיבור ביניה‬
.‫ וכמעשי בכל יויד‬,‫בחנוכיה העשויה כמקשה אחת‬
àì .‫וחנוכיה עגולה שיש בה היכר לכל נר –כשרה‬
‫ כבר לפני‬äøåãîë úéùòð - éìë äéìò äôë
,î ‫ההדלקה נחשבת כמדורה שעציה ערוכי להצתה‬
‫ ולא יצא ידי‬,‫שהאש תבער ותלהט את כל הפתילות‬
.úáùçð äðéà ãçà øðë åìéôàå .‫חובתו‬
(ç-ä) íå÷îå ïîæ
.‫ ְ ִמנַי‬,‫ ֵא ָלא‬,‫ת‬1‫ ִה ְל‬:‫ח"ה‬
äúåöî - äëåðçá ÷éìãî àåä úåøð äîë à
‫ – בכל יו‬ãçà øð ÷éìãî úéáå úéá ìë äéäéù
éùðà åéäù ïéá .‫ וזהו עיקר המצוה‬,‫מימות חנוכה‬
.ãçà íãà àìà åá äéä àìù ïéá ,ïéáåøî úéáä
÷éìãî .äåöîä úà ‫ המקיי בהידור‬øãäîäå
ïéá ,ãçàå ãçà ìëì øð ,úéáä éùðà ïééðîë úåøð
äùåòå äæ ìò øúåé øãäîäå .íéùð ïéá íéùðà
ãçàå ãçà ìëì øð ÷éìãî ,øçáåîä ïî äåöî
,äìéìå äìéì ìëá êìåäå óéñåîå ,ïåùàøä äìéìá
‫ ה בהידור )"מהדר את המצוה"( וה בהידור‬.ãçà
"‫של הידור )"המהדר יותר על זה"( כתב רבנו "מדליק‬
‫ משמע‬,‫ולא "מדליקי" כמו במקור ההלכה בתלמוד‬
‫שלא נקרא הידור והידור של הידור אלא כעיקר‬
‫ א& הידור על‬,‫המצוה – מה עיקר המצוה על ידי גדול‬
.‫ידי גדוליב‬
- äøÈ NÂ
È ò úÄéaÇ äÇ éLÅ ðÀ àÇ eéäÈ LÆ éøÂ
Å ä :ãöé
Ç kÅ á
;úÉåøÅð äøÈ NÂ
È ò ÷éìÄ ãÀ îÇ ,ïÉåLàøÄ äÈ äìÀ
È élÇ aÇ
,éLé
Ä ìÄ LÀ
ìéìÅ áe
À
;íéøÄ NÀ òÆ
,éðÄ LÅ
ìéìÅ áe
À
,éðé
Ä îÄ LÀ ìéìÅ aÀ ÷éìÄ ãÀ îÇ àöÈ îÀ pÄ LÆ ãòÇ ;íéLÉ
Ä ìLÀ
.íéðÉÄ åîLÀ
eéäÄ
À iùÉ
Æ ,ãøÇ ôÈ ñÀ aÄ eðéøÅ òÈ ìëÈ aÀ èeùÉtÈ âäÈ ðÀ îÄ â
äìÀ
È élÇ aÇ ãçÈ àÆ øÅð ïé÷é
Ä ìÄ ãÀ îÇ úÄéaÇ äÇ éùÉ
Å ðÀ àÇ ìkÈ
äìÀ
È éìÇ ìëÈ aÀ øÅð ïéëÄ ìÉÀ åäÀå ïéôé
Ä ñÉÄ åîe ,ïÉåùÉàøÄ äÈ
éðé
Ä îÄ ùÉ
À ìéìÅ aÀ ÷éìÄ ãÀ îÇ àöÈ îÀ pÄ ùÉ
Æ ãòÇ ,äìÀ
È éìÀ
Çå
úÄéaÇ äÇ éùÉ
Å ðÀ àÇ eéäÈ ùÉ
Æ ïéaÅ - úÉåøÅð *äÈðÉåîùÉ
À
.ãçÈ àÆ íãÈ àÈ äÈéäÈ ùÉ
Æ ïéaÅ ,íéaÄ øË îÀ
.‫נֶה‬1‫ ְֹשמ‬:‫וי"ג‬:‫ח"ה‬
‫ בארצות המזרח‬,‫ נפו‬%‫ שהתפשט והפ‬èåùô âäðî â
éùðà ìë åéäéù .âéãøôñá åðéøò ìëá .‫ובתימ‬
‫ כא "מדליקי" אי משמעותו כל‬ïé÷éìãî úéáä
ïéëìåäå ïéôéñåîå ,ïåùàøä äìéìá ãçà øð .‫אחד‬
‫© ‪úééåñéð äøåãäî‬‬
‫‪ 067-766551 .î.é‬כ"ג‪/‬כסלו‪/‬תשס"ד‬
‫‪ò÷Ç LÀ zÄ LÆ íãÉÆ ÷ äkË‬‬
‫‪È ðç úÉåøÅð ïé÷é‬‬
‫‪Ä ìÄ ãÀ îÇ ïéàÅ ä‬‬
‫‪àÉì - dúÈ òé‬‬
‫‪È ÷Ä LÀ íòÄ *àlÈ àÆ ,änÈ çÇ äÇ‬‬
‫‪ãéÄæäÅ Éåà çëÇ LÈ .ïéîé‬‬
‫‪Ä cÄ ÷À îÇ àÉìåÀ ,ïéøÂ‬‬
‫‪Ä çàÇ îÀ‬‬
‫‪÷éìÄ ãÀ îÇ ,änÈ çÇ äÇ úòé‬‬
‫‪Ç ÷Ä LÀ íòÄ ÷éìÄ ãÀ äÄ àÉìåÀ‬‬
‫‪änÈ ëÀ‬‬
‫‪Ç å ;÷eMäÇ ïîÄ ìÆâøÆ äìÆ ëÀ zÄ LÆ ãòÇ êÀ ìÉÅ åäÀå‬‬
‫‪.øúÉ‬‬
‫‪Å åé Éåà äòÈ LÈ éöÂ‬‬
‫‪Ä ç ÉåîkÀ ,äÆæ *ïîÀ‬‬
‫‪Ç æ àeä‬‬
‫‪*ïzÅ ìÄ êé‬‬
‫‪À øÄ öÀ‬‬
‫‪È å .÷éìÄ ãÀ îÇ *ÉåðéàÅ ,äÆæ *ïîÀ‬‬
‫‪Ç æ øáÇ òÈ‬‬
‫‪,úëÆ ìÉÆ åäÀå ú÷Æ ìÉ‬‬
‫‪Æ åc äÆéäÀ zÄ LÆ éãÅ kÀ ,øÅpaÇ ïîÆ LÆ‬‬
‫‪d÷é‬‬
‫‪È ìÄ ãÀ äÄ ;÷eMäÇ ïîÄ ìÆâøÆ äìÆ ëÀ zÄ LÆ ãòÇ‬‬
‫‪,äúÈ áÀ ëÀ‬‬
‫‪Èå‬‬
‫‪*ÉåðéàÅ‬‬
‫‪÷e÷Èæ‬‬
‫‪d÷é‬‬
‫‪È ìÄ ãÀ äÇ ìÀ‬‬
‫‪íòÇ tÇ‬‬
‫‪äúÈ ìÀ kÈ LÆ øçÇ àÇ ú÷Æ ìÉÆ åc äøÂ‬‬
‫‪È àLÀ ðÄ .úøÆ çÆ àÇ‬‬
‫‪Éåà dúÉ‬‬
‫‪È åaëÇ ìÀ äöÈ øÈ íàÄ - ÷eMäÇ ïîÄ ìÆâøÆ‬‬
‫ספר זמני ‪.‬ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬
‫‪11/ 15‬‬
‫‪ ÷éìãî åðéà ,äæ ïîæ øáò .øúé‬אפילו בלא ברכה‬
‫אינו רשאי‪ .‬שאולי ימש‪ %‬להדליק כ‪ ,%‬או הרואי‬
‫אותו א היה מ הראויי ללמוד ממעשיה‪ .‬וא‬
‫יבר‪ %‬תהיה זו ברכה לבטלה ועובר על "לא תשא" ואי‬
‫עוני אחריו אמ ‪ .î‬ובערב שבת – מקדימי מעט‬
‫ומשתדלי להדליק בסו& הזמ )זמ כניסת שבת הוא‬
‫טר הסתרות השמש מעינינו( והוא שלא יגעו באיסור‬
‫שבת‪ .‬ואפשר להדליק א& לאחר נר שבת )‪,( ã,ä úáù î äàø‬‬
‫שאי הדלקת הנרות עושה קבלת שבת )‪,(àé,èë úáù î äàø‬‬
‫שנר שבת אי מניעה להקדימו‪ .‬וצרי‪ %‬לשי בו שמ‬
‫לכ ‪ 40‬דקות‪ .‬וכ‪ %‬במוצאי שבת מעיקר התקנה‬
‫לאחרה מעט‪ ,‬ומדליק מיד לאחר צאת הכוכבי )או‬
‫מיד לאחר ההבדלה(טז‪éãë ,øðá ïîù ïúéì êéøöå .‬‬
‫‪ïî ìâø äìëúù ãò ,úëìåäå ú÷ìåã äéäúù‬‬
‫‪íòô ä÷éìãäì ÷å÷æ åðéà ,äúáëå ä÷éìãä ;÷åùä‬‬
‫‪ïî ìâø äúìëù øçà ú÷ìåã äøàùð .úøçà‬‬
‫‪– äùåò ,ä÷ìñì åà äúåáëì äöø íà - ÷åùä‬‬
‫ויתרת השמ מותרת לכל צרכי חול‪ ,‬א& א כבה תו‪%‬‬
‫זמנו ‪.í‬‬
‫‪.äNÉ‬‬
‫‪Æ åò ,d÷È lÀ ñÇ ìÀ‬‬
‫י‪.:‬‬
‫ח"ה‪ֵ :‬א ָלא‪ְ ,‬ז ָמ‪ֵ ,‬אינ‪ִ ,4‬ל ֶ‬
‫‪úÉåøLÅ kÀ ,úÉåìéúÄ tÀ äÇ ìëÀ‬‬
‫‪È å íéðÄ îÈ MÀ äÇ ìkÈ å‬‬
‫‪äîçä ò÷ùúù íãå÷ äëåðç úåøð ïé÷éìãî ïéà ä‬‬
‫‪ - äúòé÷ù íò àìà‬כלומר בזמ הסתרות השמש‬
‫מעי רואי‪ – ïéîéã÷î àìå ïéøçàî àì .‬הטע‬
‫ברור ופשוט כיו שחובה להדליקו בחו‪ ,,‬הרי לפני‬
‫השקיעה אינו ניכר ואינו נראה שהרי "נר בצהרי‬
‫אינו מועיל"‪ .‬וא ידליקנה לאחר צאת הכוכבי אינו‬
‫היכר שמשו חנוכה מדליקו‪ ,‬כי באותה שעה כל אד‬
‫מדליק ג בחו‪ ,‬בכל ימות השנה‪ ,‬ויאמרו שג היו‬
‫לצורכו מדליק‪ .‬ולפיכ‪ %‬קבעו חכמי זמ הדלקתו ע‬
‫לאחר‬
‫ַ‬
‫שקיעת החמה )בער‪ %‬בשעה ‪ ,(16:40‬ולא‬
‫שקיעתה‪ ,‬שבאותה שעה אי צור‪ %‬לנר בחו‪ ,‬כיו‬
‫שעדיי אור בהיר‪ ,‬ומצד שני כבר רואי את הנר כי‬
‫כבר נסתרה השמש לגמרי‪ ,‬ובכ‪ %‬הוא הפרסו‪ .‬ולפיכ‪%‬‬
‫נפסקה הלכה ש"‪äëìä) "äçðää àì ,äåöîä àéä ä÷ìãä‬‬
‫‪ ,(è‬כי בעת זו בתו‪ %‬הבית פנימה כבר שלטה החשיכה‪,‬‬
‫ודר‪ %‬בני אד להדליק לצרכיה‪ ,‬ויאמר לצרכו‬
‫הדליק בתו‪ %‬ביתו וכשיצא לצרכו הוציאו עימו‬
‫והניחו כא‪ .‬וכאשר חשכה ויצאו כוכבי הלילה נשל‬
‫נגמר ונחסל זמ ההדלקה ‪àìå ãéæä åà çëù .î‬‬
‫‪ êìåäå ÷éìãî ,äîçä úòé÷ù íò ÷éìãä‬כלומר‬
‫יכול בדיעבד להדליק במש‪ %‬הזמ ‪ìâø äìëúù ãò‬‬
‫‪ ÷åùä ïî‬זמ בו נסתיי המסחר בשוק‪ .22‬וזהו סו&‬
‫זמ הדלקה‪åà äòù éöç åîë ,äæ ïîæ àåä äîëå .åè‬‬
‫‪íéðÄ îÈ MÀ äÇ *ïéàÅ LÆ *étÄ ìòÇ óàÀ‬‬
‫‪Ç å ,äkË‬‬
‫‪È ðç øÅðìÀ‬‬
‫‪ 22‬מציאות‪ .‬מארי‪" :‬כ‪ %‬אמרו ]במסכת שבת[ כא‪,‬ב‬
‫בפירוש "עד שתכלה רגל מ השוק – עד דכליא רגלא‬
‫דתרמודאי"‪ .‬ומונח זה אינו מושג של פרסומי ניסא‬
‫כפי שחשבו בו רבי לדעת רבנו‪ ,‬אלא מושג של זמ‬
‫וכ‪ %‬אמרו במנחות‪...‬ועוד היתכ שר' יוחנ יתלה‬
‫פרסומי ניסא באות פלחי התרמודיי‪ .‬אלא פשוט‬
‫שזה מושג של זמ‪ .‬ואנו הכרנו מצב כזה‪ ,‬היו הפלחי‬
‫והבדווי העניי מביאי חבילי עצי למכירה‪ ,‬וע‬
‫תחילת השקיעה כלומר כשרק נסתרה החמה‬
‫ממהרי למכור בכל מחיר שיוצע לה ומסתלקי‪.‬‬
‫כ‪ %‬שע צאת הכוכבי כבר כלתה רגל מ השוק‪.‬‬
‫ולפיכ‪ %‬הגדיר רבנו מושג זה היטב‪"...‬עבר זמ זה אינו‬
‫מדליק"‪ ,‬והוי כההיא דלא מצא אתרוג ] לארבעת‬
‫המיני בסוכות[ – לא יביא לא פריש ]חבוש[ ולא‬
‫רימו‪."...‬‬
‫‪úéìÅ úÀ ðÄ øeàäÈ ïéàÀ‬‬
‫‪Å å ,äìé‬‬
‫‪È úÄ tÀ äÇ øçÇ àÇ íéëÄ LÈ îÀ ðÄ‬‬
‫‪éìé‬‬
‫‪Å ìÅ aÀ *elôÂ‬‬
‫‪Ä àåÇ .úÉåìéúÄ tÀ äÇ ïúÉ‬‬
‫‪È åàaÀ äôÈ‬‬
‫‪Æé‬‬
‫‪÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ øzÈ îË ,äkË‬‬
‫‪È ðç éîÀ‬‬
‫‪Å é êÉÀ åúaÀ LÆ úaÈ LÇ‬‬
‫‪ïäÆ aÈ ÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ øeñàÈ LÆ úÉåìéúÄ ôe‬‬
‫‪À íéðÄ îÈ LÀ aÄ‬‬
‫‪øÅðìÀ LnÅ zÇ LÀ äÄ ìÀ øeñàÈ LÆ éôÄ ìÀ ,úaÈ LÇ øÅð‬‬
‫‪*elôÄ àÇ‬‬
‫‪ å ;ìÉåçaÇ ïéaÅ úaÈ yÇ aÇ ïéaÅ ,äkË‬‬
‫‪È ðçÂ‬‬
‫‪- døÉåà‬‬
‫‪È ìÀ ïúÉ‬‬
‫‪È åðîÀ ìÄ Éåà ,úÉåòîÈ *÷ÉcáÀ ìÄ‬‬
‫‪.øeñàÈ‬‬
‫‪3‬פ‪ִ ,4‬ל ְבד‪1‬ק‪.‬‬
‫ח"ה‪:‬וְ ‪ַ *3‬על ִפי‪ְ ,‬ש ֵאי‪ ,‬וְ ִ‬
‫‪øðì úåøùë ,úåìéúôä ìëå 23íéðîùä ìë å‬‬
‫‪øçà íéëùîð íéðîùä ïéàù éô ìò óàå ,äëåðç‬‬
‫‪ äìéúôä‬שאי השמני עולי ונספגי בפתילה‪ïéàå .‬‬
‫‪ úåìéúôä ïúåàá äôé úéìúð øåàä‬אלא מסכסכת‬
‫בו‪ ,‬קופצת מצד לצד‪êåúáù úáù éìéìá åìéôàå .‬‬
‫‪úåìéúôå íéðîùá ÷éìãäì øúåî ,äëåðç éîé‬‬
‫‪ïéà äî éðôîå" úáù øð ïäá ÷éìãäì øåñàù‬‬
‫‪íéðîùá àìå ,ïäá úéìúð øåàä ïéàù úåìéúôá ïé÷éìãî‬‬
‫‪øåà äéäé àîù ,äøéæâ - äìéúôä øçà íéëùîð ïéàù‬‬
‫‪äøåàì ùîúùéù äòùá ,äúåà äèéå ,ìôà øðä‬‬
‫]ויתחייב במלאכת הבערה[" )‪ (ç,ä úáù‬ויש עוד טעמי‬
‫"‪éôì .(é ,íù äàø) "..åðîî ç÷é àîù" ,"..àöéå åðçéðé àîù‬‬
‫‪ïéá úáùá ïéá ,äëåðç øðì ùîúùäì øåñàù‬‬
‫‪ ìåçá‬ולכ מותר להדליק משאר שמני‪ ,‬שאי‬
‫מצוותה למאור אלא להודיע הנס‪÷åãáì åìéôàå .‬‬
‫‪23‬הלכה‪ .‬השל‪øð ÷éìãäì ïéìåç ïîù åì ïéàù éîå" :‬‬
‫‪=] äôéøù ïîù ÷éìãî--äëåðç‬שמ תרומה שנטמא[‪,‬‬
‫‪ .([çé] æé,àé,úåîåøú) "ïäåë úåùøá àìù‬ומותר להדליק א&‬
‫בשמ שביעית‪. î‬מארי בתשובה בע"פ‪ ,‬הובאה בספר‬
‫"משנת השמיטה"‪ ,‬סימ ד‪ ,‬הערה ח‪.‬‬
12/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
êÉåú
À aÀ äkË
È ðç øÅð *çé
Ç pÄ îÇ ,äÈðkÈ qÇ äÇ éîé
Å aÄ ç
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
úééåñéð äøåãäî ©
‫ אפילו שזהו‬øåñà—äøåàì ïúåðîì åà ,úåòî
.24‫ הריהו ביזוי המצוה‬,‫תשמיש קל שאינו דורש עיו‬
,ÉåðçÈ ìÀ LË ìòÇ ÉåçépÄ äÄ *elôÂ
Ä àÇå ;íéðÄ ôÀ aÄ îÄ ÉåúéaÅ
,øçÅ àÇ øÅð úÄéaÇ äÇ êÉÀ åúaÀ úÉåéäÀ ìÄ êé
À øÄ öÀ
È å .ÉåicÇ
íLÈ
äúÀ
È éäÈ
íàÀ
Äå
.ÉåøÉåàìÀ
LnÅ zÇ LÀ äÄ ìÀ
íãÈ àÈ íàÀ
Ä å ;øçÅ àÇ øÅð êé
À øÄ öÈ *ÉåðéàÅ ,äøeã
È îÀ
LnÅ zÇ LÀ äÄ ìÀ
ÉåkøÀ cÇ
*ïéàÅ LÆ
àeä
áeLçÈ
.øçÅ àÇ øÅð êé
À øÄ öÈ ,äøeã
È nÀ ìÇ
ÉåúéaÅ çúÇ tÆ ìòÇ ÉåçépÄ äÇ ìÀ äÈåöÀ îÄ ,äkË
È ðç øÅð æ
ìàÉîNÀ ìòÇ ,çúÇ tÆ ìÇ êeî
À qÈ äÇ çôÇ èÆ aÀ ,õeçaÇ îÄ
,ïéîÈ
Ä iîÄ äÈæeæîÀ äÆéäÀ zÄ LÆ éãÅ kÀ - úÄéaÇ ìÇ ñÈðëÀ pÄ äÇ
,äÈiìÂ
Ä òaÈ øcÈ äéÈäÈ íàÀ
Ä å ;ìàÉîOÀ îÄ äkË
È ðç øÅðåÀ
.íéaÄ øÇ äÈ úeLøÀ ìÄ äëeî
È qÀ äÇ ïÉålçÇ aÀ ÉåçépÄ îÇ
.‫ ְש ֵאי‬,4‫ ֵאינ‬,4‫פל‬3
ִ ְ‫ ו‬,‫ִ יַח‬9‫ ַמ‬:‫ח"ה‬
änÈ àÇ íéøÄ NÀ òÆ îÅ äìÈ òÀ îÇ ìÀ ÉåçépÄ äÄ ùÆ äkË
È ðç øÅðåÀ
‫ שהחנוכייה‬,‫ בימי רדיפת יהודי‬äðëñä éîéá ç
øð çéðî .‫מסגירה את יושבי הבית שה יהודי‬
ìò åçéðä åìéôàå ;íéðôáî åúéá êåúá äëåðç
øçà øð úéáä êåúá úåéäì êéøöå .åééã ,åðçìåù
éôì" åøåàì ùîúùäì .‫– או מקור אור אחר‬
‫ הלכה ו( ונר‬,‫" )למעלה‬äëåðç øåàì ùîúùäì øåñàù
‫ ואינו חייב להיות חלק‬."‫ש‬5ָ ‫זה נקרא היו " ַש‬
%‫ כשהחנוכיה בתו‬,‫ ומודלק בשעת הסכנה‬,‫מהחנוכייה‬
‫ – וא בבית יש‬äøåãî íù äúééä íàå .‫הביתיח‬
àåä áåùç íãà íàå ;øçà øð êéøö åðéà ,‫אור גדול‬
.øçà øð êéøö ,äøåãîì ùîúùäì åëøã ïéàù
.*økÇ ðÄ *ÉåðéàÅ LÆ éôÄ ìÀ ,íeìkÀ äNÈ òÈ àÉì -
(àé-è) áåéçä
,ïèÈ ÷À
È å ,äèÉ
Æ åL ,LøÅ çÅ Éå÷éìÄ ãÀ äÄ LÆ äkË
È ðç øÅð è
éîÄ Éå÷éìÄ ãÇ
À iLÆ ãòÇ :íeìkÀ äNÈ òÈ àÉì - éÉåb Éåà
,íéðÄ ôÀ aÄ îÄ Éå÷éìÄ ãÀ äÄ .ä÷È ìÈ ãÀ äÇ aÇ áÈiçÇ *àeäLÆ
- ÉåúéaÅ çúÇ tÆ ìòÇ ÉåçépÄ äÀ
Ä å ÷eìcÈ ÉåàéöÉÄ åäÀå
.ÉåîÉå÷îÀ aÄ ep÷Æ éìÄ ãÇ
À iLÆ ãòÇ :íeìkÀ äNÈ òÈ àÉì
.‫ נִ ָר‬,4‫ ְש ֵאינ‬:‫ח"ה‬
õåçáî åúéá çúô ìò åçéðäì äåöî ,äëåðç øð æ
‫ ואי לדעת רבנו היתר‬,25‫ לוודא שלא תזיק‬%‫ וצרי‬
,‫להדליק נרות חנוכה בבית הכנסת וכיוצא בו בברכה‬
äøåú äðùî) ‫שלא התקינו חכמי אלא בפתחי הבתי‬
‫ כשמונה ס"מ )ראה נספח מידות‬çôèá .(øàåáîä
úéáì ñðëðä ìàîù ìò ,çúôì êåîñä .(‫ושיעורי‬
– ìàîùî äëåðç øðå ,ïéîéî äæåæî äéäúù éãë ,‫ ומצוה זו היא רק לכתחילה‬.‫כדי שיהא מוק& במצוות‬
(‫וא אי אפשר אינה הכרחית )ראה דוגמא הלכה ג‬
‫ ולא‬.‫ לא בקומת קרקע‬äééìòá øã äéä íàå ;æé.í
%‫חלקו חכמי בי א העליה למעלה מעשרי או בתו‬
‫ נראה ברור שאפילו היה דר למעלה מעשרי‬,î ‫עשרי‬
‫ בי יהא היכר‬íéáøä úåùøì äëåîñä ïåìçá åçéðî
,‫ – שלא בדירה‬åçéðäù äëåðç øðå .‫בי לא יהיה‬
.‫ אמה היא כחמישי ס"מ‬äîà íéøùòî äìòîì
åðéàù éôì .‫ לא קיי את המצוה‬íåìë äùò àì
.(áé äëìä) "ñðä òéãåäì éãë" ‫ ונר חנוכה הרי הוא‬øëéð
,íeìkÀ äNÈ òÈ àÉì ,ãîÇ òÀ
È å ÉåãÈéaÀ øÅpäÇ æçÇ àÈ
.ãîÉåò
Å
àeä ÉåkøÀ öÈ ìÀ ,øîÉ
Å åà äàÉ
Æ åøäÈ LÆ
,ÉålkË íÉåiäÇ ìkÈ ú÷Æ ìÉÆ åc äúÀ
È éäÈ LÆ úéLÄ LÂ
Èò
- d֎
È ìÄ ãÀ îe
Ç ,êÀ øÅ áÈ îe
À ,äaÈ ëÇ îÀ úaÈ LÇ éàÅ öÉÈ åîìÀ
.äçÈ
È päÇ äÇ àÉì ,äÈåöÀ nÄ äÇ àéäÄ ä÷È ìÈ ãÀ äÇ LÆ
.øçÅ àÇ äkË
È ðç øÅpîÄ ,äkË
È ðç øÅð ÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ øzÈ îe
Ë
.‫א‬4‫ ְשה‬:‫ח"ה‬
úùøéçå ùøéç" ùøéç å÷éìãäù äëåðç øð è
ïéàå ,ïéòîåù ïéàù íéîìéàä ïä - íå÷î ìëá íéøåîàä
åðéàå òîåù åà ,òîåù åðéàå øáãîù éî ìáà ;íéøáãî
‫ שאינו‬äèåù .(åë,á úåùéà) "íãà ìëë àåä éøä - øáãî
:‫ והגדרת גדול‬,‫ – הפכו של גדול‬ïè÷å .‫של בדעתו‬
‫ או נקבה בת‬,‫זכר ב שלוש עשרה ויו אחד ומעלה‬
‫שתי עשרה שני ויו אחד ומעלה; ושהביאו שתי‬
á úåùéà äàø) ‫שערות למטה במקומות הראויי לשיער‬
‫ חרש וקט פטורי‬,‫ שוטה‬,‫ – גוי‬éåâ åà .(äøãâää éèøôá
å÷éìãéù ãò :íåìë äùò àì .‫מהתורה כל המצוות‬
,íéðôáî å÷éìãä .ä÷ìãäá áééç àåäù éî
äùò àì - åúéá çúô ìò åçéðäå ÷åìã åàéöåäå
‫ – ראה הטע בביאור‬åîå÷îá åð÷éìãéù ãò :íåìë
,íåìë äùò àì ,ãîòå åãéá øðä æçà .‫הלכה ה‬
‫ פנס‬úéùùò .ãîåò àåä åëøåöì ,øîåà äàåøäù
‫כבוד המצוות וכבוד התורה וכמו במצוות כיסוי‬24
äñëé àì ,äñëîùëå" :&‫בעפר ד שחיטת חיה ועו‬
âåäðé àìù éãë - éìëá åà ïéëñá åà ,åãéá àìà ,åìâøá
ãåáëä ïéàù :åéìò úåéåæá åéäéå ,úååöîá ïåéæéá âäðî
,àåä êåøá ïäá äååéöù éîì àìà - úååöî ìù ïîöòì
øùééì øð íúåà êøòå ,êùåçá ùùîìî åðìéöäå
øîåà àåä ïëå ;øùåéä úåáéúð úåøåäì øåàå ,íéùòîä
äèéçù) "(ä÷,èé÷ íéìéäú) "éúáéúðì ,øåàå ;êøáã ,éìâøì øð"
ìò ãáåëî åôåâ ,äøåúä úà ãáëîä..." :‫ ועוד‬.([æè]àé,ãé
äé÷åç éô ìò úåùòì àìà ,äøåúä ãåáë ïéàå .úåééøáä
.([é] æé,ãë ïéøãäðñ) " äéèôùîå
øáåòå ,ïúùô ïåòè àåäù ìîâ" ‫נזק נר חנוכה‬25
åøðá ä÷ìãå ,úåðçä êåúì åðúùô ñðëðå ,íéáøä úåùøá
äøéáä ìë úà ÷éìãäå ,[‫ ]=בעל החנות‬éðååðç ìù
:éåàùîá äáøäù éðôî ,áééç ìîâä ìòá - [‫]=הבניי‬
åøð éðååðçä çéðä .äãîò àìù ïéá ,äîäáä äãîòù ïéá
åøð çéðäù éðôî ,ïúùô éîãá óà áééç éðååðçä - õåçáî
é÷æð) "øåîùìå áùéì åì äéä ,äëåðç øð åìéôàå :õåçáî
.([âé]ãé,ãé ïåîî
13/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
(ãé-áé) äååöîä úåáéùç
àéäÄ *äáé
È áÄ ç äÈåöÀ îÄ ,äkË
È ðç øÅð úÇåöÀ îÄ áé
éãÅ kÀ ,daÈ øäÈ
Å fäÄ ìÀ íãÈ àÈ êé
À øÄ öÀ
È å ;ãÉàîÀ ãòÇ
ìàÅ äÈ *çáÇ LÆ aÀ óéñÉÄ åäìe
À ,ñÅpäÇ *òé
Ç ãÉÄ åäìÀ
ïéàÅ *elôÂ
Ä à :äNÈ òÈ LÆ íéqÄ pÄ äÇ ìòÇ ,Éåì äÈéãÉÈ åäÀå
,ìàÉåL
Å
- ä÷È ãÈ vÀ äÇ ïîÄ *àlÈ àÆ ìëàÉ
Ç i äîÇ Éåì
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
úééåñéð äøåãäî ©
éàöåîì ,åìåë íåéä ìë ú÷ìåã äúééäù .‫למאור‬
àéä ä÷ìãääù - ä÷éìãîå ,êøáîå ,äáëî úáù
‫ להיות‬%‫ ולכ בהדלקה הכל צרי‬äçðää àì ,äåöîä
‫ זמ הדלקה והמדליק‬,‫ כמות שמ‬,‫ מקו‬:‫כנדרש‬
äëåðç øðî ,äëåðç øð ÷éìãäì øúåîå .‫החייב‬
‫ כיוו שנר של מצווה הוא אי כא בזיו מצווה‬øçà
,‫)ראה ביאור הלכה ו( וכיוו שהדלקה היא המצוהיט‬
.‫וללא הרחקתו לבית אחר‬
,úÉåøÅðåÀ ïîÆ LÆ çÇ ÷É
Å åìÀå ;ÉåúeñkÀ øëÉÅ åî Éåà
ézÅ LÀ aÄ íéçÄ úÈ ôÀ éÅðLÀ dìÈ *LÅiLÆ øöÅ çÈ é
.÷éìÄ ãÀ îe
Ç
eøîàÉ
À é àÉlLÆ ,úÉåøÅð éÅðLÀ äëé
È øÄ öÀ ,úÉåçeø
.‫ ֵא ָלא‬,4‫פ‬3
ִ ,‫ ִ= ְש ָבח‬,‫דיַע‬1‫ה‬
ִ ‫ ְל‬,‫יבה‬
ָ =ִ ‫ ַח‬:‫ח"ה‬
;ãåàî ãò àéä äáéáç äåöî ,äëåðç øð úåöî áé
ìàä çáùá óéñåäìå , ,äá øäæéäì íãà êéøöå
äî åì ïéà åìéôà .äùòù íéñéðä ìò ,åì äéãåäå
øëåî åà .&‫ כס‬ìàåù—ä÷ãöä ïî àìà ìëàé
‫ כולל נר‬úåøðå ïîù .‫ – וקונה‬ç÷åìå .‫ – בגדו‬åúåñë
‫÷ כלומר הואיל והוא‬éìãîå , (ô"ãé) (‫ש‬5ָ ‫למאור ) ַש‬
‫ ישאל ג עבור שמ לנר‬,‫נזקק לצדקה בכל מקרה‬
‫ וכ מוכר את כסותו שהרי כיוו שהגיע לגבאי‬,‫חנוכה‬
"åéøçà íé÷ãåá ïéàå ãéî åãåáë éôì åúåà ïéñëî" ‫צדקה‬
.(ô"ãé) (å,æ íééðò úåðúî)
;äkË
È ðç øÅð *çé
Ç pÄ äÄ àÉì ,Éåæ çeø
Ç aÀ íéøÄ áÉÀ åòäÈ
ãçÈ àÆ aÀ ÷éìÄ ãÀ îÇ ,úçÇ àÇ çeø
Ç aÀ eéäÈ íàÄ ìáÂ
Èà
.ïäÆ îÅ
.‫ִ יַח‬9‫ ִה‬,‫ ֶש ֶ;ש‬:‫ח"ה‬
‫ בשני‬úåçåø éúùá íéçúô éðù äì ùéù øöç é
åøîàé àìù ,úåøð éðù äëéøö .‫כווני שוני‬
íà ìáà ;äëåðç øð çéðä àì ,åæ çåøá íéøáåòä
.ïäî
ãçàá
÷éìãî
,úçà
çåøá
åéä
,ÉåúéaÅ êÉÀ åúaÀ åéìÈ òÈ ïé÷é
Ä ìÄ ãÀ nÇ LÆ çÇ øÉÅ åà àé
,úçÇ àÇ äèeø
È ôÀ *àlÈ àÆ Éåì *ïéàÅ LÆ éøÂ
Å ä âé
íÉå÷îÀ aÄ
- äkË
È ðç øÅð ú÷Ç ìÈ ãÀ äÀ
Ç å íÉåiäÇ Lec÷Ä åéÈðôÈ ìe
À
åéìÈ òÈ ÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ úÄéaÇ Éåì ïéàÅ ;Éåa çÇ øÅ àÈ úÀ pÄ LÆ
ïÄéiÇäÇ ìòÇ ,äkË
È ðç øÅð ÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ ïîÆ LÆ íécÄ ÷À îÇ
*çÇ øÅ àÈ úÀ pÄ LÆ íÉå÷nÈ aÇ ÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ êé
À øÄ öÈ - Éåa
éøÅ áÀ cÄ îÄ íäéÅ
Æ ðLe
À ìéàÉÄ åä
:íÉåiäÇ Lec÷Ä ìÀ
Éåì äÈéäÈ íàÀ
Ä å .ïîÆ MÆ aÇ ïäÆ nÈ òÄ ózÅ zÇ LÀ îe
Ä ,Éåa
Éåa LÅiLÆ äkË
È ðç øÅð íécÄ ÷À äÇ ìÀ áèeî
È ,íéøÄ ôÉÀ åñ
ïé÷é
Ä ìÄ ãÀ nÇ LÆ *étÄ ìòÇ óàÇ - ÉåîöÀ òÇ éÅðôÀ aÄ úÄéaÇ
.ñÅpäÇ ïÉåøëÄ
Àæ
úÄéaÇ aÇ ÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ êé
À øÄ öÈ - ÉåúéaÅ êÉÀ åúaÀ åéìÈ òÈ
.‫ ֵא ָלא‬,‫ ְש ֵאי‬:‫ח"ה‬
‫ יש רק‬åéðôìå ,úçà äèåøô àìà åì ïéàù éøä âé
‫ או לקנות נר‬íåéä ùåãé÷‫ לקנות יי ל‬,‫אפשרות אחת‬
‫ קידוש שבת הינה מצוה‬. äëåðç øð ú÷ìãä‫ל‬
(‫ הקידוש על היי )או על הפת בליל שבת‬%‫ א‬,‫מהתורה‬
ïîù íéã÷î - .(‫ו‬,‫– מצוותו מחכמי )ראה שבת כט‬
ìéàåä :íåéä ùåãé÷ì ïééä ìò ,äëåðç øð ÷éìãäì
äëåðç øð íéã÷äì áèåî ,íéøôåñ éøáãî íäéðùå
.ñðä ïåøëæ åá ùéù
÷éìÄ ãÀ äÇ ìÀ
êé
À øÄ öÈ
*ÉåðéàÅ
.ïéøÄ áÉÀ åòäÈ éÅðtÀ îÄ ,Éåa *àeäLÆ
.‫א‬4‫ ְשה‬,‫* ַעל ִפי‬3 ,‫<רח‬
ַ ‫ִ ְת‬9‫ ֶש‬,49‫ ֵאי‬:‫ח"ה‬
‫ מי ששוהה בבית שאיננו ביתו בזמ‬çøåà àé
êéøö åðéà ,åúéá êåúá åéìò ïé÷éìãîù .‫ההדלקה‬
‫ ג א‬%‫ – וכ‬åá çøàúðù íå÷îá åéìò ÷éìãäì
‫ אשתו או בנו‬,‫בעל הבית אינו בביתו בזמ ההדלקה‬
úéá åì ïéà .‫הגדול ידליקו ובלבד שידליקו בזמכ‬
íå÷îá ÷éìãäì êéøö - åá åéìò ÷éìãäì
åì äéä íàå .ïîùá ïäîéò óúúùîå ,åá çøàúðù
.‫ א מארחיו נתנו לו דירת לאירוח‬åîöò éðôá úéá
êéøö - åúéá êåúá åéìò ïé÷éìãîù éô ìò óà
àìù" ïéøáåòä éðôî ,åá àåäù úéáá ÷éìãäì
äëìä)
‫המדליקי מפני החשד )הלכות ייא( דיי בנר אחד‬
‫ ואינ זקוקי לנרות נוספי‬,î ‫כל יו כעיקר הדי‬
.(‫להידור )כבהלכות אג‬
åéìÈ òÈ
"äëåðç øð çéðä àì åæ çåøá íéøáåòä åøîàé
26
.(úîãå÷
‫והחייבי בהדלקה מכא לבחורי הדרי בישיבה‬26
‫ עדיי סמוכי על שולח הוריה וכל‬%‫ א‬,‫ובחדריה‬
‫ וא‬,‫מחסור עליה – נראה שפטורי מנר חנוכה‬
‫ וזה כשה דרי ע אחרי‬,‫ירצו ידליקו בלי ברכה‬
‫ אבל כשה בפני עצמ נראה‬,‫החייבי להדליק‬
‫ וחיילי שיש‬.î‫שחייבי להדליק מפני מראית העי‬
‫ )הועתק‬î ‫לה חדר מיוחד בבסיס חייבי להדליק‬
‫ ותופיע בשו"ת שעתיד‬,‫משו"ת מארי לרועי ב זריה‬
‫ וכל אלו‬.(‫לראות אור ע"י הרב אברה חמאמי‬
14/ 15
‫ביאור הלכות מגילה וחנוכה‬. ‫ספר זמני‬
.‫ ימי חנוכה ה ימי שמחה והלל‬:‫סיכו ותוספת‬
‫השלמה לשמחה ולהודאה היא בתוספת הודאת על‬
‫( הנאמרת בתפילה‬äë óéòñ ,äáäà óåñá äìéôúä øãñ äàø) ‫הניסי‬
‫יד( ובברכת המזו )ראה‬,‫טו ו י‬,‫ ב‬,‫)ראה הלכות תפילה‬
‫ בכל יו קוראי‬.(‫ו והלכה יג‬,‫ ב‬,‫הלכות ברכות‬
‫ פרק‬.‫ב והלכה טז‬,‫ פרק יב‬,‫בתורה )ראה הלכות תפלה‬
.(‫יז והלכה כד‬,‫יג‬
‫תשס"ד‬/‫כסלו‬/‫ כ"ג‬067-766551 .î.é
úééåñéð äøåãäî ©
øÅð Éåà ,äkË
È ðç øÅðåÀ ÉåúéaÅ øÅð åéÈðôÈ ìÀ äÈéäÈ ãé
,*íãÉÆ ÷ ÉåúéaÅ øÅð - íÉåiäÇ Lec÷À
Ä å ÉåúéaÅ
,÷çÈ îÀ ðÄ íMÅ äÇ éøÂ
Å äLÆ :ÉåúéaÅ íÉåìLÀ *íeMîÄ
ìÉåãÈb .ÉåzLÀ àÄ ìÀ LéàÄ ïéaÅ íÉåìLÈ úÉåNÂòìÇ
úÉåNÂòìÇ äÈðzÀ ðÄ äøÉÈ åzäÇ ìkÈ LÆ ,íÉåìMÈ äÇ
,éLé
Ä ìÄ LÀ øôÆ ñÅ øîÇ âÀ ðÄ .ïòÀ
È éñÇ cÀ àÈðîÈ ç øÇ êé
À øÄ aÀ
-éëÅ øÀ ãÇ äé
È ëÆ øÈ cÀ " øîÁ
Ç àpÆ LÆ ,íìÉÈ åòaÈ íÉåìLÈ
,äÆæ øôÆ ñÅ ìLÆ íé÷Ä øÈ tÀ ïÇéðÀ îe
Ä .écÇ LÇ úøÀ
Ç æòÆ aÀ
.(æé ,â éìùî) "íÉåìLÈ äé
È úÉ
Æ åáéúÄ ðÀ -ìëÀ
È å íòÉÇ ð
íéLÉì
Ä LÀ ,úaÈ LÇ úÉåëìÀ äÄ :íéòÄ LÀ úÀ
Ä å äòÈ áÀ LÄ
.'1?‫ ִמ‬,'‫ק ֵֹד‬:‫ח"ה‬
;íé÷Ä øÈ tÀ äÈðÉåîLÀ ,ïéáeøé
Ä òÅ úÉåëìÀ äÄ ;íé÷Ä øÈ tÀ
øð åà ,äëåðç øðå .‫ נר לשבת‬åúéá øð åéðôì äéä ãé
‫ יוצא שסדר‬íãå÷ åúéá øð - íåéä ùåãé÷å åúéá
,‫החשיבות הוא נר ביתו שיש בו עונג שבת ושלו בית‬
‫ סיכו‬.‫ יי לקידוש‬,‫נר חנוכה שיש בו פרסו הנס‬
– ‫וחלק מדוגמאות )א( א אי לו כס& אלא לאוכל‬
‫ לא פת ולא‬%‫ א‬,‫ )ב( יש לו אוכל‬.(‫יקנה אוכל )פשוט‬
‫ א& א יקר מנר חנוכה ויי ביחד‬,‫יי– יקנה נר שבת‬
– ‫ )ג( יש לו פת‬.(î å,èë ;î à,ä úáù) ‫ ויאכל ללא קידוש‬,í
‫ יקדש על הפת בליל שבת ובבוקר שבת‬,‫יקנה נר שבת‬
‫ שאינו יכול לקדש בבוקר אלא על‬,‫– יאכל ללא קידוש‬
. î ‫ )ד( נשאר לו עוד – יקנה נר חנוכה‬.(î æé,èë úáù) ‫היי‬
åúéá íåìù íåùî .‫)ה( נשאר עוד – יקנה יי לקידוש‬
‫ ומשו‬.(à,ä úáù) "úáù âðåò ììëá äæù" ‫ ומשו‬
;íé÷Ä øÈ tÀ äLÉ
È ìLÀ ,øÉåNòÈ úúÇ éáÄ LÀ úÉåëìÀ äÄ
;íé÷Ä øÈ tÀ äÈðÉåîLÀ ,áÉåè íÉåé úúé
Ç áÄ LÀ úÉåëìÀ äÄ
;íé÷Ä øÈ tÀ äÈðÉåîLÀ ,ävÈ îe
Ç õîÅ çÈ úÉåëìÀ äÄ
äÈðÉåîLÀ ,áìeìÀ
È å äkÈ ñÀ
Ë å øôÉÈ åL úÉåëìÀ äÄ
;íé÷Ä øÈ tÀ äòÈ aÈ øÀ àÇ ,íéìÄ ÷È LÀ úÉåëìÀ äÄ ;íé÷Ä øÈ tÀ
øNÈ òÈ
äòÈ LÀ zÄ
,LãÉÆ çäÇ
Lecր
úÉåëìÀ äÄ
;íé÷Ä øÈ tÀ äMÈ îÄ ç ,úÉåiðÂ
Ä òzÇ úÉåëìÀ äÄ ;íé÷Ä øÈ tÀ
.íé÷Ä øÈ tÀ äòÈ aÈ øÀ àÇ ,äkË
È ðçÇ
 å älÈ âÄ îÀ úÉåëìÀ äÄ
.‫ת‬1; ִ‫ ְענ‬:ַ ,‫לב‬1‫ל‬
ָ ְ‫ ו‬,‫ת‬1‫ ִה ְל‬,‫ ְ> ַס;ְ ַע‬,‫ ַר ְח ָמנָא‬:‫ח"ה‬
ìëù - úòöåî äèéîå ,êåøò ïçìåùå ,÷åìã øð äéäéå"
÷çîð íùä éøäù .(ä,ì íù) "ïä úáù ãåáëì åìà
‫הש המפורש כמו כל השמות הקדושי שנקרא בה‬
íåìù úåùòì ‫ מלבד כדי‬,27‫הקב"ה שאסור למוחקו‬
‫ הנכתב יוד הא‬,‫ ש ה' המפורש‬åúùàì ùéà ïéá
‫ האשה‬,28‫ בדיקת הסוטה‬%‫ נמחה בתהלי‬,‫ואו הא‬
ìëù ,íåìùä ìåãâ .‫החשודה שבגדה בבעלה‬
øîàðù ,íìåòá íåìù úåùòì äðúéð äøåúä
éìùî) "íåìù ,äéúåáéúð ìëå ;íòåð éëøã ,äéëøã"
.29 (æé,â
äàøéé" :‫" היא הכנה לימות המשיח‬íìåòá íåìù
... çéùîä úåîé úìéçúáù ,íéàéáðä éøáã ìù ïèåùôî
...íáéì ïéëäìå ìàøùé øùééì ìàøùéì àéáð ãåîòé
‫ ]ומבאר מהו‬íìåòá íåìù íåùì àìà ...àá åðéàå
[‫ ]=ע‬ìò úåáà áì [‫ ]לקב"ה‬áéùäå" øîàðù ,[‫השלו‬
‫ ובימי אלו של ימות‬.(â,á íéëìî) "(ãë,â éëàìî) "íéðá
åøîà" :‫ כמבואר‬,‫ תחזור מלכות לישראל‬,‫המשיח‬
àìà ,çéùîä úåîéì äæä íìåòä ïéá ïéà ,íéîëç
‫ ומטרתה של‬.(á-à,áé íéëìî) "ãáìá úåééëìî ãåáòéù
,÷ãö íìåòä úåàìîìå ,úîàä úã íéøäì" :‫מלכות‬
íéëìî) " 'ä úåîçìî íçìéäìå ,íéòùøä òåøæ øåáùìå
ìàøùé ìë ååàúä äæ éðôîå" :‫ וחזו ימי אלו‬.(è,ã
åçåðéù éãë ,çéùîä êìîä úåîé íäéîëçå íäéàéáð
÷åñòì ìàøùéì ïäì úçðî äðéàù äòùøä úåëìîî
åáøéå òåâøî íäì åàöîéå ,ïâåäë úååöîáå äøåúá
‫ א‬.,([á]ç,è äáåùú) "àáä íìåòä ééçì åëæéù éãë ,äîëçá
,"ìàøùéì úåëìî äøæçå" ‫ בדברי שפתח רבנו‬,‫כ‬
%‫ ונזכה למל‬.‫מסיי ומבהיר יעדו של מלכות המשיח‬
.(áé,â äîåãà äøôá åðáø ïåùì) "äìâéé äøäî" ‫המשיח‬
íéøåäèä íéùåã÷ä úåîùä ïî íù ãáàîä ìë" 27
...äøåúä ïî ä÷åì ,àåä êåøá ùåã÷ä íäá àø÷ðù
àåäå àä åàå àä ãåé áúëðä íùä - íä úåîù äòáùå
-àå ,ì-àå ,ãåé ïåð úìã óìà áúëðä åà ,ùøåôîä íùä
÷çåîä ìë .úåàá-öå ,éã-ùå ,äéä-àå ,íéäåì-àå ,äåì
äøåúä éãåñé) "ä÷åì ,åìà úåîù äòáùî úçà úåà åìéôà
.(á-à,å
‫ סוטה נכתב בכתבי יד רבנו "שוטה" בשי‬.‫ לשו‬28
'‫ מחיקת ש ה‬.(‫יב‬,‫ כלשו התורה )במדבר ה‬,‫שמאלית‬
,øåäè øåò ìù äìéâî àéáî êë øçàå" :%‫מתוארת כ‬
áúåë ...åéãá ùãå÷ä ïåùìá äéìò áúåëå ,äøåú øôñ åîë
äìéîå úåàá úåà ,íäá äúåà òéáùäù íéøáãä ìë
éìë àéáî êë øçàå ...åáúëë íùä úà áúåëå ,äìéîá
ò÷ø÷î øôò ç÷åìå ...íéî âåì éöç åëåúì ïúåðå ...ñøç
,äìéâîä ïëåúì ÷çåîå ...íéîä éðô ìò åðúåðå ,ïëùîä
íùåø äìéâîá øàùéé àìù ãò ,äôé äôé ÷åçîéå ;äîùì
.([é-ç] ç-æ,â äèåù) "øëéðä
‫ לאד היחיד‬,‫ודבר זה הזכיר ג בהלכות שבת‬29
àìå ,(ä,çé àø÷éå) "íäá éçå íãàä íúåà äùòé øùà"
äî÷ð äøåúä éèôùî ïéàù ,úãîì àä .íäá úåîéù
‫ א‬.(â,á úáù) "íìåòá íåìùå ãñçå íéîçø àìà ,íìåòá
úåùòì" ‫ שהרי‬,‫ נראה שכא משמעו רחבה יותר‬,‫כי‬
‫הבהרות )מקורות ומנהגי(‬
‫א תלמוד כתובות ג‪,‬ב‪ ,‬ושבת כג‪,‬א ורש"י‪.‬‬
‫ב מו"ר הרב ד"ר אליהו זייני‪ ,‬ירבו שנותיו‪ ,‬בספרו "ע@ ארז‬
‫‪ "2‬העתיד לראות אור בקרוב‪.‬‬
‫גאוצר הגאוני' שבת )התשובות סי' סז‪ ,‬עמ' ‪ . ( 23‬הובא‬
‫ביד"פ‪.‬‬
‫ד השקפה‪ .‬להארות מעטות על שינוי ממנהגו של עול'‪:‬‬
‫א* שהוא אפשרי ראה מו"נ ב‪,‬כה‪" :‬דע‪ ,‬כי ע' חידוש‬
‫העול' יהיו כל הניסי' אפשריי'"‪ .‬וראה פיהמ"ש אבות‬
‫ה‪,‬ה‪ .‬מו"נ ב‪,‬ל בהערה ‪ 73‬על שינוי ממנהגו של עול' לאחר‬
‫ששת ימי בראשית‪ .‬וא* שיש ניסי כפשוט‪" ,‬אי אנו‬
‫מאמיני' למופתי' כמו שהאמננו ]במעמד הר סיני בכל‬
‫הדורות[ למשה רבנו‪ ,‬ואי אמיתת' שווה בעיננו" )אגרת‬
‫תימ‪,‬עמ' לח( ולא נועדו הניסי' להשתתת האמונה‪,‬‬
‫"שהמאמי על פי האותות יש בליבו דופי‪ ,‬שאפשר שייעשה‬
‫האות בלט וכישו*‪ .‬אלא כל האותות ]הניסי'[ שעשה ]משה‬
‫רבנו[ במדבר – לפי הצור עשא‪ .‬לא להביא ראיה על‬
‫הנבואה" )יסודי התורה ח‪,‬א(‪ .‬ואי שינוי ממנהגו של עול'‬
‫דרישת אימות לנביא שיבוא )ראה ש' י‪,‬א( ואי להאמי‬
‫לנביא מתו ניסי' שייעשה )ראה ש' י‪,‬א(‪ .‬ואי שינוי‬
‫מטבע העול' א* לא בימות המשיח‪" :‬אל יעלה על הלב‬
‫שבימות המשיח‪ ,‬ייבטל דבר ממנהגו של עול'‪ ,‬או יהיה ש'‬
‫חידוש במעשה בראשית; אלא עול' כמנהגו הול‪"...‬‬
‫)מלכי' יב‪,‬א(‪ .‬וא בית הבחירה – לא בנס ומ השמי ירד‬
‫הבניי‪ ,‬אלא רק השכינה תרד מ השמי' בבני שיוק'‬
‫)הארת מו"ר אליהו רחמי' זייני‪ ,‬ירבו שנותיו (‪ .‬ראה בניי‬
‫בית המקדש‪ :‬בית הבחירה א‪,‬ח יב‪.‬‬
‫ה הלכה‪ .‬על טבילת כלי' כותב מארי שאי מברכי'‬
‫)במאכלות אסורות יז‪,‬ו‪ ,‬אות ז( אע"פ שמצווה זו הריהי‬
‫ודאי של דבריה'‪ ,‬וטעמו "שחיובה קל וקלוש מאוד‪...‬שהרי‬
‫אפשר להפקיעה בכל מיני דרכי'‪ ...‬לפי שאינה מטומאה‬
‫ולא מגיעול אלא להפקיע מרשות גוי‪ ,‬ולא נזכרה לה ברכה‬
‫בדברי הרמב"'‪ ,‬לא על הטבילה ולא על טבילת כלי'‪ .‬וכ‬
‫מסורת מסורה לנו מאבותינו נוחי נפש מדור דור‪ ,‬שאי‬
‫לבר על טבילה זו כלל" )כתבי' ב‪.(556 ,‬‬
‫והלכה‪ .‬מארי‪" :‬כלומר שהיה בידי החכמי' והנביאי'‬
‫שתקנו את המגילה אמות מידה ידועי' וקבועי' אמתי‬
‫לומר אותו ההלל‪ ,‬וכיוו שחז"ל הקפידו והחמירו שלא‬
‫לומר אותו ההלל שלא במקומו ושלא בזמנו כדלקמ‪ ,‬לפיכ‬
‫לא מלא' ליב' לתק אמירת אותו ההלל‪ .‬אלא ניסחו‬
‫וחיברו הלל משלה' לאומרו היו'‪ ,‬וזוהי המגילה‪...‬וכ‬
‫לדורות א' מי שהוא יראה לו שנגאל ממוות לחיי'‬
‫ומשעבוד לגאולה וכיוצא – אי שו' מניעה שיתחבר נוסח‬
‫כעי מגילת אסתר וייאמר כשירה‪ ,‬וא' תרצה אמור כהלל‪,‬‬
‫כי חז"ל החמירו מאוד באמירת ההלל הידוע בכל עת מצוא‬
‫וכמו שאמרו בשבת קיח‪,‬ב "הקורא הלל בכל יו' הרי זה‬
‫מחר* ומגד*" ואי אנו יודעי' טעמי חז"ל בחומר זה‪ ...‬בכל‬
‫אופ מה שאי אנו יודעי' טעמי חז"ל אינו מגרע מאומה‬
‫מחומר דבריה'‪ ...‬מעתה כל דור ציבור וקהל הקובעי' זמ‬
‫חג ומועד רשאי' לתק לחבר שיר חדש על הגאולה ועל‬
‫התמורה‪ ,‬וצריכי' לנהוג זהירות בחומרי חז"ל קדושי‬
‫עליו"‪ .‬וא* שאיני כדאי‪ ,‬ואחרי הס"ר‪ ,‬אי דבריו ברורי'‬
‫לי שהרי ש' מדובר על היחיד ולא על הציבור‪ ,‬ועוד‬
‫ההדגשה היא "בכל יו'" ) ויתכ שרק משו' בכל יו'‪,‬‬
‫הביא רבנו בסו* הלכות ברכות די‪" :‬ולעול' ייזהר אד'‬
‫מברכה שאינה צריכה‪ ,‬וירבה בברכות הצריכות; וכ דויד‬
‫אומר‪' :‬בכל יו'‪ ,‬אברכ' )תהילי' קמה‪,‬ב(" ולא סיי' רבנו‬
‫את סו* הפסוק "אהללה שמ"( ‪ .‬ובדבריו במגילה א‪,‬א אות‬
‫ב‪..." :‬ומכל מקו' למדנו מדברי הידי אליהו שאי בי"ד או‬
‫חכמי' רשאי' להתקי מועדי' חגי' וזמני' אלא ע"פ‬
‫נביאי'" ג' דבר זה אינו מוב לי‪ ,‬שהרי חנוכה אינו עפ"י‬
‫נביאי'‪ .‬ודברי מארי מכווני' כלפי הלל ביו' העצמאות‬
‫וביו' ירושלי'‪ .‬ובתשובה בע"פ אמר מארי כי הנמצא‬
‫במקו' בו אומרי' הלל – יש לומר אית'‪ ,‬א אי עוני'‬
‫אמ‪ .‬ונראה למו"ר הרב אליהו זייני כי הלל ביו' העצמאות‬
‫וביו' ירושלי'‪ ,‬אינה מדי מנהג )שאי מברכי' עליו( אלא‬
‫מדי תקנה והודאה על מציאות חדשה )וטובה גדולה מא‬
‫לוהי אבותינו‪ ,‬א* א' עדיי חלקינו לא מתוק בכל הודו(‪,‬‬
‫שאי למסורת הפסיקה עפ"י רבנו ולמנהגי עדות בגולה‬
‫התייחסות אל מאורע כדוגמתו‪ ,‬משו שהמציאות לא‬
‫היתה קיימת מזמ חורב הבית וחיבור תלמוד )בשונה‬
‫מדי שמתחדש על מציאות קיימת(‪ ,‬והרי א* ברכת הדלקת‬
‫הנר – נתקנה לאחר התלמוד בזמ הגאוני' )ראה שבת ה‪,‬א‬
‫אות ז(‪ .‬ועל דברי גאוני' כותב רבנו‪" :‬וכ א' למד אחד מ‬
‫הגאוני' שדר המשפט כ הוא‪ ,‬ונתבאר לבית די אחר‬
‫שעמד אחריו שאי זה דר המשפט הכתוב בתלמוד אי‬
‫שומעי לראשו‪ ,‬אלא למי שהדעת נוטה לדבריו‪ ,‬בי‬
‫ראשו‪ ,‬בי אחרו‪ .‬ודברי' הללו‪ ,‬בדיני' וגזירות ותקנות‬
‫ומנהגות שנתחדשו אחר חיבור התלמוד‪ .‬אבל כל הדברי'‬
‫שבתלמוד הבבלי‪ ,‬חייבי כל ישראל ללכת בה'" )הקדמה‬
‫למשנה תורה ‪,‬לב לג(‪.‬‬
‫ז מנהג תימ‪ .‬מארי‪" :‬ומנהגינו בראש חודש ושאר ימי‬
‫הפסח חו@ מיו' ראשו לקרוא בדילוג בלא ברכה לא‬
‫בתחילה ולא בסו*‪ ,‬ויחיד אינו קורא כלל"‪.‬‬
‫ח מנהג תימ‪ .‬מארי ‪ ":‬וכ הוא ג' מנהגנו‪ .‬וקורי אותו כל‬
‫הקהל ביחד בקול אחד ובנעימה אחת‪ ,‬ואי כופלי' ראשי‬
‫פרקי'‪ .‬עד 'אוד כי עניתני' ומש' עד סו* ההלל שליח‬
‫הציבור אומר כל משפט‪ ,‬והציבור כופלי אותו‪ ,‬חו@ מ‬
‫'ברו הבא'‪ ,‬שהציבור עוני 'בש' ה' "‪.‬‬
‫ט מנהג תימ‪ .‬וכ הוא מנהג תימ לבר אחרי ההלל בימי'‬
‫שגומרי בה את ההלל‪.‬‬
‫י‬
‫מנהג תימ‪ .‬מארי‪ " :‬ואנחנו מנהגינו ‪...‬שכופלי‬
‫מאוד‪ %‬ומטה ‪...‬וברור א כ כי חלוקת ההלל במנהג‬
‫רבנו שונה מחלוקתו אצלנו"‪ .‬ועפ"י מנהג רבנו‬
‫ממשיכי לענות הללויה עד הסו&‪.‬‬
‫יאמנהג‪ .‬מארי‪" :‬איזה מנהג שנוהגי' הע' ]בקריאת ההלל[‬
‫אי לפקפק בו ולא למחות‪ ,‬הג' שדרכי להקפיד מאוד על‬
‫אלו אשר חדשי' מקרוב באו לשנות שו' נוסח בתפלה‬
‫]לשו הנודע ביהודה בתשובותיו‪ ,‬או"ח קמז‪ ,‬יז["‪.‬‬
‫יבמנהג‪ .‬מארי‪" :‬ומה שנוהגי' מקצת עדות שמכיני' מה‬
‫שנקרא "חנוכיה" לכל ילד וילד‪ ,‬נער ונערה שמדליקי בה'‬
‫הקטני'‪ ,‬אי זה הדור כלל‪ ,‬א מנהג נאה הוא מדי חנו" ‪.‬‬
‫נראה שהכוונה "נאה" לאות' עדות‪ ,‬כיו שילדיו שלמארי‬
‫לא הדליקו בביתו‪.‬‬
‫יגמנהג תימ‪ .‬מארי על המנהג הפשוט‪" :‬וכ הוא ג'‬
‫מנהגינו"‪ .‬והגדול מדליק לכול'‪ .‬ובהליכות תימ ]עמ' ‪,63‬‬
‫מהדורת תשס"ב[ כתב‪" :‬נוהגי' להדליק בלילה הראשו‬
‫את הנר השמאלי האחרו‪ ,‬ובלילה השני מתחילי' ההדלקה‬
‫מ הנר החדש‪ ,‬וכ בכל לילה עד האחרו ונמצא שההדלקה‬
‫היא דר ימי"‪.‬‬
‫ידראה מאמרו של הר' אהר קאפח בגליו "לקראת‬
‫השבת"‪ ,‬תשנ"ח גליו ‪ – (267) 7‬חקר הלכה ומנהג‪" :‬מבנה‬
‫סדר נרות החנוכה" ‪ .‬המאמר בהרחבתו עתיד לראות אור‬
‫בקרוב‪.‬‬
‫טומנהג תימ והלכה‪ .‬מארי‪" :‬מנהגינו היה בתימ להתפלל‬
‫מנחה בציבור‪ ,‬ויוצאי ומדליקי וחוזרי לתפילת ערבית‬
‫וללמוד תורה כנהוג‪ ,‬קצרו של דבר צרי להזהר בהדלקתה‬
‫כתקנת חכמי' ובלבד שלא יקדי' ולא יאחר"‪ .‬ועל שאלה‬
‫]משו"ת רועי ב זריה'‪ .‬השאלה משוחזרת[‪ :‬בבית הכנסת‬
‫שלנו יש זקני' שקשה לה' לצאת להדליק נרות חנוכה‬
‫לאחר מנחה ושוב לחזור לתפילת ערבית‪ ,‬הדבר גור' לטורח‬
‫ציבור‪ .‬הא' נית להדליק את הנרות לאחר תפילת ערבית?‬
‫תשובת מארי‪" :‬טורח ציבור אינו יכול לגרו' הדלקת‬
‫חנוכה לאחר זמנה‪ .‬א אחרי מנחה או אחרי ערבית א'‬
‫דלקה בזמנה כמש' הרמב"' אי בכ כלו'"‪.‬‬
‫טז מנהג תימ‪ .‬מארי‪" :‬וכ במוצאי שבת מעיקר התקנה‬
‫לאחרה מעט‪ .‬ומנהגינו להבדיל מיד ע' צאת השבת ואחר‬
‫כ מיד להדליק נר חנוכה"‪] .‬ונראה שכדאי להדליקה נר‬
‫חנוכה לפני‪ ,‬שהרי היא מצוה עוברת‪ .‬הארת הרב אליקי'‬
‫צדוק[‪.‬‬
‫יזמנהג תימ‪ .‬מארי‪" :‬ובתימ נהגו להניח את החנוכה‬
‫מימי‪ ,‬לפי שהדליקו בכניסה לבית מבפני'‪ ,‬אבל היו ש'‬
‫חלונות לרחוב‪ ,‬כ שכל העובר ברחוב רואה את אור‬
‫החנוכה‪ ,‬והסבה שלא הניחו בחו@ כי הגויי' היו גונבי' את‬
‫החנוכה‪ .‬וא' יניחו החנוכה משמאל תכבה בפתיחת הדלת‬
‫וסגירתה מחמת הרוח ומשב הדלת ובשאר ימות השנה אי‬
‫בכניסה אור"‪.‬‬
‫יח הארת הרב אליקי' צדוק שליט"א‪.‬‬
‫יטר"ח בשבת כב‪,‬ב‪" .‬וללא הרחקתו " – המאירי הובא‬
‫ביד"פ‪.‬‬
‫כמתו סידור "שיח ירושלי'"‪.‬‬