1. No category

Årsmeldingar2014–avdelingsvis
1814ͲprosjektetiMuHo
Forfleireavdelingarerdettekortversjonen(etterfellesmal)somskalknyttastsamanieifelles
årsmeldingforMuHo
Årsrapport 2014
Lindells mobile tekstilfabrikk. Karin Aurora Lindell. Kunstutstilling vist i galleriet.
Foto: Ellen M. Risbruna/ Norsk Trikotasjemuseum
Frå tekstilsamlinga til Norsk Trikotasjemuseum.
Foto: Norsk Trikotasjemuseum
Frå ei av våre faste omvisingar for barn.
Foto: Ingrid Høibo
1
Samandrag
Norsk Trikotasjemuseum forvaltar og held til i Salhus Tricotagefabrik (1859-1989). Fabrikken er eit av
dei fjorten nasjonale industriminna som er prioriterte av Riksantikvaren. Salhus Tricotagefabrik
representerer eit tverrsnitt av tekstilindustrien si historie i Noreg.
Saman med miljøet i Salhus som arbeidarbustader, skulehus og industrilandskapet er fabrikken eit
godt døme på ein industri som sysselsette tusenvis av kvinner og menn i dei mange tekstilfabrikkane i
Bergen og i Hordaland frå tida omkring 1850 til 1980.
Norsk Trikotasjemuseum tar vare på og søker kunnskap om ein kompleks maskinpark som kan
demonstrera produksjonslinja frå ull til ferdig strikka plagg. I tekstilmagasinet oppbevarer vi tekstiler
frå Salhus Tricotagefabrik og andre norske tekstilbedrifter. Museet har også ei samling foto og
bedriftsarkivet etter Salhus Tricotagefabrik finst på Bergen Byarkiv.
Vi samlar inn, dokumenterer, forskar på og formidlar også om tema som dei sosiale, kulturelle,
politiske og økonomiske sidene ved eit industrisamfunn og ein tekstilfabrikk. Vi ser både på
tekstilindustrien i eit lokalt, regionalt, nasjonalt og internasjonalt perspektiv.
Det er heile tida viktig å auke fagkunnskapen til dei tilsette ved museet. I kvardagens mange gjeremål
knytt til aminstrasjon, dagleg drift, vedlikehald av bygg og anlegg etc. er det krevjande å få tid til
grundige faglege oppdateringar. Det er derfor heile tida eit mål å jobbe for fleire faste fagstillingar.
Rådgjevingstenesta for teknikk og industri i Bergen er integrert i den faglege verksemda ved museet,
og gjennom denne yter vi ulike rådgjevingstenester til private samlingar i Bergen kommune.
Personale i 2014
Faste tilsette: Ann Kristin Ramstrøm, avdelingsleiar (100 %), Lars Voss Sørhus, formidlar (60 %), Ingrid
Haugrønning, formidlar (50 % og som vikar i tillegg), Else Standsnes, reinhald (60 %), Trond Oddekalv,
arbeidsleiar (100 %), Knut Johannesen, driftsleiar (100 %), Geir Arne Tverlid, maskinoperatør (100 %),
Torunn Kojan Bøe, rådgjevar (100 %), Siri Gamborg, formidlar (30 %), Ellen Marie Risbruna, formidlar
(15 %), og Hanne Dale (50 % samlingsforvaltar).
Mellombels tilsette utgjer ein viktig ressurs på ulike felt. I 2014 har desse jobba mellombels ved
museet enten gjennom prosjekt eller som vikar: Hanne Dale (samlingsarbeid), Siri Gamborg
(museumsbutikk og produktutvikling) Håkon Knudsen (bygg og anlegg), Harald Kvarme
(maskinoperatør), Sigrid Gilje (formidlar), Live Gilje (kafévert), Irina Bergesen (kafévert), Birgitte Helle
(sommarvikar), Endre Thomassen (sommarvikar bygg og anlegg), Alexander Johannessen
(sommarvikar bygg og anlegg), Askild Oddekalv (sommarvikar bygg og anlegg) og Åsmund Oddekalv
(sommarvikar bygg og anlegg).
2
Forsking og dokumentasjon
To tilsette har levert inn kvar sin fagfellevurderte artikkel i prosjektet Det fleksible arbeidsliv, i regi av
Nettverk for arbeidarkultur. TKB: «Internasjonal arbeidsdeling i norsk tekstilindustri i lys av Safa
Samnanger og Dale of Norway». AKR: «Mellom synåla og akkorden. Dei fleksible sydamene på Salhus
Tricotagefabrik». Skal bli publisert i 2015.
Industridokumentasjon
IH, HD, TKB og AKR har utført eit relativt omfattande dokumentasjonsprosjekt på Dale Garn. Med
midlar frå Hordaland Fylkeskommune og Gjestdal AS er produksjonslinja dokumenter i film av
Pandora film. Fleire timer råmateriale finst og skal oppbevarast til å kunne brukast av forskarar eller
andre. Av dette er det laga ein 7 minutt lang film som blir vist på museet. Hanne Dale ved museet
har tatt onlag 500 foto av heile produksjonslinja. Det blei og utført ca 15 intervju av tilsette.
Industridokumentasjon er ein metode både for å dokumentere ulike sider ved industrien og formidle
industrien og kunnskapen frå dokumentasjonsprosjektet, noko dette prosjektet er eit godt døme på.
Frå produksjonslokala til Dale Garn. Foto: Hanne Dale / Norsk Trikotasjemuseum
3
Forvaltning
Samlingsforvaltning
x
Vi har arbeidd med revisjon av samlingsplanen til MuHo i samlingsgruppa. Samlingsansvarleg
ved NT har i 2014 vore frikjøpt 50 % til arbeidet med ein felles samlingsplan for Hordaland,
der Bevaringstenestene er prosjektansvarleg.
x
Vart tildelt Kr 150 000 frå Norsk
Kulturråd til å ordne bedriftsarkivet etter CebelleTrengereid. 100 av 370 kassar
ordna og registrert, mellom
anna foto, vareprøver,
personal-relatert materiale og
ulike typar korrespondanse.
Samlingsforvaltar ved NT
arbeidde med dette hausten
2014 samarbeid med tilsette på
Bergen Byarkiv.
Arbeid med arkivet etter Cebelle-Trengereid på Bergen Byarkiv.
Foto: Bergen Byarkiv
x
Dokumentert og tatt imot
gjenstander, arkiv og foto etter Tangens gardinfabrikk. I samarbeid med Bergen Byarkiv.
x
Prosjektrapporten til samlingsprosjektet Forvalting av teknisk-industrielle samlingar fullført
og avslutta.
x
Arbeid med fotosamlinga; vi har starta arbeidet med å organisere og katalogisere
fotosamlinga ved museet, og har hovudsakleg rukke over nyare tilvekst. Arbeidet med dette
prosjektet måtte vike for arbeid med arkivet etter Cebelle-Trengereid, m.m., og vi vil
vidareføre det i 2015.
x
Samlinga etter Gunnar Pedersen AS:
digitalisering av eit lite utval dias frå
ca. 1950-70 som viser broderi i
interiør.
x
Lageret i Ytre Arna er tømt og
maskinar og gjenstandar er flytta til
nytt og betre lager i lokala etter Dale
fabrikker, særleg mtp. sikkerhet,
fuktigheit og temperatur. Desse
lokala er også rimelegare enn dei i
Arna. Mellom anna er maskinar og
utstyr etter band- og lissefabrikken
Cebelle Trengereid, blitt flytta dit.
Dokumentasjon av fyren og sprinklaranlegget ved fabrikken.
Foto: Hanne Dale / Norsk Trikotasjemuseum
4
x
Museet har hatt to innflyttingar i fellesmagasinet i løpet av året: i hovudsak broderi etter
Gunnar Pedersen AS og gardinprøver frå Tangens Gardinfabrikk.
x
Det er rydda i beredskapsrommet og opplysingar er innhenta.
Dokumentasjon
x
Vi har planlagt og gjennomført dokumentasjon av Dale Garn i samarbeid med Pandora film.
Film- og fotodokumentasjon av fabrikklokala og produksjonslinja, og til saman ti intervju med
tilsette (som og nemnt over).
x
Dokumentert mekanisk verkstad, fyren, teaser, tvinnemaskin, beredskapslager, reparasjon av
strikkemaskiner og andre område på fabrikken.
x
Dokumentasjon av reparasjon av sokkestrikkemaskin (Nagata Seiki frå 1980- og 90-talet).
Dokumentasjonen føregjekk i samband med overhaling og igangsetjing av desse maskinene i
juni saman med Harald Sagen, Safa Samnanger. Maskinen er ei gåve frå Safa Samnanger.
Tilvekst i 2014
1) I samarbeid med Bergen Byarkiv henta vi gjenstandar og
arkiv etter Bergensbedrifta Tangens Gardinfabrikk.
Materialet rommar stort sett vareprøver og stoffprøver av
gardiner, dukar og møbelstoff. Vi har tilvekstført til saman
142 gjenstandar frå Tangens Gardinfabrikk.
2) Museet har fått ei manuell rundstrikkemaskin i gåve frå ein
privatperson. Maskina er ubrukt og komplett, er av merket
«Bi» og er frå 1930-talet (truleg 1932).
3) Museet var til stades ved stenginga av Sentralbadet i
oktober, der tidlegare garngrossist Asbjørn Nøland AS
hadde lagerlokale tidlegare. Museet tok imot eit utval
mønster til handstrikk, til garn frå m.a. Dale Garn, Sandnes
Ullvarefabrikk og Sandnes Kamgarnspinneri.
4) Eitt måleinstrument for garn frå Bergen Tekniske Skole.
5) I etterkant av dokumentasjonsprosjektet ved Dale Garn,
har vi motteke bilete frå produksjonslokala, litt
reklamemateriell, arkiv og nokre bøker.
Terningar med knappenåler: reklame
frå Tangens Gardinfabrikk. Foto: Hanne
Dale /Norsk Trikotasjemuseum.
5
Innflytting i Fellesmagasinet til Bevaringstenestene/ MuHo
To innflyttingar, all hovudsak broderi etter Gunnar Pedersen AS og gardinprøver frå Tangens
Gardinfabrikk.
Lageret i Ytre Arna er tømt og maskinar og gjenstandar er flytta til nytt og betre lager i lokala etter
Dale fabrikker, særleg mtp sikkerhet, fuktighet og temperatur. Desse lokala er også rimelegare enn
dei i Arna. Mellom anna er maskinar og utstyr etter band- og lissefabrikken Cebelle Trengereid, blitt
flytta.
Formidling
2014 var eit godt besøkt år ved museet og me hadde 7806
besøkande som nytta seg av museet sine ulike
formidlingstenester og utstillingar.
Formidlingsavdelinga har gjennom året hatt jamlege møter
innan dei ulike formidlingstiltaka som er alt frå å driva
kafeen, utvikling av museumsbutikken, strikkekafear,
idémyldring, samt avvikling av arrangement, publikumsretta
arbeid; ta imot og gi omvising til enkeltpersonar og grupper
inkludert skular og barnehagar i og utanfor opningstid (med
ulike vinklingar og tema), ulike aktivitetar i skuleferiar,
utvikle og vedlikehalde heimesida, annonser, utvikling av
barneverkstaden, utstillingar etc. Mykje av dette arbeidet
går føre seg i tett samarbeid med avdelingsleiar.
Guttar som deltar på opplegget Jakten på
Bæændik. Foto: Ingrid Høibo
Gjennom heile året har me tilbudd barnefamiliane faste opplegg for barn annan kvar søndag:
barneverkstad og omvising for barn; Bændik. Pedagogiske tilbod til barnehagar og skular, småtrinnet,
SFO, mellomtrinnet, ungdomstrinnet og vidaregåande skule. Også undervisingstilbod til høgskular.
Omvisingar i fabrikken for ordinært publikum i og utanom opningstid. I tilknyting ulike arrangement
har det også vore tilbod om omvising i Kulturminneløypa og i Stoff, Støy, Strev, Stemmer.
Diverse oppslag i media, som i Strilen, Avisa Nordhordland,
Åsane Tidende, NRK Hordaland, radio og Klassekampen.
Utstillingar i galleriet
x
Malerier av Gunnar Slettebakken, 16. februar- 30. april
x
Studentar frå KHiB, Loose Ends, 11. – 31. mai
x
Karin Aurora Lindell; Lindells mobile tekstilfabrikk, 5.
juni- 12.oktober.
Barn i maleriutstillinga til Gunnar Slettebakken.
Foto: Ingrid Høibo
6
x
Marie Skeie: 1000 fugler, eit internasjonalt kunstprosjekt mellom Norge og Gaza, 25. oktober
2014- 4. mars 2015
Detaljer frå utstillinga Tusen Fuglar av Marie Skeie. Foto: Ellen M. Risbruna/ Norsk Trikotasjemuseum
Undervisningstilbod og skulebesøk
Travelt skuleår med stadig fleire besøkande og vi får god respons både på alle undervisingstilboda, på
våre arrangement og utleie.
ER og IH deltok på «Kulturell markedsplass» i regi av Den kulturelle skulesekken i Bergen, med
informasjon om museet sitt skuletilbod. Deira nettportal fungerer fint mtp å få sendt ut informasjon
til grunnskulane i Bergen. Vi ser at fleire og fleire lærarar bruker denne sida. Vi jobbar stadig med å
nå ut til nye skular og lærarar, sidan det framleis er slik at det først og fremst er dei som kjenner
museet og som er spesielt interesserte som kommer. Ved sidan av speler også avstand og kollektivtilbodet mykje.
7
Døme på
undervisingstilbod
Bli kjent med ull
For barnehagar, skuler og SFO:
Gjennom heile året kjem
barnehagar, SFO-elevar, og
skuleklassar frå 1.-3. trinn for å
lære om ull og korleis ein kan lage
klede av ull. Dei fleste av desse
gruppene får og omvising med
sauen Bæændik i fabrikken.
Jakten på Bæændik
Annankvar søndag og kvar dag i
skuleferiane har vi hatt tilbod om barneomvising i fabrikken. Her leitar vi etter sauen Bæændik som
fortel om korleis ulla kan bli til ein undikk og klede.
Barneverkstader
Gjennom heile året tilbyr vi eigne barneverkstader søndagar i partalsveker, og i skuleferiane. Barna
får ta del i tekstile aktivitetar som både vektlegg fingerferdigheit, kunnskap og fantasi. I planlegginga
forsøker vi å gjere opplegga inspirerande både for gutar og jenter. Tema i 2014 har vært; bilder med
kakeformer og filtenål, påskekyllingar med ull, filt og synål. Sommeraktiviteten var å lage
fingerdukker, framover hausten papirblomster av gamle vekeblad og reklamemateriell, slangar i
våttovingsteknikk, våttoving av «Såpe i ulldyne», juleverkstad med kremmerhus og bordynt med
fabrikk-kjegler, filt, perler og stas.
Den industrielle revolusjon
Vi får ofte besøk av skuleklassar frå ungdomsskulen og vidaregåande som vil lære meir om den
industrielle revolusjonen og ser på Salhus som eit godt eksempel på industrialiseringa av Norge frå
siste halvdel av 1800-talet. For dei eldre elevane dreg vi også inn å gi kunnskap om arbeidsforholda
og streiken ved Salhus-fabrikkane i 1920.
«Traff du Clausen, var det bare å neie…»
Dramapedagogisk tilbod til skuleklassar på mellomtrinnet. Her vert elevane kjende med korleis det
var å vakse opp i ein industristad som Salhus. Elevane får gjere fabrikkrelaterte aktivitetar som krev
samarbeid og innsats. Vi pratar om korleis det var å arbeide på akkord og at arbeidsgjevar (Clausen)
var nøye med at alt var utførd skikkeleg. Opplegget rundes av i skulehuset kor elevane får være ein
gamaldags skuleklasse, dei øver inn ein song som dei syng når Clausen kjem på inspeksjon.
Opplegget er og gjennomførd som barneaktivitet under aktivitetsdagar som «Livet utanfor
fabrikken» og på «Levande fabrikk».
1000 fuglar- eit kunstprosjekt
Ulsmåg skule og Salhus skule deltok i kunstprosjektet til Marie Skeie. Menneske i Palestina og Norge
skal brodere fuglar og legge ved ein bodskap som vart med i utstillinga som opna i galleriet på
museet 19.10. IH var i denne samanheng på Ulsmåg skule for å få dei til å bidra i prosjektet, og dei
8
leverte inn om lag 60 fuglar. IH og SG tok i mot til saman 30 elevar frå 4.-7. trinn på Salhus skule som
og bidrog til denne utstillinga.
Til saman hadde vi i 2014 totalt 1451 skuleelevar som fekk eit tilpassa undervisningstilbod hos oss
ved Norsk Trikotasjemuseum, det er ei auke på 200 elevar frå 2013.
Marknadsføring
ER har arbeidet med brosjyre med informasjon om tilbod til skular og barnehagar, og denne skal
leverast ut til og skal leggast ut som ei pdf-fil på våre heimesider. Også laga plakatar og
informasjonsmateriell til arrangement, strikkekafe og Levande fabrikk.
ER har også jobba med å oppdatere heimesida, facebook og instagram. Vi har nå over 500 som
følgjer oss på facebook. Vi har oppretta ein konto/sted for Norsk Trikotasjemuseum på Tripadvisor i
sommar. NT deltar i webrugga til MuHo.
Prosjekt
Prosjekt 1814- fellesprosjekt i
MuHo
LVS og IH deltok i MuHo sitt felles
undervisingstilbod til skulane i
Nordhordland om demokrati, mat og
helse i 1814. Muho si
hovedmarkering av grunnloven. Vi
var med på planlegging og
gjennomføring i samarbeid med
kollegaer frå dei andre avdelingane.
Aktivitetane fann stad på Vestnorsk
Utvandringssenter, Lyngheisenteret
og Osterøy museum. Til saman 400
skuleelevar frå ungdomsskular i
Nordhordland deltok.
Vi er ikkje kommet til jorden
for noe gjestebud- teater
I år feira vi at det er fem år sidan vi
satte opp forestillinga for første
gong. I år viste vi seks forestillingar i
perioden 7. -16. november, med
totalt 780 publikummarar, noko som
tilsvarar eit belegg på 81 %. Den siste
forestillinga var så full at vi måtte ty
til ståplasser, men vi måtte også
avvise folk i døra sidan det ikkje var plass til fleire i salen. Framleis får vi mange gode
tilbakemeldingar frå publikum. Avisa Strilen konkluderte med: «Strålande Gjestebod». Vi har også i år
vidareført samarbeidet med Salhus skule, kor elevane i 4. og 5. klasse får undervising i dramalek og
9
teaterøving, og dei speler i stykket. Elevene blir delt inn i to grupper, og har spelt kvar si helg. Etter
fem år er forestillinga i ferd med å gi ein ny generasjon felles referansar til felles historie.
Det er klare forventingar om at stykket og skal spelast i 2015.
Arrangement
x
25. mars: Strikkekafe, 1000 fuglar med Marie Skeie
x
29. april: Strikkekafe, Hanne Dale fortel om broderisamlinga frå Gunnar Pedersen
x
5.-9. mai workshop med KHIB
x
10. mai: Utstillingsåpning – KHIB, Loose Ends
x
27. mai: Strikkekafe med Solveig Jordal som fortalte om minnetepper
x
15. juni: Livet utenfor fabrikken
Utkledde barn under Livet utanfor fabrikken. Foto: Lars Voss Sørhus/ Norsk Trikotasjemuseum.
x
15. juni: Opning av kunstutstillinga til Karin Aurora Lindell; Lindells mobile tekstilfabrikk.
Oddny Miljeteig, nestleiar i komité for Kultur i Bergen kommune opna utstillinga.
x
26. august: Strikkekafe, 1000 fuglar med Marie Skeie
x
31. august: Levande fabrikk
10
Syerskere som jobba på Salhus Tricotagefabrik då den var i drift. Her viser dei
korleis ein syr under Levande fabrikk. Foto: Ellen M. Risbruna/ Norsk
Trikotasjemuseum.
x
30. september: strikkekafe Salhusstrikk med Kristine Akselberg, del av Ulluken 2014
x
15. oktober: Opning av 100 fuglar av Marie Skeie. Sveinung Valle opna utstillinga, musikalske
innslag fra Dråpe, skype fra Gaza og innlegg av kunstner Kathrine Meisfjord
x
24. oktober: Dei ureine, ei forestilling om dei spedalske på strilelandet. Song, foredrag og
musikk ved Reidun Horvei, Ole Didrik Lærum og Per Inge Hove
x
28. oktober: Strikkekafe Nøstebarn
x
25. november: strikkekafe Human Knitting Machine med strikkedesigner Ingun Myrstad
x
Deltok og bidrog inn i Ulluken 26. september- 5. oktober
x
Deltok og bidrog inn i Kulturfest Åsane 26. oktober- 2.november.
Anna
Skriver tekster om industribedrifter og legger ut på: www.industrimuseum.no
Vi har starta opp med å lage mønsterperm til museumsbutikk og til kafeen. Tanken er at besøkande
skal kunne bla i denne og ta kopier til privat bruk, i påvente av ei digital formidlingsløysning for
mønstra. Besøkande kan fritt kopiere broderimønstra, og vi sel mønstre/ oppskrift til strikking.
Filmen av Dale garn blir vist fast i museet sin foaje.
Arbeidet som er gjort av samlingsgruppa og driftsleiar i mekanisk verkstad, har bidrege til ei utviding
av publikumstilbodet.
11
Museumsbutikk og produksjon
Norlender på Osterøy vaskar og etterbehandlar den ferdig strikka metervaren som nå har fått nye
fargar med garn frå Sandnes garn. Skreddar Kristine Akselberg syr produkt for museet, og har designa
2 nye jakkemodeller. Offisiell lansering i september. Prisen på genserane vil bli satt opp. Også
putetrekk og pulsvarmarar i den nye fargen. SG ferdigstiller pledd og skjerf, og lager sitteunderlag.
Nye merkelappar til alle våre produkt under det nye navnet SalhusStrikk.
Rådgjevingstenesta
Arbeider med å kartleggja tekstilbedrifter i Bergen kommune. IH har hatt eit møte med NERAmuseum om vidare bevaring av gjenstandar, arkiv og kunnskap om teknologibedrifta.
TKB har bistått Bergens Tekniske Museum med søknad som støtte til arrangementet «Kulturnatt».
Kommunen støtta prosjektet med 6000,- Ho har og vore på museets julemøte.
Tekstilindustrien i Bergen
Vi har starta opp eit prosjekt om å kartlegge tekstilindustrien i Bergen. Vi vet at nær alle slags
tekstiler har blitt produsert i nærmiljøet i løpet av 1900-tallet, men det gjenstår mange spørsmål vi
ønsker svar på. Hvor mange tekstilfabrikker har hatt sitt virke innenfor dagens grenser for Bergen
kommune? Hva ble produsert? Hvor ligger/lå disse fabrikkene? Hvor mange var sysselsatt ved de
ulike bedriftene?
Vi startet med en plan for å lage oversikt over alle bedrifter. Oppslagsverk som «Norsk Teko-industri»
(1976) og «Det Norske Næringsliv» har vært viktige kilder. Vi har nå en liste på 116 bedrifter som av
disse blir regnet innenfor tekstilindustrien. Planen er å utvikle en liste med informasjon om produkter
og antall ansatte. Vi må finne ut når bedriftene har virket, og hvilke bedrifter som egentlig kan samles
under samme eierskap/konsern. Det er interessant å følge eierskap og merkevarer over ulike
adresser og bedrifter.
Vi ønsker og er i gang med å utvikle et kart hvor hver fabrikk blir plassert inn, samle bilder og de
opplysningene som er nevnt ovenfor, slik at man kan få et inntrykk av hvordan tekstilindustrien en
gang har dominert så vel gatebildet som klær og tekstiler knyttet til interiør i de vestlandske hjem.
Listen er klar som et dokument i excel, og vi har akkurat fått opprettet et eget kart i Google Maps
hvor vi kan legge inn adresser og mer informasjon om de enkelte bedriftene.
12
Forvaltning
Bygg og anlegg
Utvendig arbeid
2014 har vore eit år med mykje godt ver, og vi har fått vaska, skrapa, grunna og malt både bygg og
vindauge. Vi gjer greie for kva som har blitt malt under:
BYGG PÅ OMRÅDET
x
Rulleboden (bygg 1866), veggar
x
Skulehuset (bygg 1878), vegger og
vindauge
x
Alle veggane på lærarbustaden (1864)
x
Vegg under rapo 1860 bustad og
bodtilbygg 1860 bustad
x
Dei nye vindauga til Kveldheim (bygg
1866) har blitt grunna og malt.
FABRIKKEN
x
Gavlvegg på 1900- bygg
x
Vegg til oljetankrom og på vegg til
varmeloft
x
Gavlvegg 1932 bygg
x
Saman med Bevaringstenestene (som
Foto: Hanne Dale / Norsk Trikotasjemuseum
held til i ein del av fabrikkbygget) vart det
leigd inn firma som malte veggene på felles
bygg, 1936, 1953 og 1913. Tilsette på museet kitta og malte vindauga. Det vart skifta ut
knust glas, samt utført vedlikehald på dei originale stålrammene som glasa står i. Eitt
omfattande og stort arbeidd. Om ønskjeleg, kan ein lese rapporten over arbeidet via
Hordaland Fylkeskommune.
Bygg 1900 vart reingjort, skrapa og malt sommaren 2014.
Før alt malearbeidet kunne ta til, måtte stillaset settast opp, og tas ned igjen etter at arbeidet var
avslutta, eit tidkrevjande arbeid, men heldigvis har vi dei siste åra kjøpt inn stillas slik at vi ikkje treng
å leige inn.
Anna utvendig arbeid
Hausten 2013 opplevde vi tider med store nedbørsmengder og mindre flaumskader. Milaelva, som
går under bygg 1900, brakte med seg store mengder lausmasse og stein som la seg under bygg 1900.
Vi har fjerna 70- 80 kubikk med steinmasser og rydda under bygget ved hjelp av ferje med
gravemaskin og dumper (sjå foto under). Det vart denne gongen grove mykje djupare enn sist i 2007.
13
For å komme til under bygget måtte vi
demontere kaien for å kunne stå oppreist
mens vi jobba. Vannmassane øydela nokre av
dei berande konstruksjonane på kaia.
Deler av utgiftene til dette vart dekka av
Namsfogden. I 2015 skal vi fullføre arbeidet
med ny understøtting av kai, og skru
kaiplankane på plass igjen. Vi skal og følgje opp
NVE som har lova att Milaelva skal sikrast i
2015. Til høgre ser ein foto frå oppryddinga.
Alle dei andre kaiane er vaska og fått to strøk
med overflatebehandling.
Elles er det utført mykje arbeid på museet sitt
uteområde. Nokon stader har vi planert, sådd
plenfrø, gjødsla og kalka. Nokre
natursteinmurar har blitt satt i stand av
museet. Vi har og erstatta smale stiar med
opparbeidde gangveier. Desse er myke meir
funksjonelle, og ikkje minst historisk riktige.
Ved sidan av dette har deler av uteområdet
blitt spylt og kosta, og benker har blitt satt ut
både på badeplass og elles der dei naturleg
høyrer til.
Anna vedlikehaldsarbeid og arbeid på
anlegget
Vi har skifta dei berande bjelkane under rapo
på 1860 bustad. Her var det mykje råte grunna eldre dårlege bygningsteknisk løysningar. Vi måtte
også skifte opplengarane på deler av den lafta veggen grunna ein lekkasje.
Vi har i fleire år har leigd eit lager i Ytre Arna, til maksinar og til ulike gjenstandar. Tilstanden i dette
bygget har ikkje vore god, og vi har nå flytta alt
over til eit nytt og betre lager på Dale kor
fuktighet og temperatur er mykje betre.
På kaia sør ved fabrikken har vi montert ein
ladestasjon til el- bilar.
Arbeid innvendig
Mekanisk verkstad
Vi har rydda, sortert og reingjort handverktøy,
elektrisk verktøy, både handheldt og stasjonært.
Forutan sortering og reinhaldsarbeidet, har
mekanisk verkstad blitt dokumentert via film og
Frå dokumentasjonen av mekanisk verkstad; reinhald og gjennomgang
av verktøy. Foto: Hanne Dale / Norsk Trikotasjemuseum
14
foto. Handverkarane har arbeidd saman med samlings-forvaltarane, og informasjonen til handverkar
er filma og nedteikna. Korrespondanse og katalogar vi fant på mekanisk verkstad, er sendt vidare til
Bergen Byarkiv. Ved å få satt istand verkstaden er det nå enklare å kome til bygningskonstruksjonane
i lokalet, samt vi kan også nå vise verkstaden til publikum.
Fyrrom
Rydda, sortert, reingjort og malt. Mykje av det opprinnelege utstyret har blitt dokumentert saman
med samlingsforvaltarane via film og foto. Som med mekanisk verkstad kan også dette rommet nå
visast fram til publikum.
Detalj frå fyrrom. Foto: Hanne Dale / Norsk Trikotasjemuseum
Maskinparken
x
x
x
x
Spolemaskinen på spoleloftet er gjennomgått.
Sokkestrikkemaskinar er gjennomgått.
Ringspinnemaskin er gjennomgått.
Rundstrikkemaskiner er også gjennomgått.
Diverse anna arbeid
x
x
x
x
x
x
2 dreiemaskinar og 1 stor boremaskin, satt inn med olje.
Ny eldstad er montert i lærarbustad.
Deler av vegg på ullaloft fått nytt panel.
Rotne golvbjelkar i eit lite rom i bakdelen av 1900-1910 bygg er skifta ut.
Rydda, sparkla, pussa og malt i 1860- bustad.
Sprinkel anlegget, delvis frå 1928 og det nest eldste i Norge som framleis er i drift, er vaska,
reparert og målt med 2 strøk.
15
x
Utført vedlikehald av gamalt tretongdekke på golv på spoleloft. Tretrong er ei blanding av
sement og sagflis, og fabrikken la dette på golvet for å unngå at golvet blei glatt om ein sølte
olje. Tretongen motverka at olja trakk ned i tregolvet.
Sikring av bygget og anlegget
Vi lister opp ulike sikringstiltak som er utført i 2014:
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Nytt sikringsskap med varmeelement i fjellhallen.
Installert og montert EFP1 system i hovudtavler i fabrikken og på bygget Kveldheim (1866).
8 underfordelingskap er oppgradert, etter nye forskrifter frå installatør.
Branndetektert rullebod (1866). Nå er også denne kobla direkte mot brannsentralen og er i
egen sone knytt til Kveldheim (1866).
Mekanisk verkstad: sikra el- anlegget og utjevningsjorda.
Smia: skifta el-kabler, overhalt og sikra motor for esse og utjevningsjorda.
Fyr-hus: full overhaling av el- anlegg, alle kabler og utgjevningsjorda. Nye nød- og
rømningsveger, samt installert nød og ledelys i rømningsvegen
Installert detektor på klubbkontor.
Installert el-tidsur på hvitevarer.
Sprinklersentral: Installert «overvåkning» av utkoblingsnøkler og nøkkelsafe.
Skorstein 1905: Lynvern fra fabrikkpipe, kobberkabel og kobberplate er lagt ut i sjø.
Lagt om el- kablar i skulehus, på ullaloft og i magasin.
1900- bygget: Ny strømforsyning med underfordelingsskap og sikring av El-anlegg,
utjevningsjorda.
Person/vareheis i 1953-bygg: Pga. nye forskrifter frå heiskontrollen har vi montert to stk nye
lyspunkt i tak.
Skifta to dører i rømingsvei i fyrrom.
Elles held vi framleis på å skifte ut pcb-haldige komponentar i dei gamle lysarmaturane, eitt
omfattande og tidkrevjande arbeidd.
BKK foretok ein omfattande el-kontroll på alle bygga til museet hausten 2014. BKK kunne kun peike
på små manglar, og desse er nå retta opp.
Alle avtalte årskontrollar og serviceavtalar er gjennomført. Handverkarar har delteke på
brannvernkonferansen, fått kursbevis som godkjent montør av eldsteder og skorsteinar, og på andre
fagleg relevante kurs og seminar.
1
EFP-systemet er eit brannsikringssystem som detekterer og stopper branntilløp i elektriske anlegg før brann
eventuelt bryt ut.
16
Nasjonale nettverk og andre nettverk
AKR sitter i gruppa Nasjonal beredskapsgruppe i regi av Nettverk for arbeiderkultur.
TKB og AKR er aktive i Nettverk for arbeidarkultur og Nettverk for industrihistorie, og NTvar vertskap
og deltakarar (TKB og AKR) på seminaret til gruppa «Det fleksible arbeidsliv».
AKR sitter og i arbeidsutvalet til det nyoppretta nettverket mellom UiB/ AHKR, Byantikvaren i Bergen,
Hordaland Fylkeskommune, ved fylkeskonservator, Universitetsmuseet i Bergen som skal sjå på ulike
problemstillingar innan forvalting og forsking på industriminner.
AKR og TO er aktive i Nettverket for dei nasjonale industriminna.
NT er også med i Nettverket nordiske tekstilindustrimuseer.
Kurs
TO: Brannvernkonferansen og på kurs for å bli godkjent montør av ildstader og skorsteinar.
LVS og IH: formidlingsseminar, «Maur i rompa».
AKR: delteke på leiarseminar i regi av Norges museumsforbund.
TKB, IH og AKR: Gjennomført kurs i industridokumentasjon i Kristiansund.
TKB og AKR: Seminar; «Prioritering av samlingene» 13. og 14. mars på Bryggens museum, i regi av
Bymuseet.
LVS og IH: Gjennomførte faget Muntlig formidling i regi av NLA.
SG: Tovekurs
SG: fullført eit emne i Kulturvitskap ved NTNU.
Ved sidan av dette har tilsette også delteke på ulike seminar i regi av mellom anna Norsk Kulturråd,
Norges museumsforbund, Riksantikvaren, Hordaland fylkeskommune, Bergen kommune, på og av
andre konsoliderte museer etc.
Til slutt vil vi takke alle samarbeidspartnarar for godt samarbeid, og ikkje minst
gi ein takk til Venneforeininga til Norsk Trikotasjemuseum for alt godt arbeid
utført av deira medlemmer.
Ann Kristin Ramstrøm
Salhus
Februar 2015
17
2014 Årsrapport
1
Innleiing
Aktiviteten ved BEV har vore variert og spanande i 2014. Gjenstandar frå musea er teke godt hand
om, og plasserte i Fellesmagasinet for musea i Hordaland. Tall på musea som flytte inn i 2014 var syv.
Tre ordinære flytteprosjekt vart avlyst. Med ein tilsett i farspermisjon frå september måtte det på
plass vikar som trong opplæring. Det er behov for fleire tilsette i dette viktige arbeidet for samlingane
ved musea.
Oppdrag kjem inn, men det er konkurranse om oppdraga. BEV er i ein marknad som veks.
Det har i 2014 vore stor aktivitet knytt til konservering, både med omsyn til tekstil- og
gjenstandskonservering. Det er viktig å ha på plass denne kompetansen og derav tilbodet til både
musea og eksterne kundar.
Dei som får informasjon om vårt konserveringsarbeid ved omvising, synast det er spanande og nyttig
å verte kjend med denne type verksemd ved musea.
BEV har i 2014 også delteke internasjonalt ved ICOM-CC sin kongress i Melbourne kor vår
tekstilkonservator Ida Areklett Garmann heldt eit innlegg knytt til Hannah Ryggen sitt teppe « Vi
lever på en stjerne», som vart skada 22.juli 2011 i terrorangrepet på høgblokken i
Regjeringskvartalet.
Forvaltning – Samlingsforvaltning – Revita
Flytteprosjekt etter flytteprosjekt vert ferdigstilt, og tal på gjenstandar i magasinet veks.
Nokre museum gjennomførte to flytteprosjekt, medan andre seier frå seg sin moglegheit til
fri magasinplass grunna mangel på kapasitet til klargjering og registrering i Primus.
I 2014 vart det sluttførd flytteprosjekt frå 7 av musea, og svært ulike gjenstandar kom inn i
magasinet.
KODE har levert store skåp og det vart testa kor grensene går med omsyn til storleik på gjenstandar
som kan kome inn i Fellesmagasinet. To av prosjekta til KODE inneheldt to store skåp, samt
gjenstandar av metall. Handteringa av dei store gjenstandane var svært tid- og ressurskrevjande, og
dette var noko av årsaken til at flytteprosjekta ikkje vart ferdig handsama i Revitaprosessen i den
perioden som var avsett til dette. Arbeidet med metallgjenstandane heldt difor fram innimellom dei
ordinære flytteprosjekta frametter. Desse to prosjekta blir truleg ikkje sluttført før i 2015.
2
Utanom dei ordinære flytteprosjekta har Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum levert to
gjenstandar.
I 2014 vart det ekstra flytteprosjekt med undervisningsfilmar frå Bymuseet i Bergen som vart levert i
2010 avslutta.
I tillegg til innflytting har vi hatt eit fryseoppdrag med insektsanering frå Museum Vest.
To av flytteprosjekta inneheldt nokre gjenstandar som sannsynlegvis består av PVC, og der delar av
gjenstanden er i ein aktiv nedbrytingsprosess. PVC er eit materiale som kan ha negativ påverknad på
luftkvaliteten i magasinet og dermed også på andre gjenstandar i nærleiken. Bevaringstenestene har
ikkje kapasitet til å pakke denne type gjenstandar på særskild måte, og det er ikkje magasinrom i
Fellesmagasinet som gir moglegheit til å plassere dei isolert. Då Fellesmagasinet rommar ERNI
gjenstandar frå fleire ulike eigarmuseum ser vi dessverre ikkje at vi kan ta inn større gjenstandar av
PVC i magasinet. I høve til eit nytt Fellesmagasin for musea i Hordaland vil det vere mogleg å ta
omsyn til oppbevaring av denne type gjenstandar. Vi bidreg gjerne med informasjon og rettleiing til
eigarmuseet m.o.t. korleis dei kan pakke og oppbevare gjenstandane inntil eit tilbod i nytt
Fellesmagasin er på plass.
I Revita-prosessen vert det nytta forskjellig teknisk utstyr som t.d. diverse fotoutstyr,
strekkodeskrivar og programvaren Primus. I 2014 har det vore behov for reparasjonar og
oppdateringar, og det har ført til forseinking i arbeidet.
Arbeid med Primusrevisjonen vart avslutta ved årsskiftet 2014/2015.
Klima- og skadedyrkontroll vert kontinuerleg utført i magasin og atelier.
Det har vore tre studiebesøk der interesserte og representantar frå eigarmusea har kunne studere
gjenstandar frå Fellesmagasinet i Studierommet ved Bevaringstenestene. Dette er også ei side ved
forvaltninga av Fellesmagasinet som krev ressursar.
3
Magasinrapport
Institusjon
Magasinert (avslutta flytteprosjekt)
SUM
2013
2013
2009Endring etter Primus
2012
inn
ut
revisjon
0
Baroniet Rosendal
Bergens Sjøfartsmuseum
Bymuseet i Bergen
Hardanger og Voss museum
Kunstmuseene i Bergen
0
2817
732
1346
52
337
448
-1 Fullført 2014: + 46
Museum Vest
Museumssenteret i Hordaland
2039
1008
111
127
Fullført 2014:+/- 0
NVIM
138
Sunnhordland Museum
610
Baroniet i Rosendal
Bergens
Sjøfartsmuseum
Bymuseet i Bergen
Hardanger og Voss
museum
KODE-Kunstmuseene i
Begen
Museum Vest
Museumssenteret i
Hordaland
Norsk Vassdrags- og
Industristad Museum
Sunnhordland museum
Sum totalt
0
220
550
19
272
3701
752
1839
Fullført 2015: - 31
241
1002
2391
2106
Fullført 2014:+/- 0
2
140
Fullført 2014:+/- 0
59
715
2093
11916
Fullført 2014: +/- 0
-6 Fullført 2014: + 3
Fullført 2013: + 1
46
Sum
Institusjon
Musea i Hordaland
2014 Sum
1121
-7
BEV
BEV
BEV
BEV
SUM
anvendte
anvendte
anvendte
anvendte timer totalt
arbeidstimer arbeidstimer arbeidstimer arbeidstimer pr museum
2011
2012
2013
2014
0
125,83
16,25
2,5
145
0
656
0,5
426
162
613,65
545,15
410
708
2106
88
654
121
211,75
1075
875
330
753,15
647
979,5
334,75
604,25
333,5
3212
1645
280
288,95
365,24
851,45
1786
289
244
3,5
283,25
820
269
282,95
265,2
237,25
1055
2787
3422,38
2861,09
3479,1
12549,57
4
Fellesmagasin for musea i Hordaland – nytt areal
Det er stor interesse for eit nytt Fellesmagasin for musea i Hordaland. På eit møte i Salhus 22.mai
uttrykte representant frå Kulturrådet stor forbausing over at det ikkje tidlegare har kome søknad frå
Hordaland knytt til nytt Fellesmagasin.
Hordaland fylkeskommune gav i 2014 klarsignal til at det kunne etablerast eit utval som skal arbeide
med saken, sett saman av ein representant frå Hordaland fylkeskommune, ein frå Bergen kommune,
to representantar frå Hordaland Museumslag og tre representantar frå MuHo. Fyrste møte vart
halde 26. august, og der vart det gjeve ein oppsummering frå førre prosess knytt til Fellesmagasin.
Det vart levert ut ei liste med kravspesifikasjon til magasin.
Konservering
Konservering for musea i Hordaland
Museumssenteret i Hordaland – Kulturverntenesta i Nordhordland
Etter tildeling av prosjektmidlar frå Hordaland fylkeskommune vart det utarbeid ein rapport med
tilstandsvurdering og førebyggjande tiltak av samlingane i Nordhordland i samband med oppsett av
ein samlingsforvaltningsplan for området.
Museumssenteret i Hordaland – Vestnorsk utvandringssenter
Forslag til konservering av ei uniformsjakke med utarbeiding av kalkyle på arbeidet.
Museum Vest – Hanseatisk museum
Ei pumpe av tre (HMB 00573) vart konservert for utstilling i museet.
Museum Vest - Herdla museum
Fana frå Herdla fråhaldslag vart konservert, og kan etter reingjering og stabillisering igjen utstillast.
Synfaring på Herdla museum 4.november med gjennomgang av ei tekstilsamling gjeve til museet som
gåve frå Herdla gard.
5
Synfaring Museum Vest – Herdla museum
KODE 1 – Vestlandske Kunstindustrimuseum
Sluttført konservering av tre kinesiske porselensgjenstandar som vart skada eller knust under
tjuveriet i januar 2013. Det gjeld ei lita skål (VK 1931 no 272), skål (VK 1930 no 65) og ein vase (VK 201 - 1910)
Konservering av lita skål frå KODE 1 etter innbrudd og tjuveri
KODE 1 – Vestlandske Kunstindustrimuseum
I samband med utstillinga «Nålens øye» vart eit hårbroderi (VK.06889) og eit silkebroderi (VK.02062)
konservert. Ramma til hårbroderiet trong også konservering.
Detalj av silkebroderi
Silkebroderi
Vrange av hårbroderi
I samband med utstillinga vart det utført eit oppdrag for KODE knytt til utpakking og montering av
fem broderi og eit kunstverk frå Nasjonalmuseet.
Eit anna oppdrag for KODE var knytt til nedpakking av uniformar samstundes som informasjon vart
gjeve til konservatorstudentar frå Tyskland som var i praksis ved KODE.
Det vart også sett opp ein kalkyle for monteringsarbeid knytt til ein altarduk.
KODE – Troldhaugen
Tilstandsvurdering og konserveringsforslag med påfølgjande kalkyle av Edvard Grieg si skinnveske.
6
Bymuseet i Bergen – Gamle Bergen Museum
Ei gipsbyste (GB 19914) vart konservert etter skadar som var oppstått ved avstøyping.
Bymuseet i Bergen – Alvøen hovedgård
Glas frå eit vindauge vart limt.
Bymuseet i Bergen – St. Jørgen Kirke, Lepramuseet
Dei konserverte kyrkjetekstilane vart remonterte.
Bymuseet i Bergen – St. Jørgen kirke, Lepramuseet
Etter brannen var det behov for å reingjere og stabilisere læret på knefallet ved alterringen.
Konserveringsarbeidet vart utført på staden.
Overflatereingjering av knefall
Ferdig konservert knefall
7
Norsk Vasskraft- og Industristadmuseum
Konservering av to faner (Fane NVIM-05332 og Fane NVIM-04374) for ei temporær utstilling i Tyssedal i
november 2014. Begge fanene skal tilbakeførast til Fellesmagasinet i løpet av våren 2015.
Etterglatting av faneduk
Ferdig konservert ved laminering
Ferdig konservert ved laminering
Eksterne kundar
Tekstilatelieret - Ferdigstilte i perioden
Universitetet i Bergen – Realfagsbygget
Det vart utført lysmålingar på billetteppet «Den røde tråd», som vi konserverte i desember 2013. Ein
kort rapport med verdiane som vart målt og tilrådingar på tiltak er utarbeida og oversendt.
Veøy kyrkje – Romsdalsmuseet
Sluttført konservering av den særs gamle og unike broderte linduken
Utprøving av metode
Våtrengjøring på sugebord
Under rengjøringsprosess: venstre side av foto ikkje reingjort
8
Storetveit kirke
Synfaring av golvteppe, med utarbeiding av kalkyle.
Stavanger domkirke
Av fem tilsendte messehaklar er tre ferdig konservert, og to har ikkje fått aksept til no.
Hamre kyrkje
Eit båreteppe er fukta, glatta og pakka om. Er avlevert.
Tinn kommune
Norsk flagg i silke er reingjort og konservert ved saum.
Nidaros domkirkes restaureringsarbeider
Utført synfaring av kroningskappa og to riksbanner (det eldre og det yngre)
Detalj av det eldre riksbanner Det yngre riksbanner
Tilsyn med kroningskappa
Trondhjems hospital
Messehakel vart konservert ved saumarbeid.
Tysvær kommune
Rekonservering av fane etter at utstillingsmonter vart knust og forårsaka skader på faneduken.
Arbeidet er sluttført.
Fortidsminneforeningen i Bergen og Hordaland
Det vart gjennomførd ei synfaring til Fortidsminneforeningen for vurdering av ein messehakel.
Messehakelen vart frakta til BEV for insektsanering og oppsett av kalkyle som vart sendt ut.
Statsbygg vest - Gamlehaugen
Synfaring i samband med omtrekking av møblement, og råd med omsyn til montering av nye
gardiner i biblioteket.
BEV vart hyra som fagleg konsulent i samband med prosjektet omtrekking av møblement, og oppsett
av anbodsbeskriving av veving av møbelstoff.
Synfaring av portierer i entreen med forslag til konservering for framtidig bevaring.
Brakanes group – Ulvik hotell
Konservering av biletteppet «Ørneredet», med våtreingjering og montering av nytt oppheng.
9
Før konservering; falma på retta, ringar øvst
Høgskolen i Bergen
To store flossryer er konservert ved våtreingjering og montering av nye oppheng.
Våtreingjering i karbad av flossrye
KFUK – KFUM Bergen
Konservering av fana ved reingjering og laminering. Den er no utstilt i KFUK – KFUM sine lokale.
Demontering av fane før konservering
Ferdig konservert ved laminering
Norges Handelshøyskole - NHH
Synfaring i representasjonsrommet frå Conrad Mohns villa «Stupet». I hovudsak er det
transparantene «Margeritter» av Frida Hansen som vart vurderte, men vi såg også på andre tekstilar.
Det vart utarbeida tilstandsvurdering og sett opp kalkyle på konserveringsforslag.
10
Nidarosdomen
Messehakel trong rekonservering etter å ha vore i bruk etter førre konservering i 2002.
Messehakelen er no reingjort, laminert og svake broderte områder er sikra. Den skal no takast ut av
bruk.
Konservering ved saum
Ferdig konservert
Haugalandsmuseene - Karmsund folkemuseum
For å stabilisere den særs nedbrotne fana og sikre den for framtida ved god magasinering, vart fana
montert til ei plate trekt med bomullsstoff og dekt med nylontyll som vart sydd fast til
bomullsstoffet. Det vart konstruert ei øskje etter mål slik at fana ligg stabilt.
Fana er i svært dårleg stand
Rensetest i hjørnet av gullramma
Davik kyrkje
Konservering av ein alterduk vart utført ved reduksjonsbleiking og reingjering. Små rifter i broderiet
vart konservert.
Ytre Arna historielag
Det vart gjennomførd ei synfaring 5.november av ei stor samling faner i historielaget sitt eige. Dei
ynskte råd og rettleiing om oppbevaring av desse.
Laksevåg bueskyttere
Fane frå Laksevåg bueskyttere er ferdig konservert ved laminering.
Lindås sogelag
Konservering av silkeskaut. Skautet hadde nokre hol som er sydd ned til støttemateriale.
11
Private kundar – tekstilatelieret
- samisk grene
- biletteppe av Jan Groth
- åkle i handspunne lin og ull
- ruteåkle
- åkle
- dåpskjole
Påbyrja oppdrag:
Sør Hålogaland bispedømme
Riksantikvaren har tildelt midlar til konservering av ei unik bispekåpe i sølvlamè, datert ca 1780.
Konserveringsarbeidet har starta opp.
Jødisk museum i Trondheim
Konservering av ei fangebukse som kjem frå konsentrajonsleiren Buchenwald. Buksa har store
mengder lim over det heile som bør fjernast. Utprøving av kjemikaliar er i gong.
Det er i 2014 sendt ut kalkyler på følgjande gjenstandar, der vi ventar på svar:
Strandebarm kyrkje: to messehaklar
Meland kyrkje: kollekthåv
Hamarøy kommune: kjole etter Marie Hamsun
Storetveit kirke: to store golvtepper
NHH: tekstilar i rommet frå Conrad Mohrs villa «Stupet»
Bergen KFUM/KFUK: to faner
Fortidsminneforeningen: messehakel
Gamlehaugen: vevde portierer
Mariakirken: kollekthåv
Sandøy kyrkje: messehakel
Høgskolen i Bergen: eit billedteppe og tre tekstiltrykk
Vestnes kyrkje: messehakel
Kulturhistorisk atelier
EFA Holding As – kunstverk av Dolk
Etter hærverk på kunstverk av Dolk ved overmåling, drog BEV på synfaring for å undersøke om det
var mogleg å redde verket. Det vart levert kalkyle som ikkje vart godteken.
12
Bergen Ur-service – urskive av glas
Det vart levert kalkyle på liming av fragmentane, men kalkylen vart avslått.
Hordaland fylkeskommune
Konservering av glasfelta tilhøyrande Langhaugen skule vart avslutta og råd vart gjeve med omsyn til
remontering.
Akasia – Mariakirken - Lysekroner
Ni av totalt elleve lysekroner i messing vart ferdig konservert ved å ha gjennomgått reingjering ved
fjerning av støv og skitt, rester av gamalt pussemiddel og mindre korrosjon. Det står att to
lysekroner.
Lysekrone i alle sine delar
Før og etter konservering av metallet
Akasia – Mariakirken - Sølv
Konservering av ca 40 gjenstandar av sølv ved fjerning av støv og skitt, restar av pussemiddel, tjukke
avleiringar og litt korrosjon.
Sølvgjenstand, etter konservering til venstre, før konservering til høgre.
Akasia – Mariakirken - Kyrkjeskip
Mykje støv og skitt på kyrkeskipet vart fjerna ved reingjering, og nokre mindre konserveringsarbeid
vart utført.
13
Etter konservering
Akasia - Mariakirken – Oppheng til lysekroner
Arbeidet med å klargjere oppheng til dei elleve lysekronene er planlagd.
Opphenga, som er forma som ei lenke, skal gjennomgå konservering og restaurering, inkludert
innsamling av malingsprøver i 2015.
Statsbygg Vest – Gamlehaugen
Ein av stolane i hallen vart trekt om, og BEV stod for reingjering av treverket slik at den originale
overflata vart bevart.
Universitetet i Bergen
Det har vore utførd synfaring og skrive rapport, samt konserveringskalkyler for 4 gjenstandar.
Private kundar – kulturhistorisk atelier
Symaskin
Indonesisk skål
Måneskinslampe
Glasmåleri
Ølkjenge
Baccarat vase
14
Måneskinslampe
Baccarat vase
Det er sendt ut kalkyler på følgjande gjenstandnar:
Mariakirken: konservering av fire lysestakar
Privat kunde: konservering av to vinglass
Museum Vest: konservering av ein malt ambar i tre.
Formidling
Musea fekk tilbod om kurs knytt til flytte- og Revitaprosess tidleg på året. Grunna liten interesse vart
kurset utsett til seint på året for å få med eventuelle nye medarbeidarar som kom til i løpet av 2014.
Kurset vart halde 26.sept. og berre 3 representantar frå musea deltok.
Åtte konservatorstudentar frå Köln hadde ein studiedag ved Bevaringstenestene kor dei vart viste
rundt i ateliera og fekk grundig informasjon om vår verksemd. Dei var sers nøgde med kva dei såg og
fekk høyre ved avdelinga.
Frå omvising på Kulturhistorisk atelier
Frå omvising på Tekstilatelieret
I samband med at KODE hadde desse konservatorstudentane i praksis, vart Bevaringstenestene bede
om å gje grunnleggjande informasjon om pakking og dokumentasjon av 6 drakter frå Kina-samlingen.
Foredrag
I samband med ICOM-CC sin kongress15.-19. september i Australia med tema «Bulding strong culture
through conservation», deltok Ida Areklett Garmann med eit innlegg om konservering av Hannah
Ryggen sitt teppe “Vi lever på en stjerne» som vart skada under terrorangrepet på høgblokka i
Regjeringskvartalet 22.juli 2011. Teppet vart konservert ved Bevaringstenestene.
15
Under Fagdagane ved Norsk Institutt for Bunad og Folkedrakt – Fagernes 28.-29.aug.2014, holdt
tekstilkonservator Friederike Kunze eit innlegg knytt til bevaring av historisk skinn knytt til drakt. Ho
var også tilgjengeleg for spørsmål knytt til bevaring av skinn/lær og tekstil.
Open dag ved Bevaringstenestene
«Open dag» ( sundag 26.okt. og torsdag 30.okt.) ved Bevaringstenestene under Kulturfest Åsane, vart
arrangert med omvising i ateliera og det vart halde to foredrag knytt til ulike interessante
konserveringsoppdrag. I 2014 vart det også sendt invitasjon til skular, og det kom ein skuleklasse frå
vidaregåande trinn. Det synte seg at tal på besøkande var noko fleire ein kvardag enn sundag. Det er
fyrste år BEV heldt opent ein kvardag.
Fagdag i regi av Bevaringstenestene
Bevaringstenestene sitt årlege arrangement «Fagdag 2014» hadde tema ««Stell og vedlikehold av
historiske hus og deres interiør». Det var invitert fire foredragshaldarar som gav oss ein nyttig og
interessant dag. I alt var det 64 påmelde frå store delar av landet , og det kom berre positive
tilbakemeldingar. Hordaland fylkeskommune bidrog med kr 10 000 i økonomisk støtte frå Ålmenne
kulturformål, men det er kostbart å ha dyktige tilreisande foredragshaldarar og «Fagdag 2014» gjekk
difor med kr 8 000 i underskot sjølv om deltakarane vart fakturert med kr 1000 pr stk..
Frå Fagdag 2014: forelesarar: Jon Brænne, Helen Lloyd, Lisa Nilsen, Sigurd Sandmo. Deltakarar og arrangørar med forelesarar.
16
Oversikt formidlingsaktivitet ved BEV
2014.03.31
BEV deltok med faglig informasjon på møte arrangert av Brd. Lohne & Theodor Olsen
Sølvvareverksted i samband med bevaring og stell av kyrkjesylv.
2014.04.23
Foredrag i Trondheim under møte i regi av NKF- midt Norge:
» Utvikling av Felles beredskapsgruppe for museer og arkiv i Hordaland»
Studiebesøk av to personar frå Sunnfjord museum, kor BEV gav råd og rettleiing i
samband med utstilling av tekstilar.
Omvising ved BEV og informasjon til to personar frå Kulturdepartementet
Foredrag ved Valdres Folkemuseum på Fagernes under Fagdag v/ Norsk Institutt for
Bunad og Folkedrakt: «Bevaring av historiske drakter med skinn»
Omvising ved BEV for deltakarar ved det nasjonale museumsmøtet i Bergen
Foredrag ved ICOM-CC sin kongress i Melbourne, Australia:
“Conservation of a tapestry damaged in the act of terrorism in Oslo, 22 July
2011”servation
Kurs for musea knytt til innflytting og Revitaprosess, med fokus på HMS og merking
av gjenstandar. Tre representantar frå musea i Hordaland deltok.
Foredrag i førebyggjande konservering for studentar frå Vestnorsk Kulturakademi
og omvising i ateliera.
Under Kulturfest Åsane: «Open dag», ein søndag med omvising og to foredrag.
Alison Foster:
Conservation of Chinese porcelain damaged during the theft at KODE
Inger Raknes Pedersen og Ida Areklett Garmann:
Tre unike broderte mellomalderdukar, Veøy – Voss – Ve i Årdal (Huldreduken)
Omvising og orientering om BEV for Hfk med gjester frå Scottish Heritage og National
Trust Scotland
Under Kulturfest Åsane: «Open dag» ein torsdag med omvising, m.a. ei skuleklasse
2014.04.23
2014.05.21
2014.08.28
2014.09.10
2014.09.16
26.09.2014
2014.10.24
2014.10.26.
2014.10.23
2014.10.30
Oppfølging av heimesida og sosiale media vert det arbeid med kontinuerleg.
Heimesida er no tilpassa to nye felt: Felles Beredskapsgruppe for musea og arkiv i Hordaland, og det
nye samarbeidsorganet som er politisk vedteke av Hordaland fylkeskommune: Brukarforum med
representantar frå alle musea og Hfk.
I media:
2014.01.17
2014.02.14
2014.04.06
BA: «Forsøker å redde Dolk-verket».
Hardanger Folkeblad " Historien om Tysso Elektrikerforening"
BA «Pleier uvurderlige skatter»
Fornying
Nytt mobilt arbeidsmikroskop med kamera og visningsskjerm vart kjøpt inn og montert. Kurs i bruk
av mikroskopet vart holdt for alle tilsette 27.august. Det er viktig med godt utstyr for gode resultat.
Det er også kjøpt inn eit endoskop ved Bevaringstenestene.
17
Demonstrasjon av nytt mikroskpo med fotoutstyr
I samband med HMT og registrering av kjemikaliar i databasen Ecoonline, samt anna vernearbeid, var
to av dei tilsette i møte med omvising ved konserveringsseksjonen ved Universitetsmuseet i Bergen
17.juni.
Studiebesøk og teambuilding ved BEV
Alle tilsette drog på studietur til Glasgow Museums Resource Centre saman med vår direktør for å få
kunnskap om korleis ein kan organisere opne magasin og drifte eit Fellesmagasin på 15 000 km²
Tilsette ved Bevaringstenestene har tatt del i vidareutvikling:
2014.02.13.-14.
2014.02.14
2014.02.17.-19.
2014.02.21
2014.03.05
2014.03.13
2014.03.14
2014.03.11.- 12.
2014.03.18.-19.
2014.03.27
Grunnkurs i Arbeidsmiljø – dag 1 og 2, Hordaland fylkeskommune.
Deltakar: Friederike
«Folkeskikk og uskikk på jobben» - Fagakademiet. Deltakar: Inger
Studie- og teambuildingstur til Glasgow. Deltakarar: alle tilsette ved BEV
«Kemikalier og arbejdssikkerhed» - København, KEP. Deltakar: Friederike
Grunnkurs i Arbeidsmiljø- dag 3, Hfk. Deltakar: Friederike
«Prioritering og avhending av samlingar» – Bryggens museum
Deltakarar: Mariann, Torunn og Inger
Årsmøte Hordaland Museumslag, på Osterøy museum. Deltakar: Inger
Preus Museum: «Handtering av skada fotografisk materiale.»
Deltakar: Friederike
Primus grunnkurs , KulturIT. Deltakar: Ida
«Thermo Lignum, metode og utstyr» - representant frå firma haldt foredrag
for musea og tilsette ved BEV
18
2014.03.31
2014.03.31/04.01-02
2014.04.03
2014.04.07-08
2014.05.12
2014.06.16.
2014.09.08.
2014.09.10.-12.
2014.09.15.-19.
2014.09.17.-19.
2014.10.16.-17.
2014.10.20.-24.
2014.10.24.
2014.11.11.
2014.11.17.-18.
2014.11.21.
2014.11.24. og 27.
2014.11.28.
2014.12.01.-03.
Overenskomsten. Regions og tillitsvalgtsamling i regi av STAFO. Deltakar: Roy
«Hvordan stå lenger i jobb? Forberedelse til pensjonsalder». Deltakar: Inger
Kurs i medietrening – STAFO. «Hvordan forholde seg til presse og media»,
Deltakar: Roy
Leiarutvikling i regi av Norges Museumsforbund. Deltakar: Inger
(saman med leiarteamet i MuHo)
Brannvernskonferansen i Oslo. Deltakar: Roy
Seminar for Felles beredskapsgruppe for musé og arkiv i Hordaland
Deltakarar: Friederike, Anders, Ida, Inger
Kurs i bruk av hjartestarter. Deltakarar: Friederike, Ida, Philippa, Alison, Inger
Det nasjonale museumsmøtet i Bergen. Deltakarar: Mariann og Inger
ICOM-CC kongress i Melbourne, Australia. Deltakar: Ida
Hausttur til Riga med Hordaland Museumslag. Deltakar: Inger
Styremøte i MAF i Oslo. Deltakar: Roy
«Det relevante museum» i regi av Kulturrådet m/flere. Deltakarar: Anders og
Torunn
Kurs i regi av STAFO/MAF: «Når arbeidsforholdet endrer seg». Deltakar: Roy
Årssamling for Hfk Eigedomsseksjonen i Norheimsund. Deltakar: Roy
MAF/Stafo representantskapsmøte i Oslo. Deltakar: Roy
Fagdag 2014: «Stell og vedlikehold av historiske bygninger og deres
interiører». Deltakarar: Alison, Mariann, Philippa, Friederike, Ida A.G., Roy,
Torunn, Inger
Skrivekurs v/ Ingrid Lønnebotten for leiarane ved MuHo. Deltakar: Inger
Seminar for felles Beredskapsgruppe for musea /arkiv i Hordaland.
Deltakarar: Ida A.G., Friederike, Roy, Torunn, Inger
Konferensen «Rikshantering och kulturvård» i Stockholm.
Deltakarar: Ida og Friederike
Nordisk Konservatorforbund – avd. Hordaland
Det vart halde møte 4.juni og tilsette ved BEV tok del under foredrag og omvising ved
konserveringsseksjonen ved Universitetsmuseet i Bergen.
Som fagforeiningsleiar ved MuHo har Roy deltatt på Styremøte i MAF 16. og 17.oktober i Oslo, og
17. og 18. november på MAF/Stafo sitt representantskapsmøte i Oslo
Forsking
Ved Bevaringstenestene har det vore utførd eit forsøk med anoksibehandling av eit hårbroderi med
ei ramme av tre med spor av insektangrep.
Sjølve denne anoksi-pakkemetoden kan brukast for langvarig oppbevaring av gjenstandar som ikkje
tåler oksygen. Denne metoden vil gje eigarmuseet høge kostnadar knytt til magasinering.
Hårbroderi før konservering
Hårbroderi under anoksibehandling
19
Prosjekt i regi av Bevaringstenestene
Prosjekt knytt til Felles plan for samlingsforvaltning for dei konsoliderte musea i Hordaland
Hordaland fylkeskommune har løyvd kr 500 000 til arbeidet med ein felles samlingsforvaltningsplan
for musea i Hordaland. Torunn Kojan Bøe vart tilsett 1. februar i 50% prosjektstilling for å koordinere
arbeidet med planen.
Den 27. mars var det møte med representantar frå alle dei konsoliderte musea i Hordaland. Musea
presenterte kort dei tre største utfordringane dei har innan samlingsforvaltning ved sitt eige
museum. Dei gav og innspel på kva ein samlingsforvaltningsplan kan innehalde.
Det er nedsett ei mindre arbeidsgruppe som har halde møte 5.mai
Elisabeth Bjørsvik og Torunn Kojan Bøe vitja i samband med planen alle dei konsoliderte musea.
Direktør og dei som er ansvarlege for samlingane stilte på møta. Målsetjinga med desse møta var å
kartlegge status innan samlingsforvaltninga ved musea, og finne ut av kva forventningar dei har til
planen. Kva ønskjer musea å bidra med inn til planen og kva utfordringar skal planen løyse for det
einskilde museum? Planen kan nyttast som disposisjon for musea sine eigne
samlingsforvaltningsplanar.
Etter besøksrunden ligg det føre ei grov oversikt over korleis musea organiserer si
samlingsforvaltning og om dei utfordringane som finst innan dette feltet. Kan desse utfordringane
løysast på tvers av dei konsoliderte musea ?
Spectrum standardane
Planen skal delast inn i fire delar i tråd med Spectrumstandardane, som er samlingsutvikling,
dokumentasjon, tilgjengeleggjering og bevaring og konservering.
Den 6. november var det nytt møte med representantar frå alle musea. Tema for dette møtet var ei
tematisk ansvarsfordeling mellom musea. Kven samlar eigentleg på kva? Musea har uttrykt eit ønskje
om å spisse samlingane. Elisabeth Bjørsvik innleia møtet med å gje eit oversyn over næringsvegar i
Hordaland frå 1850 til 1950. Torunn Kojan Bøe presenterte ei skisse over innhaldet i planen
I etterkant av møtet blei musea bedne om å svare på nokre spørsmål for å kunne lage eit godt
oversyn over samlingane. Musea hadde frist på å levere dette innan 15. desember.
Den 3. desember var Damsgård hovedgård, Lyngheisenteret, Havråtunet og Baroniet i Rosendal
inviterte til eit eige møte om kulturlandskap og levande samlingar på museum. Det skal være eit eige
kapittel om dette i planen.
Den 18. desember vart det møte med Solveig Jordal frå Muho om det å være eit regionsmuseum i
Nordhordland, og om planen for samlingane i Nordhordlandsregionen.
20
Utkast til plan vil bli gjennomgått i neste møte på nyåret 2015.
Prosjektleiar har som representant for MuHo, delteke på møte (24.-25.sept.) på Gardermoen i
Interimstyret for ein ny seksjon under Norges Museumsforbund, seksjon for Samlingsforvaltning.
Ho har også delteke på møte (12.nov.) i Oslo i regi av Kulturrådet knytt til museumsstatistikken.
Prosjekt knytt til Felles beredskapsgruppe for musea og arkiv i Hordaland
I 2013 vart musea og arkiv i Hordaland inviterte til å delta i ei Felles beredskapsgruppe.
Det vart sendt søknad om utviklings- og samarbeidsmidlar frå Kultrurrådet , og i 2014 vart det tildelt
kr 100 000. Det sett fart i arbeidet med danning av ei gruppe med liste med oversyn over innmeldte
kontaktpersonar og andre deltakande representantar frå institusjonane. Arbeidsutvalet planla to
seminar i løpet av året med inviterte foredragshaldarar, eit 16.juni og det andre 28.nov. for å byggje
kunnskap i gruppa. Det vart utarbeid ein gjensidig avtale som øvste ansvarlege ved institusjonane
skal signera. Det planlagde arbeidet vart ikkje sluttført i 2014 og det vart difor sendt søknad om
overføring av resten av tilskotet til 2015. Det står att ei kartlegging av utstyr og fasilitetar i dei ulike
nærområda som kan nyttast i ein krisesituasjon. Arbeidsutvalet vil også ha på plass ein tilhengar med
naudutstyr som kan nyttast i fellesskap. Det er også trong for meir skrivebordsøving. Det skal årleg
haldast eit seminar for å halde på og byggje vidare kompetanse.
Førebuing til to seminar knytt til felles Beredskapsgruppe og organisering av gruppa har kravd
ressursar frå Bevaringstenestene. Frå Bevaringstenestene deltek Anders, Friederike, Ida A.G. og Inger
inn i MuHo si gruppe.
Bevaringstenestene
Brukarutvalet/Brukarforum for Bevaringstenestene – Hordaland Museumslag
Hordaland Museumslag kalla inn til møte 28.mai til danning av nytt Brukarforum for
Bevaringstenestene etter at Hordaland museumslag la ned Brukarutvalet som ikkje hadde fungert
godt. Mandat og retningsliner for det nye organet Brukarforum, som er politisk vedteke av Hfk, skulle
diskuterast. Direktør for MuHo og avdelingsleiar for BEV vart kalla inn, samt representant frå Hfk.
Brukarforum
Det vart sendt ut oppmoding til musea om å utnemne sin representant til det nye Brukarforum som
vart etablert. Brukarforum har halde det konstituerande møte 25.nov. og Eirik Helleve frå Voss og
Hardanger museum vart valt som leiar. Det vart også sett ned eit arbeidsutval beståande av
Knut Ormhaug, Anne Bjørke, Eirik Helleve og Inger Raknes Pedersen.
Brukarforum ønskjer å ha ei stemme inn i omorganiseringsprosessen ved MuHo knytt til
Bevaringstenestene fordi desse fellestenestene skal fungera som ein autonom eining, men under ein
administrasjon.
Kontaktutvalet mellom musea og BEV vart nedlagd
Under møtet i Brukarforum for BEV, vart det vedteke å leggje ned Kontaktutvalet. Representantane i
Kontaktutvalet kan no vende seg til sin representant i Brukarforum for å ta opp sakar.
21
Avdelingsmøter ved BEV
Det vart halde avdelingsmøte kvar fjortande dag, med skriftleg notat etter møta.
Løypande informasjon vart også gjeve ved morgonkaffien.
Strategiplanen for BEV har vore rullert.
Revitamøte ved BEV
Det vart halde revita-møte om lag kvar månad.
Søknadar
Det vart send søknad til Hfk « Ålmenne kulturføremål» for tilskot til arrangementet «Fagdag 2014»,
og det vart tildelt kr 10 000.
Det vart tildelt kr 100 000 frå Kulturrådet etter søknad om utviklings- og samarbeidsmidlar til
etablering av Felles beredskapsgruppe for musea/arkiv i Hordaland.
Klimakontroll
Ved Bevaringstenestene er det ikkje kjøling på ventilasjonsanlegget, og temperaturen kom i sommar
opp i 28°C i arbeidsrom og kontor.
Grunna høg temperatur vart også den relative fuktigheita høg i arbeidsromma og tidvis også i
magasina. Det vert utført fortløpande kontroll med klima.
Insektskontroll
Det vart ikkje funne skadeinsekt i magasina, men det vart funne nokre stripete borebiller frå
bygningskonstruksjonen i 1913 bygget i 3,etg. og i 2.etg.
Drift:
Det har vore utført ekstern kontroll/service på oljefyren.
Kontroll og service av brannslangar og handsløkkjarar vart utført av eksternt firma i september 2014.
Service og vedlikehald av befuktarar og avfuktarar vart utført av eksternt firma i okt./nov. 2014.
Det vart utført dagleg oppfølging av tekniske installasjonar og tilsyn med desse.
Det har også gått med tid til innkjøp, tilrettelegging og praktisk organisering for driftsleiar ved BEV.
Vedlikehald av bygningar - Maling
Heile bygningsmassen som BEV disponerar og Hfk eig, vart malt av eksternt firma i 2014.
Asfaltering
Asfaltering av kaiområdet og området framfor mottaket vart utførd
Bevaringstenestene felles med MuHo
Dei faste tilsette deltek på fellessamlingar og dugnad i MuHo.
Frå Bevaringstenestene deltok 7 faste tilsette på kompetansebygging og dugnad ved Osterøy
museum 3.juni. Mykje godt arbeid vart utførd.
Det er registrert 420 timer, eller 56 dagsverk, i 2014 på verksemd knytt til MuHo utover det
gjenstandsbaserte.
22
Verv i MuHo
Tilsett ved BEV var ein av fagforeiningsleiararne i MuHo i 2014.
Tilsett ved BEV var vara for hovudverneombod i MuHo i 2014.
Tilsett ved BEV var tilsette sin representant i MuHo sitt styre i 2014.
Avdelingsleiar deltek i leiarteamet ved MuHo.
Samlingsforvaltingsgruppa i MuHo
Ved seminar 1. og 2. okt. i samband med MuHo sin samlingsplan deltok Inger med innlegg:
« Kva er viktige samlingsområde for MuHo? Betraktningar på grunnlag av det som er levert til
Fellesmagasinet?»
Styringsgruppe ved omorganisering i MuHo
Fagforeiningsleiar i MAF, Roy, og avdelingsleiar Inger, deltok i møte knytt til prosessgruppa
/styringsgruppe ved omorganisering i MuHo.
Fellesmøte i MuHo - omorganisering
Alle dei fast tilsette ved BEV deltek i fellesmøte ved MuHo knytt til omorganisering.
Det har gått med mange timar i november til møter og diskusjonar i samband med omorganiseringa.
Tilsette
Inger Raknes Pedersen, avdelingsleiar og atelierleiar Tekstilatelieret 100%
Friederike Kunze, tekstilkonservator 100 %
Ida Areklett Garmann, tekstilkonservator 100%
Philippa Moxon, tekstilkonservator prosjekttilsett 100% (til april 2015)
Mariann Nestegard Vivelid, vikar som museumskoordinator 100%
Heidi Seilfaldet, museumskoordinator, permisjon hele 2014 (fram til 1.aug.2015)
Anders Gjøls-Andersen, atelierleiar kulturhistorisk atelier 91 %, fram til 31.aug.
Anders Gjøls-Andersen farspermisjon frå 1.sept. (til 6.mai 2015)
Alison Foster, kulturhistorisk konservator, prosjekttilsett 100% fram til 31.aug.
Alison Foster, vikar atelierleiar kulturhistorisk atelier 100%, frå 1.sept. (til 6.feb.2015)
Ida Fløystad Brevig, kulturhistorisk konservator, prosjekttilsett 100%,frå 24.nov.(til 31.mai 2015)
Roy Henrik Eriksen, driftsleiar 100%
Ramune Barkute, reinhaldar og teamarbeidar 30%
Torunn Kojan Bøe, prosjektleder felles Samlingsforvaltningsplan 50% frå 1.feb.
23
Utfordringar
Det er for få tilsette i revitaprosessen for å følgje opp musea slik det er trong for.
Det er viktig å få på plass utstyr og hjelpemiddel som forenklar arbeidsprosessar som m.a. Thermo
Lignum mobilt kammer.
Det vart utført mange oppdrag i 2014, men oppdragsverksemda gjekk likevel med underskot i 2014
på kr 284 000. Nokre oppdrag var det lagt ned mange arbeidstimar på i 2014, men vil fyrst verte
sluttførd i 2015 og dermed inntektsførd i 2015.
Salhus 11.02.2015
Inger Raknes Pedersen
avdelingsleder
24
ÅRSMELDING
2014
Frå utstillinga Osmåling
2014 føyer seg inn i rekkja av aktive arbeidsår på avdelinga Osterøy museum. Utført arbeid
og viktige tiltak vises diverre ikkje att i besøkstal og eigeninntekt, men i produksjon av
musealt arbeid, både innan forsking, dokumentasjon, formidling og forvalting. Konsentrasjon
kring ikkjemateriell kulturarv var sterk og tydleg også i 2014.
Opplæringa i oppstadvev har teke mykje merksemd. Det er på sett og vis eit nybrotstiltak, der
læring og utveljing har gått parallelt med nettverksbygging. Fokus på tekstile tradisjonar med
lokal forankring viser seg å vera god grobotn for samarbeid over landegrensene.
Det melder seg ny type publikum etter kvar som samlinga vert digitalisert. Det gjeld særleg
foto, men også arkiv kjem etter. Publisering av gjenstandar på Digitalt museum vert gjort
kontinuerleg i samband med flytting til Fellesmagasinet og elles. Kvaliteten på registreringane
aukar gjennom interaktivt samarbeid.
Samarbeid med andre avdelingar har vore viktig for å få gjennomført mange oppgåver.
Framleis er det lokal støtte frå lag og organisasjonar som held aktivitetar på eit så pass høgt
nivå. På hausten hopa det seg opp med skriving, avspaseringar og pappapermar og avdelinga
heldt stengt eit par månader
]
Ǩ
Personale og økonomi
Fast tilsette: Sturla Binder, arkivar 100% , Anne-Mari Hannisdal Haga, rådgjevar 50%,
Dennis Guhl handverkar 100%, Else Standnes reinhaldar 20%, Randi Andersen
avdelingsleiar 100%. Både Guhl og Binder tok ut fedrekvote (pappaperm) hausten 2014.
Elles: Marta Kløve Juuhl formidlar 50%, lønna av Hordaland fylkeskommune. På ulike tiltak
og dugnad: Aslaug Lønsethagen 40% registrering mm. Sigrunn Kvamme var engasjert i tre
månader, med særleg ansvar for å pakka ned eldre saksarkiv og oppretta nytt, og starta Astaregistreringane.
Ekstrahjelp og omvisarar: Merete Bortne (som også hadde ansvar for Skulefri!!), Elsa
Burkeland, Margrethe Normann, Marta Revheim og Siri M Kleppe. I første halvår var to
studentar i arbeid, Birger Berge og Kristoffer Pedersen Lipe. Dei tok del i 1814-opplegget og
spela ei aktiv rolle både i førebuing og gjennomføring. Dei fekk innsikt i vanleg
museumsarbeid på eit lite folkemuseum, frå allmenn sjauing til registrering og
dokumentasjon. Aud-Mari Eitrheim har vore med på avdelingsmøte og orientert om viktige
tema i personalpolitikken. Mette Thomassen har hjelpt til i førebuinga av Liv i gamle stover
og gått grundig gjennom heimesida.
Personalturen gjekk som vanleg til Anne-Mari si hytte i Eksingedalen. I tillegg til planlegging
fekk me ei omvising i grendahuset Ljosheim på Flatekval. Det avla nye idear.
Økonomi: Rekneskapen viser eit underskot. Det skriv seg frå ekstrautgifter på tjuverialarm og
heis, men største summen skuldast at sløkkingsanlegg for arkiv var underbudsjettert, men
gjort ferdig. På pluss-sida kom det kr 50 000 til Folkemusikkaren, Sparebanken Vest løyvde
kr 10 000 til å halda arrangementet ”Skulefri!!” ein dag i veka sist sommar. Hordaland
fylkeskommune har løyvt kr 50 000 til arbeid med ikkjemateriell kulturarv. Det har også
kome sikringsmidlar til el-skap frå fylket. Avdelinga har fått statlege sikringsmidlar og
pengar frå If til utvendig sprinkling. Oppsetjing av husmannsstova er sikra ved kr 100 000 frå
If, og kr 40 000 frå Hordaland fylkeskommune.
Osterøy museumslag har sponsa museet med 12000 til verktøy. Dugnadsinnsatsen kjem i
tillegg.
Mål 1 Fornying
Eitt prioritert mål for meldingsåret var å presentera dei viktige og mangfaldige kjeldene som
det lokalhistoriske arkivet utgjer på Arkivportalen. Museumssenteret i Hordaland har no
publisert 61 arkiv på Arkivportalen, gjennom registreringsprogrammet ASTA. Dette er
tidkravande arbeid, då det er avgjerande å følgje nasjonale standardar for registrering av
metadata både på arkiva og aktørar tilknytta arkiva, når dataene sidan skal danne grunnlag for
ein bestandsanalyse i ein innsamlingsplan. Den internasjonale kontakten, særleg med
Shetland, Island og USA, vert ivareteken gjennom bokprosjektet Klingande steinar og elles i
arbeidet med den tekstile kulturarven. Nytt av året var kontakta med Slovenia i høve EØSprosjektet ”In the same boat – Young guardians of heritage” 2014-2016. Anne-Mari
Hannisdal Haga var på gjenvisitt saman med Solveig Jordal.
Det første året i opplæringa i oppstadvev var vellukka, og fokus vart samstundes flytta til vern
av den tekstile kulturarven generelt. Det vart gjennomført eit stort møte med nasjonale
deltakarar om dette i oktober. Møtet var i samarbeid med Hordaland fylkeskommune.
Osterøy museum tek del i regionale og nasjonale nettverk og møter om arkiv, Drakt og tekstil
og ABM-nettverket for lokalhistorie.
Opplæring i oppstadvev
Mål 2 Forvaltning
Å få oversikt over samlingane har vore prioritert også i 2014. Både når det gjeld gjenstandar
og arkiv har me restanse det går an å leva med. Til no har hovudmagasin vore prioritert når
det gjeld plassering og oversikt. Det står att ein del på tekstilsida, men ting let seg som regel
spora opp etter kvart.
Til no har me berre grove anslag over det som ikkje er registrert. Likevel kan me anslå at
kring ¾ av gjenstandane er registrerte, og at av dei som står att er ca 5% ikkje tilvekstførte.
Det ligg føre plan for tilvekstføring. Berre om lag 1/10 av (arkiv)foto er registrete. Tiltak for å
laga oversikt vart påbyrja, men ikkje fullført. Standard på dokumentasjonsnivået må
vurderast jamt.
I løpet av året er så godt som alle gjenstandane i salen, bortsett frå tekstilane på hemsen,
komne i kjellaren. Det er frose to omgangar i 2014.
Me er godt tilfredse med tre leveringar til fellesmagasinet. Det krev tid, men er ei fornuftig
investering, for gjenstandane, i høve til magasinplass og til å oppgradera samlingsoversikta
lokalt. Magasinarbeid er kjekkast når ein arbeider i lag. Mellombels lager på Gjerstad
fungerer som forventa.
Sløkkingsanlegget vart endeleg klart på hausten. Med dette har avdelinga fått arkivmagasin i
toppklasse.
I 2014 vart det laga femårsplan for bygningane.
Bygg og anlegg
Istandsetjing av husa til sesongen vart gjennomført som vanleg. Museumslaget stilte opp til
dugnadsinnsats før sesongopning, slik at tunet kunne visa seg frå si beste side ved sesongstart.
Vår avdeling var heldoig å ha fellesdag dette året og mykje vart gjort: Maling av
Bløddalssmia, tjørebreiing av skytja (aktivitetshuset), grind og slangehus, drenert ved
Heimvikstova, hellelegging mot Revheimstova, rydding i garasjelager og kringom husa. Det
vart også laga ei lita tekstilutstilling, og det vart arbeidd i magasina.
Kvernhuset på Vevle før kledning var på plass. Torv kjem på i 2015.
Kvernhuset på Vevle er sett i stand. Det er kome nytt tak på stølshuset i Ådnatun. Det er også
gjort ein del arbeid på Litlaløa åt Larsane på Havrå. I samband med opplæringa i oppstadvev,
vart det laga eit godt stativ med plass til fire vevar i gangen. Tilstandsrapport for bygningane
har vore grunnlaget for Dennis Guhl sin 5-årsplan for vedlikehald.
På tampen av året kom Marcin Gladki med assistent for å utføra digital oppmåling av
garveribygningane i Valestrand. Dei vart ferdige med tre av bygningane. Gjennomgang med
bygg- og brannteknisk ekspertar vert gjort når teikningane kjem.
Arkiv
Arkiv registrerast i ASTA5 og etter kvart som naudsynte metadata vert registrert, blir det
publisert i arkivportalen. Vi har i tillegg PDF-katalog på nett, som gjev eit oversyn over alle
arkiva vi har. ASTA-registreringane vert grunnlag for analyse av materiale og i neste steg i
innsamlings- og bevaringsplan som vil omfatta Nordhordland.
Gjenstandssamlinga
Det vert lagt mykje arbeid i det lokale Revita; velja ut, registrera og pakka. Den lokale Revita
knytt til leveringane er rekna til minst 5 vekesverk.
Fotosamlinga
I løpet av 2014 vart Widerøe-samlinga registrert. Den har tidlegare berre vore tilgjengeleg på
flickr.
Nøkkeltal: Tilvekst/registrering m.m.
samlingane:
Tilvekst:
Registrering:
Gjenstandar
134
I alt 12551 registrerte. 45 registrerte i 2014
Levert Fellesmagasin: 293
Foto
Arkiv: 4 tilvekster/ i alt 151*
I alt er 4275registrerte.
Dokumentasjonsfoto:
1400
Arkiv
8 stk, tilsaman om lag 3,7 hm.
Tilvekst vert registrert fortløpande i excel-skjema, og
sidan i ASTA. 61 arkiv er publisert på arkivportalen.
Dokumentasjon audio/video
Video:
56 minutter
Lyd:
Ingen opptak i 2014
* Det er levert inn ein god del dokumentasjonsbilde frå Havrå som ikkje er telt med her. Det må avklarast kven
som tek arbeidet med å grovordning, m.a. datering.
Mål 3 Forsking - dokumentasjon
Arbeid med ikkje-materielle kulturminne set merke på Osterøy museum si verksemd innan
forsking og dokumentasjon. Det gjeld tekstile tradisjonar og anna handverk. Oppstarten av ein
vøledag for månaden på museumsverkstaden, med utveksling av praktisk kunnskap, må sjåast
som lekk i denne satsinga.
Boka om oppstadvev er godt i gang. Marta Kløve Juuhl, Elizabeth Johnston og Hildur
Håkonardottir hadde ei vellukka arbeidsveke på museet våren 2014, redaksjonsmøte på Island
i september og i London i oktober saman med direktøren. Det er sett som mål å verte ferdig til
hausten.
Boka om brakakledning vart slept 8. desember på
museet.
Det er laga oversikt over arkiva i grendahuset på
Flatekval i Eksingedalen som omfattar ulike lag og
organisasjonar heilt frå 1880-åra. Anne-Mari Hannisdal
Haga har starta avfotografering og scanning av desse.
Ivaretaking og vidareføring av tekstile tradisjonar har
hatt fire vellukka samlingar i oppstadvevgruppa. I første
halvdel var det 20 deltakarar, på hausten tok kring
halvparten del. Det står respekt av Marta Kløve Juuhl
som har undervist så mange samstunders. Deltakarane
vart ”observert” av fleire gjennom heile året, og dei
fekk også nokre enkle oppgåver i starten for å fokusera
på observasjon og skildring. Dei fekk også teoretisk
påfyll ved førelesingar, både av lokale og av innbedne
forelesarar utanfrå.
Tekstiltradisjonar i full breidd vart sett på dagsorden på
ein idédugnad 3. oktober i samarbeid med
Randi Andersen signerar bøker
Kulturavdelinga, Hordaland fylkeskommune - Korleis
under boksleppet av Brakakledde ta vare på den tekstile kultur- og kunnskapsarven? Det
var innlegg av nasjonale aktørar på feltet som også var i
bygningar 8. desember
paneldebatten. Kultursjef Anna Elisa Tryti opna møtet,
så følgde: Hege-Therese Nilsen, Norges Husflidslag, dagleg leiar Kristine Akselberg,
Vestnorsk kulturakademi; direktør Eivind Falk, Norsk håndverksinstitutt; instituttleiar Stian
Roland, Norsk institutt for bunad og folkedrakt; direktør Atle Ove Martinussen, Bunad og
folkedraktrådet. Etter innlegg frå fleire tidlegare lærarar om røynslene med praktiske
handarbeidskompetansen, var det paneldebatt der også stortingsrepresentant Toril Eidsheim
tok del.
Ullhelga midt i oktober vart avlyst grunna sjukdom.
Markavandringane er ein fin måte å engasjera folk i dokumentasjon, forteljingar og eigne
minne. Det er gjennomført to vandringar, i Fagerdalen i Hosanger til Bruvik, med Anne-Mari
Hannisdal Haga som ansvarleg. Ho har også drifta stadnamninnsamlinga som museet driv på
vegne av Osterøy kommune, og er kontaktperson for retting av stadnamn i karta som er
komne på nettet. Ho har og vore museet sin representant i den kommunalt oppnemnde
namnekomiteen for adresseprosjektet i kommunen.
Produksjon
Andersen, Randi:
Andersen, Randi:
Brakakledning 2014.
Oppstadvev og tradisjonsformidling gjennom 25 år. I: Osterøy i
soge og samtid.
Haga, Anne-Mari Hannisdal Ei kista, ei oldemor og slektgransking i Amerika. I: Vaksdal
historielag, årbok.
Mål 4 Formidling
Det har vore stor aktivitet på mange frontar innom formidlinga – frå små til store hendingar.
Likevel har som tidlegare nemnt talet på gjester og brukarar gått ned. Det er dei store
arrangemnenta og hendingane som skapar gode åublikumsresultat hjå oss. I 2014 vart det
ingen slike hendingar utover det årlege Liv i gamle stover.
2014
2013
2012
3150
3859
5528
Hanne Sofie Greve held opningstale under Liv i gamle stover
Brukarar er:
Handarbeidstreffet kvar månad, er det jamnaste formidlingstilbodet avdelinga har, og som
regel med eit program. I januar fortalde Marta om ei reise etter Silkevegen. Sissel Småland
orienterte om sitt forskingsarbeid knytt til handarbeid som ikkjemateriell kulturarv i februar. I
april fortalde ein av studentane, Birger Berge, om sin strikkearv etter bestemora. Plantebyte
med personlege historier knytt opp til kvar plante var eit vårtema. På samlinga i juni vart det
internasjonal vri, med songar og forteljingar frå Baltikum og orientering om arbeidet med
tekstilar og tekstiltradisjonar . Siste halvår var vigd tekstile sommarminne, og på juletreffet
bidrag dei fleste med eit julete minne eller arbeid. Då kom òg, heilt uventa, julenissen og delte
ut egg.
Etter jul starta karatreff eller vøledag på museumsverkstaden opp i samarbeid med
museumslaget. Mellom 6-9 personar har møtt; i starten kvar 14. dag, etter kvart ein gong i
månaden. Eit grindbygg som ungar kan setja opp og plukka ned att vart starta opp seinhauses.
Elles er det funne fram gjenstandar som treng vøling.
På Liv i gamle stover 25. mai var menneskerett og demokrati eitt tema. Opninga var ved
lagdommar Hanne Sophie Greve som har ei høg internasjonal stjerne innom menneskerettar.
Kulturskulen viste at born har rett på kultur, og at den bør gjerne vera gratis. Tamburen
Nordby kalla til fest og elles vart det mykje for små og store: Mat, marknad og øksekast. Som
vanleg eit godt samarbeidsprosjekt. Det vart ein strålande dag med mellom 500-600 nøgde
menneske på tunet.
Særleg for born og unge
Frå spikkekvelden med Eivind Falk
Skulefri!! i skuleferien er faste program kvar
onsdag i skuleferien. Merete Bortne hadde
ansvaret og born hadde alltid høve til å byggja
hytte og veva på desse dagane. I år har me også
vore med på eit veldig kjekt
undervisingsopplegg saman med dei andre
avdelingane om 1814. Mat og matmangel var
hovudtema, og elevane fekk prøva seg på å
forhandla om korn og prisar.
Ungdomsskuleelevane i Nordhordland fekk
kjenna på urettferd og ikkje minst dårleg mat!
På Gjerstad var me tre dagar med 60 elevar kvar
dag. Besøk av barnehage på gamaldags skule er
faste vårinnslag. Seinhaustes samla Eivind Falk
godt med folk tilSpikkekveld ein fredagskveld.
Andre arrangement. Det er halde to Forteljarkveldar saman med museumslaget, og ein kveld
der Sturla Binder fortalde om Digitalt museum.
I samarbeid med museumslaget vart det etablering av Venelag for Koppen 13. september og
gravvandring 14. september, også i høve Kystsogevekene. Forteljarkveldane er også eit
samarbeid med museumslaget. Førebels er halde to, begge godt førebudde slik at samtalane
lett kjem i gang.
I samband med oppstadvevkurset fekk deltakarane foredrag av Hildur Håkonardottir og
Elizabeth Johnston på vårparten og av professor Lise Bender Jørgensen med foredraget:
Tekstilfremstilling i det forhistoriske Norden i haustsemesteret.
17. september vart halde eit ope møte på museet om måtar stadnamna våre vert skrivne på.
Konsertar
Osterøy folkemusikkarena har som vanleg halde konsertar av høgt nivå. Det har vorte ei god
scene og spela på, og aktørane er mellom dei aller beste. Det knyter seg uvisse til kor vegen
går vidare. Det er halde fem flotte konsertar; den første – Valseria – på den årlege
kulturkvelden i samarbeid med Osterøy Fråhaldslag og Osterøy folkeakademi. I april møttest
den røynde kvedaren Berit Opheim med den unge felespelaren Erlend Apneseth, ei stor
oppleving for alle. Konserten med Jo Asgeir og Ingunn Stræte Lie 25. mai samla mellom 60
og 70 personar. 10. august vart det meir klassisk med Trio Azzurro - som lengtar etter
kjærleiken. I september spelte Erlend Viken Trio og i oktober var det stor minnekonsert for
felespelar og formidlar Jon Jelmert, ei minnerik oppleving i fullsett sal.
Frå konserten med Valseria
Få
Utstillingar
Utstillingane i år er også prega av grunnlovsjubileet. Folk i 1814 og Folk i 2014 er to ulike
utrykk, men skal visa det same. I 1814 var det teke utganspunkt i kvardagslivet, og me møter
nokre menneske som vart fødde, gifta seg eller døydde. Til desse livssogene skrivne av Geir
Kleiveland, er stilt ut gjenstandar som kan underbyggja teksten. Direktøren opna utstillingane
25. mai.Folk i 2014 viser Helge Aspevik sine bilete av tilfeldige personar og miljø på
Osterøy, i kvardag og fest, åleine og saman med andre. Dette er korkje vanlege
fotografportrett eller selfies, men nært fanga augneblink. I all hovudsak står Aspevik for
utvalet. Utstillinga har vorte eit svært spennande dokumentasjonsprosjekt, som me vil freista
vidareføra som det.
Eit abortskrin som var del av utstillinga Folk 1814.
Utstillinga Osmåling! kom i stand ved at private samlarar stilte samlingane sine til
disposisjon. Då rosemalarar frå Vesterheim museum i USA kom på besøk i juni, fekk dei ei
forelesing av Nils Georg Brekke.
I samarbeid med minnekonserten for Jon Jelmert i oktober, vart opna ei utstilling om hans liv
som spelemann og formidlar.
Formidling utanfor museet: Anne-Mari Hannisdal Haga har hatt to foredrag i ulike fora om
Kvardagsspor i landskapet – minneinnsamling og stadnamn.
Marta Kløve Juuhl har vore på North Atlantic Native sheep and wool Conference, Blønduos
4.-8. september, og halde foredrag om arbeid med oppstadvev, med særleg vekt på
diamantkypert.
Møte, reiser, kurs mm
Sturla Binder har teke del i to konferansar/seminar: Samdok/privatarkiv der det ligg føre ein
rapport (sendt tidlegare), og arbeidsseminar Arkiv i museum (rapport ligg ved). Han har
arbeidd eit på dagar på Fylkesarkivet i samband med deira oppstart av Asta-registrering. Han
har elles teke del i fagforeningsarbeid i samband med lokale forhandlingar.
Dennis Guhl har arbeidd med Oalann på utløeprosjektet til Museumssenteret i Hordaland.
Han har også gjort arbeid for Havrå og for Ådnatun – legging av tak på stølshuset.
Anne-Mari Hannisdal Haga har vore i Slovenia ilag med Solveig Jordal og fått innføring i
m.a. linarbeid. Her ligg føre eigen rapport.
Randi Andersen var med på Hordaland museumslag sin tur til Riga i september.
På Eksingedalsturen hadde me to dagar med planlegging for kommande år.
Anne-Mari Hannisdal Haga Styremedlem Brørvikskuto.
Samlingsforvaltingsgruppa.
Randi Andersen
Vara i styret for Hordaland museumslag.
Sturla Binder
Tilsetterepresentant i Stiftinga Osterøy museum.
Primusgruppa, Museumssenteret i Hordaland.
Dennis Guhl
Brannvernkurs, førstehjelpskurs, også med bruk av hjartestartar.
Me er tilsaman 4,7 årverk (A, AM, D, M, S, R, S, obs Else) med alle bonusar og medrekna
sommarjobben
Med vøling, vask, primus, arkiv, rydding og ordning og papirarbeid som knyter seg til dette,
er kring 3 årsverk forvalting/dokumentasjon
Formidling utgjer 2 årsverk ved hjelp av andre
Engasjerte elevar forhandlar om korn og kornprisar under 1814
undervisningsprosjektet.
ÅrsmeldingforHavrå2014
2014harvoreeitårdersærlegsumarenutmerkaseg.Aldritidlegareharmehattsågodtver,dersol
ognedbørvekslapåeinslikmåteatdetskaptesærsgodeforholdunderslåtten.Stemningavargod
blantslåttefolkaogossfastetilsette.Iårvardetogsåeindelnorskeslåttefolk.Metokinneinlokal
ungdom(sonentilKjetil).Detteereittiltaksommevonarvilføretilatmepåsiktkanbyggeoppein
nygenerasjonslåttefolk,oghelstdermefårmedfleirelokaleungdomar.
Havråharsamanmedenarbeidsgruppepåfempersonar,startaarbeidetmedåutarbeideeinny
handlingsplanfordetnasjonalekulturlandskapsnettverket.Arbeidetvilhaldeframi2015.Detsom
kanskjevertståandeigjensomdetviktigasteinnanforforvaltningavgarden;eroppstartenforåfåpå
plasseinskjøtselsplanforHavrå(HordalandFylkeskommuneleiararbeidet),samtstrammeoppog
presisereinnhaldetiForvaltningsplanenforHavrå.Detteereitoverordnadokumentsomikkjehar
voretydelegnokpåkommandolinerogansvarsfordeling.
SamarbeidetmedHansKr.BukholmharresultertieiutstillingmedbiletefråHavrå.Utstillingafekk
mangegodetilbakemeldingar.Iutgangspunkteterdessebiletatenktsomeindokumentasjonover
kulturarvenpåHavrå.Men,biletaheldsåhøgkvalitetatdeiforteneråvisasttilpublikum.
FilmenBekkenharhattvisningpåBIFFogFilmefestivaleniVolda.DennefilmengjerærepåIngridog
JohannesTorp.VersjonensomvartvistpåBIFFvarredigertstrammareenndenopphavlege
versjonenforåfåframdettebodskapet.Filmenvareindelaveitstørreprogramknytttil”kortreise
filmar”.Detvarfullsal.
Nåregserattendepååretsomhargått,eregsærligopptattavdetarbeidetsommehargjortopp
motKulturrådetogHordalandFylkeskommuneknytttilkulturlandskapet.Etterfleireårmed
målbæringomatdessegjenstandaneogsamlinganeereisamlingpåliklinemedalleandre
samlingarsomerpåmuseum.Men,metodenforkorleiseinskalforvaltedetteerannleis.Deterikkje
kulturvetenskapensomtradisjoneltharhattansvaretfordesseverdiane,menlandbruketsjølv.I
nyaretidhardenteoretiskekunnskapenfyrstogfremstvoreforankrahosnaturvetenskapen.
Forvaltningaavdesseverdianeharvoredeltmellomlandbrukogmiljø.Museasittansvareravnyare
dato.DåHavråvartfredai1998,vartdetpåmangeviseinytidfornorskemusear.Forfyrstegong
måttedeiforhaldesegtileisamlingsomharnasjonaloginternasjonalverdi.Deikulturbiologiske
verdianeeinfinnhertrengikkjemagasinmedklimastyring,ellerfråværavmenneskje.Snararetvert
imot.
ArbeidetmedåfåpåplasseinregionalplanforsamlingsforvaltningiHordalandtoktilifjor.Herer
levandesamlingareindelavdennyeplanen,medkategorianelandbruketskulturlandskapoghage.
Detteerfyrsteskrittforårettemerksemdamoteisamlingsomharhatt,harogvilhaeiavgjerande
rolleogsåiframtida.
Forskingogdokumentasjon
Forsking:MuseumssenteretiHordalandharinngåttsamarbeidsavtalemedAKHRvedUiB.Mefekkto
studentarmedfagbakgrunniarkeologioghistorie.Deigjordeeitsjølvstendigarbeidknytttilå
systematisere,leiteframogkatalogiserekjelderknytttildessefagasomhandlaomHavrå.Deirydda
ivårteigebibliotek,samtundersøktepåStatsarkivetogUniversitetsbiblioteket.Itilleggdeltokdeii
praktisksamlingsforvaltning(gardsarbeid),deltokpåmøter,samtfekkopplæringknytttilformidling.
Meharnofåtteitdokumentsomsynerkvameharogkvasomfinnestavkjelderpåandre
institusjonar.Eitviktigarbeid,ogmeersærsgodtnøgdmedresultatet.Tilbakemeldinganefrå
studentaneharogsåvoregode.Detteersamstundeseittiltaksomhøyrertilunderfornying,meneg
hartattdetmedunderforsking.
Dokumentasjon:Iårharmestortsettståttforalldokumentaonsjølv.UnntaketerGPSͲfestinganoa
avfrukttreogrestregistreringaavgrensamellomeigedomanetilKåreHavreogJohannesTorp.Tove
sittgladprosjektknytttildeigamlestianespågardenerspanande.SamanmedSverreHavreharho
gåttfråHavrådalenognedtilGråthaugen(naustanedevedfjorden)Detteereingaman
allmannaveg.Historiahoharfåttfråhanogandregrunneigararvilkomesomeitturforslagiden
reviderteutgåvaav”Osterøytilfots”
Seminar/kurs/møte/etterutdanning.
FjoråretstartamedeittodagarsseminariregiavNorskLandbrukssamvirkeforToveog
underteiknande.KjetilvarpåseminaromlandskapsovervakingiregiavNorskInstituttforskogog
landskap.Møte:Magne,ToveogunderteiknandevarpåmøtemedNorskGenressurssenter.Dei
gamlenorskestorferasaneeriferdmedåvertautrydda,oghensiktenmedmøtetvaråhaein
idedugnadomkorleiseinkanformidladessedyraiulikesamanheng.Havråhartattpåsegarbeidet
medåkoordinereframtidige”dugnadsjobbing”knytttildette.Underteiknandeharvorepåmøtei
arbeidsgruppaknytttilnyhandlingsplanfordetnasjonalenettverketforkulturlandskappåmuseum.
Allereistetildetårlegenettverksmøteforkulturlandskap.Dennegongenvardethistoriskehagarpå
programmet.Ettterutdanning:Tovegjekkopptilfagprøveifjorsommar,ogharnofagbrevsom
anleggsgartnar.KjetiljobbasamanmedHaakonAasenokrevekerisambandmedoppsettaveinny
smie.EgvilpåståatHavråsinetilsetteharopparbeidasegmykjekompetanseknytttilsteinarbeidav
uliktslag.UnderteiknandeharvorepåskrivekursmedIngridLønnebotn.Kjekt,ogitilleggfekkein
blåststøvavgamalkunnskap.Måletvaråblibetrepådeiulikesjangraneeinkannyttenåreinvil
formidlenokoavulikkarakter.
Forvaltning
ArbeidetmedpraktiskforvaltningaavHavråogkunnskapsoverføringhariårsomdeitidlegareåra
hovudfokus.Men,detsomvertmeirogmeirtydelegerforfalletilandskapet.Vednedbørstopperog
sterkvind,gårfleireogfleirestoretræroverende.Vatnetteknyevegarogtekmedsegjordmassar.
IsøknadentilHordalandFylkeskommune/RAharegdiforiårsøktomhøgareløyvingar.Determykje
betreøkonomiåførebygge,ennåryddeoppetterskadaneietterkant.Dersomdetteskalhanokon
effekt,vilmetrengedessemidlaneiminsttreårframover(hjådeiprivategrunneigaraneer
tilstandenendaverre).NårdeggjeldElvæerdenogsåutsettforerosjon.Detvartsøktommidlarhjå
HFK(strakstiltak)påsluttenavåret.Sikringavelvekantenviltatilpånyåret.Arbeidetvertutførtav
HaakonAaseogBeritBrudvik.
Arbeidetmednyplantingavfrukttreharogsåiårhaldefram.Deiklararsegbra,sjølvomhjortener
hyppiggjestpåBødniperiodar.Arbeidogkunnskapsoverføringmedslaktingoginnmatharmeogså
gjortiår.TreͲårsvekstskiftemedpotetogkornheldframsomdeiandreåra.Eindelavpotetanefår
IngridogJohannes.Nokokjøperme,ogrestenfårkyrne.Iårvardetmykjeråteipotetene,sådet
verteindelsvinn.Kornetvarbra,sjølvomdetvareindellegdeidet.Nokoskalseljastsomsåkorn,
nokotilLHSogMjøsvågenkafè.Nokovertnyttaiundervisning/formidlingogrestenvertnyttasom
såkornhjåoss.
Iårvartdetberreeinkalv,ogdengjekktilslakt.I2015kjemdettokalvar,omaltgårbra.Tankenerå
seljetilliv.MevartoppmodafråGenressursenteretomåseljestutekalvar,primærtsomgardsoksar.
Detteforåfåmindreinnavlirasen.
IsambandmedarbeidetmedbrakakledningpåLitlaͲløaåtLarsanesendteegutinvitasjontil
grunneigaraneomåveramedtradisjonsberarArneMjeldeunderrestaureringaav
brakaveggen.Brevetvareidirektefylgjeavmøtetmehaddemegrunneigaraneimars,der
deietterlystemellomannameirsamhandling.Detkomeikkjeeineinasterespons!
Prosjekt:
Prosjektet”PRIMUSforlevandekulturminne”varferdigi2013ograpportoverlevert.Søknadom
midlarforåfåpåplassverktyetsomernaudsyntforåkunneregistreredessegjenstandaneog
samlinganefekkdiverreikkjegjennomslag.Mesendtesøknadenpånyttiår,ogvonaratmefår
midlardennegongen.DeterKulturITsommesttrulegfårjobbenmedåutarbeidedeitekniske
løysingane.
Prosjektet”Livreddaren”fekkdiverreikkjemidlar.Men,mevartoppfordratilåsendesøknadenpå
nytti2015.Prosjektethøyrertilisjangerenkunstdokumentar.Mevilsetjefokuspådeigamle
landrasaneogulladeira.Metodenerfotooginstallasjonen”Ullgloa”(einbustadlagaavull.Forma,ei
blandingavigloogjurt).Prosjektetermøttmedmykjepositivitet.Meharfåttstøtteerklæringarfrå
ulikefagfolkogetatar,detfrivilligekulturminnevernet(sauebøndar),samttekstilbedriftarsomSelbu
Spinneri.
Nasjonaltnettverkforkulturlandskap
IårhardetværtsamlingpåLillehammer.Kjetilheldtføredraget”gamlefrukttre”.Tematikkentokfor
segkvaerfaringmehar,kvasortarmeharogkvaplassdesseharikulturminnevernetog
kulturhisotria.
Formidlingogbesøk.
Iårsomdeisisteåra,erdetomvisningtogongeriopningstida.Samlabesøkstalhargåttoppfråi
fjor.UiBogHøgsksuleniBergennyttarossfastsomlæringsͲogformidlingsarena.DetsamegjerBAS.
IårnyttameddeitostudentanefråAKHRsomomvisarervåroghaust.Underslåttenerdet
slåttefolkasomteksegavdet.Meersærsgodtnøgdmedkunnskapstilfangetogkorleisdeiformidlar
ogmøterbesøkande.Deifårmykjeskryt.EinsommånemnastidennesamanhengerGustavBerry.
Hanereneminentformidlaroghistorieforteljar,oghanstårformykjeavopplæringaavomvisarane
omsumaren.Samenmedunderteiknandeharmelagatema/tekstarosbsom
undervisningsmaterialeforomvisarane.
OsterøyUngdomsskulekomogsåiårpåbesøk.Dennegongenvardetlandskapetsomvartema.
TovestodforturenfråHavrådalenognedtiltunet.Fokusvarpådeigamlestianeog
hendingar/arbeid/verdiarknytttillandskapet.
Detergledelegeratkunnskapenvårharvorteetterspurdpåeinnymåteenntidligare.
GårdsbarnehaganeiBergentokmedsegheilepersonaletforåfånykunnskap.Særlegville
deihahaldningerogkunnskapknytttilhusdyrogmat/matproduksjon/bærekraftigheit..
Iårsomalleandreårerdetmangesomnyttarområdetilturogrekreasjon,ogsomdiforikkjevert
fangaoppsombesøk,dådeigårutanomopningstidane.Megjordedettetidlegare,menetterei
presiseringfråKulturrådetfornokreårsidan(ogtattoppigjeniårmedendåsterkarepresisering)er
detsluttmedåestimere.
Underteiknandeharhatttoføredrag.DetfyrstevariNaturvernforbundetiHordalandsine
forelesningsserie”naturligonsdag”.Føredragethaddefåtttittelen:NaturͲogkulturminnevernet:
forèneder!DetandrevarisambandmedopningaavutstillingentilHansKr.Bukholmi
MjøsvågenGalleri,medbiletefråHavrå.Temavarmatproduksjonieithistoriskperspektiv.
BiletatilharogsåvortevistpåHolmeknappen,GalleriRustika.OleBakkebøstodforopninga.
Åretsstorefellesformidlingsprosjektvargrunnlovsjubileet.MuHovaldeåfokuserepå
mat/kostholdogmangelpåmat.FråHavrådeltokunderteiknandebådeiplanleggingsfasen
oggjennomføringa.
Mediemerksemd.
MeharfåtteindelmerksemdilokalavisaBygdanytt.Inettavisavardeteinpresentasjonav3DͲ
modeleringaavSemensfloren.ArbeidetergjortavMarcinGladki.Dettevareindelavkorleisme
arbeideinnanfordokumentasjon.Itillegghardeivoreinteresserteikorleissikringsmidlanemefekk
tildeltskalnyttast.
Eindelnegativmerksemdharmeogsåfått.Detvarprimærteinsjåførsomsyntesdetvarvanskelegå
snubussen,oghaddesinemeiningaromdette.
BYGNINGAROGANLEGG
Årlegekontrollaravutstyroganleggvertutførtisamsvarmedavtaler.Underteiknandeharsaman
medArildSætrestartaarbeidetmedåfåpåplassekspertarsomskalleiearbeidetframmoteiferdig
sikringsplan,sominesteomgangskalmunneutieinkonkretsøknadommidlartilåsikretunog
bygningarpåbestmoglegmåte.MevilnytteCOWIv/GeirJensen.Deiersærsdyktigeogharhatt
mangeoppdragknytttilverdifullebygningarogområder.
Antikvariskebygg:
ArbeidetmedLitlaͲLøaåtLarsaneerferdig.Nykledningigavlen,nybrakekledningskvetthellenehar
komepåplass.Innvendigertoknektebeterrettaopp,ognyttvaregolv.Løavertnyttatilålagre
utstyrsommeikkjenyttartildagen.
Larsahusetharfåttnyttbad.Hervareindelroteskadarigolvetogpåbaderomsplatane.Gangener
malt,ogdeterlagtnedvarmekablar.Detteharvoreeitviktigtiltakbådemedtankepåvedlikehald,
menlikemykjefortrivnad.Huseternomykjevarmare.Kledeogskoerikkjelengeriskaldenårme
tekdeipånårarbeidsdagenstartar.
IfjorvaldemeåtakkeneitilmidlarløyvdtilSemensløa.Årsakavaratsummenvaraltforlåg,basert
pådeikostnadanesomlågisøknaden.IsamrådmedArildSætre,samtHFK,vartmeeinigeomågje
dennesummentilLeifHavre.Fordennesummen,samtdethanfekkbasertpåeigensøknad,er
grunnmurenpåløahansnorettaav.Meharnosendsøknadenpånytt,ogvonarmefårdetme
søkjerom.
SAMARBEIDMEDANDREINSTITUSJONAR/FORNYING
SamarbeidetmedUiBergodt.VedsidanavdetsomallreieernemdknytttilstudentanefråAKHR,
harinstituttforbiologiskaffaossnokeinmasterstudent.Hotekforsegdeggamleslåtteengane,og
kvameoppfattarsomverdifulltmeddei.Detteereioppgåvesomfangaroppmeiningar/haldningar,
ogdiforharelementavkulturvitenskapelege/samfunnsvetenskapelegemetodar.
IsambandmedHordalandsinplanforsamlingsforvaltningvillevandesamlingarverarepresentert.
Detteereinmilepælimineauge.Endelegfårdessesamlinganeogdetarbeidetsomliggtilgrunnfor
atmehardesseverdiane,denstatusdeifortener.lkes
Arbeidetmedskjøtselsplanenstartaopppåsluttenavåret.Arbeidsgruppaersattsamanmedein
representantarfråMuHo,grunneigarane,Osterøykommune,ogFylkesmannen.HFKharto
representantar.FråMuHositKjetil.
Dethartattaltforlangtåfådettestyringsdokumentetpåplass.Egvonaratdettedokumentvilgjere
detklarareforgrunneigaranekorleistingskalgjerast,tilkvatidogkvifor.Itilleggvildetveraenklare
forHFKåbehandlesøknadarograpportaromutførtarbeid.Deterikkjebestemtkvensomskal
skriveplanen.
IårharsamarbeidetmedfotografNilsOlavMevatneogtekstforfattarØysteinRyggHaanæssbegynt
åtaform.Arbeidetresulterteisøknaden”Livreddaren”.Spanandeåsamarbeidemeddyktigefolk,
somarbeidardugnadsamanmedunderteiknandefornokodeitrurpå;norskullfrådeigamle
landrasane.
Havrå4.februar2014
MaritAdelstenJensen,avdelingsleiar.
›‰Š‡‹•‡–‡”‡–’¤›‰”ƒ
—•‡—••‡–‡”‡–‹‘”†ƒŽƒ†
%”•‡Ž†‹‰ʹͲͳͶ
kortversjon
Forord
Kort samandrag : Lyngheisenteret på Lygra
Opna i 2000. Areal: 1500 mål lyngheier og 500 mål innmark fordelt på 5 gardsbruk. Restaurering: 30 eldre
bruksbygningar og 1,5 km steingarder. Omfattande rydding av krattskog og utbedring av lyngbeiter, 4 km
med tilrettelagte stiar gjennom lyngheiene.
Informasjonsbygg: Matstove, auditorium , klasserom, utstilling, kontor.
Vernearbeidet på Lyngheisenteret /Lygra har sitt utspring frå Universitetet i Bergen (UIB) sitt tverrfaglige
forskingsprosjekt ‘Lindås prosjektet ‘ på 1970-tallet.
Eit av dei viktigaste funna i prosjektet var at kystlyngheiene var meir enn 4000 år gamalt kulturlandskap
og at det var dei tradisjonelle driftsformene som hadde gitt lyngheiene sitt karakteristiske
kulturlandskap..
Utgangspunktet var eit heilskapleg vern gjennom aktiv autentisk drift Alle fem gardane på Ytre Lygra er
med i samarbeid med Lyngheisenteret / Museumssenteret i Hordaland for å bevare den autentiske
lyngheidrifta. Hausten 2014 kjøpte Lyngheisenteret v/ Museumssenteret i Hordaland den ein garden,
bruk nr 57/2 og er no også grunneigar på Ytre Lygra.
Føremål:
a)Kulturlandskap – Jordbruksproduksjonen til gardsbruka skal drivast på ein slik måte at det historiske
kulturlandskapet på Ytre Lygra og Lurekalven vert halde i hevd. Setja lyngheilandskapet på Lygra inn i ein
nasjonal og internasjonal samanheng
b)
Forsking – Det skal drivast vitskapeleg forsking og forsøksverksemd.
c)
Formidling – Det skal formidlast kunnskap om kulturlandskap til publikum
d)
Undervising – Ein skal samarbeida med utdanningsinstitusjonar om undervisingstilbod innan
kulturlandskap, kystkultur, friluftsliv og miljølære.
e)
Næringsverksemd - ein skal samarbeida med frilufts- og reiselivsorganisasjonar for å fremje
reiselivet i regionen.
Likeeins skal ein samarbeida med næringslivet for å fremja lokal og regional næringsutvikling basert på
verdiar som ligg i det historiske kulturlandskapet. - Engasjera seg i den framtidige utnyttinga av
ressursane i det norske kystlandskapet
Personale Fast tilsette:
Torhild Kvingedal
avdelingsleiar 100%
Dan Skorve
driftsteknikar 50 %, slutta i sept 2014
Trond Solberg Mortensen
kjøkkensjef 100%
Astrid Pletten
driftsteknikar 50 %
Bente Semmingsen Fivelsda
drift infobygg
50 %
Vidar Furesund har vore kokkelærling frå 1.aug 2013 til 01.10.2014.
Mons Kvamme er engasjert ( ca 20 %) som fagleg medarbeider og formidlar/kurshaldar.
I tillegg er det leigd inn ekstra hjelp på timebasis i sesongen frå april – sept.
Beate Myksvoll, Camilla Pletten, Harry Køhne, Stine Eikefet, Rositsa Demitrova, Izabela Biedacha
Avdeling
Forvaltning
ª
innsamling: Lyngheisenteret sine samlingar er kulturlandskapet og lyngheiene på Ytre Lygra. For å
ivareta samlingane har vi ei aktiv drift tufta på tradisjonelle metoder. Drifta er i eit nært samarbeid
med grunneigarne på Ytre Lygra .
Gjennom forskning i samarbeid med Bioforsk og Universitet i Bergen (UIB) samlar ein kunnskap om
det kulturbiologisk systemet knytt til lyngheiene og husdyra i dette landskapet. I 2014 – har 1 PhD
studenter hatt sine forskningsoppgaver i våre samlinger : Insekter i lyngheiene – og effekt av
brenning. Ei annan oppgåve med insekt pollingering av ulike urter og grass i lyng.
Samlingsforvaltning:
Kulturlandskap, planter og dyr er gjenstandar, og utgjer hovudtyngda av samlinga vår. Det er også
dette området som får størst fokus på forvaltning, gjennom beiting med utgangersau og Vestlandsk
Fjordfe, brenning og slått av lyng, rydding av kratt og skog.
Mål for avdelinga 2014:
Forsette vedlikehalde Lyngheiene primært med beitdyr, og tillegg der dette ikkje er tilstrekkeleg manuell rydding av
skog/ kratt einstape, og Lyngbrenning på Tangane og Lurekalven.
Prøve ut beiting med geit på Lurekalven.
Minske beitetrykke av sau på Kulturbeite og auka beitetrykket av storfe på same område.
Vedlikehald av steingardar, gjerder, stiar, torvhus/moldhus/gardflorar,naust, og kaianlegg.
Drift av gardflor, moldtak og tovtak til formidling og undervisning.
Tiltak:
Viser til detaljert planer og rapport for dette arbeid.
Planlagt tiltak som ikkje vart gjennomført, tilfelle kvifor:
Større rydding av skog og kratt vart ikkje utført på Kalven pga verforhold og sjukemeldt personell.
Gardfloren har ikkje vore i drift i år pga eigarskifte på Gardsbruk 57/2, bruket som Lyngheisenteret no har
overteke. Det har heller ikkje vore beiting med storfe i år, av same grunn.
Immateriell kulturarv
Lyngheisenteret forvaltar nasjonal kompetanse knytt til tradisjonell drift og forvalting av sine kulturlandskap.
Vi har mykje dokumentasjon,og forsking om den tradisjonelle drifta, og målet er å halde kulturlandskapet i hevd
tufta på denne kunnskapen. Ein svært viktig monent i dette er den heilskapeleg kunnskapen om ressursforvaltninga
i dei gamle driftsmåtane, noko som er høgst aktuelt i dagens debatt om miljø, global oppvarming og matproduksjon.
Vi har også kokk /kjøkkenet som konserverer og bruker lokale råvarer frå drifta . Som vi serverer våre besøkande,
ein god måte å formidle den immaterielle kulturarven på. Gjennom undervising, kurs, film, lokal mat og praktisk
arbeid formidlar vi tradisjonelle driftsmetodar.
Mål for avdelinga i 2014
Kunne tilby fleire rettar i matstova basert på tradisjonelle lokale mattradisjonar.
Dokumentere og vise dette til våre gjester.
Samle inn kunnskap om det tradisjonelle jordbruket frå 1930 – talet og framover på Lygra og nærområdet
Drifte og vise den tradisjonelle torvdrifta på Lygra.
Kurs i lyngbrenning og tradisjonell lyngheidrift.
Tiltak
Innsamling og dokumentasjon av mattradisjonar med vekt på konserveringsteknikkar –
Fisk og konservering sild frå Lurefjorden. Innsamling av bilder og dokumentasjon.
Begynt med innsamling og dokumentasjon av jordbruket i området .
Dokumentasjon og drift torvtak på Lygra.
Planlagt tiltak som ikkje vart gjennomført, tilfelle kvifor
Bygg og anlegg
Mål for avdelinga i 2014:
Vedlikehald av moldhus, gardflorar, torvhus, løe og naust, Totalt har vi vedlikhaldsansvar for 11 eldre
bruksbygninger. Vedlikehald av stiar og steingardar. I tillegg til infobygg og kaianlegg av nyere dato. Kjøp av
Gardsbruket bruke 57/2, oppussing og vedlikehald av våningshus.
Tiltak
Større vedlikehald av stiane i lyngheiane – grøfting og grusing.
Større vedlikehald av ekspressbåtkaien.
Vedlikehald av tak på torvhusa.. Skifte lerketaket på Infobygget
Oppbygging av lageret etter brannen. Arbeidsrom, dusj, og vaskerom, Lagerrom mm
Ferdigstille det elektriske anlegget.
Oppussing av våningshuset , oppstart
Planlagt tiltak som ikkje vart gjennomført, tilfelle kvifor
Skifte av lerketaket er bestilt, men vi har ikkje fått det levert enno, skal skiftast i 2015.
Formidling
Formidling og tilrettelegging for publikum:
- Formidling gjennom ei tilrettelagt Naturløype med eigen turguide – ca 2,5 km lang tur gjennom
kulturlandskapet og lyngheiene , - 4 km med tilrettelagte stiar for publikum, -Undervisningsopplegg med
aktivt deltaking i skjøtsel av lyngheiene, - Autentisk film om drift av ein kystlynggard,-Guida turar i
Lyngheia og kulturlandskapet med vekt på ulike tema, - Opplevingsstur til Middelaldergarden på
Lurekalven -Samarbeid med andre turrangører, -Padleturar i Den Indre Farleia,-Fisketurar i LurefjordenGardsbesøk på Luregarden- Servering av lokalmat og tradisjonsmat frå Lygra og Havrå, Kurs &
konferanse, –Konsertar,- Fagseminar i samarbeid med andre aktørar, -Formidling av forskingsresultat fra
UiB m fl.,- Kurs i skjøtsel av lyngheier- Familiesøndagar med aktivitetar for born. – Sauesanking.
Mål for avdelinga i 2014
Vidareføre og vidareutvikle undervisning , formidlings og opplevingstilboda til publikum.
Undervisningstilbod i tilknyting til grunnlovsjubileet.
Starta planlegging av fornying av utstillinga i infobygget.
Tiltak:
Familiesøndagar - 9 stk med ulike tema knytt til Lyngheidrifta
1814 – undervisningsopplegg 3 dager her - for ungdomskulen. Samarbeid med dei andre avdelingane i
Muho - med 2 dager på VUS og 2 dager på OM.
Møteplassen : etter initiativ frå lokale pensjonistar med interesse for lokalhistorie arrangere vi no ein
gong i månaden Møteplassen, vi har hatt 5 samlinger , med bla. teama sild, korn og kvernhus
.
Viking marknad 15. – 17. aug.
2 konsertar, 2 sauesankingar
Undervisningstilbod for grunnskulen, og den vidaregåande skulen,
Undervisningsopplegg i samarbeid med Brørviksskuta 3 dagar
UiB Inst. for Biologi arrangerte 2 felt kurs på Lyngheisenteret – 2 veker i august
Undervisningsopplegg for 10 kl – 5 dager
Tovekurs
Ullveka 2014 – Ulike aktivitetar med tema ull.
Unesco besøk : 25 .mars var ca 75 deltakere få den internasjonale Unesco konferanse I Bergen “ USING
NATURAL AND CULTURAL HERITAGE IN SUSTAINABLE DEVELOPMENT” på omvising, og lunsj på Lygra. Dei
fekk servert tradisjonell kvardagskost med sild, pote og flatbrød , mm.
Planlagde tiltak som ikkje vart gjennomførte, tilfelle kvifor
I 2014 har ikkje den faste utstilinga « Det stig av hav « vore open, vi har heller ikkje hatt noko temporær
utstilling, grunna brannen 1.jan 2013.
Publikasjonar
Forsking og dokumentasjon
Museumssenteret i Hordaland har inngått samarbeidsavtale med Universitetet i Bergen.
Har det vore gjennomført forsking av UiB i 2014:
2 PhD studenter ved Inst for biologi ved UIB har sine felt arbeid på Lygra 2014.
Tessa Bargmann : Biller og brann på Lygra. Effekten av skjøtselbrann på løpebille diversitet.
Amy Eycott feltforsøk med frøspredning med sau og registrering av gjødselbiller m.a.
Bacheloroppgave om Historie - og tradisjonsformidling til barn er av ein student frå NLA har barn
med utganspunkt i Lygra og Lyngheidrifta. Oppgåva vil bl.a bli brukt i den vidareutvikla av
undervisningsopplegget i tilknytning til gardsbruket.
Dokumentasjon av sauesankinga på Ytre Lygra:
Anne Magnussen frå Embla film har dokumentert sauesakninga på Lygra i haust, og laga film om dette.
Dette er gjort i eit samarbeid med Romania i eit EU - prosjekt om sauehald og gamle gjetar tradisjonar.
Sildeprosjektet : Saman med KIN har vi sett i gang eit SILDE prosjekt med innsamling av oppskrifter /
fangstmetoder mm. Vi har hatt ei historiefortellar kveld i mars, og Mariela Nordheim ( prosjekttilsett ) er i
gang med å lage digitale forteljingar frå prosjektet.
Vi har også vore på Sildefiske med Ola Lygre, ein nabo som har fiska mykje, vi landa ca 160 kg sild, og
kjøkkenet har laga spekesild, nubbesild, slosild mm. Prosjektet vil verte vidareført i 2015.
Kastenot – Toftinga sundet ca 1970 foto: Ester Skotsund
Torvtakingsprosjekt:
Vi har tatt oppatt eit gamalt torvtak på Lurekalven som sist var i bruk i 1947, Alt arbeidet her er
dokumentert bilder og film. Torvtaklet er tenkt å bukt til formidling og undervisning. Torvtaket på
Tangane har vi også tatt oppatt, men her er det lite torv att som kan takast ut. Prosjektet vil vidareførast i
2015.
ULLprosjekt: Etter sauesankinga i mai/juni, hadde vi ullsorterings kurs med Hillesvåg ullvarefabrikk og
bøndene her på Lygra. Kurset er delvis dokumetert med film.
Ulla frå Villsauene vert levert til Hillesvåg for garnproduksjon. Dei har levert tilbake garn i 3 farger for
strikking. Dette var oppstart av eit større prosjekt med å få utnytta Villsau ulla til garn og tekstiler.
Forskningsprosjektet :Grønn vekst i hvitt gull gjennom lokalt forankrede verdikjeder Enhancing local
wool value chains in Norway – SIFO v/ Ingunn Klepp – vart tildelt midler i 2014 –med oppstart i 2015- Her
er vi med saman med Hillesvåg Ullvarefabrikk med i delprosjektet : WP2b Wool quality of Pigmented Wild
sheep, Hordaland
Har avdelinga mål for dokumentasjon – forsking
Vi vil vidareføre prosjekta innan ull, mat og torvtaking for 2015. Vi ynkjser å knytta til oss fleire studentar frå UiB, og
Høgskulen – som kan gjera dokumetasjona og forskingsprosjekt på Lygra.
Fornying - Nettverk og internasjonalt samarbeid
Kva nasjonalt nettverk er avdelinga medlem av
Deltaking i nasjonale nettverk 2014
Lyngnett - Det nasjonale Lyngheinettverket hadde møte på Runde 23. – til 25.juni. Lyngheisenteret var
ansvarlig arrangør saman med Liv Guri Velle, Bioforsk. Nesten 50 deltakarar frå heile kysten var med, både
frå forvaltninga, forsking, bønder og andre interessert. Nettverket har vorte ein viktig møteplass for
mange ulike miljø med interesse og arbeid for kystlyngheier og det biologisk mangfald
langs kysten.
Nettverkssamling LyngNett Runde juni 2014. Ekskursjon til Skorpa og foredrag om kystgeita.
Museumsnettverket – museumsgarden : Astrid og Torhild var på kurs i Lauving på Dei Heibergske
samlingane på Kaupanger i oktober.
Har avdelinga mål/strategiar for:Internasjonalt arbeide
: Gjennom det Europeiske Lyngheinettverket, UiB, og våre kontakter i Montalgere i Portugal.
Digital formidling – forvaltning – nettformidling – sosiale media
Undervisningopplegg tilgjengelig på web. Facebook, Instagram
Kulturelt mangfald
Fagleg utvikling, profesjonalisering
Er det gjennomført tiltak innan desse områda i 2014
Samfunnsoppdraget
Korleis definerer avdelinga sitt samfunnsoppdrag?
Vi skal gjennom dokumentasjon – og kunnskap – bevare dei autentiske kystlyngheiene gjennom eit
tradisjonell aktiv driftsform. Denne driftsforma som er mange tusen år gamal, står i sterk kontrast til
dagens forvaltning av kulturlandskapet og produksjon av mat.
Det industrielle landbruket gjev samfunnet mange utfordringar, mellom anna i høve til attgroing av
kulturlandskapet, trusselen mot det biologiske mangfaldet, og våre energi krevande metodar for
matproduksjon.
Lyngheisenteret har som mål å bidra aktivt med vår kunnskap og dokumentasjon i høve: - forsking og
utvikling, offentleg forvaltning, næring, miljøvern, den offentlege samfunnsdebatten og ulike nettverk
knytt til Kystlyngheiene, kulturlandskapet og det biologiske mangfaldet både nasjonalt og
internasjonalt.
Har det vore gjort tiltak som styrkjer dette målet/definisjonen: Handlingsplan for kystlyngheier :
Lyngheisenteret v/ Mons Kvamme er engasjert av DN også i 2014 som konsulent for å gi faglig bistand
forhold til Iverksetting av Handlingsplan for kystlynghei. Dette arbeidet starta opp i 2011. Vi håper at
avtalen blir videre ført i 2014, men dette er ennå ikke avklart.
Lyngheisenteret har vært ansvarlig for den faglige delen av handlingsplanen for kystlyngheier. Den faglige
delen vart utvida / revidert i 2013 – v/ Mons kVamme og Peter Emil Kaland i samarbeid med MD. Planen
er nå ferdig, reknar med den vert vedtatt i løpet av våren 2015.
Lyngnett - Det nasjonale Lyngheinettverket hadde møte på Runde 23. – til 25.juni. Lyngheisenteret var
ansvarlig arrangør saman med Liv Guri Velle, Bioforsk. Nesten 50 deltakarar frå heile kysten var med, både
frå forvaltninga, forsking, bønder og andre interessert. Nettverket har vorte ein viktig møteplass for
mange ulike miljø med interesse og arbeid for kystlyngheier og det biologisk mangfald
langs kysten.
Kurs som er haldne i 2014
Lyngheisenteret har også i år vore engasjert i lyngbrenning og skjøtsel i lokaliteter som ligg i
handlingplanen . bla. i Rogaland, Hordaland ,Møre og Romsdalen og Hvaler. I tillegg har v hatt kurs og
foredrag i Danmark.
Kurs i Lyngbrenning på Jylland
Har avdelinga mål som styrkjer rolla som utviklingsaktør/samfunnsaktør?
Vi skal vere ein tydleg aktør når det gjeld vern av kystlyngheiane ved aktiv drift både regionalt, nasjonalt og
internasjonalt.
Tiltak som støttar målsetjinga?
Faglege bidrag til Handlingsplan for Kystlynghei
Kurs i lyngheiskjøtsel i Norge og Danmark
Arbeid gjennom det Europeiske Lyngheinettverket
Arbeid gjennom det nasjonale Lyngheinettverket – LyngNett
Prosjekt saman med Fylkesmannen i Hordland - Prosjektet «Kystlynghei og langsiktige driftsopplegg med
sviing. Informasjon, kunnskap og gjennomføring. Skal gjennomførast i 2015.
Foredrag: Produkter fra lyngheiskjøtsel og annen utmarksbeiting i Norge - dansk fagmøte om naturgræsning, Jylland,
desember 2014.
Foredrag v/ Mons Kvamme: Enkel sammenligning av lyngheiforvaltning i Danmark og Norge – Runde juni 2014
Kronikk Adresseavisa, 6/02-2014: Mons Kvamme : Brenning gir bedre
beredskap Kysten står i flammer - det brenner ikke bare fordi det er tørt.
Særlege kommentarar om drifta i 2014: Reparasjoner og oppbygging av elektrisk anlegg etter brannen i
2013 – var ikkje ferdig før i slutten av mars. Permanent utstillinga er ikkje sett i stand att enno, den fekk
ein del røykskader som må utbetrast . Vi planlegg å fornye ein del av utstillinga. Dette må finansierast,
det er sendt inn søknad til KD i okt 2014.
Lygra 12.02.2015 Torhild Kvingedal
1
Rekneskapenergjortoppmedeitoverskotpåkr.86900.Overskoteterknytttilfleireprosjekttilskot–oggjennomførteprosjektͲennplanlagt/budsjettert.
Overskotetvilvertasettavtilekstraordinæreprosjekt.
Økonomi
Detharvoreinteressantogfagleginspirerandeåutvikleinternasjonaleprosjekt.Dettevareiprioriteringfor2014ogdetergjorterfaringarogbygt
kompetansepådetteområdetsomvilveranyttigformuseumssenteretsittvidareinternasjonalearbeide.
Detharvoresynfaringar,rådgjevingisambandmedsøknadarogdokumentasjonavkulturminne.ArbeidetmeddendrodateringharhaldeframͲDetkan
ogsånemnastsærlegatviharavsluttaførstestegpådetstoreprosjektetDokumentasjonsplanforNordhordland.Hererdetgjennomførttilstandsvurdering
avallestørreprivatesamlingariregionensomgrunnlagforådefineremagasinbehovoggjeraprioriteringarividaresikringogformidlingavdettematerialet.
IMuseumssentereterdetlagtgrunnlagdetteåretforeilangsiktigogstorsatsingpåvernavdentekstilekulturarven.Dettevilblieitinnsatsområdeogsåfor
KINiåraframoverogvilinngåistrategiarforvernogvidareføringavdenimmateriellekulturarven.
Sjålokaletiltakieitinternasjonaltperspektiv
UtgreieogskapegrunnlagforfellesløysingarsomsikrarkulturarveniNordhordland
Veraletttilgjengelegefordeisomtrengrådogrettleiing.Nærleiktilbrukaraneogfleksibiliteterviktigeføresetnadarforeigodtfungerande
kulturvernteneste.
Arbeideti2014harvorerettamothovudmåla:
ÅRSRAPPORT2014
KulturverntenestaiNordhordland
‹”‡
—•ƒ’•—–˜‡•Ž‹‰
ƒ’‡Þ–‡•–ƒ†‡”ˆ‘”
•‹”‹‰ǡ˜‡”‘‰
˜‹†ƒ”‡ˆÞ”‹‰ƒ˜—Ž–—”ǡ
ƒ–—”‘‰‹†—•–”‹ƒ”˜
—ƒ‘’‡–ƒ•‡‘
•ƒŠƒ†Ž‹‰‡ŽŽ‘
—•‡‡–‘‰
Ž‘ƒŽ•ƒˆ—‡–
Forvaltningav
kulturarv
Målområde/
strategiskemål
—Ž–—”‹‡’Žƒƒ”
‹—•–”Š‡‹‘‰ƒ†Þ›
ŽŽ’”‘•Œ‡–Ǥ
‡‰‹‘ƒŽ†‘—‡–ƒ•Œ‘•Ǧ ‘‰
‹•ƒŽ‹‰•’ŽƒǤ
Œ‡‘ˆÞ”‡•–‡‰ͳǤ˜‡”•‹–ǡ
‰”—Žƒ‰ˆ‘”˜‹†ƒ”‡’ŽƒŽ‡‰‰‹‰
ލƒ†ƒ”ǡˆ‹ƒ•‹‡”‹‰
Tiltak
‘–‹—‡”Ž‡‰ƒ”–Ž‡‰‰‹‰ƒ˜ ‹ŽŒÞ‘‰”‡••—”•’‡”•‘ƒ”„¤†‡Ž‘ƒŽ–
ޔ•–‡•–‡‰ƒ˜†‡––‡•–‘”‡’”‘•Œ‡–‡–‡”ƒ˜•Ž—––ƒŠƒ—•–‡ʹͲͳͶǤ‡–
‡”‰Œ‘”––‹Ž•–ƒ†•˜—”†‡”‹‰ƒ˜ƒŽŽ‡•–Þ””‡•ƒŽ‹‰ƒ”‹”‡‰‹‘‡Ǥ
ޔ‡¤Ž‡–‡”¤ˆ¤‘˜‡”•‹–‘˜‡”˜ƒƒ–‡”‹ƒŽ‡•‘‡”•ƒŽƒ‹ǡ
˜ƒ‡‹‰ƒ”ƒ‡›•Œ‡”ˆ‘”•ƒŽ‹‰ƒ‡‘‰˜ƒƒ‰ƒ•‹„‡Š‘˜•‘‡”
›–––‹Ž†‡‹—Ž‹‡•ƒŽ‹‰ƒ‡Ǥ
‘•‡”˜ƒ–‘”Ž‹•‘‘•–‡”Šƒ”˜‘”‡Ž‡‹‰†‹ˆ”¤
‡˜ƒ”‹‰•–‡•–‡‡ˆ‘”¤‰Œ‡”ƒ‡‹ˆƒ‰Ž‡‰˜—”†‡”‹‰ƒ˜–‹Ž•–ƒ†‡’¤
‰Œ‡•–ƒ†ƒ‡Ǥ”‹Ž†§–”‡Šƒ”‰Œ‘”–˜—”†‡”‹‰ƒ˜„›‰‹‰ƒ‡Ǥ
‡–‡”—–ƒ”„‡‹††‡‹•Þƒ†–‹Ž—Ž–—””¤†‡–ˆ‘”ƒ”„‡‹†‡–‡†‡‹
‡‰‹‘ƒŽ‡‹•ƒŽ‹‰•’Žƒ‡Ǥȋ•˜ƒ”‡–’¤†‡‡Œ‡‹ˆ‡„”—ƒ”Ȍ
†‡–‹Œ‡Œ‡‡–”ƒ–‹Ž•‘––‹Žƒ”„‡‹†‡–˜‹Ž†‡–Ž‹‡˜‡Ž˜‡”–ƒ
•–ƒ”–ƒ‘’’‹•ƒƒ”„‡‹†‡‡†ˆ”‹˜‹ŽŽ‹‰‡‘‰ˆ‘”˜ƒŽ–‹‰‹”‡‰‹‘‡ǡ
‡‡†‡‹ƒƒˆ”ƒ†”‹ˆ–‘‰‹‡‹‡Žƒ”‡ˆ‘”Ǥ
‡–˜‹Ž˜‡”–ƒŽƒ‰–˜‡–’¤ƒ–†‡––‡ƒ”„‡‹†‡–•ƒŽ•Œ‡•‘‡‹†‹ƒŽ‘‰
‡ŽŽ‘—•‡‡–‘‰”‡‰‹‘ƒŽ‡ƒ–Þ”ƒ”‘‰’”‘•‡••‡•ƒŽ•‹”‡
Þ–‡•–ƒ†‡”‘‰—•ƒ’•—–˜‡•Ž‹‰
Ž‡‹”‡‘—ƒ”‹ŠŽŠƒ”‘‡‹‰ƒ‰‡†—Ž–—”‹‡’Žƒƒ”Ǥ
‹†‡Ž–‡‹†‡––‡ƒ”„‡‹†‡–‹¤”ƒˆ”ƒ‘˜‡”‡––‡”ƒ˜–ƒŽ‡‡††‡
‡‡Ž–‡‘—‡Ǥ
”ƒ†”‹ˆ–ƒ‡”•–›”–ƒ˜‘—ƒ‡Ǥ
RAPPPORT
2
ƒ–Ǧ–”ƒ†‹•Œ‘ƒ”Ǣ
‘—‡–ƒ•Œ‘‹Ž†
‡”ƒŽ‡–––‹Ž‰Œ‡‰‡Ž‡‰‡ˆ‘””¤†‰Œ‡˜‹‰
‘‰‘’’ˆ›Ž‰Œ‹‰ƒ˜—Ž–—”˜‡”’”‘•Œ‡–
‹”‡‰‹‘‡Ǥ
›Ž‰Œ‡‘’’‡•‹•–‡”ƒ†‡’”‘•Œ‡–‘‰
›‡Š‡˜‡†‡Ž•ƒ”‡†
•Þƒ†•ƒ”„‡‹†‡‘‰ˆƒ‰Ž‡‰
”¤†‰Œ‡˜‹‰Ǥ
‡•–‹Ž‰”—’’‡—Š‘
‹†ƒ”‡ˆÞ”‹‰–‡•–‹Ž—•ƒ’
‘—‡–ƒ•Œ‘ǡ˜‡”‘‰
˜‹†ƒ”‡ˆÞ”‹‰ƒ˜—•ƒ’
‘‰ƒ•Œ‘ƒŽ–Ǥ
ŽŽ˜‡ƒʹͲͳͶǤ‹Šƒ”†‡Ž–‡‡‹’ŽƒŽ‡‰‰‹‰‘‰†‹•—•Œ‘‘
‘”Ž‡‹•˜‹†ƒ”‡ˆÞ”‡’”‘•Œ‡–‡–Ǥ‡–˜‡”–•Þ–‹†Žƒ”–‹Ž—–˜‹Ž‹‰‘‰
†”‹ˆ–ƒ˜–‹Ž–ƒ‡–‹•ƒƒ”„‡‹†‡‡†ǤƒǤ‹ŽŽ‡•˜¤‰ǡ‘”†ƒŽƒ†
Š—•ˆŽ‹†•Žƒ‰‘‰ŠŽ—•ˆŽ‹†•Žƒ‰
‘”†ƒŽŠƒ”†‡Ž–‡‡‹”‡”—––‡”‹‰•Ǧ•ƒŽ‹‰ƒ‡’¤•–‡”Þ›—•‡—
ȋ‘’’•–ƒ†˜‡˜Ȍ
‡–˜‡”–ƒ”„‡‹††‡†¤—–ˆ‘”‡‡‹Š‡‹Ž•ƒ’Ž‡‰•–”ƒ–‡‰‹ˆ‘”
–‡•–‹Žˆ‡Ž–‡–†‡”‡‹•‡”’¤—•‡‡–•‹”‘ŽŽ‡•‘—•ƒ’•„ƒ•‡ǡ
˜ƒ•‘ƒ˜‡”ƒ‘‰‡Ž‡‰¤•ƒ’‡ƒ˜ˆƒ•–‡ˆ‘”‹†Ž‹‰•ƒ–‹˜‹–‡–‡”
ǤǤŽŽ˜‹Ž‹‰¤•‘‡‹†‡Žƒ˜†‡‡•–”ƒ–‡‰‹‡Ǥ ƒ•Œ‘ƒŽ–‹†‡Þ–‡ǡ•‘—Š‘ƒ””ƒ‰‡”–‡‹‘–‘„‡”ǡ†ƒƒ”
‰”—Žƒ‰‡–ˆ‘”¤—–˜‹Ž‡‡‹–’‹Ž‘–’”‘•Œ‡–‹ƒ˜‡”ƒ˜†‡–‡•–‹Ž‡
—Ž–—”ƒ”˜‡ǡˆ‘”ƒ”ƒǤƒǤ‹—Ž–—”’Žƒˆ‘”‘”†ƒŽƒ†
‘†‡Žƒ˜†‡––‡Šƒ”‘”†ƒŽ‘‰•¤˜‘”‡‡†¤–‡‡‹‹–‹ƒ–‹˜–‹Ž‡‹–
‡––˜‡”ˆ‘”–‡•–‹Ž•–—†‡–ƒ”ˆ”¤Ǥ
ƒ”‹‡Žƒ‘”Š‡‹Šƒ”˜‘”‡‡‰ƒ•Œ‡”–ˆ‘”†‘—‡–ƒ•Œ‘‘‰
’”‘†—•Œ‘ƒ˜ͳ†‹‰‹–ƒŽˆ‘”–‡ŽŒ‹‰‡†–‡ƒ•‹Ž†Ǥ
ƒƒ”„‡‹†‡‡†›‰Š‡‹•‡–‡”‡–‘‰›•–—•‡‡–‹]›‰ƒ”†‡‘
ˆ‘”–‡ŽŒƒ”˜‡Ž†ƒ”‘‰†‘—‡–ƒ•Œ‘Ǥ
‘†–„‡•Þ–‡ˆ‘”–‡ŽŒƒ”˜‡Ž†ƒ”Ǥ
”„‡‹†‡–˜‡”–ˆ‘”Ž‡‰ƒ–‹ŽʹͲͳͶ‘‰—–˜‹†ƒ‡†ˆ‘”–‡ŽŒƒ•”˜‡Ž†‘‰
‘‰‡Ž‡‰†‘—‡–ƒ•Œ‘’¤•–‡”Þ›Ǥ
§–”‡Šƒ”˜‘”‡’¤ˆŽ‡‹”‡•›ˆƒ”‹‰ƒ”–‹Ž’”‹˜ƒ–‡‡‹‰ƒ”ƒ”ƒ˜
˜‡”‡˜‡”†‹‰‡„›‰‰‹‘”†Š‘”†Žƒ††‡”†‡–Šƒ”„Ž‹––—–ƒ”„‡‹††
•Þƒ†ƒ”‘‹†Žƒ”–‹Ž‹•–ƒ†•‡––‹‰Ǥ–‹ŽŽ‡‰‰Šƒ”Šƒ˜‘”‡‡†‹
ƒ”„‡‹†‡–‡†–‹Ž†‡Ž‹‰ƒ˜‹†Žƒ”‹”‘•Œ‡–”›‰‰‡ǡ–‹Ž†‡Ž‹‰ƒ˜
‹†Žƒ”–‹Žˆ”‡†ƒ„›‰‰‹‘”†ƒŽƒ†‘‰ƒ˜Ǽ‡”‘‰˜ÞŽǽ‹†Žƒ‡ǤŽŽ‡
‹Ǥ
3
Formidling
‡–Ž‘ƒŽ‡‹†‡–‰Ž‘„ƒŽ‡ǣ
ƒ’‡‰”—Žƒ‰ˆ‘”
•ƒŠƒ†Ž‹‰‘‰
•ƒƒ”„‡‹†‡
‹–‡”ƒ•Œ‘ƒŽ–
‡‡–‹‰’‘‹–™‘‘†ǡ–‹Ž”‡––‡Ž‡‰‰‹‰
ˆ‘”˜‹•‹‰‘”†ƒ—•‡‡–
‘”•Š‘’•‹•ƒƒ”„‡†
‘”†ƒ—•‡‡–
Ǧ’”‘•Œ‡–Ž‘˜‡‹ƒ
ލƒ†ƒ”‘‰ƒ˜Žƒ”‹‰ƒ–˜‹ƒ‘‰
‘ƒ‹ƒ
–˜‹†ƒƒ•˜ƒ”•‘”¤†‡•–‡”Þ›‘‰
ƒ•†ƒŽ
‡–‡”•Þ–‘‹†Žƒ”ˆ”¤•‘†‡Žˆ‹ƒ•‹‡”‹‰ƒ˜—–˜‹†‹‰ƒǤ
‡–‡”†‹ƒŽ‘‰‡†ƒ•†ƒŽ‘—‡‘‹ŠƒŽ†‘‰‘ˆƒ‰ƒ˜‡‹
ƒ˜–ƒŽ‡‡ŽŽ‘—Š‘‘‰ƒ•†ƒŽǤ‡––‡˜‡”–›–––‹Ž‘’’ˆ›Ž‰Œ‹‰ƒ˜
—Ž–—”‹‡’Žƒ‡‹ƒ•†ƒŽ‘‰„‡Š‘˜•‘‡”†”Þˆ–ƒ†‡”Ǥ
”‘•Œ‡–‡–‹Ž‘˜‡‹ƒ•–ƒ”–ƒ˜¤”‡ʹͲͳͶǤƒƒ”„‡‹†•’ƒ”–ˆ”¤
Ž‘˜‡‹ƒŠƒ”˜‘”‡’¤•–—†‹‡„‡•Þ‹‘”‰‡ǡ‘”‰ƒ‹•‡”–ƒ˜Ǥ
‘Ž˜‡‹‰‘”†ƒŽ‘‰‡ƒ”‹ƒ‹•†ƒŽƒ‰ƒ†‡Ž–‘’¤–‡•–‹Ž
™‘”•Š‘’ǤǤ‹Ž‘˜‡‹ƒ‹•‡’–‡„‡”Ǥ–Ž‡ƒ”–‹—••‡’¤
™‘”•Š‘’‘ǤǤ”‘•Œ‡–‡–˜‡”–˜‹†ƒ”‡ˆÞ”–‡†›‡
•–—†‡„‡•Þ‹‘”‰‡‹ʹͲͳͷǤ
Šƒ”’”‹‘”‹–‡”–’”‘•Œ‡–ƒ–˜‹ƒ‘‰‘ƒ‹ƒǤ
ƒ–˜‹ƒŠƒ”‡‹ƒ˜•Þƒ†ƒ‡ˆ¤––ˆ‹ƒ•‹‡”‹‰‘‰†‡–‡”‰Œ‘”–
ƒ˜–ƒŽ‡”‘‰Œ‡‘ˆÞ”‹‰ƒ˜”‡•–ƒ—”‡”‹‰•’”‘•Œ‡–‹„›‡—†œƒǤ
‡–‘ˆƒ––ƒ”™‘”•Š‘’ȀÞ–‡”‡††‡Ž–ƒƒ”ƒ”ˆ”¤—Š‘‹—†œƒ
‘‰–‘™‘”•Š‘’‹‘”‰‡ˆ‘”Šƒ†˜‡”ƒ”ƒ”ˆ”¤ƒ–˜‹ƒǤ
”‘•Œ‡–’‡”‹‘†‡ʹͲͳͷǦʹͲͳ͸Ǥ
‡–˜ƒ”–ͳŠƒŽ˜¤”„”—–‡‹†‡Ž”‡••—”•ƒ”’¤”‡˜Œƒ†‡•Þƒ†ƒ”–‹Ž
”‘‰”ƒ‹‘ƒ‹ƒǤƒ”–ƒ”ƒ–‹‘ƒŽ—•‡—‘ˆ‘ƒ‹ƒ
‡ƒ•ƒ–˜ƒ”‹ˆ‡„”—ƒ”’¤•–—†‹‡„‡•Þ‹‡”‰‡ǡ‡†ƒ‘”†ƒŽ‘‰
§–”‡„‡•Þ–‡’ƒ”–ƒ””‘ƒ–”‹‘‹‘ǡ‘‰—•‡‡–ǡ‹‘ƒ‹ƒǤ
§”‡”‹’”‘•‡••†‡”˜‹˜ƒ”–‰‘†–Œ‡†‡‡†’ƒ”–ƒ”ƒ‡ǡ‡
†‹˜‡””‡ˆ‡‹‰‡ƒ˜’”‘•Œ‡–ƒˆ‹ƒ•‹‡”‹‰Ǥ‡––‡‡”ƒ–Þ”ƒ”˜‹
˜—”†‡”‡”•‘ƒ–—‡ŽŽ‡‘‰•¤ˆ‘”ƒ†”‡’”‘•Œ‡–Ǥ
–•–‹ŽŽ‹‰ƒDz‡‡–‹‰’‘‹–™‘‘†dz•‘Šƒ”˜‘”‡’¤˜ƒ†”‹‰
”ƒ”‹‡•‹†ƒʹͲͳͳ•ƒŽ‘•‡––ƒ•–‘’’›—•‡‡–‡”‰‡ƒ˜†
‘”†ƒ—•‡‡–Ǥ§–”‡‘‰ƒ”–‹—••‡–‹Ž”‡––‡Ž‡‰‰—–•–‹ŽŽ‹‰ƒˆ‘”
‘”•‡ˆ‘”Š‘Ž†Ǥ
4
‡Ž–ƒ‹ƒ•Œ‘ƒŽ‡‡––˜‡”
ƒ†˜‡”•‡––˜‡”ǡ‡––˜‡”ˆ‘”
›•–—Ž–—”ǡ”ƒ–‘‰–‡•–‹Ž
‘’‡–ƒ•‡–‹Ž–ƒ–—†‹‡’”‘‰”ƒ
ǡ‹–‡”–
Fornying
Fellesskap
‡Ž–ƒƒ–‹˜–‹ƒ”„‡‹†‹ˆƒ‰‰”—’’‡‡ǡ
Ž‡‹ƒ”‘’’‰¤˜‡”ˆƒ‰‰”—’’‡”
†‡”˜‹•‹‰•–‹Ž„‘†ǣ
ͳͺͳͶǦ‘’’Ž‡‰‰
Ȁƒ˜”¤ȀȀ
ޖ‡‡†‹‡”
‡ŽŽ‡•”‡‰‹‘ƒŽŽÞ›•‹‰ˆ‘”‡––„ƒ•‡”–
ˆ‘”‹†Ž‹‰
¤†‡‘”†ƒŽ‘‰§–”‡•‹–•‘Ž‡‹ƒ”ƒ”‹ˆƒ‰‰”—’’‡”‘‰‡”ƒ–‹˜‡‹
ƒ”„‡‹†‡–Ǥ
‡‰‰‡‰”—’’‡‡Šƒ”Šƒ––Þ–‡”•‘’ŽƒŽƒ‰–†‡––‡¤”‡–
‘”†ƒŽŠƒ”†‡Ž–‡‡‹ˆ‡ŽŽ‡•ˆ‘”‹†Ž‹‰•‘’’Ž‡‰‰
‡—Ž–—”‡ŽŽ‡•’ƒ•‡”•–‘‡‹‡”‰‡‘—‡‘‰‡Ž•‡Žƒ‰‡– ‹
‡Žƒ†Šƒ”•–Þ––ƒ—–˜‹Ž‹‰ƒ˜‡‹––‹Ž„‘†–‹Ž†‡‡–‡Ǥ
–—†‡–ƒ‹”‡‘„‡”–•‡ȋ‹Ȍ‡”‡‰ƒ•Œ‡”–•‘ˆ”‹˜‹ŽŽ‹‰‹
’”‘•Œ‡–‡–ǡ‡ƒ”„‡‹†‡–Šƒ”¤––ƒ—–•‡–Œƒ•–’Ǥ‰ǤƒǤ•Œ—‡’‡”‹•Œ‘Ǥ
”‘•Œ‡–’‡”‹‘†‡‡”‘•‡–––‹ŽͳǤͳʹǤͳͶǦͳǤ͵ǤͳͷǤ
‡–‡”‡–ƒ„Ž‡”–•ƒƒ”„‡‹†‡‡†Š‡Ž•‡‹•–‹–—•Œ‘ƒ”‹”ƒȋ‡†
„ƒ‰”—‹%†ƒ–—Ȍ‘‰‹‡Žƒ†Ǥ
‡–Šƒ”‹Œ‡˜‘”‡’”‹‘”‹–‡”–¤†‡Ž–ƒ’¤‡––˜‡”••ƒŽ‹‰ƒ”†‡––‡
¤”‡–Ǥ”‘•Œ‡–‡–‘‹Ž†‡”†‡Žƒ˜‡––˜‡”ˆ‘”›•–—Ž–—”•‹––
’”‘‰”ƒǤ
•‡––
Œ—‹Ǥ˜‡”–†‡–‰Œ‡‘ˆÞ”–‡‹–’‹Ž‘–’”‘•Œ‡–‡†͵
†‘—‡–ƒ•Œ‘‘‰ˆ‘”‹†Ž‹‰ƒ˜‘–Š—•’¤˜‹‰‘Ǥ
‡––‡ˆ‘”¤–‡•–‡—–‡–‘†‡‘‰ˆ¤‡”ˆƒ”‹‰’¤˜ƒ†‡––‡”‡˜ƒ˜
”‡••—”•ƒ”ˆ‘”¤˜—”†‡”‡‘†‡––‡‡”‡‹‡–‘†‡˜‹•ƒŽ„”—‡
˜‹†ƒ”‡ˆ‘”¤‰Œ‡”ƒ—Ž–—”‹‡‘‰—Ž–—”ƒ”˜–‹Ž‰Œ‡‰‡Ž‡‰’¤‡––‡–Ǥ
”‘•Œ‡–‡–•Œ‡††‡‹•ƒƒ”„‡‹†‡‡†‹Šƒ‹‘†‡Šƒˆ”¤‘ƒ‹ƒ
‘‰ƒ”…‹
Žƒ†‹ˆ”¤‘Ž‡Ǥ
”„‡‹†‡–†ƒƒ”‰”—Žƒ‰‡–ˆ‘”’ŽƒŽ‡‰‰‹‰ƒ˜˜‹†ƒ”‡–‹Ž–ƒ
‘”†ƒŽŠƒ”†‡Ž–‡‡‹ˆÞ”‡„—‹‰ƒ˜‘’’Ž‡‰‰‡–‘‰͵†ƒ‰ƒ”‡†
—†‡”˜‹•‹‰’¤•–‡”Þ›—•‡—ǤŠƒ”‘‰•¤Šƒ––ƒ†
‘’’‰¤˜‡”›–––‹Ž’”‘•Œ‡–‡–ȋ•Þƒ†ƒ”ǡƒ˜–ƒŽ‡”ǡލ‘‘‹ǤǤȌ
5
—ƒˆ‘”•‹‰‘‰
•ƒƒ”„‡‹†‡
›—•ƒ’„ƒ•‡”–
’¤ƒ˜†‡Ž‹‰ƒ‡•‹‡
ƒ•˜ƒ”•‘”¤†‡
Forsking
‡†”‘”‘‘Ž‘‰‹•†ƒ–‡”‹‰Ǥ
‹˜§–”‡Šƒ”ƒ•˜ƒ”ˆ‘”
†‡†”‘”‘‘Ž‘‰‹•‡—†‡”•Þ‹‰ƒ”
’¤—–˜ƒŽ†‡„›‰‹‰ƒ”‹‘”†ƒŽƒ†Ǥ
ƒƒ”„‡‹†‡‡†‹Ǥ
‘”•‹‰›–––‹Žƒ”„‡‹†‡–‡†
†‘—‡–ƒ•Œ‘•’ŽƒǤ
ƒ•–‡”•–—†‡–˜‡†‹ˆ›Ž‰Œ‡” ƒ”„‡‹†‡–‡††‘—‡–ƒ•Œ‘•Ǧ ‘‰
‹•ƒŽ‹‰•’Žƒ‡Ǥ
ˆ‡„”—ƒ”˜ƒ”†‡–Ž‡˜‡”–”ƒ’’‘”–‘†‡†”‘”‘‘Ž‘‰‹•‡
—†‡”•Þ‹‰ƒ”‹‘”†ƒŽƒ†ʹͲͳͳȂʹͲͳ͵Ǥ‡‡’‡”‹‘†‡Šƒ”˜‘”‡
‡‹’‹Ž‘–ˆƒ•‡‹’”‘•Œ‡–‡–•‘Šƒ”‰Œ‡˜‡›Œ‡˜‡”†‹ˆ—ŽŽ—•ƒ’
–‹Ž†‡–˜‹†ƒ”‡ƒ”„‡‹†‡–Ǥ‡–‡”Ž‘˜ƒ‹†Žƒ”–‹Ž˜‹†ƒ”‡ƒ”„‡‹†ˆ”¤Ǥ
6
Handarbeidstreffisamarbm
Husflidslaget.
Skuleformidling
TILTAK
Tilbodtilbarnehagen,framtil
juni
Fastformidlingstilbod
MÅL
Formidling
RAPPORT
IngridHaugrønningharhattansvarfortilbodtil6årsgruppafråBoganebarnehage.Dei
harhattsamlingiÅdnatuneingongimånaden,meduliketema.
Besøketharvorevarierandeogdetharikkjevoregjennomførtihaust.
Arnasogelaghargjennomførtdetårlegeundervisningstilbodettil5klassaneiArna.
Museetdekkarutgiftertilmaterialarm.m.
Årsplanenogbudsjettetfor2014gjordeeitydelegprioriteringavsikringsͲogvedlikehaldsoppgåver.Detharvorearbeiddetterdenoppsette
prioriteringsplanen.
ÅdnatunMuseumǦRapport2014
7
Utarbeideinstruksfor
brukaraneavbygningane
Avtaleomtilsyn,utføring
avmindrevedlikehaldpå
bygningane
Monterenyelåsar,
Føreburivingavskur
Ryddingavuteområde,
ŽƒŽƒ‰–‰Œ‘”–’¤†—‰ƒ†‘‰†‡–Šƒ”‹Œ‡˜‘”‡ƒ’ƒ•‹–‡––‹Ž‰Œ‡‘ˆÞ”‹‰
slågraslangsveggerm.m.
Ikkjefullfinansiertogoppstartutsettipåventeavfullfinansiering
Brannvarsling
‹ƒ•‹‡”–‰Œ‡‘–‹Ž•‘–ˆ”¤ǤŒ‡‰Œ‡‘ˆÞ”–‡‘Ǥ
Monteredetektor
sikringsskap
(evtogsånyttlys)
UtbetringavelǦanleggtil ‡––‡˜ƒ”‡‹–ŠÞ‰–’”‹‘”‹–‡”–‘”¤†‡‘‰†‡–˜ƒ”–˜ƒŽ‰–¤ˆ—ŽŽˆÞ”‡†‡‹–‹Ž–ƒƒ
forskriftsmessigstandard ‡Ž‡–”‹ƒ”‡Šƒ††‡„‡‡”ƒǤ‘•–ƒ†‡ǥǤǤ
”—†‡”ƒ”„‡‹†‡‹•ƒƒ”„‡‹†‡‡†•–›”‡–‹”ƒ•‘‰‡Žƒ‰
”—†‡”ƒ”„‡‹†‡‹•ƒƒ”„‡‹†‡‡†•–›”‡–‹”ƒ•‘‰‡Žƒ‰
Rapportt
Utarbeideavtalerfordei
sombrukarbygningane,
Sikrebygningarog
samlingarbest
mogeleg
Sjekklisteforfasttilsyn
Tiltak
Mål
8
ʹͲͳͶǡ†‡”•‘–‹†‡––‡”—–‡‘”¤†‡–‡”ˆ‡”†‹‰”›††ƒ
Installerevarmepumpe
Vinter2014Ͳ15
Registreringavsamlingane
2015
Malingogoppgradering
Sommaren14
utstillingsbyggute
Ryddeutavskuret.
2015
Sikkerlagringavbrannfarleg
materiale
RyddingkjellarÅbII
Nyeavtaleromnøklar
9
Årsmelding 2014
Frå utstillinga på Legekontoret
Museumssenteret i Hordaland avd. Vestnorsk utvandringssenter, 5939 sletta
tlf. 55 25 18 09 vestnorsk.utvandringssenter@muho.no
www.muho.no
Vestnorsk utvandringssenter
Verksemda 2014
Personale
Senteret har ein avdelingsleiar i 100 % stilling. I sommarsesongen har ho kontor i kyrkjekjellaren på Sletta. Elles i året sit ho i
Salhus saman med Kulturverntenesta i Nordhordland (KIN) og administrasjonen i Museumssenteret i Hordaland (MuHo).
Åshild Sunde Feyling Thorsen har vikariert som avdelingsleiar for Ida Dyrkorn Heierland frå 26.04.2013.–04.08.2014. Ida
Dyrkorn Heierland kom tilbake i avdelingsleiarstillinga frå 4. august. Åshild Sunde Feyling Thorsen har vore tilsett som
rådgjevar i perioden 4.8–31.09.14 for å overlappe med Heierland og jobbe med samlingsforvalting.
Ellen Marie Fiære Risbruna har vore prosjektilsett i eit engasjement på 150 timar, og har arbeidd med innsamling og
tekstutvikling til utstillinga på Legekontoret, samt vore engasjert som ekstrahjelp under Utvandringsfestivalen. I haust har ho
hatt ansvar for markedsføring og gjennomføring av Seire av arrangementa på senteret.
I år har det vore gjort avtale med totalt Rre guidar. Jarand Waaland og Magnus Iversen har vore tilsett som omvisarar
gjennom sommarsesongen, noko som har fungert svært godt. Olav Steinar Namtvedt har vore engasjert som omvisar ved
behov gjennom heile året. Kenneth Bratland har hatt kortare prosjektengasjement gjennom heile året, både som guide og
samlingsforvalting. Han tok også ansvaret for førebuing og gjennomføring av føredraget i Emigrantkyrkja 18. november.
Tidlegare år har senteret vore avhengig av at frivillige har fungert som guidar i tillegg til dei tilsette omvisarane. I år har den
eine frivillige ikkje hatt like mye tid som i fjor, og ein ser at det er naudsynt å knytte til seg Seire ringevikarar som kan fungere
som omvisar ved behov.
Fotograf Øyvind Johnsen har vore engasjert ved VUS for å ta bileter av senteret. VUS har mangla gode fotograR av heile
senteret, dei nye utstillingane og formidlingstilbodet. FotograRa skal nyttast i marknadsføring av senteret – både på trykk og
på nett. Johnsen har på dette prosjektet arbeidd 22,5 timer for VUS. I tillegg har Johnsen i haust hatt ei vekes engasjement
for å fotografere dei Primus-registrerte gjenstandane ved senteret.
Harald Mellingen vart tilsett som ny handverkar/driftsteknikar frå 1. September i ei 50% stilling, med kontor på Sletta. Grunna
dei mange utfordringane med samlingane på senteret, er det ønskjeleg at stillinga blir auka til 100% så fort som mogleg.
Ida Heierland gjekk ut i svangerskapspermisjon 8.11.2014. Cecilie Hansen vart tilsett som vikarierande avdelingsleiar fom.
27.10 til utgangangen av 2015. Heierland og Hansen hadde to veker overlapp.
Årsmelding
1
Vestnorsk utvandringssenter
Frivillig engasjement
Veneforeininga til senteret har 163 medlemmar, og det er sju medlemmar i styret: Oddmund Skjelvik (leiar), Bjørnar Dalseng
(sekretær), Anne-Karin Natås (kasserer), Kjell Olav Hjellum (styremedlem), Ella Ystebø (styremedlem), Kirsten Skage Mellingen
(varamedlem). Oddmund Skjelvik har som før vore
tilsynsmann på senteret, og stiller opp når det trengs.
I tillegg har Skjelvik hatt nokre guideoppdrag i løpet
av året, det same har Asbjørn Ystebø.
Veneforeininga har hjelpt til på Utvandringsfestivalen,
og elles skaffa folk utanfor Venneforeininga til å hjelpe
til. Det er nå ein aktiv kjerne i styret som engasjerer
seg, men det kan synes som det er vanskeleg å
aktivisere resten. Veneforeininga har ikkje laga eigne
arrangement i år.
Frå utvandrarfestivalen
Forvaltning
Samlingsforvaltning
Boksamlinga
Kenneth Bratland har som tidlegare år registrert innkomne bøker til biblioteket. Det er satt av midlar til å lage ei digital
registrering av bøkene, men det har ikkje vore funne tid til tiltaket i 2014. Tiltaket overførast til 2015. Eit alternativ er å få
boksamlinga søkbar i bibsys systemet som universitet og andre forskingsinstitusjonar nytter i dag.
Gjenstandar
Det er per i dag 525 gjenstandar og 166 fotograRar. I 2014 er det tilvekstført 72
gjenstandar. Ei av dei nye gjenstandane er ei jakke brukt i 99. Bataljon under 2.
verdkrig saman med ei skjorte donert av John Pettersen. Skjorta og jakka er
tilstandsvurdert og konservert av Bevaringstenestene i november og desember.
Eit arkivskåp frå samlinga etter lege J. C. Serkland er no ferdig restaurert frå
Bevaringstenestene. Skåpet er installert i nytt monter i den nye utstillinga på
Lækjarkontoret i Emigrantlandsbyen. Innhaldet i arkivet (dokument) var skada av
ein del sopp, og dessutan av lita interesse for formidling, og er difor magasinert i
det mellombelse magasinet til VUS i Salhus, VUS-MAG. Rapport for konserveringa
føreligg hos avdelingsleiar.
Alle gjenstandane i samlinga har tidlegare vore tilvekstført (2012). I år byrja arbeidet
med å få dei registrert i den nasjonale Primus-databasen for vidare publisering på
mellom anna Digitalt museum og andre publikumsplattformar.
Fleire av gjenstandane i samlinga er i dag utstilt på Sletta, som ein del av inventaret
Frå samlinga
Årsmelding
2
Vestnorsk utvandringssenter
i husa. Husa er i seg sjølve ein del av samlinga til museet. Andre gjenstandar, og då særleg frå den såkalla Jahn Sjursen
samlinga, er i dag lagra i eit mellombels arkiv i Salhus. Av desse (om lag 300 gjenstandar) er nå 60 registrert i Primus. Ein
stor del av arbeidet har vore å få tilleggsinformasjon om gjenstandane, der ein tidlegare hadde få eller inga opplysningar om
kontekst og bruk. Gjennom intervju med tidlegare eigar av samlinga, Jahn Sjursen, er det nå tilfredsstillande opplysningar til
dei Seste gjenstandane.
Gjenstandane er òg blitt fotografert av Øyvind Johnsen, og VUS har lånt studioutstyr av Norsk Trikotasjemuseum for å få
dette arbeidet gjort. Dei ferdig registrerte og fotograferte gjenstandane er nå tilgjengeleggjort for publikum gjennom Digitalt
Museum.
Fotosamlinga
Fotosamlinga er ikkje blitt primusregistrert i 2014. Samstundes med registreringa må ein òg scanne bileta.
Innsamlingsplan
Kulturverntenesta i Nordhordland (KIN) arbeider for augneblinken med ei dokumentasjons- og innsamlingsplan for regionene.
VUS vil sjå sitt vidare planarbeid i samband med resultata frå KIN.
Sikring
Årleg kontroll og tilsyn med heile alarmanlegget vart gjennomført i februar av elektrikar.
Det har vore ei utrykking i forbindelse med brannalarm i år. Årsaka var for høg temperatur på loftet i kyrkja, noko som
utløyste alarmen. Brannmannskap var på plass innan 15 minuttar, og viser at beredskapen fungerer tilfredstillande. Det vil bli
sett på tiltak for å verne detektoren på loftet mot sollys i dei varmaste sommarmånadane.
VUS har gjennom fellessøknad til Norsk Kulturråd fått tilskot til å utarbeide ein sikring- og beredskapsplan for anlegget og
samlingane. Arbeidet er starta opp hausten 2014 ved handverkar/driftsteknikar.
Sikringsplan skal danne grunnlag for utarbeiding av tiltak. Det vil bli søkt midlar frå Norsk Kultturråd og Hordaland
Fylkeskommune for gjennomføring av tiltaka.
Vedlikehald på bygg og anlegg
Kyrkjekontoret har avtale med Radøy kommune om å utføre tenester for inntil kr. 150 000,- i året for utvandringssenteret.
Grovt rekna vart arbeidet fordelt på følgjande arbeidsoppgåver:
- slåttearbeid og anna vedlikehald av uteområdet
- innvendig vask kvar måndag i sesong, og vask av heile anlegget før sesongstart: 50 timar
- Innvendig måling av vindauge i Rådhuset
- Utvendig måling av Lækjarkontoret og Skulehuset
- Innvendig måling av vegg i Rådhuset og Lækjarkontoret
- Frakt av bord og anna til festivalen
- Køyring av avfall
Årsmelding
3
Vestnorsk utvandringssenter
Rådhuset
Handverkar ved VUS har i haust utført Seire vedlikehaldsoppgåver på Rådhuset. Taket på huset har vorte vaska, medan det
har blitt måla innvendig.
Vinter i Utvandrarlandsbyen og Rådhuet blir utbedra
Nybyggjarstova
Jamfør årsplan for VUS har det vore satt i gang tiltak på Nybyggjarstova som tek inn vann. Det er bestemt i samråd med
gruppa for Bygg- og sikring at det skal settast opp eit glasdekke. Stiftinga UNI har gitt 100.000 kroner til tiltaket som har ei
kostnadsramme på 370 000 ( inkl/MVA)
I samband med dette arbeidet har det vore naudsynt å gjere ein del vedlikehaldsarbeid på huset, mellom anna rehabilitering
av døra og vindauga. Dette arbeidet er utført av handverkar ved VUS. Hole glass har ansvar for innklassinga av stova. Dei
har laga tekningar og glasa er satt i produksjon for oppsett i februar 2015.
Innytting på nytt lager/ny verkstad
VUS har fom. 01.11 2014 inngått leigeavtale med John-Henning Rath om leie av verkstad/lager på Sletta (om lag ein km. frå
senteret). Avtalen er på åremål og inkl. toalett med vaskemaskin, kontor med sofagruppe, internett. Vi har difor sagt opp
leigeavtalen med Asjørn Ystebø (bedehuset SOAR) fom 1. des. 2014. Harald Mellingen har Sytta alt frå bedethuset inn på det
nye lageret. VI er svært glade for å ha fått på plass denne avtalen då handverkar no har tilfredsstillande arbeidstilhøve
gjennom heile året. I tillegg har vi no god plass til lagring av gjenstandar, utstillingar osb. Vi vil gjere ferdig arbeidet med
gjenstandane som står på mellombels magasinrom i Salhus (Kveldheim) før dei blir Sytta attende til Sletta.
Forsking og dokumentasjon
I samband med ei ny utstilling i Lækjarkontoret, er det gjennomført ein del dokumentasjonsarbeide. Prosjekttilsett Ellen Marie
Fiære Risbruna har henta inn bilete og informasjon om lege Johan Christian Serkland. I tillegg har vik. avdelingsleiar Åshild S.
F. Thorsen henta inn informasjon og bilete om den norske diakonissa Elisabeth Fedde. Dokumentasjonsarbeidet knyte til
Årsmelding
4
Vestnorsk utvandringssenter
utstillinga har vore viktig både for å ha meir kunnskap om Serkland, men og for å gi eit større bilete av helseaspektet ved
utvandringa frå Noreg og migrasjon generelt. I tillegg er dokumentasjonen av Fedde ei historie som ikkje er så godt kjent i
Noreg, og er såleis eit viktig tilskot til å få representert kvinner i utvandringshistoria.
Frå utstillinga på Legekontoret
Formidling
Opningstider og inngangsbillettar
Museet har halde ope:
11.5–15.6: Laurdag og sundag kl. 12–15.00
17.6–24.08: Tysdag –fredag kl. 12–17.00
Laurdag og sundag 12–15.00.
Måndag stengt.
Museet har halde ope etter avtale heile året, vanlegvis i samband med omvising for grupper.
Prisar (uendra frå 2013):
Vaksne: kr 55,Student: kr 40,-
Årsmelding
5
Vestnorsk utvandringssenter
Born under 15 år: gratis.
Besøksstatistikk 2014 mot 2013
Einskildbesøk Einskildbesøk Besøk i
vaksne
born og unge
Besøk i
Antall
Antall born i
grupper, grupper,
besøkande som organisert
vaksne
born og
betalte
unge
inngangspengar / tiltak
- av dette,
2013
Den
undervisning kulturelle
skulesekken
januar
0
0
0
0
0
0
0 40
februar
0
0
0
0
0
0
0 0
mars
0
0
55
19
35
19
0 70
april
2
0
15
85
0
85
85 30
mai
148
3
278
300
173
250
0 282
juni
141
50
290
0
360
0
0 705
juli
664
145
36
0
326
0
0 673
august
270
25
168
0
333
0
0 430
39
0
124
6
143
0
0 95
181
0
0
0
170
0
0 57
november
58
0
0
0
49
0
0 146
desember
52
0
0
0
47
0
0 15
1555
223
966
410
1636
354
sept.
oktober
TOTALT
85 2543
Kommentar til opningstider, prisar og besøksstatistikken
VUS har vore svært godt besøkt i 2014. Heile 3154 besøkande mot 2543 året før. Det har vore mange turgrupper, og det
haldt fram å komme bestillingar utpå hausten, samanlikna med fjoråret då det var få grupper etter august. Ser ein på dei Rre
sommarmånadane, er det 450 Seire besøkande enn i 2013, og 250 Seire enn i 2012.
Opplæring
Dei to omvisarane som vart tilsett for sommaren, var begge på guidekurs i regi av MuHo på Norsk Trikotasjemuseum i april.
Det vart ikkje arrangert hjartestartarkurs før på hausten, og difor fekk diverre ikkje guidane tilbod om å delta på dette. VUS
ser helst at denne kursinga skjer på vårparten slik at nye omvisarar kan få delta på dette.
Utstillingar
Lækjarkontoret
VUS har i 2014 laga ei ny utstilling i Lækjarkontoret som omhandlar migrasjon og helse. Lækjarkontoret var base for pionerlækjar J. C. Serkland sin praksis i byen Rothsay, Minnesota. Huset vart Sytta til Sletta i 2001, saman med Seire av gjenstandane til doktoren.
Dei mindre gjenstandane har no fått eit eige monter slik at dei er sikra. Dei litt større gjenstandane har fått separate monter i
lokalet. Utstillinga fortel historia om Serkland – både opphavet i Noreg, og om praksisen i USA. I tillegg har utstillinga eit litt
breiare perspektiv, då publikum får ein introduksjon til nokre av dei helsemessige utfordringane som fantes for dei norske
utvandrarane. Utstillinga fortel og historia om den norske diakonissa Elisabeth Fedde og om dei store problema i dei norske
koloniane i New York rundt hundreårskifte.
På ei tidslinje presenterast nokre av dei vanlegaste sjukdommane i ulike epokar av den norske utvandringshistoria, samstundes som utstillinga peiker på at t.d. tuberkulose framleis er eit stort problem i mange samfunn. Tidslinja viser og at sjølv om
det ikkje er så mange nordmenn som bur utafor landet sitt i dag, er det i dag totalt sett svært mange menneske som er i
Årsmelding
6
Vestnorsk utvandringssenter
migrasjon –med dei helsemessige utfordringane det inneber. Det vart brukt same designarar som i utstillinga om 99.
Bataljon (2012), for å få eit heilskapleg uttrykk ved utstillingane ved senteret.
Dokumentasjon og tekst: Åshild S. F. Thorsen, Ellen Marie Fiære Risbruna. Omsetting: Hanne Dale. Film: Åshild S. F. Thorsen. Gra5sk design: Per Bækken. Utstillingsdesign: Elisabeth Ellefsen.
Lengselens bilder
Det var i 2014 gjort nokre oppdateringar på utstillinga «Lengselens bilder» i kyrkjekjellaren. Arkivmaterialet er nå tilrettelagt i
eigne hyller for publikum, og det er kjøpt inn to skjermar for Rlmvisning. I utstillinga blir det nå høve til å sjå ein Rlm om Guri
Rosseland laga av NRK på 1950-talet, samt eit arkivklipp frå ei emigrantskute i overfart.
Arrangement
12. mars: Kveld med Veneforeininga
Avdelingsleiar orienterte om årsprogrammet og nybygget under veneforeiningas årsmøte. Ca. 20 frammøtte. Samfunnshuset
Skogen.
11. mars: Skuleundervisning Manger skule
Undervisning i samband med prosjektet «Connecting History». Undervisningsopplegg knyte til Søsterbysamarbeidet i Fergus
Falls.
15. mars: Føredrag for Hordaland sogelag
Avdelingsleiar heldt føredrag for Hordaland sogelag sitt årsmøte. Ca 35 stk. Emigrantkyrkja.
3. – 4. april: 1814 undervisningsprosjekt
Fellesprosjekt for heile Muho der alle ungdomsskuleelevar i Nordhordland vart invitert. På VUS var det 85 elevar over to dagar.
23. – 24. April: 1814 undervisningsprosjekt
Lyngheisenteret Avdelingsleiar var med på Lyngheisenteret si gjennomføring av prosjektet.
8. mai: 8. Mai markering på Utvandringssenteret
I samband med Nordhordland forsvarsforeining og
Radøy kommune. Besøk av Austbygda skule. Totalt 130
besøkande.
11. mai: Sesongoping
Sesongopning med utstillingsopning av Margrethe
Kreutz utstillinga og føredrag av dr. Cathrine Baglo. Konsert med Bøen/Fiskaaen DUO. Publikum: 15.
27. mai: Føredrag Sons of Norway
Føredrag for Sons of Norway, Lodge Leiv Eiriksson,
Jæren og Sandnes. Sivdamssenteret Bryne. Publikum:
50.
Ordføraren i Radøy kommune vitjar VUS i samband med 8.mai markeringa
4.–6. Juli: Utvandringfestivalen
Tross dårleg ver heile helga, var Utvandringsfestivalen
godt besøkt i år. Fagseminaret hadde ny rekord med heile 50 betalande. I tillegg til dei tradisjonelle postane, vart det
arrangert ein grillfest som ei feiring av den amerikanske sjølvstendedagen 4. Juli. VUS fekk «låne» Lyngheisenterets kokk,
Trond Magne Solberg-Mortensen, som var grillmeister for dagen. Arrangementet var ei forsøksordning for å gjere fredagen til
Årsmelding
7
Vestnorsk utvandringssenter
ein litt yngre og meir familievennlig dag under festivalen. Med 70 gjestar i festivalteltet og godt salstal kan arrangementet
gjerne bli ein fast post framover.
Festmiddagen i samfunnshuset Skogen på laurdag kveld var mindre besøkt i år. Her må ein tenke nytt, i høve kven festen er
meint for. Ei god løysing kan være å ha tydelegare og ulik proRl på kveldsarrangementa på fredag og laurdag. Veneforeininga
til VUS kan om mogleg involverast meir i arrangementet på laurdag.
Det var i år lagt vekt på å få med så mange som mogleg av dei tilsette til å jobbe under festivalen, og med klare arbeidsoppgåver. Alle involverte gjorde ein god innsats heile helga.
17. august: Frå Vikingland til Amerika
Arrangement i samband med Knarvikmila og Kystsogevekene. Lyngheisenteret og VUS vart i vår einige om å ha eit fellesarrangement under Knarvikmila, med tittelen Frå vikingland til Amerika. Arrangementa vart nyta saman med båttransport
mellom Lygra og Sletta. På VUS var det totalt 150
besøkande under arrangementet, der 100 var betalande.
Båttransporten var og meint som ei utprøving på eit
mogleg vidare samarbeid mellom dei to avdelingane.
Samstundes som transporten var godt motteken, var
det ein del utfordringar med å få denne på plass.
Etter ei avtale med Knarvikmila var Muho av den oppfatning at Knarvikmila skulle organisera båttransporten
og dekke alle kostnadar med denne. Knarvikmila
hadde derimot forstått det slik at dei ikkje skulle betale
for transporten, men berre hente inn tilbod. LH og VUS
stod dermed igjen med høgare utgiftar enn venta til
dette arrangementet.
Årsmelding
8
Vestnorsk utvandringssenter
17. september: Kveld med Utvandringssenterets venner
Kveld på Radøystova for venneforeininga til utvandringssenteret. Det vart informert om siste nytt frå senteret, samt om programmet for hausten. Konsert med Bergen Munnspillorkester. Oppmøte: 18 stk. Då det var svært liten interesse i arrangementet frå medlemene i veneforeininga opna vi opp kvelden for også andre interesserte.
2. Oktober, 23. Oktober, 13. november, 4. desember: «USA si historia» - ei føredragsrekke med Frank Aarebrot
Fire temakveldar på Radøystova med Frank Aarebrot. Alle føredraga vart raskt fullbooka etter ei annonsering + pressemelding i Strien/NH. I tillegg vart arrangementet godt marknadsførte på websidene våre og i sosiale medier. Kjell Olav Hjellum frå
veneforeininga hengte opp plakatar i regionen. Kvar temakveld hadde 40 plassar
og vi hadde om lag 20 personar på venteliste alle kvaldene. Det var ein klar
strategi frå VUS si side å legge arrangementet til Radøystova . Vi ønskjer å bygge
eit tettare samarbeid med ulike lokale aktørar, i dette høve Radøystova. I tillegg ville
vi no lage ei særleg hyggeleg ramme rundt
arrangementet med god servering i beste
Radøystove-stil. Dette har vore svært vellukka, og vi vil gjere haustseminarrekkja
med høgt fagleg innhald til ein tradisjon
ved senteret. Totalt 160 deltakarar (over
Rre kveldar, svært mange deltok på alle Rre
kveldane) + 6 tilsette.
Føredragsrekka med Frank Aarebrot
28. oktober: «Dei Ureine» - Ei forteljing om dei spedalske frå Strilelandet 1825-1900
Framsyning med musikk, video, forteljing i Emigrantkyrkja. Eit turnétilbod frå Hordaland fylkeskommeune, Kultur og
idrettsavdeleinga. Produsert av Reidun Horvei, fylkesmusikar i Hordaland. Det var svært dårleg vêr denne dagen, så vi er
nøgde med om lag 40 besøkande.
18. november: Føredrag ved Runar Jordåen: Wilhelm Frimann Koren Christie (1778-1849)
Emigrantkyrkja, 12 besøkande. På tampen av jubileumsåret 2014, og markeringa av dei 200 åra sida Noreg fekk si
Grunnlov fortalde historikar Runar Jordåen historia om eidsvollmannen Christie. Jordåen var aktuell med biogra@en om
Christie (1778-1849) som kom ut på Fagbokforlaget 20. oktober. I føredraget synte han korleis Christie hadde sterke
relasjoner til Nordhordaland. 12. desember: Julekonsert i Emigrantkyrkja
Emigrantkyrkja. Musikarane var eit knippe av folkemusikarar med bustad i Bergen. Annlaug Børsheim, sang / fele /
hardingfele / gitar, Håvard Netland, piano / orgel, Torbjørn Netland, gitarer / citern, Alex Grieg, kontrabass
Annlaug Børsheim spelar fele og syng. Ho har mykje spelejobbar i inn- og utland, men er kanskje aller best kjent for
rolla si i "Dar kjem Dampen", som gjekk for fulle hus i 2014, med ekstraforestillingar og mykje blest. Elles spelar og syng
ho saman med Rannveig Djønne i duoen Djønne/Børsheim. Dei gav ut plate i 2013, kalla populærmusikk frå Hardanger.
Dei andre musikarane er Torbjørn Netland, som spelte i Emigrantkyrkja tidlegare i år med bandet "Svermere". Eit fantastisk folkemusikkband med innslag av jazz i sine tolkingar. Elles i bandet er Alex Grieg og Håvard Netland.
Årsmelding
9
Vestnorsk utvandringssenter
Undervising
Eit mål for 2014 var å fortsette skuleprosjektet med Manger skule og Fergus Falls, Minnesota, som så vidt vart starta i
2013. I dette prosjektet har utvadnringssenteret oppretta eit samarbeid med ein 5. Klasse på Manger skule, ein 5.
Klasse i Fergus Falls, og med museet Otter Tail County Historical Society.
Vårsemesteret hadde 5. Klasse frå Manger skule deler av undervisninga si på Utvandringssenteret. Elevane fekk i oppgåve å
dokumentere husa og laga eigne historier i skjæringsfeltet mellom fakta og Rksjon. Gjennom ein undervisningsdag på
Manger, fekk elevane lage digitale forteljingar med lyd og bilete basert på dokumentasjonen dei gjorde på senteret.
Resultatet vart publisert på bloggen connectinghistory.wordpress.com.
Ideen har vore at bloggen skulle nyttast av skule og museum i USA og Noreg, men dette var vanskeleg å få til. Det har difor
bare vore VUS som har oppdatert bloggen. Det vart gjort eit forsøkt der elevane skreiv e-post til kvarandre, og dette var
enklare å få til. Det er eit ønske frå Fergus Falls at prosjektet skal fortsette, og Manger skule har og vore positive til å fortsette
samarbeidet.
Fornying
Nybygg
Arbeidet med eit nybygg har halde fram på senteret og i MuHo i 2014. Vik.avdelingsleiar Åshild S. F. Thorsen (ÅSFT) og
direktør har hatt hovudansvaret for prosjektet, i tillegg til ei arbeidsgruppe der også KiN og avdelingsleiar for VUS Ida
Dyrkorn Heierland (IDH) har vore med. Link arkitekter har i samband med gruppa laga nye teikningar til eit nytt
museumsbygg for Vestnorsk Utvandringssenter.
Bygget skal være todelt, og romme både eit gjenstandsmagasin for regionen Nordhordland, samt eit museumbygg for VUS.
Her er det teikna inn to utstillingslokaler, kontorar, Seirbrukssal, kafé og bibliotek.
Investeringssøknad vart sendt til Kulturdepartementet 1. mars og til Hordaland fylkeskommune (HFK) 1. april. HFK slutta å
ikkje gje ei investeringsstøtte i 2014, men derimot 200.000,- til vidareutvikling av prosjektet.
Eigarstyret Vestnorsk utvandringssenter vedtok under sitt årsmøte i mai at MuHo vil ha eigarskap til eit eventuelt nybygg ved
senteret. Teikningar for nybygget og full prosjektskildring føreligg hos avdelingsleiar.
Nettverk
Kontakten med søsterbymiljøet i Fergus Falls er halden ved like og vidareutvikla.
VUS har også fått eit godt samarbeid med antropologar ved forskingsprosjektet «Norske rom» ved Institutt for
Sosialantropologi ved UiB då Åshild S.F. Thorsen har vore aktivt med i gruppa gjennom året.
VUS har hatt Seire møte med Arve Gjellesvik ved Radøystova. Vi vil no gå inn i eit samarbeid med Radøystova om utvikling
av produktpakkar innan migrasjonshistorie med særleg vekt på utvandringshistoria til USA, lokal/regional kultur og
tradisjonsmat. Saman med Radøystova arbeider vi no med dei siste detaljane i ein samarbeidsavtale for 2015 der vi ønskjer
å teste ut 2-3 produktpakkar tilpassa ulike målgrupper. Eit godt fagleg fundert samarbeid med Radøystova vil utan tvil gjere
det meir attraktivt å kome til Sletta. Vestnorsk utvandringssenter og Radøystova har allereie etablert eit godt samarbeid
gjennom ulike arrangement som utvandringssenteret har lagt til Radøystova. Vi ønskjer no å ta samarbeidet eit steg vidare
og saman utvikle gode opplevingsprodukt for tilreisande. Vi vurderer også andre aktuelle samarbeidspartnarar i
produktpakkene. For VUS sin del ønskjer vi å koble dei ulike produktpakkane på arbeidet med kulturløypa på Sletta som står
på årsplanen vår for 2015.
Årsmelding
10
Vestnorsk utvandringssenter
I media
Kontakten med journalistar i lokalavisene «Strilen» og «Nordhordland» er halden ved like.
Sjå avisklippa på: http://www.muho.no/vestnorsk-utvandringssenter.
14.01.25
Laga utstillinga av amerikafeberen, Nordhordland
14.03.08
Nytt museumsbygg på Sletta, Nordhordland
14.03.08
Planlegg nytt bygg, Strilen
14.04.09
Attende til 1814 med svolt og uår, Nordhordland
14.04.22
Inviterer veteranar til fredsmarkering, Strilen
14.05.10
Flott 8. mai markering på Sletta, Strilen
14.05.14
Gav skjorta og jakka frå 99. Bataljon, Nordhordland
14.05.15
Sesongopning med samisk vri, Strilen
14.06.30
Ser norsk grunnlov i amerikaperspektiv, Dagen
14.07.03
Feirar Fourth of July med familiefest på Sletta, Strilen
14.07.04
Min fredag, Bergens Tidende
14.07.05
John Pettersen heidra med den største, franske ære, Nordhordland
14.07.09
Heidra, Bergens Tidende
14.07.09
Topp for tippoldebarna i Amerika-husa, Nordhordland
14.07.09
-Gir haugianarane den plass dei fortener, Nordhordland
14.07.09
Til Sletta for å Rnna røtene, Strilen
14.07.12
Sommarjobb på Sletta-prærien, Nordhordland
14.08.13
Frå vikingland til Amerika kommande helg, Nordhordland
14.08.16
Frå vikingland til Amerika, Strilen
14.08.23
Frå vikingland til Amerika – og omvendt, Nordhordland
14.08.23
Frå vikingland til Amerika på Sletta, Strilen
14.08.23
Knakande god på Sint, Strilen
14.09.17
Fire kveldar med Aarebrot, Nordhordland
14.09.18
Klart for Rre kveldar med Frank Aarebrot, Strilen
14.09.23
Foreiningsnytt, Telemarksavisa
14.09.30
Aarebrot overteikna, Strilen
14.10.01
Fullteikna Årebrot, Nordhordland
14.10.02
Fullt hus for Aarebrot på Radøystova!, Strilen
14.10.11
Utvandringssenteret har digitalisert seg, Strilen
14.10.11
Museum på nett, Nordhordland
14.10.22
Skuffa, men optimistiske, Nordhordland
14.10.23
Skuffa etter å ha fått pengeavslag - Departementet sa nei, Strilen
14.10.25
«Dei ureine» på utvandringssenteret, Strilen
14.11.01
Ei sterk historie - Dei ureine på Strilelandet, Nordhordland
14.11.15
Sorenskrivaren som verna om grunnlova, Strilen
14.11.15
Vikarier som leiar ved utvandringssenteret, Strilen
Marknadsføring
VUS har også i år fått laga ein brosjyre med årsprogrammet. Som tidlegare år får vi god tilbakemelding på brosjyren som og
inneheld informasjon om bygga og utstillingane på senteret. Alle arrangement har vore annonsert i lokalavisene Nordhordland
og Strilen, samt i sosiale media. Transport med D/S Oster vart i år, i samarbeid med Lyngheisenteret annonsert i Bergens
Tidende. Det er diverre ikkje klare tall på kor mange som tok båten, men mannskapet ved D/S Oster fortel om den beste
Årsmelding
11
Vestnorsk utvandringssenter
sesongen på mange år.
Deltaking på kurs, seminar og konferansar
Primuskurs 12.–19. mars (Oslo): ÅSFT
Leiarseminar, 7.–8. April (Lillestrøm): ÅSFT
Forsking på musea, seminar 24. April (Bergen): ÅSFT
Norsk antropologisk forening årskonferanse 2.–4. Mai (Bergen): ÅSFT
Omvisarkurs 19. Mai (Salhus): ÅSFT, Jarand Waaland, Magnus Iversen
Hjartestartarkurs (Salhus) 8. september: IDH, HM
Det nasjonale museumsmøtet, 10.–12. September (Bergen): ÅSFT, IDH
Vedlikehold og stell av historiske hus med interiør, i regi av BEV, Bergen 21. november: CH, HM
Brannvernleiarkurs (Laksevåg) 24/25. november: HM
Skrivekurs for leiargruppa, nov/des: CH
Publikasjonar
Svellingen, Rolf (red) 2014: Nordmenn i Amerika.
Testament etter Alf Størdal (1929-2014)
Vestnorsk utvandringssenter er testamentarving etter avdøde Alf Størdal. I samråd med Laila Pletten (verge for Alf Størdal) og
Oddmund Skjelvik skal midlane brukast til tiltak ”Nybyggjasrstova”. Vi ved Vestnorsk utvandringssenter er svært takksame
for denne pengegåva etter Alf Størdal.
Vi vil også takke Laila Pletten, Odd Lyder Pletten og Terje Skjelvik for gravstein og stell av grav. Vi takkar også Oddmund
Skjelvik i veneforeininga for innsats i samband med ulike gjeremål i arveprosessen. Takk til dere alle.
Åshild S.F. Thorsen Salhus 29.09.2014
Ida Dyrkorn Heierland 07.11.2014
Cecilie Hansen 30.12.2014
Årsmelding
12